Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 maja 2015 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Natalia Lipińska

Protokolant: st. sekr. sądowy Magdalena Cieśla

po rozpoznaniu w dniu 27 maja 2015 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania M. C. (1)

przy uczestnictwie zainteresowanego R. B. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

z dnia 20 marca 2014 roku nr (...)

w sprawie M. C. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

przy uczestnictwie zainteresowanego R. B. (1)

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 717/14

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 27 maja 2015 r.

Decyzją z dnia 20 marca 2014 r., nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 i art. 18 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.) oraz art. 83 § 1 i art. 58 § 1 k.c., ustalił dla M. C. (1) u płatnika składek R. B. (1), prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) w G., podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w wysokości 2.194,00 zł za poszczególne miesiące: za lipiec 2013 r. w kwocie 1.203,16 zł, za sierpień 2012 r. w kwocie 2.194,00 zł i za wrzesień 2012 r. w kwocie 166,27 zł. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, że M. C. (1) zostało zgłoszona do ubezpieczeń społecznych po terminie przewidzianym przepisami prawa, tj. w dniu 3 października 2013 r., w momencie, kiedy korzystała już ze zwolnienia chorobowego. Pierwsza niezdolność do pracy powstała bowiem u niej w dniu 3 września 2013 r. Jak podał, w wyniku kontroli przeprowadzonej u płatnika składek celem ustalenia prawidłowości dokonania zgłoszeń do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych M. C. (1) z tytułu zatrudnienia oraz rzetelności opłacania za nią składek w okresie od 15 lipca 2013 r. ustalono, że w siedzibie firmy przy ulicy (...)nikt nie przebywa (nie urzęduje), a osobie sąsiadującej
z mieszkaniem R. B. (1) nic o firmie nie wiadomo. W trakcie przeprowadzanej kontroli, administrator budynku potwierdził, że w lokalu nie została zgłoszona działalność żadnej firmy. W wyniku kontroli ustalono również, że zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy zostało wystawione M. C. (1) w dniu 12 lipca 2013 r. w T., podczas, gdy tego samego dnia ubezpieczona i płatnik składek podpisali umowę o pracę w G.. Organ rentowy zauważył przy tym, że potwierdzenie kwalifikacji ubezpieczonej wymagane do wykonywania powierzonych jej obowiązków zostało okazane pracodawcy po dniu 12 lipca 2013 r. W dalszej kolejności podkreślił, że płatnik składek jest zarówno udziałowcem, jak
i członkiem Zarządu spółki (...) której siedziba, według twierdzeń świadka K. N., również mieści się w G. przy ul. (...). Organ rentowy podał, że ubezpieczona miała wykonywać dla firmy (...)przykładowe wzory umów, opinie prawne i sporządzać reklamacje, jednak dołączone do akt sprawy kopie takich dokumentów nie zostały przez nią ani parafowane, ani też podpisane. Organ rentowy wskazał ponadto, że jak zeznał świadek K. N., firma (...)nie mogła zatrudnić M. C. (1), ponieważ nie posiadała wystarczających środków finansowych. Ubiegły rok zakończyła bowiem stratą. Mając na uwadze te okoliczności, organ rentowy stwierdził, że płatnik składek, ustalając w umowie o pracę wynagrodzenie dla ubezpieczonej, nie powinien z góry określać, iż ulegnie ono znacznemu podwyższeniu. Wysokość tego wynagrodzenia, zdaniem ZUS, uznać należy za sprzeczną
z zasadami współżycia społecznego (art. 58 k.c.).

Odwołanie od tej decyzji wniosła M. C. (1), domagając się jej zmiany
i ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zatrudnienia
na podstawie umowy o pracę u R. B. (1) prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą(...)w G. od lipca 2013 r. w kwocie 4.000,00 zł brutto. W uzasadnieniu odwołująca podniosła, że kwota wynagrodzenia za pracę 2.194,00 zł, widniejąca w umowie z dnia 12 lipca 2013 r., jest ułamkową częścią przyznanej jej płacy, ponieważ zgodnie z treścią umowy, zatrudnienie u płatnika składek podjęła w dniu 15 lipca 2013 r., co skutkowało stosownym zmniejszeniem za miesiąc lipiec 2013 r. należnego jej wynagrodzenia. Odwołująca podkreśliła, że w lipcu 2013 r. otrzymała wynagrodzenie za
13 dni pracy, tj. kwotę 2.194,00 zł brutto i od tej kwoty płatnik odprowadził za nią składki do ZUS. Odwołująca podkreśliła, że sposób odczytywania umowy o pracę zaproponowany przez organ rentowy jest sprzeczny z art. 60 k.c. i art. 65 k.c. Jak wskazała, interpretując oświadczenie woli stron, należy uwzględniać ich zamiar, a także cel umowy. Powołując się na brzmienie art. 36 ust. 2 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa odwołująca podniosła, że rozpoczynając pracę 15 lipca 2013 r. nie przepracowała pełnego miesiąca kalendarzowego,
a zatem otrzymane przez nią wynagrodzenie w tym miesiącu nie może stanowić podstawy ustalania wysokości należnych jej świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Podkreśliła ponadto, że skoro w 2013 r. przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wynosiło 3.650,06 zł, a w sektorze przedsiębiorstw było wyższe, nie doszło do zawyżenia należnej jej płacy, gdyż była ona zbliżona do przeciętnego wynagrodzenia. Poza tym, jak podała, zgodnie z raportem płacowym (...), średnie miesięczne wynagrodzenie specjalisty
ds. prawnych wynosi 6.875,00 zł brutto, a wśród radców prawnych opiewa nawet na kwotę 10.000,00 zł brutto.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie na swoją rzecz od odwołującej kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji podkreślił, że ciężar dowodu wystąpienia przesłanek uzasadniających wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społecznego obciąża tę stronę, która z faktu tego wywodzi skutki prawne.
W tym wypadku obowiązek ten ciąży na ubezpieczonej. Następnie wskazał, że ustalenie odwołującej tak wysokiego wynagrodzenia za pracę nie miało na celu odpłaty za wykonaną pracę, ale uzyskanie nienależnie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Powołując się na brzmienie art. 43 ust. 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych organ rentowy podał, że o zakwestionowaniu informacji uzyskanych od płatnika poinformował obie strony umowy o pracę. Żadna z nich nie wniosła
o zmianę stanowiska Zakładu, a zatem przyjąć należało, że jest ono prawdziwe. Powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2008 r. (II UK 210/07) organ rentowy podkreślił, że okoliczność pozostawienia stronom swobody zawarcia umowy o pracę, także
w sytuacji, gdyby nakierowana ona była wyłącznie na objęcie ubezpieczeniem społecznym, nie uchyla kontroli stosunku prawnego formowanego w warunkach wolności pod kątem ogólnych klauzul zabezpieczających życie społeczne przed zjawiskami patologicznymi, które mimo pozornej zgodności z innymi przepisami nie mogą doznawać ochrony ze strony państwa (art. 58 § 2 k.c. z związku z art. 300 k.p.).

W piśmie procesowym z dnia 19 września 2014 r. (data prezentaty: 26 września
2014 r.) zainteresowany R. B. (1) podniósł, że zatrudnił odwołującą M. C. (1) zgodnie z przepisami prawa pracy, a kwota wynagrodzenia za pracę podana w umowie odpowiadała średniemu wynagrodzeniu w gospodarce narodowej w 2013 r., a zatem, nie była ani za wysoka ani też za niska. Zainteresowany wskazał przy tym, że uśrednienie wynagrodzenia miało na celu zbilansowanie wymagań i możliwości obu stron umowy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny sprawy:

Od 19 czerwca 2012 r. płatnik składek R. B. (1) prowadził działalność gospodarczą pod firmą (...)w G.. Była to działalność
w zakresie przetwarzania danych, zarządzania stronami internetowymi (hosting) i podobna (według PKD). Adresem głównego miejsca wykonywania działalności była
ul. (...) G.. Pod tym adresem znajduje się mieszkanie stanowiące własność płatnika składek. R. B. (1) prowadził działalność gospodarczą do stycznia 2015 r., po czym zawiesił jej wykonywanie.

dowód:

-

wydruk z CEIDG- akta ZUS,

-

akt notarialny Repertorium A nr 7434/2012- k. 107-119 akt ZUS,

-

zeznania odwołującej M. C. (1)- 00:20:46,

-

zeznania zainteresowanego R. B. (1),

Odwołująca M. C. (1)ukończyła studia niestacjonarne prawnicze na (...) w K., uzyskując w dniu 26 czerwca 2013 r. tytuł zawodowy magistra prawa. Poza tym jest absolwentką niestacjonarnych studiów pierwszego stopnia w zakresie ekonomii. Odwołująca poznała R. B. (1) w trakcie studiów
w 2013 r. przez ich wspólnych znajomych. Płatnik składek pracował wówczas i mieszkał
w K.. Odwołująca pomagała mu w formułowaniu różnych pism. Wtedy też otrzymała od zainteresowanego propozycję pracy w jego firmie (...) Po ukończeniu studiów prawniczych odwołująca nadal mieszkała w K.. W związku z tym, iż dowiedziała się, że jest w ciąży, uznała, że propozycja płatnika składek jest dla niej korzystna. Proponując odwołującej pracę, R. B. (1) nie mówił, gdzie odwołująca miałaby świadczyć pracę. M. C. (1) dopiero później dowiedziała się, że chodzi o pracę
w G.. W dniu podpisania umowy o pracę, tj. 12 lipca 2013 r., w godzinach rannych odwołująca była u lekarza w T., który wystawił jej zaświadczenie lekarskie
o zdolności do pracy na stanowisku prawnika- doradcy prawnego. Następnie, udała się pociągiem do G.. Około południa dodarła do K., a stamtąd pojechała do G.. Umowę o pracę zawarła z pracodawcą w późnych godzinach wieczornych.

dowód:

-

kserokopia dyplomu (...)w K.- k. 299 akt ZUS,

-

zaświadczenie z dnia 24.01.2014 r.- k. 429 akt ZUS,

-

zaświadczenie lekarskie z dnia 12.07.2013 r.- k. 31 akt ZUS,

-

zeznania odwołującej M. C. (1)- 00:15:22, 00:17:45-00:19:57, 00:26:26,

-

zeznania zainteresowanego R. B. (1),

W dniu 12 lipca 2013 r. odwołująca M. C. (1) podpisała z R. B. (1), prowadzącym działalność gospodarcza pod firmą(...)
w G., umowę o pracę na czas określony wynoszący 12 miesięcy w pełnym wymiarze czasu pracy (40 godzin tygodniowo) na stanowisku prawnika/doradcy prawnego. Jako adres miejsca wykonywania pracy podano ul. (...) G.. W umowie tej, w § 1 (postanowienia ogólne) w części dotyczącej warunków zatrudnienia, w punkcie
4 tych warunków podano, że wynagrodzenie odwołującej za lipiec wynosi 2.194,00 zł brutto
i płatne jest do rąk własnych, za kolejne zaś miesiące wynosi 4.000,00 zł brutto i płatne jest do rąk własnych lub na rachunek bankowy. Termin rozpoczęcia pracy strony tej umowy oznaczyły na dzień 15 lipca 2013 r. Umowę o pracę przygotowała księgowa. Tekst tej umowy wydrukowała i wręczyła pracodawcy. Umowę tę płatnik składek podpisał z odwołującą, po czym jeszcze tego samego dnia przeszkolił ją z zakresu bhp. Ustalając odwołującej stawkę wynagrodzenia za pracę, pracodawca kierował się wysokością średniego krajowego wynagrodzenia, tym, ile zarabiają absolwenci prawa, przygotowaniem zawodowym ubezpieczonej oraz tym, że odwołująca zdecydowała się zamieszkać w G.. Podpisując umowę o pracę z M. C. (1) w dniu 12 lipca 2013 r., płatnik składek znał jej kwalifikacje zawodowe. Nie wiedział jednak, że odwołująca jest w ciąży. W § 5 pkt 1 umowy o pracę zawarto informację o tym, że ubezpieczona oświadczyła, iż w dniu 26 czerwca
2014 r. obroniła pracę magisterską na Wydziale Prawa i Administracji (...)w K., czym potwierdziła, że jest prawnikiem, a dyplom ukończenia studiów magisterskich może przedstawić pracodawcy po jego otrzymaniu. W pkt 2 podano, że odwołująca przedłożyła legitymację(...) w K..
W pkt 3 wskazano zaś, że ubezpieczona jest studentką (...)
w K. Wydziału Ekonomii i Stosunków Międzynarodowych, na dowód czego przedłożyła legitymację studencką.

dowód:

-

umowa o pracę z dnia 12.07.2013 r.- k. 19 akt ZUS,

-

zeznania odwołującej M. C. (1)- 00:22:03,

-

zeznania zainteresowanego R. B. (1),

Zgodnie z treścią umowy, do zakresu obowiązków odwołującej na stanowisku prawnika/doradcy prawnego należało: 1) doradztwo prawne polegające na udzielaniu pracodawcy informacji prawnej na podstawie przekazanego stanu faktycznego w formie ustnej lub pisemnej, 2) sporządzanie dokumentów opierających się na wiedzy prawnej dla pracodawcy lub jego kontrahentów, 3) opiniowanie umów, które mógłby zawrzeć pracodawca lub jego kontrahent w formie ustnej lub pisemnej, 4) udzielanie informacji prawnej ustnej lub pisemnej wynikającej z rejestrów publicznych, takich jak Księgi Wieczyste, KRS i inne,
5) udzielanie informacji prawnej ustnej lub pisemnej związanej z prospektami emisyjnymi spółek giełdowych, których akcje mógłby potencjalnie nabyć pracodawca, 6) udzielanie informacji prawnej ustnej lub pisemnej niezbędnej do zawarcia umowy z kontrahentami pracodawcy, także w języku angielskim, a ponadto 7) udzielanie informacji prawnej w formie ustnej lub pisemnej o obowiązkach przy powiadamianiu kontrahentów pracodawcy
w związku z zawieraniem przez niego umów.

dowód:

-

umowa o pracę z dnia 12.07.2013 r.- k. 19-23 akt ZUS,

-

zeznania odwołującej M. C. (1)- 00:22:03,

-

zeznania zainteresowanego R. B. (1),

Odwołująca została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych w dniu 3 października 2013 r. w formie elektronicznej przez księgową płatnika składek, która uczyniła to zaraz po tym, jak zorientowała się, że obowiązek ten nie został dopełniony we właściwym terminie. Jak podała księgowa M. S. w piśmie z dnia 29 stycznia 2014 r., taka sytuacja związana była ze zmianą przez płatnika składek biura rachunkowego od lipca 2013 r. Wskazała, że w związku z tym wgląd w całą dokumentację księgową, w tym dotyczącą ZUS, był możliwy w okresie późniejszym, kiedy fizycznie dokumenty dotarły z W. do G.. Pierwszą deklarację DRA za odwołującą, tj. za lipiec 2013 r., księgowa przekazała do ZUS elektronicznie w dniu 28 sierpnia 2013 r. Płatnik składek nie miał wpływu na datę zgłodzenia odwołującej do ubezpieczeń społecznych.

dowód:

-

pismo księgowej M. S. z dnia 29.01.2014 r.- k. 431 akt ZUS,

-

zeznania zainteresowanego R. B. (1),

Po podpisaniu umowy o pracę, odwołująca mieszkała w różnych hostelach
w G., a potem wynajmowała pokój. Zgodnie z poczynionymi ustaleniami miała świadczyć pracę w godzinach od 8:00 do 16:00. W biurze znajdującym się pod adresem:
ul. (...)Gdańsk, pracowała sama. Czasami przebywał tam R. B. (1). Sporadycznie natomiast pojawiał się udziałowiec spółki K. N. Odwołująca sporządzała wzory umów i opinie prawne, w tym dla firmy (...) a ponadto reklamacje. Płatnik składek kontrolował, czy odwołująca wykonuje zlecone jej prace w sposób właściwy.

dowód:

-

zeznania odwołującej M. C. (1)- 00:20:46,

-

zeznania zainteresowanego R. B. (1),

Płatnik składek jest zarówno udziałowcem, jak i członkiem zarządu Spółki (...). Siedziba tej firmy mieści się pod tym samym adresem, co siedziba firmy (...) W 2013 r. spółki (...) nie było stać na zatrudnienie odwołującej, ponieważ w 2012 r. wykazała ona stratę. Za 2013 r. nie sporządziła jeszcze sprawozdania finansowego.

dowód:

-

zeznania zainteresowanego R. B. (1),

Dochód płatnika składek za 2012 r. wyniósł 84.314,76 zł (przychód: 90.197,65 zł).
W sierpniu i wrześniu 2012 r. R. B. (1) uzyskał dochód rzędu około 10.000,00 zł.
W lipcu 2013 r. dochód ten mógł być o 2-3 tysiące wyższy. Z podatkowej księgi przychodów i rozchodów oraz ewidencji dostaw wynika, że w 2013 r. płatnik składek osiągał przychód od kontrahenta (...) Były to następujące kwoty: w styczniu, lutym, marcu
i kwietniu 2013 r.- 14.200,00 zł brutto, w maju 2013 r.- 14.910,00 zł brutto, w czerwcu i lipcu 2013 r.- 15.620,00 zł brutto, w sierpniu 2013 r.- 14.200,00 zł brutto, we wrześniu 2013 r.- 15.265,55 zł brutto, a w październiku i listopadzie 2013 r.- 14.200,00 zł brutto.

dowód:

-

zeznanie podatkowe PIT-36 L, PIT/B- k. 165-173 akt ZUS,

-

podatkowa księga przychodów i rozchodów- k. 219-231 akt ZUS,

-

ewidencja dostaw- k. 147-155 akt ZUS,

-

protokół kontroli z dnia 29.01.2014 r.- k. 435-449 akt ZUS,

W dniu 3 września 2013 r. odwołująca stała się niezdolna do pracy. Na zwolnieniu chorobowym w związku z ciążą przebywała do dnia porodu, tj. do 31 stycznia 2014 r. Później, korzystała z urlopu macierzyńskiego.

dowód:

-

listy obecności- k. 35-39 akt ZUS,

-

zeznania odwołującej M. C. (1)- 00:28:41,

Na miejsce odwołującej płatnik składek nie zatrudnił żadnego innego pracownika
i przejął obowiązki ubezpieczonej. Również wcześniej, przed podpisaniem z odwołującą umowy o pracę, nie zatrudniał w firmie (...) żadnego pracownika.

dowód:

-

zeznania zainteresowanego R. B. (1),

Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił w oparciu o dowody z dokumentów oraz zeznania stron.

Sąd pozytywie ocenił dowody z dokumentów, które legły u podstaw ustaleń faktycznych. Ich autentyczność i wiarygodność, jak również poprawność materialna
i formalna nie budziły wątpliwości, zaś ich treść i forma nie były kwestionowane przez strony postępowania. Brak było zatem jakichkolwiek podstaw, także takich, jakie należałoby uwzględnić z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego im znaczenia dowodowego.

Dokonując istotnych dla rozstrzygnięcia ustaleń Sąd przyjął, że odwołująca M. C. (1) w ramach świadczonej na rzecz płatnika składek pracy sporządzała wzory umów
i opinie prawne, w tym dla firmy (...) a ponadto reklamacje. Zarówno odwołująca, jak i zainteresowany nie wykazali jednak, że przedłożone do akt sprawy
z pismem z dnia 24 stycznia 2014 r. przezR. B. (1) dokumenty, tj. umowa o roboty budowlane (bez daty) (k. 311-317 akt ZUS), zlecenie dla (...)
w K. na zakup materiałów i remont pomieszczeń z dnia 23 lipca 2013 r.
(k. 319-321 akt ZUS), umowa o wykonanie prac remontowych (bez daty) (k. 325-327 akt ZUS), umowa o roboty budowlane z podwykonawcą (bez daty) (k. 329-339 akt ZUS), dwie reklamacje z wnioskiem o odszkodowanie w sprawie odwołanego lotu (k. 341-343 akt ZUS), umowa użyczenia kosiarki z dnia 1 sierpni 2013 r. (k. 351-353 akt ZUS), informacja prawna w sprawie umowy o roboty budowlane z dnia 23 lipca 2013 r. (k. 363-383 akt ZUS) oraz informacja prawna w sprawie zabezpieczeń wierzytelności z dnia 8 sierpnia 2013 r.
(k. 387-423 akt ZUS) sporządzone zostały przez odwołującą. Rację miał organ rentowy podnosząc, że żaden z tych dokumentów nie został przez M. C. (1) parafowany, czy podpisany.

Zeznania odwołującej M. C. (1) i zainteresowanego R. B. (1) którzy wskazali na okoliczności istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia, Sąd uznał za wiarygodne w całości. Zeznania te były spójne i logiczne. Wzajemnie też ze sobą korespondowały. Znalazły ponadto pokrycie w treści znajdujących się w aktach ZUS dokumentów. Zarówno odwołująca, jak i zainteresowany w zeznaniach swoich wskazali na to, w jakich okolicznościach się poznali, gdzie i kiedy doszło do podpisania umowy o pracę, co należało do zakresu obowiązków ubezpieczonej na stanowisku prawnika- doradcy prawnego
i dlaczego w umowie o pracę podano dwie kwoty wynagrodzenia za pracę, tj. jedną
w wysokości 2.194,00 zł brutto i drugą w wysokości 4.000,00 zł brutto.

Sąd rozważył, co następuje:

Odwołanie od zaskarżonej decyzji ZUS Oddział w G. z dnia 20 marca 2014 r., w świetle ustalonego stanu faktycznego i obowiązujących przepisów prawa, nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie odwołująca M. C. (1) domagała się zmiany zaskarżonej decyzji i ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (w tym ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy) od lipca 2013 r. na poziomie 4.000,00 zł brutto, która to kwota wynagrodzenia została wymieniona w umowie o pracę z dnia 12 lipca 2013 r.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była więc podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne odwołującej z tytułu zatrudnienia u płatnika składek R. B. (1), prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) w G..

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych może prowadzić kontrolę wynagrodzenia za pracę w aspekcie świadczeń
z ubezpieczenia społecznego- zarówno w zakresie zgodności z prawem, jak i zasadami współżycia społecznego. Organ rentowy może więc zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej
z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.) (por. m. in. uchwała SN z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, OSNP 2005/21/338).

Taki też pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Krakowie, podnosząc w wyroku z dnia
16 października 2013 r., III AUa 294/13 (LEX nr 1388831), że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. W innym swoim wyroku Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdził, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać- w okolicznościach każdego konkretnego wypadku- zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca- stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki- nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej
i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy,
a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej (por. wyrok SA w Krakowie z dnia 20 września 2012 r., III AUa 420/12, LEX nr 1220514).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1442 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, chorobowemu
i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 8 ust. 1 tej ustawy, za pracownika uważa się natomiast osobę pozostającą w stosunku pracy.

W ujęciu art. 22 § 1 k.p. stosunek pracy to relacja prawna łącząca pracodawcę
i pracownika, na której treść składają się wzajemne prawa i obowiązki. Zasadniczym elementem konstrukcyjnym stosunku pracy jest zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu
i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Na pracodawcy ciąży zaś obowiązek zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Odpłatny charakter stosunku pracy wiąże się ściśle z obowiązkiem ustalenia przez strony umowy o pracę wysokości wynagrodzenia za pracę (z art. 22 § 1, art. 29 § 1 pkt 3,
art. 13 i art. 84 k.p.).

Zgodnie z art. 78 § 1 k.p., wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. Przepis ten określa podstawowe kryteria ustalania wynagrodzenia w nawiązaniu do konstytucyjnego zakazu dyskryminacji w życiu gospodarczym (art. 32 ust. 2 Konstytucji) oraz konstytucyjnej zasady równego prawa kobiet i mężczyzn do zatrudnienia, awansów,
a w szczególności do jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości
(art. 33 ust. 2 Konstytucji). W tej mierze należy także uwzględniać podstawowe zasady prawa pracy dotyczące równości praw pracowników oraz ich niedyskryminacji (art. 11 ², 11 ³ i 18 ^3a-18 ^3e k.p.), a także prawo pracownika do godziwego wynagrodzenia (art. 13 k.p.).

Określone w umowie o pracę wynagrodzenie powinno być ustalone zgodnie
z przepisami płacowymi respektującymi wskazane wyżej zasady konstytucyjne i podstawowe zasady prawa pracy. Naruszenie tych zasad może być podstawą do uznania nieważności przepisu płacowego (art. 58 k.c. w związku z art. 300 k.p.).

W niniejszej sprawie organ rentowy nie kwestionował samego faktu wykonywania przez odwołującą pracy w ramach zawartej umowy, zarzucił natomiast, że postanowienie umowy o pracę dotyczące wysokości wynagrodzenia za pracę w części przekraczającej granice płacy słusznej i godziwej pozostaje w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, co rodzi ten skutek, iż jest ono nieważne (art. 58 § 2 i 3 k.c. w związku
z art. 300 k.c.).

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 29 stycznia 2013 r.,
III AUa 493/12 (LEX nr 1280382), autonomia woli stron umowy o pracę w kształtowaniu jej postanowień, w tym dotyczących wynagrodzenia, podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązane są respektować nie tylko interes jednostkowy, lecz także mieć wzgląd na interes publiczny. Przepis art. 353 ¹ k.c., poprzez art. 300 k.p. znajduje tu odpowiednie zastosowanie,
a wymaganie, aby treść stosunku pracy lub jego cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego nie jest sprzeczny z zasadami prawa pracy. Tym samym brak jest przeciwwskazań, aby postanowienia takich umów dotyczące wynagrodzenia i innych świadczeń związanych z pracą mogły być przez pryzmat zasad współżycia społecznego ocenione jako nieważne w części przekraczającej granice godziwości, a zatem w sytuacji ich nadmiernej wysokości. Zasady dotyczące oceny postanowień umownych znajdują bowiem zastosowanie także na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych.

W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Apelacyjny zaakcentował, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem może stanowić wyłącznie wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności względem pracy. Umowa o pracę wywołuje bowiem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji pomiędzy pracownikiem
a pracodawcą lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki,
a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Stąd ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, w którym istnieje znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania
w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych.

Godziwe wynagrodzenie za pracę (art. 13 k.p.) to zatem wynagrodzenie odpowiednie, właściwe, słuszne, rzetelne i uczciwe. Takie rozumienie godziwości wynagrodzenia odpowiada kryteriom ustalenia wysokości wynagrodzenia z art. 78 § 1 k.p. (por. wyrok
SN z dnia 25 sierpnia 2010 r., II PK 50/10, LEX nr 707421). Istotnym kryterium owej godziwości (sprawiedliwości) jest ekwiwalentność wynagrodzenia wobec pracy danego rodzaju, przy uwzględnieniu kwalifikacji wymaganych do jej wykonywania, jak też ilości
i jakości świadczonej pracy (art. 78 k.p.).

W niniejszej sprawie strony umowy o pracę z dnia 12 lipca 2013 r. ustaliły w tej umowie, że wynagrodzenie odwołującej za lipiec wynosi 2.194,00 zł brutto, za pozostałe zaś miesiące opiewa na kwotę 4.000,00 zł brutto.

Organ rentowy zarzucił, że płatnik składek, ustalając w umowie o pracę wynagrodzenie dla ubezpieczonej, nie powinien z góry określać, iż ulegnie ono znacznemu podwyższeniu. Poza tym w ocenie ZUS, ustalenie odwołującej tak wysokiego wynagrodzenia za pracę (na poziomie 4.000,00 zł brutto) nie miało na celu odpłaty za wykonaną pracę, ale uzyskanie nienależnie wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Dlatego też, zdaniem ZUS, ustaloną w umowie o pracę wysokość wynagrodzenia uznać należało za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego.

Istotnie, pracownikowi przyjmowanemu do pracy ustala się stawkę wynagrodzenia adekwatną do jego przygotowania zawodowego i zakresu powierzonych obowiązków. Podwyżkę zwyczajowo przyznaje się natomiast po jakimś czasie, kiedy pracownik sprawdzi się na powierzonym mu stanowisku i czymś się wykaże.

sArgumentacja, że podane w umowie o pracę wynagrodzenie w kwocie 2.194,00 zł stanowiło ułamkową część przyznanej odwołującej płacy za lipiec 2013 r., stosownie do ilości przepracowanych przez nią w tym miesiącu dni, nie jest dla Sądu przekonująca.

Forma wynagrodzeń to sposób uzależnienia wypłaty określonej kwoty i struktury wewnętrznej wynagrodzeń od nakładu lub efektu pracy. Zazwyczaj w doktrynie wskazuje się na trzy główne formy wynagrodzeń: czasową, akordową i prowizyjną.

Najczęściej stosowana jest forma czasowa, w której naliczanie wynagrodzenia opiera się na czasie pozostawania w dyspozycji pracodawcy (wynagrodzenie miesięczne, godzinowe), co wiąże się bezpośrednio z definicją czasu pracy zawartą w art. 128 k.p. Drugą formą jest forma akordowa, w której wysokość wynagrodzenia zależy od rodzaju i liczby wykonywanych zadań (wytworzonych produktów, dokonanych operacji). Akordy dzieli się na indywidualne i zespołowe. W odróżnieniu od formy czasowej, istnieje tutaj bezpośredni związek między wydajnością pracy, a wielkością uzyskiwanego wynagrodzenia, przy czym jeżeli chodzi o sposoby ustalania wynagrodzenia, to może być on bardzo różny. Może przybrać postać akordu prostego (stałe wynagrodzenie za wszystkie zadania), akordu prostego z premią za przekroczenie normy, akordu progresywnego, w którym przewiduje się wzrost stawek po przekroczeniu normy, lub też akordu degresywnego (w którym po przekroczeniu określonych pułapów stawka wynagrodzenia ulega obniżeniu). Spotyka się też akord zryczałtowany, w którym z góry określa się należność za wykonanie pracy. Forma prowizyjna jest stosowana w handlu i usługach. Polega ona na uzależnieniu wysokości wynagrodzeń od sumy obrotu lub uzyskanego dochodu. Podobnie jak w formie akordowej również i w tym przypadku mogą istnieć różne sposoby ustalania prowizji: prosta, progresywna i degresywna ( „Kodeks pracy. Komentarz” pod red. dr K. Walczaka, 2015 r., Legalis).

Wynagrodzenie za pracę ma jednak co do zasady charakter okresowy. Oznacza to, że wysokość wynagrodzenia jest odnoszona do określonych przedziałów czasu pozostawania przez pracownika w stosunku pracy (w polskiej tradycji jest to zwykle miesiąc), a obowiązek jego wypłaty powstaje systematycznie, w określonych z góry terminach ( „Kodeks pracy. Komentarz”, dr hab. A. Sobczyk i inni, 2014 r., Legalis ).

Najczęściej stosowana forma i najprostsza zasada ustalania wynagrodzenia- jak ta zastosowana w niniejszej sprawie- polega na obliczaniu go według czasu, w ciągu którego praca jest pełniona (system czasowy). Na ten system może się składać wynagrodzenie miesięczne, dniówkowe i godzinowe. Na wysokość tego wynagrodzenia nie mają wpływy wyniki pracy. Wynagrodzenie ustalane w tym systemie wykazuje największa stabilność. Uniezależnienie tego systemu od jakości pracy nie wyklucza stymulowania jej na przykład przez system premiowania za wyniki pracy ( „Prawo pracy. Komentarz”, M. T. Romer, Warszawa 2008 r., str. 513).

W umowie o pracę nie ustala się zatem wynagrodzenia w taki sposób, jaki wynika
z treści odwołania od zaskarżonej decyzji i na jaki wskazał w swoich zeznaniach zainteresowany R. B. (1). W systemie czasowym w umowie o pracę podaje się bowiem kwotę wynagrodzenia należnego za jeden pełny miesiąc bez względu na to, od jakiego dnia danego miesiąca pracownik według umowy rozpoczyna pracę.

Ustalenie miesięcznej kwoty wynagrodzenia za pracę to inna kwestia niż wypłata wynagrodzenia w wysokości adekwatnej do ilości przepracowanych w danym miesiącu dni. Wiadomo bowiem, że jeżeli pracownik świadczy pracę tylko przez część miesiąca, należne mu wynagrodzenie ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu, stosownie do ilości przepracowanych dni.

W ocenie Sądu, słusznie zatem organ rentowy zakwestionował postanowienie umowy o pracę, tj. sposób ustalenia należnego odwołującej wynagrodzenia za miesiąc lipiec 2013 r.

Rację miał też organ rentowy, że przyjęta przez strony umowy o pracę z dnia 12 lipca 2013 r. płaca w kwocie 4.000,00 zł brutto, stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne (a tym samym ubezpieczenie zdrowotne i Fundusz Pracy), została ustalona ponad granicę płacy słusznej i sprawiedliwej.

Jak wynika z ustaleń faktycznych Sądu, mocą umowy o pracę z dnia 12 lipca 2013 r. odwołującej powierzone zostało stanowisko prawnika/doradcy prawnego.

Zgodnie z treścią umowy, do zakresu obowiązków odwołującej na stanowisku prawnika/doradcy prawnego należało doradztwo prawne polegające na udzielaniu pracodawcy informacji prawnej na podstawie przekazanego stanu faktycznego w formie ustnej lub pisemnej; sporządzanie dokumentów opierających się na wiedzy prawnej dla pracodawcy lub jego kontrahentów; opiniowanie umów, które mógłby zawrzeć pracodawca lub jego kontrahent w formie ustnej lub pisemnej; udzielanie informacji prawnej ustnej lub pisemnej wynikającej z rejestrów publicznych, takich jak Księgi Wieczyste, KRS i inne; udzielanie informacji prawnej ustnej lub pisemnej związanej z prospektami emisyjnymi spółek giełdowych, których akcje mógłby potencjalnie nabyć pracodawca; udzielanie informacji prawnej ustnej lub pisemnej niezbędnej do zawarcia umowy z kontrahentami pracodawcy, także w języku angielskim, a ponadto udzielanie informacji prawnej w formie ustnej lub pisemnej o obowiązkach przy powiadamianiu kontrahentów pracodawcy
w związku z zawieraniem przez niego umów.

Zdaniem Sądu, zaproponowane odwołującej w umowie o pracę wynagrodzenie
w kwocie 4.000,00 zł brutto nie było adekwatne do powierzonych jej zadań.

Wynagrodzenie za pracę w kwocie 4.000,00 zł brutto oferowane jest osobom
z wieloletnim doświadczeniem zawodowym, posiadającym wiedzę specjalistyczną. Firmy zaś jednoosobowe przyznają zwykle wynagrodzenie za pracę tego rodzaju na zdecydowanie niższym poziomie.

Uwzględniając rodzaj wykonywanej przez odwołującą pracy stwierdzić należało, że ustalone w umowie z dnia 12 lipca 2013 r. wynagrodzenie (w kwocie 4.000,00 zł) zostało wygórowane. Nie odpowiadało ono ani rodzajowi, ani też ilości i jakości świadczonej przez ubezpieczoną pracy, a ponadto jej kwalifikacjom.

Zakres powierzonych odwołującej obowiązków sugeruje, że odpowiednią w jej przypadku płacą powinna być kwota wymieniona w umowie o pracę za lipiec 2013 r.,
tj. 2.194,00 zł, tym bardziej, że w dniu podpisywania umowy ubezpieczona nie miała jeszcze dyplomu wyższych studiów prawniczych i nie ukończyła też drugiego fakultetu, co wynika
z treści zaświadczenia z dnia 24 stycznia 2014 r. W dokumencie tym podano, że studia ekonomiczne niestacjonarne stopnia pierwszego ubezpieczona rozpoczęła 1 października 2010 r., w roku akademickim 2013/2014 w semestrze zimowym studiowała według indywidualnego planu studiów i studia te ukończy 30 września 2014 r. Odwołująca nie posiadała też żadnego doświadczenia zawodowego. Zatrudnienie u płatnika składek było bowiem jej pierwszą pracą. W aktach sprawy brak jest jakiegokolwiek dokumentu, z którego wynikałoby, że wcześniej ubezpieczona pracowała jako prawnik.

Odnosząc się do twierdzeń odwołującej o wysokości wynagrodzeń przysługujących prawnikom podnieść należy, że takie kwoty jak 6.875,00 zł brutto, czy 10.000,00 zł brutto oferowane są osobom, które ukończyły specjalistyczne aplikacje prawnicze, a zatem posiadają odpowiednie przygotowanie zawodowe, przez jakiś już czas funkcjonują na rynku
i mają spore doświadczenie. Absolwentom prawa zatrudnianym w małych, jednoosobowych firmach zaraz po studiach oferuje się wynagrodzenie na zdecydowanie niższym poziomie.

W ocenie Sądu, ustalone w umowie o pracę wynagrodzenie w kwocie 4.000,00 zł brutto miesięcznie było nadmierne i nieadekwatne nawet do ilości i charakteru dokumentów, jakie według twierdzeń płatnika składek i samej ubezpieczonej, ta ostatnia samodzielnie sporządziła.

W aktach organu rentowego znajdują się przedłożone przez płatnika składek dokumenty, które według twierdzeń stron umowy o pracę z dnia 12 lipca 2013 r., sporządzone zostały przez odwołującą. Są to umowa o roboty budowlane (bez daty) (k. 311-317 akt ZUS), zlecenie dla (...)w K. na zakup materiałów i remont pomieszczeń z dnia 23 lipca 2013 r. (k. 319-321 akt ZUS), umowa o wykonanie prac remontowych (bez daty) (k. 325-327 akt ZUS), umowa o roboty budowlane z podwykonawcą (bez daty) (k. 329-339 akt ZUS), dwie reklamacje z wnioskiem o odszkodowanie w sprawie odwołanego lotu (k. 341-343 akt ZUS), umowa użyczenia kosiarki z dnia 1 sierpni 2013 r.
(k. 351-353 akt ZUS), informacja prawna w sprawie umowy o roboty budowlane z dnia
23 lipca 2013 r. (k. 363-383 akt ZUS) oraz informacja prawna w sprawie zabezpieczeń wierzytelności z dnia 8 sierpnia 2013 r. (k. 387-423 akt ZUS). Sporządzenie większości z tych dokumentów nie nastręcza w obecnej dobie specjalnych trudności, ponieważ przepisy prawne i wzory umów dostępne są dla wszystkich na różnych stronach internetowych.

Nie jest też tak, że wykonywana przez odwołującą praca była płatnikowi niezbędna
w prowadzeniu firmy, skoro na czas jej nieobecności nie zatrudnił on w R. C. żadnego innego pracownika. Jak sam zresztą zeznał, pracownika takiego nie zatrudniał również przed podpisaniem umowy o pracę z ubezpieczoną.

To, że M. C. (1) została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych w dniu 3 października 2013 r. z punktu widzenia rozstrzygnięcia nie ma żadnego znaczenia, skoro przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, nie zaś to, czy od 15 lipca 2013 r. odwołująca podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia u płatnika składek.

Reasumując, stwierdzić należało, że kwota wynagrodzenia 4.000,00 zł brutto miesięcznie za taki zakres czynności, jaki ustaliły strony umowy o pracę i jaki był przez odwołującą rzeczywiście realizowany, dla absolwentki prawa bez specjalistycznego przygotowania i doświadczenia zawodowego, jest rażąco wysoka, a tym samym, postanowienie umowy o pracę określające taką wysokość wynagrodzenia- nieważne- z uwagi na sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, polegającą na chęci uzyskania nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu.

W tym stanie rzeczy Sąd stwierdził, że decyzja ZUS Oddział w G. z dnia
20 marca 2014 r. jest prawidłowa, odwołanie zaś nie zasługuje na uwzględnienie.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., Sąd rozstrzygnął jak w sentencji wyroku.