Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód - D. M., prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) domagał się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w B. kwoty 30.326,08 zł z ustawowymi odsetkami od kwot:

a)  2.042,59 zł od dnia 15 lutego 2015 r. do dnia zapłaty,

b)  3.734,22 zł od dnia 17 marca 2015 r. do dnia zapłaty,

c)  3.735,40 zł od dnia 15 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty,

d)  3.378,69 zł od dnia 17 maja 2015 r. do dnia zapłaty,

e)  17.435,18 zł od dnia 5 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty,

oraz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, że strony zawarły umowę najmu pomieszczeń biurowych znajdujących się w B. przy ul. (...). Lokal będący przedmiotem najmu został uprzednio wyremontowany oraz przystosowany do potrzeb pozwanego na koszt powoda. Powód podniósł, że we wrześniu 2014 r. pozwany przedstawił mu oświadczenie o rozwiązaniu umowy z zachowaniem trzymiesięcznego terminu wypowiedzenia, które zostało podpisane przez prezesa zarządu pozwanego. Zgodnie jednak ze statutem pozwanej spółki do składania oświadczeń woli w jej imieniu konieczne było współdziałanie dwóch członków zarządu lub jednego członka zarządu z prokurentem, nie doszło zatem do złożenia ważnego oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy najmu. Chociaż do dnia 31 grudnia 2014 r. pozwany opróżnił zajmowany lokal, zachował on jednak dostęp do wynajmowanych pomieszczeń. Powód podał również, iż z wpłaconej przez pozwanego kaucji potrącił nieuregulowane należności czynszowe za okres od sierpnia 2014 r. do końca stycznia 2015 r. oraz częściowo za luty 2015 r. Wobec powyższego po stronie pozwanego pozostały do uregulowania należności z tytułu czynszu za luty (w pozostałej części), marzec, kwiecień oraz maj 2015 r. – będące przedmiotem żądania pozwu. Pomimo wezwania pozwany nie uregulował powyższego zadłużenia, co skutkowało rozwiązaniem umowy najmu przez powoda bez wypowiedzenia. W związku zaś z tym, iż rozwiązanie ww. umowy nastąpiło z winy pozwanego przed upływem 5 lat od jej zawarcia powód dochodzi także zwrotu nakładów w kwocie 17.435,18 zł – obliczonej zgodnie z § 3 ust. 13 ww. umowy.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu podniósł, iż wypowiedzenie umowy najmu dokonane w jego imieniu przez prezesa zarządu było ważne i doprowadziło do jej rozwiązania ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2014 r. Powód nie kwestionował wówczas otrzymanego wypowiedzenia, co więcej poszukiwał w tym czasie nowego najemcy. Z upływem okresu wypowiedzenia pozwany opuścił zajmowane pomieszczenia i podjął próbę przekazania kluczy oraz sporządzenia protokołu zdawczo – odbiorczego, powód unikał jednak kontaktu z pozwanym. Dopiero w marcu i kwietniu 2015 r. okazało się, że powód nadal nalicza pozwanemu opłaty za najem lokalu, w czerwcu 2015 r. zaś (dopiero z doręczeniem pozwu) pozwany dowiedział się, że powód kwestionuje jego oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy najmu za wypowiedzeniem. Jak można przypuszczać wyłącznie na skutek tego, iż powód nie znalazł nowego najemcy, postanowił on zakwestionować oświadczenie o wypowiedzeniu – obciążając pozwanego rzekomo przysługującymi mu należnościami z tytułu najmu pomieszczeń, tak aby w ten sposób zrekompensować sobie powstałe straty, co (jako działanie wyrachowane) powinno być kwalifikowane jako naruszenie art. 5 k.c. Pozwany podkreślił ponadto, że zgodnie z art. 373 § 1 k.s.h. wyłącznie w sytuacji gdy zarząd spółki jest wieloosobowy sposób jej reprezentowania określa statut. Jeśli zaś – jak w niniejszej sprawie – zarząd pozwanego był jednoosobowy osoba stanowiąca zarząd miała prawo do samoistnego reprezentowania spółki.

  Wyrokiem z dnia 29 lipca 2016 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy uwzględnił żądanie pozwu w całości zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 30.326,08 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwot: a) 2.042,59 zł od dnia 15 lutego 2015 r. do dnia zapłaty; b) 3.734,22 zł od dnia 17 marca 2015 r. do dnia zapłaty; c) 3.735,40 zł od dnia 15 kwietnia 2015 r. do dnia zapłaty, d) 3.378,69 zł od dnia 17 maja 2015 r. do dnia zapłaty; e) 17.435,18 zł od dnia 5 czerwca 2015 r. do dnia zapłaty, a ponadto kwotę 3.934,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że pozwany jest spółką prawa handlowego w formie spółki akcyjnej. Zgodnie z § 22 statutu pozwanego zarząd pozwanego składa się z jednej do trzech osób w tym prezesa. Zarząd spółki pod przewodnictwem prezesa zarządza spółką i reprezentuje ją na zewnątrz (§ 23 statutu). Do składania oświadczeń woli i podpisywania w imieniu pozwanego wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem lub pełnomocnikiem działającym w granicach umocowania (§ 24 statutu). W rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego ujawniono, że pozwany jest reprezentowany przez zarząd. W okresie od dnia 17 września 2001 r. do dnia 15 października 2007 r. każdy członek zarządu mógł składać oświadczenia woli i podpisywać je w imieniu pozwanego, zaś w okresie od dnia 15 października 2007 r. do dnia 25 czerwca 2015 r. do składania oświadczeń woli w imieniu pozwanego wymagane było współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Natomiast od dnia 25 czerwca 2015 r. w przypadku zarządu wieloosobowego do składania oświadczeń woli i podpisywania w imieniu spółki uprawnieni są dwaj członkowie zarządu działający łącznie, w przypadku zaś zarządu jednoosobowego do składania oświadczeń woli i podpisywania w imieniu spółki uprawniony jest jedyny członek zarządu.

Ustalone zostało, że w dniu 30 czerwca 2016 r. powód oraz pozwany – reprezentowany przez prezesa zarządu pozwanego oraz prokurenta – zawarli umowę najmu na podstawie, której powód wynajął pozwanemu pomieszczenia biurowe o pow. 90,70 m ² znajdujące się na VI piętrze w budynku położonym w B. przy ul. (...). Czynsz najmu został ustalony na kwotę 2.993,01 zł netto wraz z podatkiem VAT. Zgodnie z umową pozwany uiścił także kaucję w wysokości 24.508,88 zł, na zabezpieczenie ewentualnych roszczeń powoda. W § 3 ust. 13 ww. umowy strony ustaliły także, iż w przypadku rozwiązania umowy z winy pozwanego przed upływem 5 lat od jej zawarcia, powód będzie uprawniony do żądania zwrotu nakładów w kwocie stanowiącej iloczyn 355,82 zł i liczby miesięcy pozostałych do upływu pięciu lat od dnia podpisania umowy. Zgodnie zaś z jej § 7 umowę zawarto na czas nieokreślony, począwszy od dnia 1 lipca 2014 r. na czas nieokreślony, a każdej ze stron przysługiwało prawo rozwiązania umowy z zachowaniem trzymiesięcznego wypowiedzenia. Powód był uprawniony do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia w przypadku popadnięcia przez pozwanego w zwłokę z zapłatą czynszu za co najmniej dwa pełne okresy płatności po wykorzystaniu kaucji uiszczonej przez powoda.

W okresie pełnienia funkcji członka zarządu pozwanego przez P. J. – który podpisał przedmiotową umowę najmu – był on jedynym członkiem zarządu pozwanego, a w imieniu pozwanej spółki dokumenty podpisywał łącznie z prokurentem. W dniu 10 lipca 2014 r. P. J. złożył rezygnację z funkcji prezesa zarządu, a w dniu 31 lipca 2014 r. Rada Nadzorcza pozwanej spółki podjęła uchwałę o powołaniu na to stanowisko P. K.. Po zapoznaniu się z sytuacją finansową pozwanego nowo powołany prezes zarządu podjął decyzję o rozwiązaniu przedmiotowej umowy najmu. Ustalił on wówczas, iż jeżeli pozwany zaprzestanie płacenia czynsz najmu, ale opuści lokal do końca 2014 r., to kaucja uiszczona przez pozwanego powinna pokryć wszelkie należności powoda z tytułu zaległego czynszu. Po przeprowadzeniu konsultacji z prawnikami P. K. uznał, że skoro jest jednoosobowym zarządem to może samoistnie reprezentować pozwanego i w dniu 30 września 2014 r. złożył on powodowi pisemne oświadczenie o rozwiązaniu umowy najmu z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. Podczas przyjmowania wypowiedzenia powód nie kwestionował jego treści ani formy, potwierdził on przyjęcie oświadczenia woli pozwanego poprzez złożenie swojego podpisu oraz poprzez zamieszczenie na egzemplarzu wypowiedzenia dla pozwanego adnotacji o zaległości czynszu za sierpień i wrzesień 2014 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił ponadto, że pozwany do końca 2014 r. nie płacił czynszu najmu. Powód upominał się o zapłatę zaległości, przyprowadzał także do najmowanych przez pozwanego pomieszczeń osoby zainteresowane najmem tego lokalu. Pracownicy pozwanego zostawiali także dla powoda klucze, aby potencjalni najemcy mogli obejrzeć pomieszczenia, kiedy oni zakończą pracę danego dnia. Z tytułu najmu przedmiotowego lokalu w okresie od sierpnia 2014 r. do stycznia 2015 roku powód obciążył pozwanego fakturami VAT wystawionymi kolejno na kwoty : 3.876,40 zł, 3842,95 zł, 3.781,85 zł, 3.766,04 zł, a także 3.728,12 zł. Pracownicy pozwanego opuścili najmowane pomieszczenia do końca grudnia roku 2014, strony nie sporządziły jednak protokołu zdawczo – odbiorczego. Pozwany nie wydał powodowi kluczy do lokalu, ani także nie wydał formalnie lokalu.

Pozwany uznawał, iż jeżeli najem lokalu zostanie zakończony do końca grudnia 2014 r., to zaległości z tytułu nieuregulowanego czynszu najmu zostaną zaspokojone z kaucji uiszczonej przez pozwanego. Ponieważ powód uznał jednak, iż najem trwa nadal, to po upływie grudnia 2014 r. zaprzestał oprowadzania najemców. Powód przejął lokal dopiero w połowie 2015 r., „włamując się” do niego, nie posiadał bowiem kluczy, które nie zostały przekazane mu przez pozwanego. W drugiej połowie 2015 r. powód wynajął przedmiotowy lokal innemu najemcy.

W dniu 2 stycznia 2015 r. powód obciążył pozwanego fakturą VAT na kwotę 3.740,90 zł tytułem czynszu najmu za styczeń 2015 r. - z terminem zapłaty do dnia 16 stycznia 2015 r. W dniu 1 lutego 2015 r. powód obciążył pozwanego fakturą VAT na kwotę 3.735,21 zł tytułem czynszu najmu za luty 2015 r. - z terminem zapłaty do dnia 14 lutego 2015 r. W dniu 2 marca 2015 r. powód obciążył pozwanego fakturą VAT na kwotę 3.734,22 zł tytułem czynszu najmu za marzec 2015 r. - z terminem zapłaty do dnia 16 marca 2015 r.

W piśmie z dnia 20 marca 2015 r. pozwany, w odpowiedzi na doręczone mu faktury odmówił ich przyjęcia, poinformował także powoda, że umowa najmu została wypowiedziana z zachowaniem trzymiesięcznego wypowiedzenia - ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2014 r. W dniu 1 kwietnia 2015 r. powód obciążył pozwanego fakturą VAT na kwotę 3.735,40 zł tytułem czynszu najmu za kwiecień 2015 r. - z terminem zapłaty do dnia 14 kwietnia 2015 r.

W piśmie z dnia 15 kwietnia 2015 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty zaległości z tytułu czynszu najmu w łącznej kwocie 9.512,21 zł - w terminie miesiąca pod rygorem rozwiązania umowy najmu bez wypowiedzenia z winy pozwanego, zaś w piśmie z dnia 23 maja 2015 r. (doręczonym w dniu 28 maja 2015 r.) złożył pozwanemu oświadczenie o rozwiązaniu umowy najmu bez wypowiedzenia z winy pozwanego oraz wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 13.247,12 zł tytułem zaległego czynszu (w tym czynszu za maj 2015 r., objętego fakturą VAT z dnia 2 maja 2015 r. na kwotę 3.734,91 zł - z terminem zapłaty do dnia 16 maja 2015 r.) oraz kwoty 17.435,18 zł z tytułu zwrotu nakładów poniesionych przez powoda - zgodnie z § 3 ust. 13 umowy.

W piśmie z dnia 6 maja 2015 r. pozwany podtrzymał swoje stanowisko, iż umowa została wypowiedziana z zachowaniem trzymiesięcznego wypowiedzenia, ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2014 r. Wezwał ponadto powoda do rozliczenia kaucji wpłaconej przez pozwanego jako zabezpieczenie umowy najmu. W dniu 5 czerwca 2015 r. powód obciążył natomiast pozwanego fakturą korygującą do faktury VAT za maj 2015 r. o kwotę – 356,22 zł. Z wpłaconej przez pozwanego kaucji powód potrącił należności czynszowe za okres od sierpnia 2014 r. do końca stycznia 2015 r. oraz częściowo za luty 2015 r. (w kwocie 1.692,62 zł).

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie przedłożonych przez strony dokumentów, a także na podstawie uznanych za wiarygodne zeznań świadków: I. P., T. K., K. M., jak również częściowo w oparciu o zeznań powoda oraz prezesa zarządu pozwanego P. K.. Sąd pierwszej instancji nie dał wiary zeznaniom powoda w części dotyczącej kwestionowania przez niego oświadczenia pozwanego o rozwiązaniu umowy za wypowiedzeniem, gdyż nie znajdowały one oparcia w zebranym materiale dowodowym i były sprzeczne z doświadczeniem życiowym (powód podpisał doręczone mu oświadczenie o wypowiedzeniu, nie odesłał go pozwanemu, co więcej poszukiwał nowych najemców na należący do niego lokal). Sąd Rejonowy nie dał także wiary zeznaniom powoda – stojącym w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym – iż pozwany faktycznie zajmował należący do powoda lokal także w pierwszej połowie 2015 r. Odmówił ponadto wiarygodności zeznaniom prezesa zarządu pozwanego w części dotyczącej jego oświadczeń, iż mógł samodzielnie reprezentować pozwanego. W ocenie Sądu Rejonowego, była to w istocie subiektywna opinia P. K., która nie znalazła oparcia nie tylko w pozostałym materiale dowodowym ujawnionym w sprawie, lecz także w istniejącym stanie prawnym. Na podstawie art. 229 i 230 k.p.c. Sąd Rejonowy uznał ponadto za przyznane przez pozwanego, iż uiszczona przez niego kaucja została rozliczona między stronami poprzez zaliczenie jej przez powoda na należności czynszowe za okres od sierpnia 2014 r. do końca stycznia 2015 r. oraz kwotę 1.692,62 zł za luty 2015 r.

Sąd Rejonowy zważył, że pomiędzy stronami nie było sporne, iż zawarły one umowę najmu, ani też, że powód rozwiązał powyższą umowę bez wypowiedzenia. Zdaniem tego Sądu pozwany nie kwestionował także, że po rozwiązaniu umowy najmu korzystał bezumownie z należącej do powoda nieruchomości. Odwołując się do treści art. 659 § 1 k.c., art. 676 k.c. Sąd Rejonowy podkreślił, że ulepszeniami rzeczy są dokonane na nią przez najemcę nakłady, które w chwili wydania rzeczy wynajmującemu zwiększają jej wartość lub użyteczność. W § 3 ust. 13 umowy strony ustaliły, że w przypadku rozwiązania umowy z winy pozwanego przed upływem 5 lat od jej zawarcia, powód będzie uprawniony do żądania zwrotu nakładów w kwocie tam ustalonej. Wobec powyższego powód miał prawo, w ocenie Sądu pierwszej instancji, żądać od pozwanego zwrotu powyższych nakładów. Pozwany zarzucał natomiast, że powód nie mógł nie tylko żądać zwrotu nakładów, ale także naliczać czynszu najmu po dniu 31 grudnia 2014 r., albowiem na skutek oświadczenia pozwanego z dnia 30 września 2014 r. o rozwiązaniu umowy z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, umowa uległa rozwiązaniu ze skutkiem na koniec grudnia 2014 r.

Sąd Rejonowy zważył, iż zgodnie z art. 368 § 1 i 2 k.s.h. zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Zarząd jest organem, przez który spółka akcyjna realizuje zdolność do czynności prawnych. Kompetencje zarządu zostały ujęte jako: prowadzenie spraw i reprezentacja spółki. Zarząd realizuje funkcje zarządzająco-reprezentacyjne, należy go uznać za organ wykonawczy (art. 375 k.s.h.) Prowadzenie spraw spółki obejmuje realizację stosunków wewnętrznych i ogranicza się, co do zasady, do czynności faktycznych, które można określić mianem organizacyjnych. Sfera reprezentacji obejmuje natomiast dokonywanie czynności w stosunkach zewnętrznych, a w szczególności w stosunkach cywilnoprawnych. Reprezentantami spółki w tym zakresie mogą być: zarząd, prokurenci, pełnomocnicy, kuratorzy, likwidatorzy. Sąd Rejonowy podkreślił, że statut spółki powinien przewidywać liczebność zarządu. Można określić liczbę członków zarządu „widełkowo” (od... do...) i następnie już uchwałą walnego zgromadzenia konkretyzować tak ujętą liczbę. Ma to ten walor, że nie trzeba zmieniać statutu spółki, gdy liczba członków zmniejszy się poniżej pewnej granicy. W myśl art. 373 § 1 k.s.h. jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa jej statut. Jeżeli statut nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Jeżeli zarząd jest kolegialny, zasady reprezentacji wynikają ze statutu spółki lub art. 373 k.s.h. (zasada automatyzmu). Z § 1 tego przepisu wynika, że tylko w przypadku milczenia statutu spółki na ten temat spółka jest reprezentowana łącznie: przez dwóch członków zarządu lub członka zarządu i prokurenta. Ustalone zasady reprezentacji dotyczą członków zarządu, a prokurent (w wypadku udzielenia mu prokury samoistnej) może w imieniu spółki występować jednoosobowo. Zgodnie jednak z założeniami zawartymi w art. 10 ust. 3 dyrektywy 2009/101/WE (dawniej pierwsza dyrektywa 68/151/EWG) nie może być uznane za skuteczne wobec osób trzecich ustalenie odmiennych od kodeksowych zasad reprezentacji w odniesieniu jedynie do niektórych kategorii czynności prawnych (wyróżnionych kwotowo lub rodzajowo).

Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z § 22 statutu pozwanego zarząd składa się z jednej do trzech osób, w tym prezesa. Do składania oświadczeń woli i podpisywania w imieniu pozwanego wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem lub pełnomocnikiem działającym w granicach umocowania (§ 24 statutu). W rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego ujawniono, iż w okresie do dnia 25 czerwca 2015 r. do składania oświadczeń woli w imieniu pozwanego wymagane było współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem. Dopiero po tej dacie w przypadku zarządu wieloosobowego do składania oświadczeń woli i podpisywania w imieniu spółki uprawnieni są dwaj członkowie zarządu działający łącznie, zaś w przypadku zarządu jednoosobowego do składania oświadczeń woli i podpisywania w imieniu spółki uprawniony jest jedyny członek zarządu. W konsekwencji, w okresie kiedy zawarto przedmiotową umowę najmu, tj. w dniu 30 czerwca 2014 r., a także w chwili złożenia oświadczenia o jej rozwiązaniu z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, tj. dnia 30 września 2014 r., wymagana była, zdaniem Sądu Rejonowego, łączna reprezentacja dwóch członków zarządu pozwanego, albo członka zarządu z prokurentem. Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy powinno zatem zostać, w ocenie tego Sądu, podpisane przez dwóch członków zarządu pozwanego, albo członka zarządu pozwanego wraz z prokurentem, ewentualnie przez prokurenta mającego prokurę samoistną.

Sąd Rejonowy podzielił pogląd wyrażony w orzecznictwie Sądu Najwyższego, iż umowa podpisana przez jednego członka zarządu, mimo że składanie oświadczeń w imieniu spółki wymagało współdziałania dwóch członków zarządu, nie może być sanowana na podstawie art. 103 § 1 k.c. W konsekwencji oświadczenie pozwanego podpisane wyłącznie przez prezesa zarządu było, zdaniem Sądu pierwszej instancji, pozbawione skuteczności. Oznaczało to, że umowa najmu trwała nadal, aż do chwili złożenia przez powoda oświadczenia o rozwiązaniu tej umowy bez wypowiedzenia z winy pozwanego. Powód nie udowodnił wprawdzie, że pozwany zajmował pomieszczenie będące przedmiotem najmu po dniu 31 grudnia 2014 r. (tzn. że prowadził tam działalność), ale pozwany nie wykazał, że powód nawet per facta concludentia przejął przedmiotowe pomieszczenie oraz objął je w posiadanie w pierwszej połowie 2015 r. Powód mógł zatem naliczać i żądać zapłaty czynszu najmu, a także zwrotu nakładów zgodnie z § 3 ust. 13 umowy najmu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę dochodzoną pozwem, o odsetkach orzekł zaś na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 1 i 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zaskarżając rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w całości i zarzucając mu:

I.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 38 k.c. oraz art. 373 § 1 w zw. z art. 368 § 2, art. 368 § 1 i art. 372 k.s.h. przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie oraz dokonanie w wyniku powyższego błędnej wykładni postanowień § 24 statutu pozwanej spółki (w brzmieniu obowiązującym w dniu złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy najmu) przez przyjęcie, iż przewidziany w § 24 statutu spółki sposób reprezentacji dotyczył także zarządu jednoosobowego (podczas gdy - zgodnie z dyspozycją przepisu art. 373 § 1 zd. 1 k.s.h. - odnosił się on tylko i wyłącznie do zarządu wieloosobowego, gdyż tylko w przypadku zarządu wieloosobowego możliwe jest określenie sposobu reprezentacji w statucie), co w konsekwencji doprowadziło Sąd a quo do błędnego ustalenia, iż oświadczenie pozwanego z dnia 30 września 2014 r. podpisane wyłącznie przez prezesa zarządu pozwanego P. K. było bezskuteczne, a w konsekwencji, że umowa najmu trwała nadal aż do złożenia przez powoda oświadczenia o rozwiązaniu tej umowy bez wypowiedzenia z winy pozwanej,

II.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 659 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że stanowi on podstawę do zasądzenia na rzecz powoda należności tytułem czynszu najmu za okres po dniu 31 grudnia 2014 r. (do czasu rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia z winy pozwanej), podczas gdy umowa najmu skutecznie rozwiązała się z dniem 31 grudnia 2014 r. i pozwana nie była zobowiązana do płacenia na rzecz powoda czynszu najmu po tym dniu,

III.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 676 k.c. poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że stanowi on w niniejszej sprawie podstawę do zasądzenia od pozwanego (najemcy) na rzecz powoda (wynajmującego) dochodzonych przez niego należności tytułem zwrotu nakładów inwestycyjnych, podczas gdy przepis ten dotyczy rozliczenia ulepszeń rzeczy najętej dokonanych przez najemcę, a nie wynajmującego,

IV.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez bezzasadne przyjęcie, że powód przejął lokal w połowie 2015 r., wykonując „włamanie” do lokalu, albowiem nie posiadał kluczy, które nie zostały mu przekazane przez pozwanego, a także, że pozwany nie kwestionował, iż po rozwiązaniu umowy najmu korzystał bezumownie z należącej do powoda nieruchomości, jak również, że pozwany nie wykazał, iż powód nawet per facta concludentia przejął przedmiotowe pomieszczenie i objął je w posiadanie w pierwszej połowie 2015 r., podczas gdy z materiału dowodowego jednoznacznie wynikało, że pozwany definitywnie opuścił najmowany lokal do końca grudnia 2014 r. pozostawiając pomieszczenia otwarte, a klucze w umówionym miejscu i nie korzystał z lokalu po tym dniu, przy jednoczesnym stwierdzeniu Sądu, że nie dał on wiary zeznaniom powoda, iż pozwany zajmował należący do powoda lokal także w pierwszej połowie 2015 r. oraz że powód nie udowodnił, że pozwany zajmował pomieszczenie będące przedmiotem najmu po dniu 31 grudnia 2014 r. (tzn. że prowadził tam działalność),

V.  naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy, tj. art. 229 i art. 230 k.p.c. poprzez ich błędne zastosowanie i uznanie na ich podstawie za przyznane przez pozwanego, iż uiszczona przez niego kaucja została rozliczona między stronami poprzez zaliczenie jej przez powoda na należności czynszowe za okres od sierpnia 2014 r. do końca stycznia 2015 r. oraz kwotę 1.692,62 zł za luty 2015 r., podczas gdy pozwany jednoznacznie i konsekwentnie wskazywał (także przed procesem), iż za zasadne uznaje rozliczenie z przedmiotowej kaucji należności za najem wyłącznie do końca grudnia 2014 r. i domaga się od powoda rozliczenia pozostałej kwoty z tego tytułu,

VI.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie na skutek błędnego przyjęcia, że nie może mieć on zastosowania w niniejszej sprawie z uwagi na fakt, iż pozwana nie dochowała szczególnej staranności w zakresie reprezentacji - wymaganej w świetle art. 355 § 2 k.c. od podmiotu gospodarczego, podczas gdy z materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy najmu wyłącznie przez prezesa zarządu P. K. wynikało z przeświadczenia (popartego wskazaną poniżej argumentacją prawną) o jego skuteczność do samodzielnego działania, a nie niedopatrzeniami (zaniedbaniami) w zakresie reprezentacji, natomiast w świetle całokształtu ustalonych okoliczności faktycznych zachodzą podstawy do uznania, iż powód dochodząc należności objętych pozwem nadużywa prawa w rozumieniu art. 5 k.c.

Wskazując na powyższe pozwany domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenia kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji - przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

W toku rozprawy apelacyjnej powód domagał się jej oddalenia w całości oraz zasądzenia kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie.

Dokonując ponownej oceny materiału dowodowego zgromadzonego przed Sądem pierwszej instancji (art. 378 § 1 i art. 382 k.p.c.) zauważyć trzeba, że postępowanie prowadzone przez Sąd odwoławczy – pozostając postępowaniem odwoławczym i kontrolnym – zachowuje walor postępowania rozpoznawczego, co oznacza, że sąd ten ma pełną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia, swobodę jurysdykcyjną i może on dokonać ponownej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego (zob. uzasadnienia postanowień Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2002 r., III CZP 62/02, OSNC 2004, nr 1, poz. 7; z dnia 21 sierpnia 2003 r., III CKN 392/01, OSNC 2004, nr 10, poz. 161; a ponadto wyroki tego Sądu z dnia 23 lutego 2006 r. II CSK 132/05, LEX nr 189904; z dnia 9 lipca 2014 r., I PK 316/13, LEX nr 1511811). Postępowanie apelacyjne polega zatem na ponownym merytorycznym rozpoznaniu sprawy (zob. m.in. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2000 r., II UKN 385/99, OSNP 2001, Nr 15, poz. 493 oraz z dnia 22 maja 2014 r., III PK 113/13, LEX nr 1483409).

Sąd drugiej instancji przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione w sprawie przez Sąd Rejonowy, w szczególności, w świetle opisanych wyżej dowodów, nie mogą budzić wątpliwości ustalenia tego Sądu, zgodnie z którymi pozwany opuścił najmowane pomieszczenia do końca grudnia 2014 r. i – pomimo braku formalnego wydania lokalu – nie korzystał już z nich po tej dacie. Podkreślić natomiast należy, że kluczową z punktu widzenia przedmiotowego rozstrzygnięcia kwestią było przesądzenie, czy przewidziane w § 24 statutu pozwanej spółki (w brzmieniu obowiązującym w dniu złożenia przez pozwanego oświadczenia o wypowiedzeniu umowy najmu), postanowienie dotyczące sposobu reprezentacji było skuteczne w sytuacji, gdy zarząd tej spółki pozostawał w rzeczywistości jednoosobowy.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Rejonowy wyraził pogląd zgodnie z którym przewidziany w statucie pozwanej spółki sposób reprezentacji dotyczył także zarządu jednoosobowego. W konsekwencji Sąd ten przyjął, że do skutecznego złożenia przez pozwanego wypowiedzenia umowy najmu zawartej z powodem konieczna była łączna reprezentacja dwóch członków zarządu albo członka zarządu łącznie z prokurentem. Ostatecznie Sąd pierwszej instancji uznał więc, że oświadczenie pozwanego z dnia 30 września 2014 r. podpisane wyłącznie przez prezesa zarządu pozwanego P. K. było bezskuteczne, a w konsekwencji, że po upływie trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, co nastąpiło w dniu 31 grudnia 2014 r., umowa najmu łączyła strony nadal - aż do złożenia przez powoda oświadczenia z dnia 23 maja 2015 r. o rozwiązaniu tej umowy bez wypowiedzenia z winy pozwanego.

Stanowiska Sądu Rejonowego w tej kwestii, nie sposób jednakże, w ocenie Sądu Okręgowego, podzielić.

W świetle regulacji art. 368 § 2 k.s.h. zarząd spółki akcyjnej musi składać się co najmniej z jednego członka. Zarząd może być więc organem jednoosobowym, niemniej nie jest również wykluczone ukonstytuowanie go jako organu wieloosobowego.

Sposób reprezentacji spółki akcyjnej w czynnościach sądowych i pozasądowych jej założyciele określają w statucie. Jeżeli statut nie zawiera odrębnych postanowień, a zarząd jest wieloosobowy, to zasadą jest reprezentacja dwuosobowa. W myśl bowiem regulacji art. 373 § 1 k.s.h. wyłącznie wówczas jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania spółki określa jej statut. Jeżeli statut nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

W przedmiotowej sprawie okolicznością bezsporną był fakt, że w okresie, w którym pozwany złożył powodowi oświadczenie o rozwiązaniu umowy najmu z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, w skład zarządu pozwanej spółki wchodziła tylko jedna osoba, tj. P. K. (prezes zarządu).

W myśl art. 38 k.c., osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie. W ocenie Sądu Okręgowego, właściwa interpretacja zapisu § 24 statutu pozwanej spółki, jak słusznie podniósł skarżący, powinna zostać dokonana z uwzględnieniem regulacji ustawowych. Ta bowiem okoliczność, że zarejestrowany został statut w brzmieniu mogącym sugerować odmienną jego interpretację – tj. zgodnie z którą wprowadzony został wymóg reprezentacji dwuosobowej także w przypadku zarządu jednoosobowego – nie mogła w konsekwencji doprowadzić do skutków sprzecznych z ustawą, rejestracja bowiem wadliwego statutu, wynikająca chociażby z przeoczenia sądu rejestrowego, nie mogłaby sanować istniejącego braku (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2002 r., V CKN 1474/00, LEX nr 852771). Niezależnie od powyższego w orzecznictwie wyrażony został również pogląd, że błędny (sprzeczny z ustawą) wpis dotyczący reprezentacji podmiotu powinien podlegać wykreśleniu jako niedopuszczalny - na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jednolity Dz.U. z 2016 r., poz. 687 ze zm.; zob. uzasadnienie uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2015 r., III CZP 34/14, OSNC 2015, Nr 7-8, poz. 80).

W niniejszej sprawie jednoosobowy skład zarządu zgodny był z postanowieniami ustawy oraz statutu spółki (art. 368 § 2 k.s.h. i § 22 statutu – zob. k. 30 akt sprawy) W orzecznictwie wskazuje się, że w takiej sytuacji gdy zarząd faktycznie jest jednoosobowy (choć statut spółki może przewidywać szerszy skład zarządu) ograniczenie reprezentacji członka zarządu poprzez ustanowienie obowiązku działania z inną osobą (np. prokurentem) jest bezskuteczne w świetle regulacji art. 368 § 1 k.s.h. i art. 372 § 2 k.s.h. W przypadku bowiem braku powołania, czy też odwołania prokurentów prowadziłoby to bowiem do uniemożliwienia prawidłowo ustanowionemu zarządowi reprezentowania spółki, który jako jej organ prowadzi przecież jej sprawy i ją reprezentuje (art. 368 § 1 k.s.h.). Zgodnie zaś z art. 372 § 2 k.s.h. wyłączona jest możliwość ograniczenia prawa członka zarządu do reprezentowania spółki ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 24 lipca 2013 r., III CNP 1/13, OSNC 2014, Nr 4, poz. 43).

Warto wskazać, że również w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2016 r., II CSK 163/16 (LEX nr 2203506) wyrażono pogląd, że wpisanie w rejestrze zmiany umowy spółki w odniesieniu do jej reprezentacji ma – na gruncie przepisów art. 255 § 1 w zw. z art. 157 § 1 k.s.h. dotyczących spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (których odpowiednikiem w spółce akcyjnej w odniesieniu do jej statutu są przepisy art. 430 § 1 w zw. z art. 304 § 1 k.s.h.) – charakter obowiązkowy, ale jest deklaratywne. Z chwilą gdy zarząd spółki staje się jednoosobowy, nie ma już podstawy do określania sposobu reprezentacji w umowie (statucie) spółki, więc zmiana treści takiego aktu nic nie wnosi poza deklaratywnym tego potwierdzeniem, wykreślającym reprezentację łączną.

Powyższy pogląd, zgodnie z którym gdy w spółce kapitałowej pozostał jeden członek zarządu, to – niezależnie od treści umowy spółki (statutu) – oświadczenia woli może on złożyć samodzielnie, jest powszechnie aprobowany nie tylko w orzecznictwie (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1991 r., III CZP 125/91, OSNCP 1992, Nr 6, poz. 102, a także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2011 r., I SA/PO 717/11, LEX nr 1150511), lecz także w nauce prawa, na co słusznie zwrócił uwagę skarżący (tak m.in. M. Bieniak w komentarzu do art. 373 ksh, rok 2015, wyd. 4, Legalis).

Na marginesie jedynie można zauważyć, że w nauce prawa rozróżnia się sposób reprezentacji podmiotu, tj. technikę składania oświadczeń przez samą spółkę (co może obejmować współdziałanie członka zarządu oraz prokurenta) od działania pełnomocnika (jakim pozostaje prokurent). W pierwszym wypadku prokurent współdziała bowiem jedynie przy składaniu oświadczenia przez podmiot działający za pośrednictwem swojego organu jakim jest zarząd. Występowanie w takim charakterze prokurenta łącznie z członkiem zarządu nie zmienia faktu, że spółkę reprezentuje piastun organu, którego sposób wykonywania reprezentacji został ograniczony, poddany swoistej kontroli. Prokurent nie staje się oczywiście przez takie współdziałanie członkiem organu (zob. P. Antoszek Prokura łączna niewłaściwa oraz reprezentacja mieszana w spółce kapitałowej „Przegląd Prawa Handlowego” 2010, nr 5 s. 30). Także w orzecznictwie trafnie wskazano na różnice jakie występują między działaniem pełnomocnika (prokurenta) i działaniem przez organ. O ile bowiem przy pełnomocnictwie przyjmuje się, że działa pełnomocnik (a nie reprezentowana osoba), a jedynie skutki takiego działania powstają w sferze prawnej mocodawcy – mamy zatem do czynienia z działaniem dwu osób – o tyle zgodnie z powszechnie aprobowaną teorią organu działanie osoby wchodzącej w skład organu osoby prawnej jest działaniem samego reprezentowanego (tak Sąd Najwyższy np. w uzasadnieniu wyroku z dnia 12 grudnia 1996 r., I CKN 22/96, OSNC 1997, nr 6 – 7, poz. 75, zob. także uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1972 r., III CZP 53/72, OSNC 1973, Nr 10, poz. 164).

Z przyczyn wskazanych wyżej, nie znajduje uzasadnienia przyjęcie, jak uczynił to Sąd Rejonowy, że przewidziany w § 24 statutu pozwanej spółki (w brzmieniu obowiązującym w okresie złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu umowy najmu) sposób reprezentacji dotyczył również zarządu jednoosobowego. W tych okolicznościach Sąd pierwszej instancji błędnie, w ocenie Sądu Okręgowego, przyjął, że oświadczenie pozwanego z dnia 30 września 2014 r., podpisane wyłącznie przez prezesa zarządu P. K., nie wywołało skutków prawnych. W konsekwencji Sąd ten bezpodstawnie uznał, że łącząca strony umowa najmu trwała nadal aż do momentu złożenia przez powoda oświadczenia o jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia z winy pozwanego.

Uznając zatem, że umowa stron uległa rozwiązaniu z upływem trzech miesięcy, tj. z dniem 31 grudnia 2014 r. – z uwagi na skuteczne wypowiedzenie jej przez pozwanego, na podstawie § 7 ust. 1 zd. 2 umowy najmu, pismem z dnia 29 września 2014 r. (doręczonym powodowi w dniu 30 września 2014 r.; zob. k. 24 i 26 akt sprawy) – należało przyjąć, w ocenie Sądu Okręgowego, że na pozwanym nie ciążył już obowiązek opłacania na rzecz powoda czynszu najmu po tej dacie, tym bardziej, że – jak wynika z prawidłowych ustaleń Sądu Rejonowego – pozwany opuścił najmowane pomieszczenia do końca grudnia 2014 r. W konsekwencji, brak było, w ocenie Sądu Okręgowego, podstaw do zasądzenia należności z tego tytułu na podstawie powołanego przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 659 § 1 k.c.

W tych okolicznościach nieuzasadnione okazało się także roszczenie powoda w zakresie kwoty 17.435,18 zł (wraz z odsetkami od daty wyznaczonej wezwaniem z dnia 23 maja 2015 r. – zob. k. 55-58 akt sprawy) tytułem zwrotu poniesionych przez powoda nakładów. Sąd Okręgowy zważył, że powyższe roszczenie powód wywodził z treści § 3 ust. 13 w zw. z § 7 ust. 2 umowy najmu, powołując się na fakt rozwiązania jej rozwiązania przed upływem pięciu lat z winy najemcy (pozwanego), na skutek oświadczenia wynajmującego (powoda) o takim rozwiązaniu bez wypowiedzenia, wobec zwłoki najemcy z zapłatą czynszu za co najmniej 2 pełne okresy płatności (zob. umowa – k. 23-24, oświadczenie o rozwiązaniu umowy z dnia 23 maja 2015 r. – k. 55-56 akt sprawy). Tymczasem, jak ustalił Sąd Okręgowy, stosunek najmu uległ rozwiązaniu na skutek oświadczenia najemcy (pozwanego) złożonego na podstawie § 7 ust. 1 zd. 2 ww. umowy, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem, ze skutkiem na dzień 31 grudnia 2014 r. Przedmiotem rozpoznania Sądu odwoławczego nie mogło być więc – w tych okolicznościach, odmiennych od wskazanych przez powoda – żądanie zwrotu nakładów i przesądzanie czy przypadek „rozwiązania umowy z winy Najemy” odnosi się także do jej wypowiedzenia w trybie § 7 ust. 1 zd. 2 umowy najmu. Ewentualna ocena roszczenia powoda w powyższym zakresie, musiałaby nastąpić, zdaniem Sądu Okręgowego, z obrazą przepisu art. 321 § 1 k.p.c. (przewidującego zakaz wyrokowania co do przedmiotu nie objętego żądaniem), który w postępowaniu apelacyjnym znajduje zastosowanie zgodnie z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy uwzględniając apelację strony pozwanej na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok, w ten sposób, że powództwo w sprawie oddalił. Zmiana zaskarżonego rozstrzygnięcia powodowała konieczność orzeczenia także na nowo o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c.). Na koszty należne pozwanemu w związku z koniecznością podjęcia obrony w postępowaniu przed Sądem Rejonowym złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 2.400 zł, obliczone w myśl § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r. poz. 490 ze zm.) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804) oraz jego wydatki w kwocie 17 zł z tytułu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99, a także w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804) - w brzmieniu obowiązującym w chwili wniesienia apelacji (§ 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych; Dz.U. Z 2016, poz. 1667). Zasądzone z tego tytułu na rzecz pozwanego koszty procesu za instancję odwoławczą obejmują opłatę od apelacji w kwocie 1.517 zł, a także wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 2.400 zł.

Marek Tauer Elżbieta Kala Artur Fornal