Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Sądu Okręgowego Dariusz Iskra (sprawozdawca)

Sędziowie: Sędzia Sądu Okręgowego Marta Postulska-Siwek

Sędzia Sądu Rejonowego Grzegorz Borkowski (delegowany)

Protokolant Starszy sekretarz sądowy Krystyna Melchior

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2017 roku w Lublinie, na rozprawie

sprawy z powództwa A. J. (1)

przeciwko A. W.

o zapłatę kwoty 4090,43 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 19 września 2013 roku do dnia zapłaty

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej z dnia 8 sierpnia 2016 roku, w sprawie I C 265/15

I. oddala apelację;

II. oddala wniosek A. W. o zasądzenie od A. J. (1) zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Marta Postulska-Siwek Dariusz Iskra Grzegorz Borkowski

Sygn. akt II Ca 904/16

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 16 lutego 2015 roku, wniesionym w tym samym dniu do Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej, powód – A. J. (1) wniósł o zasądzenie od pozwanej – A. J. (2) (obecnie W.) kwoty 4090,43 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 19 września 2013 roku oraz o zasądzenie od pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych (k. 2-3).

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że dochodzi od pozwanej połowy kwoty zapłaconej przez niego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej z tytułu spłaty kredytu zaciągniętego przez A. J. (2) (obecnie W.) w dniu 16 kwietnia 2008 roku, w czasie małżeństwa z powodem.

*

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości (k. 30-31).

*

Wyrokiem z dnia 8 sierpnia 2016 roku Sąd Rejonowy w Białej Podlaskiej:

1. zasądził od A. J. (2) na rzecz A. J. (1) kwotę 4090,43 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 2 lutego 2015 roku do dnia zapłaty, przy czym od dnia 1 stycznia 2016 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądził od A. J. (2) na rzecz A. J. (1) kwotę 205 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (k. 73).

W uzasadnieniu wyroku Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 16 kwietnia 2008 roku małżonkowie A. i A. J. (2) zawarli z (...) Bank Spółką Akcyjną z siedzibą we W. umowę kredytu hipotecznego nr (...) w kwocie 106814,78 złotych. Zgodnie z umową, kredyt przeznaczony był na sfinansowanie remontu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w T., przy ulicy (...), w którym małżonkowie zamieszkiwali razem ze wspólnymi dziećmi. Jako zabezpieczenie kredytu ustanowiona została hipoteka kaucyjna w wysokości 213629,56 zł na spółdzielczym prawie do wskazanego wyżej lokalu, przysługującym A. J. (1). Kredyt udzielony został na 360 miesięcy.

Sąd Rejonowy ustalił, że wyrokiem z dnia 18 października 2013 roku Sąd Rejonowy w Białej Podlaskiej ustanowił z dniem 19 września 2013 roku rozdzielność majątkową pomiędzy małżonkami. Wyrokiem Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 23 stycznia 2014 roku, w sprawie III C 2379/12, małżeństwo A. i A. J. (2) zostało rozwiązane przez rozwód. Wyrok uprawomocnił się z dniem 13 marca 2014 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że po ustanowieniu rozdzielności majątkowej A. J. (1) dokonał następujących wpłat na poczet wspólnych zobowiązań stron wynikających z umowy kredytu hipotecznego:

537,22 zł – w dniu 8 października 2013 roku,

529,19 zł – w dniu 10 listopada 2013 roku,

523,48 zł – w dniu 1 grudnia 2013 roku,

509,73 zł – w dniu 1 stycznia 2014 roku,

509,75 zł – w dniu 3 lutego 2014 roku,

509,73 zł – w dniu 5 marca 2014 roku,

509,73 zł – w dniu 2 kwietnia 2014 roku,

513,93 zł – w dniu 8 maja 2014 roku,

511,93 zł – w dniu 1 czerwca 2014 roku,

511,93 zł – w dniu 6 lipca 2014 roku,

513,93 zł – w dniu 2 sierpnia 2014 roku,

511,93 zł – w dniu 2 września 2014 roku,

539,43 zł – w dniu 2 października 2014 roku,

501,84 zł – w dniu 1 listopada 2014 roku,

473,57 zł – w dniu 1 grudnia 2014 roku,

473,57 zł – w dniu 7 stycznia 2015 roku,

473,57 zł – w dniu 7 lutego 2015 roku

Sąd Rejonowy ustalił, że pismem z dnia 17 stycznia 2015 roku, doręczonym A. J. (2) w dniu 18 stycznia 2015 roku, A. J. (1) wezwał A. J. (2) do zapłaty kwoty 4090,43 tytułem zwrotu części spłaconego przez niego kredytu.

Sąd Rejonowy ustalił, że wyrokiem Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej z dnia 18 sierpnia 2015 roku, wydanym w sprawie VII K 440/12, A. J. (1) został skazany za przestępstwo znęcania się nad A. J. (2) w okresie od dnia 12 kwietnia 2006 roku do dnia 24 lutego 2012 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że orzeczeniem (...) do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w B. z dnia 27 stycznia 2014 roku zaliczono A. J. (2) od dnia 22 listopada 2012 roku do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Od roku 2002 A. J. (2) leczy się w (...) Zakładu Opieki Zdrowotnej w B..

Sąd Rejonowy ustalił, że w okresie od 15 października 2007 roku do dnia 20 maja 2008 roku A. J. (2) była zarejestrowana w Powiatowym Urzędzie Pracy w T. jako osoba bezrobotna i pobierała zasiłek w okresie od dnia 4 stycznia 2008 roku do dnia 14 kwietnia 2008 roku.

Sąd Rejonowy ustalił, że środki finansowe uzyskane z tytułu umowy kredytu zostały przekazane przez kredytodawcę na rachunek bankowy prowadzony na rzecz A. J. (2), a następnie przekazane na rachunek bankowy R. J., do dyspozycji A. J. (1), które ten przeznaczył na inwestycje giełdowe. Częściowo pieniądze zostały zużyte na bieżące potrzeby rodziny J.. Początkowo inwestycje podejmowane przez A. J. (1) przynosiły wysokie dochody, rzędu 20000 – 30000 zł miesięcznie. Ostatecznie inwestycje te zakończyły się niepowodzeniem, a A. J. (1) stracił pieniądze.

Sąd Rejonowy wskazał, że roszczenia powoda w zakresie żądania zwrotu połowy zadłużenia spłaconego po dniu 19 września 2013 roku zasługują na uwzględnienie na podstawie art. 376 § 1 k.c. Roszczenie regresowe, przysługujące współdłużnikowi solidarnemu, który spełnił świadczenie, jest związane ze stosunkiem wewnętrznym łączącym dłużników i stanowi niezbędne uzupełnienie solidarności – pozwala bowiem rozstrzygnąć, kto i w jakim zakresie w ostatecznym rozliczeniu ma ponieść ciężar świadczenia spełnionego na rzecz wierzyciela. Zasadą w tym przypadku jest obowiązek zwrotu w częściach równych, a wszelkie odstępstwa od niej muszą z treści wspomnianego stosunku wyraźnie wynikać.

Sąd Rejonowy wskazał, że A. J. (2) i A. J. (1), pozostając w ustroju wspólności ustawowej, zaciągnęli wspólnie zobowiązanie pieniężne, obowiązani są zatem wspólnie do zwrotu zaciągniętego kredytu. Ich odpowiedzialność jest solidarna, co wynika wprost z treści umowy (§ 11 ust. 2 lit. d) umowy) i art. 369 k.c.

Sąd Rejonowy wskazał, że okolicznością bezsporną pomiędzy małżonkami był fakt, że pieniądze będą przeznaczone na poprawę przyszłego stanu materialnego rodziny, co pozwana przyznała, stwierdzając, że pozwany zapewniał ją, że będą bogaci. Wobec braku odmiennego postanowienia umownego zastosowanie znajdzie zatem zasada zwrotu w częściach równych, a powodowi przysługuje uprawnienie do żądania od pozwanej zwrotu połowy uiszczonych kwot. Sąd, będąc związany żądaniem pozwu, zgodnie z treścią art. 321 k.p.c., zasądził na rzecz powoda kwotę przez niego żądaną, pomimo tego, że powód zapłacił kwotę wyższą.

Sąd Rejonowy uznał, że nie jest uzasadnione powoływanie się przez pozwaną na treść przepisu art. 30 § 1 k.r.o., ponieważ z treści umowy wynika wprost, że pozwana jest również stroną umowy (dłużnikiem).

Sąd wskazał, że nie jest prawdziwe twierdzenie zawarte w piśmie procesowym z dnia 30 listopada 2015 roku, że strony (małżonkowie) umówiły się, że środki z kredytu zostaną przeznaczone na remont mieszkania. Przeciwnie, pozwana przyznała, że przeznaczenie środków miało być inne (inwestycyjne). Niezgodne z zeznaniami pozwanej jest także stwierdzenie w powołanym piśmie procesowym, że ponad kwotę przekazaną przelewem na rachunek bankowy R. J. pozwana przekazała pozostałą kwotę uzyskaną z kredytu w gotówce powodowi, którą ten zużył także na inwestycje giełdowe. Pozwana zeznała, że część tych pieniędzy została zużyta na potrzeby rodziny.

Sąd Rejonowy wskazał, że pozwana powoływała się także na okoliczność, iż została zmuszona do zaciągnięcia kredytu. Na powyższą okoliczność został przedstawiony dowód w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej z dnia 18 sierpnia 2015 roku w sprawie VII K 440/12. W ocenie Sądu powyższy dowód nie jest wystarczający do potwierdzenia wskazanego twierdzenia. Pozwana nie podjęła żadnych kroków w celu ewentualnego uchylenia się od skutków prawnych złożonego przez siebie oświadczenia woli, jako złożonego pod wpływem groźby.

Sąd Rejonowy uznał, że nie sposób przyjąć, aby do daty wyrokowania istniał stan, o którym mowa w art. 88 § 2 k.c.

W ocenie Sądu wyjaśnieniem powyższego braku działania ze strony pozwanej, jak również braku podjęcia czynności przez pozwaną w stosunku do wierzyciela, mimo odmiennego niż wskazano w umowie przeznaczenia uzyskanych środków, jest okoliczność, iż pozwana rzeczywiście częściowo korzystała z uzyskanych środków. Brak zatem podstaw do zwolnienia jej z odpowiedzialności.

Sąd Rejonowy uznał, że nie jest uzasadniony podniesiony przez pozwaną zarzut sprzeczności żądania pozwu z zasadami współżycia społecznego. Pozwana nie sformułowała zasady współżycia społecznego, którą miało naruszyć zachowanie powoda, występującego z żądaniem wskazanym w pozwie, nie wyjaśniła na czym polega konkretna zasada współżycia społecznego naruszona zachowaniem pozwanego, ani też na czym polega sprzeczność dochodzenia zapłaty z tą zasadą. Z uwagi na korzystanie przez pozwaną ze środków finansowych uzyskanych z kredytu brak jest podstaw do przyjęcia, że uwzględnienie powództwa powodowałoby skutki rażąco niesprawiedliwe i krzywdzące, nie dające się zaakceptować z punktu widzenia norm moralnych i wartości powszechnie uznawanych w społeczeństwie.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o żądaniu odsetek ustawowych za opóźnienie Sąd Rejonowy wskazał przepis art. 481 § 1 k.p.c.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Rejonowy wskazał przepisy art.98 k.p.c. w zw. z art. 100 zd. 2 k.p.c.

*

Od wyroku z dnia 8 sierpnia 2016 roku apelację wniosła A. W., reprezentowana przez pełnomocnika, zaskarżając rozstrzygnięcia zawarte w punktach 1 i 3.

Pozwana zarzuciła:

„I. Naruszenie przepisów postępowania, to jest przepisu art. 233 § 1 k.p.c., wyrażające się w dowolnej a nie swobodnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, która miała wpływ na treść wyroku, poprzez:

1) dowolne uznanie przez Sąd, że pozwana korzystała ze środków uzyskanych z kredytu, podczas, gdy z materiału dowodowego wynika, że jeśli pozwana skorzystała z tychże środków, to jedynie w bardzo niewielkim zakresie, pomijalnym, biorąc pod uwagę całą uzyskaną z tytułu kredytu kwotę, a także jej przeznaczenie, o którym zeznawał powód,

2) dowolne uznanie przez Sąd, że okolicznością bezsporną pomiędzy małżonkami był fakt, iż pieniądze będą przeznaczone na poprawę przyszłego stanu materialnego rodziny, co pozwana przyznała, skoro z wyjaśnień pozwanej wynika, że początkowo powód wraz z S. J. zarabiali 20-30 tyś. miesięcznie, nie zaś, że kwoty te były przeznaczane dla rodziny, także sam pozwany wyjaśnił, że początkowo „osiągał z tego dochody”, nie zaś, że kwoty te zostały przeznaczone na potrzeby rodziny,

3) dowolne uznanie przez Sąd, że dowód w postaci prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej za znęcanie się powoda nad pozwaną z dnia 18.08.2015 r. nie jest wystarczający do uznania, że pozwana została zmuszona do zaciągnięcia kredytu, podczas, gdy z treści prawomocnego wyroku wynika, że powód w okresie od 12 kwietnia 2006 r. do 24 lutego 2012 r. znęcał się psychicznie i fizycznie nad pozwaną i ich małoletnimi dziećmi, zaś jednym z przejawów znęcania się było zastraszanie,

4) dowolnym uznaniu, że okoliczność, że pozwana została zmuszona do zaciągnięcia kredytu nie została dostatecznie udowodniona, ponieważ pozwana nie podjęła żadnych kroków w celu uchylenia się od skutków prawnych złożonego przez siebie oświadczenia woli, podczas, gdy skutkiem wypowiedzenia umowy kredytu przez pozwaną byłaby natychmiastowa wymagalność całej pozostałej do spłaty kwoty, co pociągnęłoby za sobą bardzo dotkliwe skutki zarówno dla pozwanej, jak i powoda, ze względu na sposób zabezpieczenia kredytu,

5) pominięciu przy ocenie stanu faktycznego niniejszej sprawy okoliczności, że powód przez szereg lat nie kwestionował zasadności tego, że sam spłaca zadłużenie, zaś jego pozew został złożony dopiero w czasie, gdy toczyło się przeciwko niemu postępowanie karne o znęcanie się nad żoną.

II. Naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest:

1) przepisu art. 376 § l k.c., poprzez wadliwe jego zastosowanie wyrażające się w przyjęciu, że zaciągnięcie przez pozwaną kredytu w trakcie trwania związku małżeńskiego z powodem oznacza, że pozwana odpowiada za ten dług solidarnie,

2) art. 5 kc., poprzez jego niezastosowanie, w sytuacji, gdy w niniejszej sprawie istnieją wszelkie przesłanki, by uznać, że powód korzysta ze swojego prawa w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, a więc jego działanie nie powinno korzystać z ochrony prawnej”.

Pozwana wniosła o:

„1) zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. I poprzez oddalenie powództwa w całości,

2) zmianę zaskarżonego wyroku w pkt. III przez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za I instancję, a w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa,

3) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu za II instancję, a w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych”1 (k. 86-88v).

÷

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanej popierał apelację i wnosił o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania za pierwszą i drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 99v).

Powód wnosił o oddalenie apelacji (k. 99v).

*

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja pozwanej jest bezzasadna i w związku z tym podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Na wstępie należy wskazać, że Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. Ponowne przytaczanie tych ustaleń oraz rozważań w zakresie oceny dowodów jest zbędne.

Nie są uzasadnione zarzuty podniesione w apelacji.

Ocena dowodów dokonana przez Sąd Rejonowy nie narusza zasad oceny dowodów określonych w art. 233 § 1 k.p.c.

Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może polegać na błędnym uznaniu, że przeprowadzony w sprawie dowód ma moc dowodową i jest wiarygodny, albo że nie ma mocy dowodowej lub nie jest wiarygodny. Skuteczność zarzutu apelacji naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wymaga spełnienia dwóch przesłanek:

1. Prawidłowe postawienie zarzutu naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wymaga wskazania dowodu (dowodów), do którego zarzut ten się odnosi2.

Ogólne zatem stwierdzenie, że doszło do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów, nie spełnia wymagania sformułowania zarzutu naruszenia ściśle określonego przepisu prawa, w tym wypadku przepisu prawa procesowego3. Naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. może sprowadzić się do zarzutu, że sąd przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej określonych dowodów przekroczył granice swobodnej oceny, dokonując oceny dowolnej, sprzecznej z wymaganiami prawa procesowego, doświadczeniem życiowym oraz regułami logicznego myślenia. Rzeczą strony, która zgłasza taki zarzut, jest wykazanie, że przy ocenie wiarygodności i mocy dowodowej konkretnego dowodu, na podstawie którego sąd dokonał ustalenia faktycznego, przekroczono granice swobodnej oceny dowodów, a nadto iż miało to istotny wpływ na wynik sprawy.

2. Postawienie zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. nie może polegać tylko na przedstawieniu własnej, korzystnej dla skarżącego, opartej na własnej ocenie materiału dowodowego, wersji zdarzeń. Konieczne jest natomiast, przy posłużeniu się argumentami wyłącznie jurydycznymi, wykazywanie, że wskazane w art. 233 § 1 k.p.c. kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały naruszone, co miało wpływ na wynik sprawy4.

Jeżeli sąd odwoławczy stwierdzi, że z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i nie może być uznana za nietrafną, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Ocena dowodów przeprowadzona przez sąd może być natomiast skutecznie podważona, jako nieodpowiadająca wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. tak zwanej zasadzie swobodnej oceny dowodów, tylko w przypadku, gdy sąd wyprowadza z zgromadzonego materiału dowodowego wnioski sprzeczne z zasadami logiki lub zasadami doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych. Uprawnienie sądu drugiej instancji do dokonania odmiennych ustaleń bez ponowienia dowodów z zeznań świadków, czy też z przesłuchania stron, jest dopuszczalne i uzasadnione, ale w szczególności wówczas, gdy dowody te mają jednoznaczną wymowę, a ocena sądu pierwszej instancji jest oczywiście błędna. Same, nawet poważne, wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez Sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska5.

Pozwana nie wskazała w apelacji, jakie kryteria oceny dowodów zostały naruszone. Uzasadnia to uznanie zarzutu naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. za nieuzasadniony.

Bezprzedmiotowe są zarzuty apelacji dotyczące ustalenia Sądu pierwszej instancji, że oświadczenie woli pozwanej zawierającej umowę kredytu nie zostało złożone pod wpływem groźby ze strony powoda, ponieważ do chwili obecnej pozwana nie złożyła względem wierzyciela (Banku) oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych swojego oświadczenia woli, jako złożonego pod wpływem groźby, co jest okolicznością bezsporną.

Okoliczność, że oświadczenie woli osoby dokonującej czynności prawnej złożone zostało pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, nie powoduje z mocy samego prawa nieważności tego oświadczenia, a tym samym nieważności czynności prawnej, której elementem jest to oświadczenie, a jedynie stanowi podstawę faktyczną uzasadniającą możliwość złożenia oświadczenia woli o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby. Oświadczenie woli o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie (art. 88 § 1 k.c.).

W związku z tym, że w rozpoznawanej sprawie oświadczenie takie nie zostało złożone, bezprzedmiotowe są rozważania na temat tego, czy groźba istniała, czy była ona bezprawna, czy z okoliczności wynika, że pozwana mogła się obawiać, iż jej samej lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe, a wreszcie, czy został zachowany termin do złożenia takiego oświadczenia wynikający z przepisu art. 88 § 2 k.c.

Całkowicie nieprzekonujące są argumenty apelacji, że złożenie takiego oświadczenia przez pozwaną pociągnęłoby dotkliwe skutki dla pozwanej i powoda. Pozwana błędnie utożsamia zagadnienie złożenia oświadczenia, o którym mowa, oraz oświadczenia o wypowiedzeniu umowy kredytu.

Ubocznie należy wskazać, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do ustalenia, że umowa kredytu hipotecznego z dnia 16 kwietnia 2008 roku zawarta została przez pozwaną pod wpływem groźby ze strony męża. Pozwana, poza swoimi lakonicznymi twierdzeniami w tym zakresie, nie przedstawiła żadnych dowodów, które wskazywałyby na zaistnienie takiego faktu. Nie jest wystarczającym dowodem w tym zakresie wyrok Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej z dnia 18 sierpnia 2015 roku, wydany w sprawie VII K 440/12.

Okoliczność, powód został uznany prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Białej Podlaskiej z dnia 18 sierpnia 2015 roku za winnego tego, że w okresie od dnia 12 kwietnia 2006 roku do dnia 24 lutego 2012 roku znęcał się fizycznie i psychicznie nad A. (...), w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu, jak też na trzeźwo, wszczynał bezpodstawnie awantury domowe, w czasie których poniżał ją i wyzywał słowami powszechnie uznanymi za obelżywe, naruszał jej nietykalność cielesną, przy czym w dniu 15 listopada 2009 roku szarpał i wykręcał ręce, powodując uszkodzenia ciała w postaci rozległego krwiaka (15 na 20 cm) ramienia lewego, barku prawego (10 na 4 cm) oraz w dniu 12 stycznia 2012 roku szarpał i wykręcał nadgarstki, powodując podbiegnięcia krwawe, nie oznacza w żadnym wypadku, że czynem tym powód spowodował przymuszenie pozwanej do jakiegokolwiek zachowania. To ostatnie zachowanie stanowi znamię odrębnego czynu zabronionego, określonego w art. 191 § 1 k.k.

Z treści wyroku z dnia 18 sierpnia 2015 roku wynika, że zakresem aktu oskarżenia nie było objęte jakiekolwiek zachowanie A. J. (1), które miałoby wyczerpywać znamiona czynu zabronionego określonego w przepisie art. 191 § 1 k.k. Pozwana nawet nie twierdziła, że kiedykolwiek składała zawiadomienie o popełnieniu przez byłego męża:

a) jakiegokolwiek przestępstwa o znamionach określonych w przepisie art. 191 § 1 k.k., czyli przestępstwa polegającego na stosowaniu przemocy wobec osoby lub groźby bezprawnej w celu zmuszenia innej osoby do określonego działania, zaniechania lub znoszenia,

b) czy też chociażby jakiegokolwiek przestępstwa o znamionach określonych w przepisie art. 190 § 1 k.k., czyli przestępstwa polegającego na grożeniu innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona.

Nie kwestionując negatywnej oceny czynu zabronionego, jakiego dopuścił się powód wobec pozwanej, i za który został skazany prawomocnym wyrokiem, należy jednak stwierdzić, że fakt ten nie może nawet stanowić w okolicznościach sprawy podstawy domniemania faktycznego, o którym mowa w przepisie art. 231 k.p.c. Z faktu znęcania się powoda fizycznie i psychicznie nad A. W. w okresie od dnia 12 kwietnia 2006 roku do dnia 24 lutego 2012 roku, w sposób opisany w prawomocnym wyroku skazującym, nie da się wyprowadzić logicznego wniosku, że powód przymusił pozwaną groźbą bezprawną do zawarcia w dniu 16 kwietnia 2008 roku umowy kredytu hipotecznego.

Wskazane przez Sąd pierwszej instancji okoliczności faktyczne również wykluczają istnienie takiego przymusu. Pozwana doskonale zdawała sobie sprawę z faktu, że wskazany Bankowi cel, na który mają zostać przeznaczone środki finansowe z kredytu, jest podany niezgodnie z prawdą. Pozwana zdawała sobie również sprawę z rzeczywistego celu, na jaki miały być przeznaczone uzyskane z kredytu pieniądze. Cześć tych pieniędzy, to jest kwota 15000 zł, została przeznaczona na bieżące potrzeby rodziny. Na rachunek pozwanej wpłynęła bowiem kwota 100000 zł (= 106814,78 zł – 2670,36 zł – 469,99 zł – 3674,43 zł) (k. 4), z czego kwotę 85000 zł pozwana przelała w dniu 30 kwietnia 2008 roku na rachunek R. J. (k. 55). Przelana kwota miała służyć prowadzeniu przez byłego męża pozwanej działalności inwestycyjnej na rynkach finansowych. Pomiędzy powodem a pozwaną nie było wówczas ustanowionej rozdzielności majątkowej, a zatem zyski inwestycyjne wchodziłyby do majątku wspólnego i pozwana też miała tego świadomość, gdyż była zapewniana przez byłego męża o spodziewanych zyskach i godziła się na zamierzony sposób zainwestowania uzyskanych z kredytu środków, czego dowodem jest chociażby niezwłoczne przelanie środków ze swojego rachunku bankowego na rachunek R. J..

÷

Nie jest uprawnione odwoływanie się przez A. W. do faktu, że A. J. (1) dopiero w dniu 18 stycznia 2015 roku zażądał od niej zwrotu połowy kwoty wydatkowanej po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej na spłatę kredytu. Można przypuszczać, że już wówczas toczyło się postępowanie karne w sprawie znęcania się A. J. (1) nad A. W. (wówczas J.), choć nie wiadomo, czy było dopiero na etapie postępowania przygotowawczego, czy już postępowania sądowego, i od jak dawna się toczyło. Nawet przyjmując, że istnieje związek pomiędzy żądaniem powoda a toczącym się na skutek zawiadomienia pozwanej postępowaniem karnym, to okoliczność ta nie ma znaczenia dla oceny zasadności dochodzonego roszczenia. Zasadność żądania powoda nie zależy od tego, że pozwana złożyła zawiadomienie o popełnieniu przez powoda przestępstwa, ale od zaistnienia okoliczności, które stanowią podstawę faktyczną zastosowania przepisu art. 376 § 1 k.c. Nawet zatem gdyby przyjąć, że powód nie zażądałby od pozwanej zwrotu połowy zapłaconego przez siebie kredytu, gdyby ta nie złożyła zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, to okoliczność ta nie oznacza, że nie istniałby dług pozwanej względem powoda. Istnienie tego długu było bowiem niezależne od tego, czy pozwana złożyłaby zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa przez powoda, czy też nie.

Wspólność majątkowa małżeńska stron ustała w dniu 19 września 2013 roku (k. 10 – odpis wyroku z dnia 18 października 2013 roku). Zarówno w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej, jak i po jej ustaniu, kredyt był spłacany ze środków znajdujących się na rachunku bankowym prowadzonym na rzecz A. J. (1) przez (...) Bank (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w W. (k. 12-15). Nie oznacza to jeszcze, że między stronami istniało porozumienie co do tego, że całość kosztów związanych ze zwrotem kredytu ma ponieść wyłącznie powód. Nawet pozwana nie powołuje się na fakt zawarcia z powodem takiej umowy. Powód spłacał kredyt, gdyż wykonywał swój obowiązek względem Banku, jako dłużnik solidarny i nie chciał doprowadzić do niekorzystnych skutków finansowych, jakie niewątpliwie spowodowałoby zaprzestanie spłacania kredytu. Pozwana podnosiła natomiast, że nie uzyskiwała w tym czasie dochodu, a więc i tak nie miała środków, które mogłaby przeznaczyć na spłatę kredytu.

÷

Oczywiście bezzasadny jest zarzut naruszenia przepisu art. 376 § 1 k.c. Wbrew twierdzeniom apelacji należy wskazać, że powołany przepis nie dotyczy zasad odpowiedzialności dwóch lub większej liczby współdłużników względem osób trzecich, ale zagadnienia rozliczeń (określanych jako zwrotne, regresowe) pomiędzy dłużnikiem solidarnym, który spełnił świadczenie, a pozostałymi współdłużnikami solidarnymi. Przepis art. 376 § 1 k.c. nie stanowi podstawy prawnej solidarnej odpowiedzialności kilku dłużników względem wierzyciela.

Z przepisu art. 369 k.c. wynika jednoznacznie, że zobowiązanie jest solidarne, jeżeli to wynika z ustawy lub z czynności prawnej.

W umowie kredytu z dnia 16 kwietnia 2008 roku strony zawarły jednoznaczne postanowienie, w którym określiły, że kredytobiorcy ponoszą solidarną odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z umowy kredytu (§ 11 ust. 2 lit. d) umowy).

W stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy solidarna odpowiedzialność dłużników – A. J. (1) i A. J. (2) względem wierzyciela (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. wynikała z umowy kredytu i była całkowicie niezależna od stosunków prawnorodzinnych między dłużnikami, w szczególności od stosunków majątkowych małżeńskich wyznaczonych przez rodzaj ustroju majątkowego.

Fakt zawarcia przez kobietę i mężczyznę związku małżeńskiego i rodzaj ustroju majątkowego małżeńskiego w żaden sposób nie ogranicza małżonków przy dokonywaniu czynności prawych z osobami trzecimi, w których jedną ze stron dokonujących czynności prawnej są oboje małżonkowie. Działając wspólnie, małżonkowie mogą swobodnie nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Odpowiedzialność za te zobowiązania określona jest wówczas nie przez przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o odpowiedzialności jednego małżonka za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego małżonka, czy też przepisy tego Kodeksu o odpowiedzialności majątkiem wspólnym za zobowiązania zaciągnięte przez jednego z małżonków, ale przez postanowienia zawartej umowy i przepisy prawa cywilnego regulujące w ogólności odpowiedzialność dłużnika za wykonanie umowy cywilnoprawnej.

Oczywiście bezzasadne jest odwołanie się w apelacji do stanowiska wyrażonego w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 10 czerwca 2015 roku, I ACa 194/15). Nie kwestionując zasadności przytoczonego stanowiska, należy wskazać, że odnosi się ono do całkowicie odmiennego niż w rozpoznawanej sprawie stanu faktycznego, a w związku z tym do całkowicie odmiennego zagadnienia prawnego niż to, które występuje w rozpoznawanej sprawie. W sprawie I ACa 194/15 chodziło o wypadek zaciągnięcia zobowiązania względem osoby trzeciej przez jednego z małżonków pozostających we wspólności majątkowej, natomiast w rozpoznawanej sprawie chodzi o sytuację, w której oboje małżonkowie zaciągnęli zobowiązanie względem osoby trzeciej, zawierając umowę kredytu i przyjmując w tej umowie solidarną odpowiedzialność względem wierzyciela za wykonanie zobowiązań wynikających z umowy.

÷

Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przepisu art. 5 k.c.

Sam fakt dopuszczenia się przez jednego małżonka przestępstwa znęcania się fizycznego i psychicznego w stosunku do drugiego małżonka nie ma i nie może mieć bezpośredniego wpływu na wzajemne rozliczenia czy to z tytułu wspólnie zaciągniętych zobowiązań, czy też z tytułu podziału majątku wspólnego i związanych z tym rozliczeń. W szczególności należy wskazać, że z przepisów art. 43 § 2 i 3 k.r.o. wynika, że pierwotnym kryterium ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest różny stopień przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego, a dopiero w dalszej kolejności badaniu podlega istnienie ważnych powodów przemawiających za ustaleniem nierównych udziałów, adekwatnych to stopnia przyczynienia się do powstania majątku. Same ważne powody nie mają wpływu ani na możliwość ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, ani też na wysokość nierównych udziałów w majątku wspólnym.

Okoliczność, że powód dopuścił się względem pozwanej czynu zabronionego, za który został skazany, może stanowić podstawę roszczeń poszkodowanej pozwanej w stosunku do powoda, jako sprawcy szkody, natomiast nie ma wpływu na zasadność roszczeń powoda z tytułu rozliczeń finansowych z tytułu zaciągniętego kredytu.

Wbrew twierdzeniom przytoczonym w apelacji należy wskazać, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje po pierwsze na to, aby powód znęcał się nad pozwaną już do 2002 roku, a po drugie na to, że pomiędzy jakimkolwiek zachowaniem powoda a leczeniem pozwanej od 2002 roku zachodzi związek. Pełnomocnik pozwanej nie wskazuje w apelacji żadnych dowodów w tym zakresie. Złożone w toku postępowania zaświadczenia lekarskie (k. 33-34) takiego faktu nie stwierdzają7.

Dowodami nie są pisma procesowe. Odmienne stanowisko wyrażone w apelacji jest błędne. Pisma procesowe strony postępowania cywilnego zawierają jedynie wskazanie twierdzeń strony, która składa takie pismo, i nie stanowią dowodu w postępowaniu cywilnym. Treść pism procesowych stron może stanowić podstawę ustaleń faktycznych sądu, ale tylko w wypadkach i w zakresie, o których mowa w przepisach art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. W rozpoznawanej sprawie treść pism procesowych powoda i pozwanej nie uzasadnia zastosowania przepisów art. 229 k.p.c. i art. 230 k.p.c. w omawianym zakresie i dokonania ustaleń co do stanu zdrowia pozwanej oraz związku tego stanu z zachowaniem powoda.

Dodatkowo należy zwrócić uwagę, że stosunki rodzinne w rodzinie powoda i pozwanej nie były prawidłowe, skoro przy orzekaniu rozwodu stron władza rodzicielska pozwanej nad małoletnimi dziećmi została ograniczona do dowiadywania się o istotnych sprawach dzieci dotyczących edukacji i stanu zdrowia, zaś wykonywanie władzy rodzicielskiej przez obie strony poddane zostało nadzorowi kuratora z obowiązkiem składania przez niego miesięcznych sprawozdań z nadzoru, zaś wykonywanie władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi powierzone zostało A. J. (1) i przy nim zostało ustalone miejsce pobytu dzieci. Dodatkowo od A. W. zostały zasądzone alimenty na rzecz małoletnich dzieci (100 zł i 100 zł), płatne do rąk A. J. (1) (k. 43-44 – odpis wyroku).

*

Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił wniosek A. J. (2) o zasądzenie od A. J. (1) zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

W związku z tym, że apelacja pozwanej została oddalona w całości, pozwana jest stroną przegrywającą sprawę w całości w postępowaniu odwoławczym. Pozwana nie może zatem uzyskać zwrotu kosztów postępowania odwoławczego od powoda.

Powód nie poniósł w postępowaniu odwoławczym żadnych kosztów, które z urzędu podlegałyby zasądzeniu na jego rzecz.

*

Z tych wszystkich względów i na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku.

Marta Postulska-Siwek Dariusz Iskra Grzegorz Borkowski

1 Przytoczono dosłowne brzmienie zarzutów i wniosków apelacyjnych.

2 Wyrok SN z dnia 28 kwietnia 2004 roku, V CK 398/03, Lex nr 174215; wyrok SN z dnia 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 237/00, Lex nr 52528; wyrok SN z dnia 5 lipca 2000 roku, I CKN 291/00, Lex nr 303349; wyrok SN z dnia 25 listopada 2003 roku, II CK 293/02, Lex nr 151622.

3 Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2008 roku, I PK 295/07, Lex nr 496401.

4 Wyrok SN z dnia 16 grudnia 2005 roku, III CK 314/05, Lex nr 172176; wyrok SN z dnia 18 czerwca 2004 roku, II CK 369/03, Lex nr 174131; wyrok SN z dnia 15 kwietnia 2004 roku, IV CK 274/03, Lex nr 164852; wyrok SN z dnia 25 listopada 2003 roku, II CK 293/02, Lex nr 151622; wyrok SN z dnia 23 stycznia 2003 roku, II CKN 1335/00, Lex nr 439181; wyrok SN z dnia 27 września 2002 roku, IV CKN 1316/00, Lex nr 80273; postanowienie SN z dnia 23 stycznia 2001 roku, IV CKN 970/00, Lex nr 52753; wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2001 roku, II CKN 588/99, Lex nr 52347; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 19 czerwca 2008 roku, I ACa 180/08, Lex nr 468598, OSA 2009/6/55; Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 maja 2008 roku, I ACa 953/07, Lex nr 466440; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2008 roku, VI ACa 306/08, Lex nr 504047; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 maja 2008 roku, I ACa 328/08 Lex nr 466423; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 kwietnia 2008 roku, I ACa 205/08, Lex nr 465086; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 30 stycznia 2008 roku, I ACa 1040/07, Lex nr 466431; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 lutego 2007 roku, I ACa 1053/06, Lex nr 298433; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 kwietnia 2006 roku, I ACa 1303/05, Lex nr 214251; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11 stycznia 2006 roku, I ACa 1609/05, Lex nr 189371.

5 Wyrok SN z dnia 21 października 2005 roku, III CK 73/05, Lex nr 187032.

6 Całkowicie nieprawdziwe jest przy tym twierdzenie apelacji, że powód znęcał się fizycznie i psychicznie nad małoletnimi dziećmi stron i że jest to okoliczność bezsporna. Przytoczone twierdzenie apelacji jest w oczywisty sposób sprzeczne z treścią prawomocnego wyroku z dnia 18 sierpnia 2015 roku, z którego jednoznacznie wynika, że powód został skazany jedynie za czyn skierowany przeciwko A. W., a zarzuty aktu oskarżenia dotyczące zachowania powoda względem małoletnich dzieci nie zostały uznane za uzasadnione przez Sąd Rejonowy w Białej Podlaskiej, a w związku z tym nie zostały objęte opisem czynu przypisanego A. J. (1).

7 Dwa dokumenty na karcie 34 i dokument w górnej części karty 33 są to przy tym kserokopie tego samego zaświadczenia, mniej lub bardziej czytelne.