Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 września 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku J. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

przy udziale zainteresowanychW. W.i (...)Sp. z o.o. w Z.

o podstawę wymiaru składek

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. oraz zainteresowanego W. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VIII Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 25 lutego 2010 r. sygn. akt VIII U 1198/08

I.  z m i e n i a zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że przyjmuje, iż do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne J. T. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z W. W. – Przedsiębiorstwem Produkcyjnym (...) wchodzą kwoty po (...) zł (jako kwoty netto) z faktur VAT nr: (...) i oddala odwołanie w części dotyczącej wliczenia do podstawy wymiaru składek kwot brutto z powyższych faktur,

II.  w pozostałej części o d d a l a apelacje,

III.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz J. T. kwotę (...) zł oraz 23 % tej kwoty jako podatek od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy udzielonej wnioskodawcy z urzędu przez adwokata A. P. w postępowaniu apelacyjnym,

IV.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz J. T. kwotę (...)zł oraz 23 % tej kwoty jako podatek od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy udzielonej wnioskodawcy z urzędu przez adwokat J. L. w postępowaniu kasacyjnym.

Sygn. akt III AUa 292/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 24 stycznia 2008 r. nr (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. stwierdził, że kwoty wykazane na rachunkach o numerach (...) oraz na fakturach VAT o nr (...) nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu umowy o pracę pomiędzy J. T. a Przedsiębiorstwem Produkcyjnym (...), ponieważ opiewają one na należności za usługi konsultingowe świadczone przez (...) i jako takie w świetle prawa nie stanowią podstawy wymiaru składek właściciela (...) z tytułu umowy o pracę.

Wyrokiem z dnia 25 lutego 2010 r. Sąd Okręgowy w Krakowie na skutek odwołania J. T. od powyższej decyzji: (I) uwzględnił częściowo ||| odwołanie i zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, że kwoty wskazane na rachunkach o numerach (...) oraz kwoty w wysokości brutto z faktur VAT o numerach od (...)stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia J. T. na podstawie umowy o pracę zawartej z Przedsiębiorstwem Produkcyjnym (...); (II) w pozostałej części oddalił odwołanie i (III) zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. na rzecz odwołującego się - Kancelarii Adwokackiej (...) (...)zł wraz z 22% podatku VAT tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca J. T. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Produkcyjnym (...) od listopada 1998r. do listopada 1999 r. W dniu 2 listopada 1998 r. zawarł pierwszą umowę o pracę na okres próbny na stanowisku „manager do spraw zaopatrzenia" do 31 stycznia 1999 r., 1 lutego 1999 r. zawarł umowę na okres próbny na stanowisku Dyrektora Działu Zakupów, a 27 kwietnia 1999 r. umowę na czas nieokreślony na tym samym stanowisku, która została rozwiązana 2 listopada 1999 r. W umowach ustalono wynagrodzenie zasadnicze w wysokości odpowiednio (...) zł;(...)zł i(...)zł brutto oraz premię. W dniu 28 października 1998 r. wnioskodawca zarejestrował działalność gospodarczą pod firmą (...), z datą rozpoczęcia działalności od 1 listopada 1998 r. Wnioskodawcy przysługiwało zgodnie z kolejnymi w/w pisemnymi umowami o pracę, wynagrodzenie zasadnicze w wysokości odpowiednio (...) zł; (...) zł i(...)zł brutto oraz premia. W ustnym porozumieniu między wnioskodawcą a pracodawcą ustalono, że część wynagrodzenia, tj. wynagrodzenie zasadnicze w kwocie (...) zł brutto (a następnie (...) zł) będzie wypłacana na podstawie umowy o pracę. Zgodnie z porozumieniem przysługiwała mu też „kwota stała”, około (...)zł, która miała być wypłacana na podstawie faktur wystawianych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Ponadto miał prawo do premii uzależnionej od wyników działu zakupów, którego był dyrektorem, wypłacanej również na podstawie faktur. Wynagrodzenie zasadnicze było niezmienne, zaś premia była ustalana co miesiąc, zgodnie z zasadami podziału i przyznawania premii, i zatwierdzana przed wystawieniem rachunku lub faktury przez dyrektora finansowego E. W.. Wnioskodawca był uprawniony do premii z tytułu oszczędności, której podstawę obliczenia stanowiła kwota odpowiadająca 9% kwoty zaoszczędzonej na zakupach w danym miesiącu w stosunku do miesiąca poprzedniego, z czego powód otrzymywał 5%, przy czym system premiowy nie przewidywał pozbawienia premii. Warunkiem otrzymania drugiej premii, tj. premii za wydłużenie terminu płatności, było wynegocjowanie wydłużenia terminu zapłaty za towary nabywane przez pracodawcę o co najmniej 7 dni. Z kwoty przeznaczonej na tę premię odwołujący się otrzymywał 40%. Sąd Okręgowy ustalił też, że faktury wystawiane na stałą kwotę (...)zł netto wynikały z ustnego porozumienia między stronami, że część wynagrodzenia stałego w kwocie ok. (...) zł będzie wypłacana na podstawie faktur, a nie razem z wynagrodzeniem za pracę, zaś kwoty premii wypłacane na podstawie rachunków uproszczonych i faktur VAT były obliczone zgodnie z zasadami premiowania i zatwierdzane przez dyrektora finansowego. Powyższe należności były wypłacane regularnie. Od wynagrodzenia wypłacanego z tytułu umowy o pracę pracodawca odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, natomiast od części wynagrodzenia rozliczanej przez rachunki uproszczone i faktury VAT, składki nie były odprowadzane. Odwołujący się w ramach działalności gospodarczej wystawiał na rzecz pracodawcy rachunki uproszczone, a od 1999 r. faktury VAT z tytułu usług konsultingowych. Nie świadczył on usług na rzecz innych podmiotów. Sąd Okręgowy ustalił także, że Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 5 czerwca ii 2001 r. (VI P 331/99), utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 października 2001 r. (III APa 81/01), zasądził od W. W. na rzecz odwołującego się (...)zł tytułem premii za wrzesień i październik 1999 r. wraz z ustawowymi odsetkami, zaś w pozostałym zakresie, wynikającym z faktur VAT (...), powództwo zostało oddalone. Sąd Okręgowy wskazał, że dokonując ustaleń faktycznych oparł się na dokumentach w postaci systemu premiowania, rachunków uproszczonych i fakturach VAT, wyrokach w w/w sprawach oraz na zeznaniach wnioskodawcy, uznając je za w pełni wiarygodne, logiczne i spójne co do sposobu rozliczania się przez odwołującego się z pracodawcą. Sąd Okręgowy przyjął, że wszystkie te wypłaty były wynagrodzeniem za pracę, ponieważ wnioskodawca nie świadczył usług w ramach działalności gospodarczej, zaś organ rentowy nie wykazał, aby wnioskodawca wykonywał inne czynności niż wynikające ze stosunku pracy. Wnioskodawca nie miał obowiązku udowodnienia „niewykonywania innych czynności”, ponieważ jest to okoliczność negatywna i w tym zakresie ciężar dowodu spoczywał na organie rentowym. Sąd Okręgowy uwzględnił żądania wnioskodawcy zawarte w odwołaniu zasadniczo w całości. Oddalił jedynie żądanie uwzględnienia kwot wynikających z faktur VAT (...) i FKO (...), ponieważ były one już podstawą naliczenia i opłacenia składek na ubezpieczenie w zakresie, w jakim odwołujący się uzyskał korzystny dla siebie wyrok w sprawie VI P 331/99. Jednocześnie, zdaniem Sądu, nie było podstaw do przyjęcia, że podstawą wymiaru składek powinny być kwoty z w/w faktur w pełnej wysokości, bowiem wnioskodawca nie wykazał, że otrzymał inne należności od pracodawcy poza zasądzonymi wyrokiem sądowym.

Powyższy wyrok został zaskarżony apelacją przez organ rentowy oraz przez zainteresowanego W. W..

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K., zaskarżając wyrok w punkcie I i III, zarzucił uchybienia procesowe mające wpływ na wynik sprawy, a to naruszenie art. 365 § 1 k.p.c. oraz naruszenie prawa materialnego poprzez niewłaściwe zastosowanie art. 58§ 1 i 2 k.c. i wniósł o zmianę zaskarżonej części wyroku i oddalenie odwołania w części objętej pkt. I wyroku oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od wnioskodawcy na rzecz organu rentowego za I instancję w wysokości (...)zł w części objętej pkt. III wyroku a nadto zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego w wysokości (...).

Apelujący zarzucił, iż zaskarżony wyrok narusza art.365 § 1 k.p.c., albowiem nie uwzględnił Sąd I instancji, iż kwestia czy sporne kwoty stanowiły wynagrodzenie z tytułu stosunku pracy została prawomocnie rozstrzygnięta przez Sądy Pracy dwu instancji w sprawie VI P 331)99 i III Pa 81)01, które stwierdziły, że źródłem wypłaty spornych kwot są nieważne ustalenia stron umowy zmierzające do obejścia prawa i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, dlatego też nie stanowią wynagrodzenia z umowy o pracę. Ponadto Sąd I instancji stwierdziwszy, że sposób rozliczenia przyjęty przez strony miał na celu obejście skutków prawnych związanych z odprowadzaniem składek na ubezpieczenie społeczne , nie zastosował art. 58 § 1 i 2 k.c. Apelujący wywiódł także, iż wnioskodawca nie wykazał aby świadczył na rzecz pracodawcy wyłącznie pracę wynikającą z umowy o pracę. Nie ma racji Sąd Okręgowy, że ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynika aby wnioskodawca wykonywał również czynności konsultingowe i ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na ZUS. Dowodem przeciwstawnym zajmowanemu przez wnioskodawcę stanowisku są faktury na wykonywanie usług konsultingowych a ciężar obalenia tego dowodu spoczywa na wnioskodawcy.

Zainteresowany W. W. zarzucił wyrokowi naruszenie prawa materialnego tj. art. 14 ustawy z dnia 23 grudnia 1999r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw ( Dz. U. z 1999r., Nr.110, poz.1256) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie oraz art. 18 w zw. z art. 4 pkt.9 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( tekst jedn. Dz. U. z 2009r. Nr.205, poz.1585) poprzez przyjęcie do podstawy wymiaru składek kwot brutto wynikających z faktur, podczas gdy przychodem jest dla przedsiębiorcy kwota netto, nie uwzględnienie przedawnienia składek zgodnie z art. 23 ust.4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, a także naruszenie prawa procesowego poprzez dokonywanie ustaleń na podstawie akt sprawy VIP 331)99 bez wniosku w tym zakresie i bez dopuszczenia dowodu z tych akt, przyjęcie, że kwoty brutto wynikające z faktur stanowiły przychód odwołującego bez ustaleń czy dokonał w ciągu 10 lat korekty deklaracji VAT i PIT - wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania ewentualnie o zmianę wyroku i oddalenie odwołania i zasądzenia kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, iż podstawowym zarzutem jest potraktowanie należności uzyskanych przez wnioskodawcę na podstawie innych tytułów jako podstawę wymiaru składek na równi z wynikającymi ze stosunku pracy. Natomiast w art. 14 ustawy z dnia 23 grudnia 1999r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw zastrzeżono, że do umów zawartych do dnia 16 grudnia 1999r. stosuje się przepisy dotychczasowe. Skoro praca wnioskodawcy zakończyła się 2 listopada 1999r., nie ma podstaw do stosowania przepisów obecnych i należy oddzielić w zakresie podstawy wymiaru składek stosunek pracy od stosunku cywilnoprawnego.

Rozpoznając po raz pierwszy apelację od powyższego wyroku Sad Apelacyjny w Krakwie wyrokiem z dnia 20 kwietnia 2011r. Sąd Apelacyjny w Krakowie zmienił zaskarżony wyrok w pkt. I w ten sposób, że przyjął, że kwoty: -(...)zł z faktury VAT nr (...),(...)zł z faktury VAT nr (...), (...)zł z faktury VAT nr (...), - (...)zł z faktury VAT nr (...),(...)zł z faktury VAT nr (...), (...)zł z faktury VAT nr (...), (...)zł z faktury VAT nr (...), (...)zł z faktury VAT nr (...) i (...)zł z faktury VAT nr (...), stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia J. T. na podstawie umowy o pracę zawartej z Przedsiębiorstwem Produkcyjnym (...), a w dalszym zakresie oddalił odwołanie, apelację organu rentowego i apelację zainteresowanego W. W., zmienił zaskarżony wyrok w pkt III w ten sposób, że przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Krakowie na rzecz adwokata A. P. (...) zł oraz 23% tej kwoty jako podatek od towarów i usług tytułem nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu pierwszo instancyjnym , koszty postępowania między stronami wzajemnie zniósł oraz przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Apelacyjnego w Krakowie na rzecz A. P. (...)zł oraz 23% tej kwoty jako podatek od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sad Apelacyjny wskazał, że stanowisko Sądu I instancji, iż wszystkie kwoty objęte rachunkami uproszczonymi i fakturami VAT w wysokości brutto ( wraz z podatkiem od towarów i usług ), a więc zarówno stała część wynagrodzenia wnioskodawcy w kwocie ok. (...)zł jak i premie stanowiły kwoty wynagrodzenia ze stosunku pracy - jest nieprawidłowe i nie uwzględnia wyników postępowań toczących się przed Sądem Okręgowym i Sądem Apelacyjnym w Krakowie w sprawie z powództwa J. T. przeciwko Przedsiębiorstwu Produkcyjnemu- (...) w Z. W. W. o wynagrodzenie sygn. akt VIP 331/99. W sprawie tej Sąd Okręgowy zasądzając wyrokiem z dnia 5 czerwca 2001 r. na rzecz J. T. kwoty premii za miesiące wrzesień i październik 1999r., stwierdził, iż fakt, że strony w celu ominięcia przepisów rozliczały część przysługującego powodowi wynagrodzenia za pracę na podstawie faktur VAT, nie może stanowić podstawy do wykonania tej czynności w drodze sądowej. Była to bowiem czynność, jako mająca na celu obejście ustawy, nieważna w świetle art. 58 k.c., dlatego też nie może rodzić zobowiązania. Granice roszczeń wyznaczyły dowiedzione w procesie zasady premiowania, które dały podstawę do ustalenia wysokości należnych kwot tytułem premii. Nie było natomiast podstaw do zasądzenia kwot wynikających z faktur, gdyż nie zostało wykazane aby wynagrodzenie w kwotach objętych fakturami miało swoje źródło w treści łączącego strony stosunku pracy. Nie było również prawnych podstaw aby należne świadczenia powiększyć o wartość podatku VAT, gdyż tego rodzaju obciążenie fiskalne nie jest związane z wynagrodzeniem za pracę. Prawidłowość tego stanowiska została potwierdzona w ramach kontroli instancyjnej przez Sąd Apelacyjny w Krakowie, który wyrokiem z dnia 23 października 2001r., sygn. akt III APa 81/01, oddalił apelację powoda oraz przez Sąd Najwyższy, który wyrokiem z dnia 10 stycznia 2003r., sygn. akt I PK 87/02, oddalił kasację pozwanego, w uzasadnieniu swego stanowiska podkreślając, że Sądy obu instancji uwzględniły naganność zachowania się obu stron, świadomie zmierzających do nadużycia lub obejścia prawa i przypisały walor pracowniczego wynagrodzenia za pracę wyłącznie uzgodnionym w umowie o pracę świadczeniom premiowym ze stosunku pracy, natomiast odmówiły uznania pracowniczego charakteru wynagrodzenia za pracę innej należności powoda w stałej miesięcznej kwocie(...)zł, która nie była objęta pisemną umową o pracę, a powód nie wykazał, iżby w ogóle nie prowadził jakiejkolwiek samodzielnej gospodarczej działalności konsultingowej. Również w sprawie o ekwiwalent za niewykorzystany urlop i odszkodowanie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Krakowie do sygn. akt VIP 17/03, Sąd Apelacyjny ( sygn. akt III APa 42/05) wyrokiem z dnia 4 października 2005r., za prawidłowe uznał nieuwzględnienie do obliczenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop kwoty (...), podkreślając, iż prawomocny wyrok Sądu Okręgowego z dnia 5 czerwca 2001 r. przesądził kwestię niepracowniczego charakteru spornego wynagrodzenia, czym sądy są związane zgodnie z art. 365 par.1 k.p.c. Tymczasem w niniejszej sprawie Sąd Okręgowy, mimo że przeprowadził dowód z akt VI P 331/99, całkowicie pominął zapadłe w tej sprawie rozstrzygnięcia i ustalenia, które legły u ich podstaw, będące wynikiem drobiazgowego postępowania dowodowego, których słuszność została potwierdzona przez sądy wyższej instancji i dokonał samodzielnych i nieprawidłowych ustaleń pozostających w sprzeczności z prawem materialnym. Uwzględniając zatem ustalenia poczynione w sprawie VI P 331/99 i stanowisko Sądów rozpoznających tamtą sprawę, Sąd Apelacyjny ustalił, iż do podstawy wymiaru składek wnioskodawcy należy przyjąć jedynie kwoty premii, które były trwałym elementem łączącego strony stosunku pracy i były obliczane zgodnie z zasadami premiowania, zatwierdzane przez dyrektora finansowego i na tej podstawie wystawiane były faktury VAT, natomiast inne należności nie podlegają wliczeniu, gdyż nie mają charakteru pracowniczego wynagrodzenia. Mając na względzie ustalenia w sprawie VI P 331/99, iż premie były wypłacane pracownikom działu zakupów od stycznia 1999r., Sąd Apelacyjny uwzględnił do podstawy wymiaru składek kwoty premii objęte fakturami VAT od miesiąca stycznia 1999r., tj. fakturami nr. 01/99, 02/99, 04/99, 06/99, 08/99, 10/99, 14/99, 16/99 i 18/99, przyjmując powyższe kwoty bez powiększenia o kwotę podatku od towarów i usług, z uwagi na to, iż podatek VAT nie jest związany z wynagrodzeniem za pracę. W tym tylko zakresie żądanie wnioskodawcy zostało uwzględnione, a apelacja organu rentowego i apelacja zainteresowanego zostały oddalone. Natomiast w pozostałej części dotyczącej uwzględnienia do podstawy wymiaru składek kwot wynikających z rachunków uproszczonych ( obejmujących okres przed styczniem 1999r.) jak i kwot wynikających z faktur VAT a dotyczących części stałego wynagrodzenia w kwocie brutto (...)zł oraz uwzględnienia kwot powiększonych o podatek VAT -odwołanie z przyczyn wyżej wywiedzionych zostało oddalone. Za bezzasadny uznał Sąd Apelacyjny zarzut uchybień procesowych Sądu I instancji w postaci niedopuszczenia dowodu z akt VI P 331/99, zarzut przedawnienia składek na ubezpieczenie społeczne w sytuacji, gdy niniejsza sprawa nie dotyczy obowiązku zapłaty składek, a jest sprawą o podstawę wymiaru składek z tytułu umowy o pracę oraz zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego tj. art. 14 ustawy z dnia 23 grudnia 1999r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. Nr 110, poz. 1256) poprzez zastosowanie przepisów dotyczących sposobu ustalania podstawy wymiaru składek w brzmieniu obowiązującym od 30 grudnia 1999r., wskazując, że Sąd Okręgowy nie zastosował powyższej regulacji w niniejszej sprawie wobec przyjęcie, że wnioskodawca świadczył wyłącznie pracę na podstawie umowy o pracę, a przyjęta została jedynie forma rozliczania w postaci faktur VAT wystawianych w ramach działalności konsultingowej.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok jak w sentencji oddalając odwołanie w dalszym zakresie, a oddalenie apelacji organu rentowego i zainteresowanego w pozostałej części nastąpiło na podstawie art. 385 k.p.c.

Na skutek skargi kasacyjnej powoda, który zaskarżył wyrok w tej części, w jakiej Sąd Apelacyjny uwzględnił apelacje organu rentowo i zainteresowanego i zmienił wyrok Sadu okręgowego na jego niekorzyść, wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2012r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok w pkt I w części, w jakiej Sąd Apelacyjny nie przyjął, że kwoty wskazane na rachunkach o numerach (...) oraz kwoty w wysokości brutto z faktur VAT o numerach od (...)stanowią podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia J. T. na podstawie umowy o pracę zawartej z przedsiębiorstwem Produkcyjnym (...) oraz w jakim oddalił odwołanie w dalszym zakresie, a także w punktach II,III i IV i w tej części przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy wskazał, że skarżący trafnie zarzucił naruszenie art. 365 § 1 k.p.c., zgodnie z którym, prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w wypadkach przewidzianych w ustawie także inne osoby. Z przepisu tego wynika wprost, że z wyjątkiem wypadków przewidzianych w ustawie (zob. art. 435 § 1, art. 452 i 458 § 1, art. 479 ^{( 43)} k.p.c., art. 254 § 1 i art. 427 § 1 k.s.h.), prawomocny wyrok nie ma mocy wiążącej wobec strony, która nie uczestniczyła w postępowaniu, w którym został wydany. W takiej sytuacji nie występuje szczególny walor prawny rozstrzygnięcia zawartego w prawomocnym wyroku, polegający na tym, że sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto to w prawomocnym, wcześniejszym wyroku. Jedynym skutkiem prawomocności wyroku, zaistniałej stosownie do art. 363 § 1 k.p.c., jest wówczas to, że nikt nie może negować faktu istnienia orzeczenia i jego określonej treści. Nie wynika z niej natomiast zakaz dokonywania ustaleń sprzecznych z uprzednio osądzoną kwestią (zob. wyrok SN z 8 marca 2010 r., II PK 249/09, OSNP 2011 nr 17-18, poz. 225 oraz postanowienie SN z 28 marca 2012 r., II UK 327/11, LEX nr 1214585 i tam powołane orzecznictwo). Powyższe uzasadnia zarzut wydania zaskarżonego wyroku z naruszeniem art. 365 § 1 k.p.c., skoro bowiem wyrok Sądu Okręgowego z 5 czerwca 2001 r. w sprawie VI P 331/99, uznany przez Sąd Apelacyjny za wiążący w niniejszej sprawie, zapadł między innymi stronami, to nie mógł on, ani Sąd pierwszej instancji, być tym orzeczeniem związany. Wskazane naruszenie art. 365 § 1 k.p.c. podważa podstawę faktyczną zaskarżonego wyroku, nie można bowiem wykluczyć, że dokonanie przez Sąd własnej oceny charakteru stosunku prawnego łączącego odwołującego się z zainteresowanym W. W. oraz ważności zakwestionowanych w wyroku w sprawie VI P 331/99 czynności prawnych, spowoduje zmianę podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Niezależnie od tego, wadliwość podstawy faktycznej zaskarżonego wyroku wynika stąd, że Sąd Apelacyjny nie dokonał własnych ustaleń faktycznych, ani nie ustosunkował się do ustaleń Sądu pierwszej instancji poczynionych w niniejszej sprawie, natomiast uwzględnił ustalenia poczynione w sprawie VI P 331/99 i stanowisko Sądów rozpoznających tamtą sprawę, pomimo, że ustalenia faktyczne w sprawie VI P 331/99 dotyczyły sprawy między innymi stronami, innych żądań i innego okresu (premie za wrzesień i październik 1998r.). Jakkolwiek więc dopuszczalne jest odwołanie się do nich, stanowią one bowiem jeden z dowodów podlegających ocenie na tle całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, to nie mogą być one przejęte bezkrytycznie i bez zastrzeżeń. W szczególności w sprawie VI P 331/99 Sąd Okręgowy a później Apelacyjny w postępowaniu odwoławczym, nie zajmowały się kwotą stałą z faktur (...), ograniczając się do premii za oszczędność i wydłużenie terminu zapłaty należności we wskazanym wyżej okresie. Sąd Okręgowy w sprawie VI P 331/99 nie dokonał również ustaleń w kwestii istnienia porozumienia między wnioskodawcą a pracodawcą (zainteresowanym w obecnej sprawie) dotyczącego wypłacania należności ze stosunku pracy za pomocą faktur z fikcyjnie prowadzonej działalności gospodarczej, którego istnienie ustalił Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie. Jest to kwestia o zasadniczym znaczeniu dla niniejszej sprawy, do której Sąd Apelacyjny się nie odniósł i nie dokonał też własnych ustaleń, bez których nie jest możliwe prawidłowe zastosowanie prawa materialnego i dokonanie jego sądowej konkretnej wykładni. W konsekwencji za trafne uznał Sąd Najwyższy zarzuty naruszenia art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe (Dz.U. z 1998 r., nr 161, poz. 1106), § 7 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania i składek i świadczeń ubezpieczenia społecznego oraz art. 22 § 1 ^{( 1)} k.p. Ich prawidłowe zastosowanie i wykładnia zależą bowiem od ustalenia faktów pozwalających ocenić charakter stosunków między odwołującym się a zatrudniającym go w okresie objętym sporem Przedsiębiorstwem Produkcyjnym (...), czego Sąd nie uczynił. Natomiast za nietrafne uznał Sąd Najwyższy zarzuty skargi kasacyjnej w zakresie, w jakim skarżący domagał się wliczenia stawki VAT do podstawy wymiaru składek, zauważając, że art. 18 ust. 1 w związku z art. 4 pkt 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, § 1 rozporządzenia z 1998 r. i § 7 ust. 1 rozporządzenia z 1990 r. pozwalają zaliczyć do podstawy wymiaru jedynie dochody z tytułu pracy wykonywanej w ramach stosunku pracy. Tymczasem, jak wynika z ustalenia przyjętego przez Sąd Apelacyjny ze sprawy VI P 331/99, przy wszystkich powyższych zastrzeżeniach, wnioskodawca kwotę stawki VAT uzyskiwał ponad wysokość premii należnych zgodnie z przyjętym w zakładzie systemem premiowym, nie był to więc dochód ze stosunku pracy. Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art. 398 ^{( 15)} § 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art.108 k.p.c. zw. z 398 ^{( 21) ( )} k.p.c.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Rozpoznając sprawę ponownie po uchyleniu zaskarżonego skargą kasacyjną wyroku Sąd Apelacyjny uzupełnił postępowanie dowodowe w celu poczynienia ustaleń w zakresie wskazanym w uzasadnieniu Sądu Najwyższego tj. co do kwestii istnienia porozumienia między wnioskodawcą a zainteresowanym dotyczącego wypłacania należności ze stosunku pracy za pomocą faktur z fikcyjnie prowadzonej działalności gospodarczej a w konsekwencji ustalenia, z jakiego tytułu zostały wnioskodawcy wypłacone kwoty, objęte fakturami VAT o numerach (...) z tytułu umowy o pracę czy też z tytułu usług świadczonych przez wnioskodawcę na rzecz pracodawcy w ramach odrębnego stosunku prawnego – umowy o świadczenie usług konsultingowych. Na podstawie akt osobowych wnioskodawcy z okresu zatrudnienia u zainteresowanego W. W. oraz na podstawie uzupełniającego przesłuchania wnioskodawcy Sąd Apelacyjny ustalił, że przed zawarciem umowy o pracę na stanowisku managera do spraw zatrudnienia, w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej przeprowadzonej w październiku 1998r., jako warunek zawarcia umowy o pracę pracodawca W. W. podał konieczność zarejestrowania przez wnioskodawcę własnej działalności gospodarczej celem dokonania rozliczeń wynagrodzenia należnego z tytułu umowy o pracę. Wnioskodawca, będąc zainteresowanym zawarciem umowy o pracę, w związku z postawionym przez zainteresowanego warunkiem zarejestrował w dniu 28 października 1998r. w ewidencji gospodarczej prowadzonej w Urzędzie Miasta K. własną działalność gospodarczą pod nazwą (...), której przedmiotem działalności miało być świadczenie usług konsultingowych. W dniu 2 listopada 1998r. wnioskodawca zawarł z zainteresowanym W. W. jako pracodawcą, umowę o pracę na okres próbny do dnia 31 stycznia 1999r. na stanowisku managera do spraw zatrudnienia z wpisanym do umowy o pracę wynagrodzeniem w kwocie (...) zł plus premia, przy czym równocześnie strony stosunku pracy ustaliły, że faktycznie wynagrodzenie z tytułu umowy o prace będzie wyższe o kwotę początkowo (...)zł następnie (...)zł brutto, która miała być wnioskodawcy wypłacana po wystawieniu przez niego faktur na usługi konsultingowe w ramach zarejestrowanej przez niego działalności gospodarczej. Oprócz tak ustalonego wynagrodzenia strony ustaliły, że wnioskodawcy będzie przysługiwała premia z tytułu oszczędności w dziale zakupów, ustalana w sposób określony w regulaminie premiowania. Następnie w dniu 1 lutego 1999r. strony zawarły umowę o pracę na czas określony do 30 kwietnia 1999r., w której powierzono wnioskodawcy stanowisko dyrektora działu zakupów, wpisując do umowy kwotę należnego wynagrodzenia (...)zł plus premia uznaniowa, a w dniu 27 kwietnia 1999r. umowę o pracę na czas nie określony na tych samych warunkach w zakresie stanowiska i wynagrodzenia. Wnioskodawca świadczył pracę na rzecz zainteresowanego do dnia jej rozwiązania przez pracodawcę z datą 2 listopada 1999r., otrzymując wynagrodzenie zgodnie z zawartym ustnie porozumieniem, tj. otrzymywał wynagrodzenie nominalnie wpisane w umowie o pracę a dodatkowo, po przedłożeniu pracodawcy faktur VAT wystawionych na rzecz (...) o numerach: (...), otrzymywał co miesiąc kwoty (...)zł brutto ((...)zł netto) tytułem dalszej części wynagrodzenia oraz, po przedłożeniu faktur VAT na kwoty wypracowanej premii z tytułu oszczędności czy też wydłużenia terminów płatności, otrzymywał dalszą część wynagrodzenia w postaci premii. Wnioskodawca wszystkie czynności wykonywane na rzecz zainteresowanego świadczył w ramach stosunku pracy w rozumieniu art. 22 k.p. umowy o pracę na stanowisku managera a następnie dyrektora działu zakupów, natomiast nie świadczył na jego rzecz żadnych usług w ramach zarejestrowanej na jego nazwisko działalności gospodarczej. Wystawianie faktur VAT miało służyć jedynie stworzeniu fikcyjnej podstawy dla wypłaty należności, przy jednoczesnym uniknięciu konieczności odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne od wysokiego wynagrodzenia wnioskodawcy. Jako podstawę wymiaru składek pracodawca wskazywał bowiem jedynie kwotę wpisaną do umowy o pracę. Taki sposób rozliczania należności z tytułu umowy o pracę odbywał się za obopólnym porozumieniem stron stosunku pracy. Wnioskodawca kwoty uzyskane od zainteresowanego rozliczał z Urzędem Skarbowym jako należności z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej i nigdy tych kwot nie skorygował, w tym także po złożeniu do ZUS wniosku o wliczenie tych kwot do podstawy wymiaru składek jako części wynagrodzenia pracowniczego. Taki sposób rozliczania wynagrodzenia by między stronami stosowany aż do września 1999r., kiedy to wnioskodawca, pomimo wystawienia faktur za wrzesień i październik w sposób dotychczas stosowany, tj. faktur na stałą część wynagrodzenia oraz faktur na premię za oszczędności, kwot wymienionych w fakturach nie otrzymał, co skutkowało wystąpieniem przez wnioskodawcę z pozwem przeciwko pracodawcy. Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 5 czerwca 2001r., sygn. akt VI P 331/99 zasądził od W. W. na rzecz J. T. kwotę(...)zł tytułem premii z tytułu oszczędności za miesiące wrzesień i październik 1999r., natomiast oddalił powództwo o zasądzenie uzupełniającej części wynagrodzenia za te miesiące, przyjmując, że skoro strony zawarły w tej kwestii porozumienie zmierzające do obejścia przepisów prawa, umowa w tym zakresie jest nieważna w myśl art. 58 k.c., a zatem nie można z niej skutecznie wywodzić roszczeń.

Ani w trakcie zatrudnienia u zainteresowanego ani po rozwiązaniu stosunku wnioskodawca w ramach zarejestrowanej działalności gospodarczej nie świadczył usług na rzecz żadnego podmiotu ( w trakcie zatrudnienia nie miał na to czasu, wykonując obowiązki pracownicze), nie wystawiał też faktur VAT poza ujawnionymi w toku postępowania na rzecz zainteresowanego i jednej faktury na sprzedaż samochodu. Z tytułu tej działalności gospodarczej wnioskodawca nie był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego. Wnioskodawca zgłosił zakończenie prowadzenia działalności gospodarczej (...) z dniem 6 listopada 2000r.

Ustalając powyższy stan faktyczny Sąd Apelacyjny oparł się na dokumentach znajdujących się w aktach osobowych wnioskodawcy oraz na jego zeznaniach złożonych przez Sądem Apelacyjnym w Krakowie, uznając je za wiarygodne w zakresie dokonanych między stronami stosunku pracy ustaleń co do sposobu rozliczania umówionego wynagrodzenia na podstawie faktur wystawianych przez wnioskodawcę jako osobę prowadzącą działalność gospodarczą jak również w tym zakresie, w jakim wnioskodawca zeznał, że wszystkie czynności jakie świadczył na rzecz zainteresowanego, objęte były powierzonym mu zakresem czynności pracowniczych, nie świadczył natomiast na rzecz zainteresowanego żadnych usług konsultingowych czy innych w ramach działalności gospodarczej. Sąd Apelacyjny wziął pod uwagę, iż poza faktycznym wystawieniem faktur VAT, których przyczyny wystawienia precyzyjnie wyjaśnił sam wnioskodawca, powołując się na porozumienie z W. W. co do fikcyjnego sposobu rozliczania pochodzenia uzyskiwanych od niego wynagrodzeń, brak jest w niniejszej sprawie jakichkolwiek dowodów wskazujących na wykonywanie przez wnioskodawcę usług na rzecz zainteresowanego, uprawniających wnioskodawcę do wystawienia takich faktur. Wykonania takich usług nie wykazał w wtoku postępowania ani organ rentowy ani zainteresowany, który nie przedstawił w szczególności ani umowy z wnioskodawcą o świadczenie usług konsultingowych, ani nie wskazał, jakie konkretnie usługi czy czynności wnioskodawca na jego rzecz w ramach takiej umowy wykonywał przez cały okres objęty zaskarżoną decyzją. Sąd Apelacyjny, pomijając dowód z przesłuchania zainteresowanego w charakterze strony, miał na uwadze zarówno wniosek jego pełnomocnika o pominięcie takiego dowodu jak i okoliczność, że pomimo prawidłowego wezwania nie stawił się on na rozprawę apelacyjną w tym celu wyznaczoną. Ponadto ustalenia co do rozliczania wynagrodzenia za pracę na podstawie fikcyjnych faktur VAT odpowiadają ustaleniom Sądu Okręgowego w Krakowie, dokonanym w sprawie o sygn. VI P 331/99.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Apelacyjny uznał, że prawidłowo Sąd Okręgowy w zaskarżonym apelacjami zainteresowanego i organu rentowego wyroku uznał, że wypłacone wnioskodawcy kwoty objęte fakturami wymieniowymi w punkcie I stanowiły w istocie wynagrodzenie wnioskodawcy wypłacone z tytułu stosunku pracy w myśl art. 22 §1 i § 1 ¹ k.p., a to z uwagę na fakt, że między stronami nie doszło do zawarcia jakiegokolwiek innego stosunku prawnego oraz że wnioskodawca nie świadczył na rzecz zainteresowanego poza obowiązkami pracowniczymi żadnych innych czynności rodzących obowiązek zapłaty jakichkolwiek należności. Dlatego też, pomimo, że formalnie strony stosunku pracy rozliczyły wypłacone kwoty jako wynagrodzenie za świadczenie usług z tytułu działalności gospodarczej i w taki sposób kwoty te zostały rozliczone w Urzędzie Skarbowym, jako wynagrodzenie za pracę kwoty te powinny zostać wliczone do podstawy wymiaru składek z tytułu ubezpieczenia społecznego wnioskodawcy z tytułu zatrudnienia przez płatnika W. W. – Przedsiębiorstwo Produkcyjne (...). Na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 205 poz. 1585) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych będących pracownikami stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9, tj. przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 13. Szczegółowo kwestię tę reguluje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr 161 poz.1106 ze zm.), które w § 1 przewiduje, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych, osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz § 2 tego rozporządzenia. Przychodem w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych są wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężna świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – t. jedn. Dz.U. z 2010 r. Nr 51 poz. 307 ze zm.).

W świetle powyższej regulacji prawnej Sąd Apelacyjny uznał, że co do zasady kwoty wyszczególnione na fakturach wymienionych w punkcie I wyroku Sądu Okręgowego trafnie zostały wliczone do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne J. T. z tytułu zatrudnienia u zainteresowanego W. W., natomiast korekty wymagała wysokość przyjętych do podstawy wymiaru składek kwot, które podlegały uwzględnieniu w wysokości netto a nie brutto w doniesieniu do wszystkich faktur VAT wystawionych w 1999r., jak trafnie zarzucił zainteresowany w swojej apelacji i jak już przyjął Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 20 kwietnia 2011r. co do części faktur, co do których wyrok nie został uchylony, a co przesądził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 sierpnia 2012r. i w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego jest wiążące w oparciu o art. 398 ^{( 20)} k.p.c. Dokonując zatem korekty wysokości kwot podlegających wliczeniu do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wnioskodawcy Sąd Apelacyjny uwzględnił kwoty netto z pozostałych faktur VAT z 1999r. o numerach: (...), oddalając w tym zakresie odwołanie w części, w jakiej wnioskodawca domagał się uwzględnienia wysokości brutto z powyższych faktur.

Odnośnie do podniesionego w apelacji organu rentowego zarzutu naruszenia prawa procesowego, a to art. 365 §1 k.p.c. w związku z treścią prawomocnego wyroku w sprawie VI P 331/99 Sądu Okręgowego w Krakowie, podnieść należy, że w tej kwestii w sposób wiążący w niniejszym postępowaniu wypowiedział się już Sąd Najwyższy, wskazując na brak podstaw do związania w niniejszej sprawie treścią powołanego wyroku wobec braku tożsamości stron, roszczeń oraz okresu objętego tym wyrokiem. Niezależnie od powyższego podnieść należy, że Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do przyjęcia, że działanie stron z zamiarem obejścia prawa w rozumieniu art. 58 k.c. skutkujące nieważnością porozumienia co do przysługiwania wnioskodawcy prawa do uzupełniającej części wynagrodzenia w stałych miesięcznych kwotach(...)zł netto za wrzesień i października 1999r. i w konsekwencji braku podstaw uwzględnienia roszczenia o wypłatę tych świadczeń pozostaje bez wpływu na ocenę należności wypłaconych wnioskodawcy w okresie objętym wymienionymi wyżej fakturami, a to z tego powodu, iż należności powyższe zostały już wnioskodawcy wypłacone w ramach stosunku pracy z uwagi na ustalony w niniejszym postępowaniu brak innej więzi prawnej między wnioskodawcą a zainteresowanym.

Rozpoznając pozostałe zarzuty apelacji zainteresowanego za bezzasadny uznać należało zarzut przedawnienia składek na ubezpieczenie społeczne w sytuacji, gdy niniejsza sprawa nie dotyczy obowiązku zapłaty składek, a jest sprawą o podstawę wymiaru składek z tytułu umowy o pracę oraz zarzut naruszenia przez Sąd I instancji prawa materialnego tj. art. 14 ustawy z dnia 23 grudnia 1999r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz.U. Nr 110, poz. 1256) poprzez zastosowanie przepisów dotyczących sposobu ustalania podstawy wymiaru składek w brzmieniu obowiązującym od 30 grudnia 1999r. w sytuacji, gdy art. 8 ust. 2a i art. 18 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadzone w/w ustawą nie miały zastosowania w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok jak w sentencji, oddalając odwołanie w dalszym zakresie, a także oddalając apelacje organu rentowego i zainteresowanego w pozostałej części na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. w związku z § 12 ust.2 i § 13 ust. 1 pkt.2 oraz ust.4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461).