Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Rzeźniowiecka

Sędziowie: SSA Mirosław Godlewski

SSA Lucyna Guderska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Aleksandra Słota

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 marca 2017 r. w Ł.

sprawy J. N. (1)

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddziałowi Regionalnemu w Ł. P. Terenowej w T.

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników

na skutek apelacji J. N. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 11 lutego 2016 r. sygn. akt V U 5351/14

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Piotrkowie Trybunalskim do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za drugą instancję.

Sygn. akt: III AUa 489/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 maja 2014 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników J. N. (1) od dnia 1 stycznia 2004 r. do dnia 4 stycznia 2011 r. W uzasadnieniu decyzji organ ubezpieczeniowy wskazał, iż J. N. (1), prowadząc działalność gospodarczą, wbrew obowiązkowi ustawowemu nie informował Kasy o zawieszeniu lub wznowieniu działalności rolniczej.

Pismem z dnia 20 czerwca 2014 r. J. N. (1) wniósł odwołanie od powyższej decyzji podnosząc, iż jest dla niego niezrozumiała.

Organ rentowy na skutek powyższego odwołania przeprowadził kontrolę decyzji i decyzją z dnia 18 lipca 2014 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zmienił decyzję z 19 maja 2014r. w ten sposób, że stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników J. N. (1) w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz ubezpieczenia emerytalno – rentowego od dnia 1 kwietnia 2005 r. do dnia 4 stycznia 2011 r., utrzymując postanowienia decyzji z 19 maja 2014 r. w pozostałej części w mocy.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podniósł, iż na J. N. (1), jako osobie podlegającej ubezpieczeniu społecznemu rolników i jednocześnie prowadzącej działalność gospodarczą, spoczywał obowiązek złożenia w Kasie w nieprzekraczalnym terminie do 14 dnia każdego roku zaświadczenia właściwego organu podatkowego o wysokości podatku dochodowego odprowadzonego za rok miniony. Nie zachowanie tego terminu skutkuje ustaniem ubezpieczenia społecznego rolników z końcem kwartału, w którym rolnik miał złożyć zaświadczenie. Odwołujący obowiązku dotyczącego złożenia zaświadczenia o wysokości podatku za rok 2014 nie zrealizował, co skutkowało ustaniem ubezpieczenia z mocy prawa z dniem 1 kwietnia 2005 r.

Pismem z 19 stycznia 2015 r. J. N. (1) wniósł o przywrócenie terminu do złożenia zaświadczeń o wysokości podatku dochodowego za lata 2004 – 2011.

Decyzją z dnia 16 lutego 2015 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił J. N. (1) przywrócenia terminu do złożenia zaświadczenia.

W odwołaniu od tej decyzji J. N. (1) wniósł o jej zmianę poprzez przywrócenie mu terminu do złożenia zaświadczenia urzędu skarbowego o kwocie należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej na lata 2004 – 2011 oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Odwołujący się podniósł, że nie miał wiedzy o zmianie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nakładającej na niego obowiązek złożenia zaświadczenia z urzędu skarbowego a KRUS nie przesłał mu informacji w tym zakresie, w szczególności o skutkach jego niezłożenia. Wskazał nadto, że uzyskany przezeń w latach 2005-2011 przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej i kwoty podatku należnego z tego tytułu nie przekroczyły kwot granicznych należnego podatku dochodowego.

Zaskarżonym wyrokiem z 11 lutego 2016r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił odwołania J. N. (1) od decyzji z 19 maja 2014r. i 16 lutego 2015r.

Sąd Okręgowy ustalił, że J. N. (1) prowadzi gospodarstwo rolne o powierzchni 4,87 ha fizycznego i 5,14 ha przeliczeniowego położone w P. od 1985 r. Wnioskodawca jednocześnie prowadzi działalność gospodarczą.

Pismem z 6 maja 2014 r. Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w P. wystąpiła do Urzędu Skarbowego o udzielenie informacji dotyczącej okresów prowadzonej przez wnioskodawcę działalności gospodarczej od 11 marca 2000 r., a także o uzyskiwanych dochodach, przychodach i stratach w okresie od 11 marca 2000 r. do 4 stycznia 2013 r. oraz kwotach należnego podatku za ten okres. Kopia pisma została przesłana do wiadomości wnioskodawcy.

Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. pismem z 15 maja 2014 r. wskazał wysokość zadeklarowanego przychodu J. N. (1) za lata 2000 – 2013, wysokości opłaconego podatku oraz o zgłoszonych okresach zawieszenia działalności gospodarczej od 1 listopada 2000 r. do 21 października 2003 r. i od 5 stycznia 2011 r. do 4 stycznia 2013 r.

Wskutek uzyskania powyższej informacji organ rentowy wydał decyzję z 19 maja 2014 r. stwierdzającą ubezpieczenia społecznego rolników J. N. (1).

Pismem z dnia 30 maja 2014 r. J. N. (1) został zawiadomiony o stwierdzeniu nadpłaty z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne rolników.

Odwołujący w latach 2005 - 2011 nie złożył oświadczenia o wysokości należnego podatku dochodowego.

Decyzja z 18 lipca 2014 r. została doręczona J. N. (1) w dniu 24 lipca 2014 r.

Pismem z 19 stycznia 2015 r. J. N. (1) wniósł o przywrócenie terminu do złożenia zaświadczeń o wysokości podatku dochodowego za lata 2004 – 2011. Jako okoliczność uzasadniającą przywrócenie terminu odwołujący wskazał, iż o obowiązku złożenia oświadczenia dowiedział się w trakcie niniejszego postępowania. Podniósł też, że decyzja z dnia 18 lipca 2014 r. nie została mu doręczona, nie otrzymał też żadnego pouczenia od KRUS o obowiązku składania oświadczeń o wysokości podatku dochodowego.

W oparciu o powyższe ustalenia Sąd Okręgowy uznał, że odwołania nie zasługują na uwzględnienie.

Sąd wskazał, że wskutek odwołania J. N. (1) od decyzji z 19 maja 2014r. stwierdzającej ustanie ubezpieczenia społecznego rolników od 1 stycznia 2004 r. do 4 stycznia 2011 r. decyzja ta została zmieniona decyzją z dnia 18 lipca 2014 r. w ten sposób, że stwierdzono ustanie ubezpieczenia społecznego rolników J. N. (1) w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz ubezpieczenia emerytalno – rentowego od dnia 1 kwietnia 2005 r. do dnia 4 stycznia 2011 r., utrzymując postanowienia decyzji z dnia 19 maja 2014 r. w pozostałej części w mocy.

Odwołujący, odnosząc się do powyższej decyzji, wniósł o przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia o wysokości podatku dochodowego, który spotkał się z odmową w decyzji z 16 lutego 2015 r.

Sąd podniósł, że decyzja z 18 lipca 2014 r. nie została zaskarżona przez J. N. (1), a wbrew jego twierdzeniom otrzymał ją w dniu 24 lipca 2014 r., o czym świadczy zwrotne poświadczenie odbioru podpisane przezeń osobiście. Okoliczność ta – zdaniem Sądu I instancji – ma o tyle istotne znaczenie, że biorąc pod uwagę twierdzenia odwołującego się o braku pouczenia o obowiązku złożenia oświadczenia o wysokości podatku dochodowego, z tą datą wiedzę taką winien był powziąć po zaznajomieniu się z treścią decyzji. O tej daty biegną też terminy dla odwołującego się do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do dokonania spóźnionej czynności.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko odwołującego się, że dopuszczalne jest przywrócenie terminu do złożenia przedmiotowego oświadczenia. Wskazał, że zgodnie z art. 58 k.p.a. w razie uchybienia terminu należy przywrócić termin na prośbę zainteresowanego, jeżeli uprawdopodobni, że uchybienie nastąpiło bez jego winy (§ 1). Prośbę o przywrócenie terminu należy wnieść w ciągu siedmiu dni od dnia ustania przyczyny uchybienia terminu. Jednocześnie z wniesieniem prośby należy dopełnić czynności, dla której określony był termin (§ 2). Przywrócenie terminu do złożenia prośby przewidzianej w § 2 jest niedopuszczalne (§ 3).

W świetle powyższego, zdaniem Sądu I instancji, termin do złożenia wniosku o przywrócenie terminu do złożenia oświadczenia o wysokości podatku dochodowego za lata 2004 – 2011 rozpoczął biec od dnia doręczenia decyzji z 18 lipca 2014 r., to jest od dnia 24 lipca 2014 r. Złożenie wniosku w dniu 19 stycznia 2015 r. nastąpiło zatem z przekroczeniem terminu wynikającego z art. 58 § 2 k.p.a., co skutkuje zgodnie z § 3 art. 58 k.p.a. niedopuszczalnością przywrócenia terminu.

Tym samym Sąd Okręgowy uznał, że rozstrzygniecie zawarte w decyzji z 16 lutego 2015 r., w której Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego odmówił przywrócenia terminu do złożenia zaświadczenia jest prawidłowe, a tym samym odwołanie J. N. (1) w tym zakresie jest niezasadne i podlega oddaleniu.

Prawidłowość odmowy przywrócenia terminu skutkuje – zdaniem Sądu I instancji - uznaniem, iż J. N. (1) nie dochował wymogów z art. 5a ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, bowiem nie złożył oświadczenia lub zaświadczenia o wysokości podatku dochodowego celem wykazania, że nie została przekroczona kwota podatku dochodowego. Nie złożenie takiego oświadczenia lub zaświadczenia w wyznaczonym przez ustawę o ubezpieczeniu społecznym rolników skutkuje, zgodnie z art. 5a ust. 6 powyższej ustawy, ustaniem ubezpieczenia z dniem, do którego rolnik lub domownik obowiązany był złożyć zaświadczenie albo oświadczenie w Kasie.

Sąd podkreślił, że regulacja powyższa potwierdza, iż fakt prowadzenia działalności gospodarczej i podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników jest sytuacją wyjątkową, bowiem osoby prowadzące działalność gospodarczą co do zasady podlegają ubezpieczeniom społecznym na zasadach ogólnych, czyli w ZUS. Wyjątek od tej zasady upoważnia do stosowania przez ustawodawcę rygoryzmu w postępowaniu i wymagania spełnienia tych rygorów przez osoby chcące podlegać ubezpieczeniu społecznemu rolników przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Odwołujący się do tych wymogów się nie dostosował, nie spełnił nałożonego nań obowiązku, dlatego też Sąd Okręgowy uznał zaskarżoną decyzję za prawidłową.

Mając powyższe na uwadze Sąd podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożył J. N. (1), zarzucając naruszenie:

1.  prawa procesowego tj.

⚫

art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na dokonaniu tej oceny z całkowitym pominięciem części przeprowadzonych dowodów, w sposób niewszechstronny,

⚫

art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie i nieustosunkowanie się przez Sąd do wszystkich dowodów, o których przeprowadzenie wnioskował ubezpieczony i zgłoszonych przez niego zarzutów pod adresem zaskarżonych decyzji,

⚫

Art. 58 k.p.a. poprzez jego zastosowanie w sprawie,

⚫

Art. 212 k.p.c., art. 230 k.p.c. poprzez uznanie, iż doręczenie ubezpieczonemu decyzji z dnia 18 lipca 2014 r. zmieniającej decyzję z dnia 19 maja 2014 r. było okolicznością bezsporną pomiędzy stronami,

2.  prawa materialnego tj.

⚫

art. 5a ust. 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników poprzez jego niezastosowanie w sprawie,

⚫

art. 5a ust. 6 poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w sprawie, które doprowadziło do pozbawienia Wnioskodawcy prawa do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 1 stycznia 2004 r. do 4 stycznia 2011 r.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę decyzji z dnia 19 maja 2014 r. poprzez stwierdzenie, iż J. N. (1) podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od 1 stycznia 2004 r. do 4 stycznia 2011 r. oraz zmianę decyzji z dnia 16 lutego 2015 r. poprzez przywrócenie terminu do złożenia zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego o kwocie należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za lata 2004-2011, ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach instancji odwoławczej. Nadto skarżący wniósł o zasądzenie od Prezesa KRUS na jego rzecz kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych odrębnie w każdej z połączonych spraw.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że wyrok Sądu I instancji opiera się na założeniu, iż odwołującemu się doręczono decyzję z dnia 18 lipca 2014 r. zmieniającą na skutek odwołania decyzję z dnia 19 maja 2014 r. Sąd całkowicie pominął przy tym zeznania J. N. (2) oraz twierdzenia jego pełnomocnika, który w piśmie z dnia 16 stycznia 2015 r. wskazał, że pełnomocnik i jego mocodawca dowiedzieli się o wydaniu tej decyzji dopiero po zapoznaniu się przez pełnomocnika z aktami KRUS w Sądzie Okręgowym w Piotrkowie Trybunalskim. W piśmie tym podniesiono, że decyzja ta nie została odwołującemu się doręczona, nie wiedział on o jej wydaniu, czym uniemożliwiono wniesienie od niej odwołania. Sąd całkowicie pominął również okazane na rozprawie w dniu 23 kwietnia 2015 r. dwie identyczne decyzje znak PT-3- (...)- (...) stwierdzające obowiązek opłacania kwartalnej składki na ubezpieczenie społeczne rolników podwójnej wysokości za J. N. (1) za okres (...)- (...), które zapewne omyłkowo wysłano do odwołującego się zamiast decyzji z dnia 18 lipca 2014 r..

Skarżący podkreślił, że na zwrotnym potwierdzeniu odbioru załączonym do pisma KRUS nie podano ile sztuk decyzji mieściło się w kopercie, nie podano znaku decyzji (...) 4000- (...), która rzekomo została doręczona odwołującemu się. Wpisano tylko nr sprawy NKP 1825/7, który dotyczył zarówno decyzji z 18 lipca 2014 r. znak PT3- 4000- (...) , jak i pozostałych decyzji wydanych wobec wnioskodawcy, tj. decyzji z dnia 19 maja 2014 r. znak pt-3- (...)- (...), decyzji z dnia 18 lipca 2014 r. znak PT-3- (...)- (...) .

Zdaniem skarżącego, niedoręczenie mu decyzji z dnia 18 lipca 2014 r. znak PT-3-4000- (...) zmieniającej decyzję z dnia 19 maja 2014 r. prowadzi do uznania, iż decyzja ta nie weszła do obiegu prawnego i nie wiąże stron, organów. W dalszym ciągu obowiązuje zatem decyzja z dnia 19 maja 2014 r., mocą której pozbawiono odwołującego się prawa do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników od 1 stycznia 2004 r. do 4 stycznia 2011 r.

Zdaniem skarżącego, Sąd I instancji w sposób niewłaściwy zastosował przepis art. 58 k.p.a. określający termin do złożenia wniosku o przywrócenie terminu, gdyż winien zastosować przepis art. 5a ust. 7 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia przez odwołującego się wniosku o przywrócenie terminu. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego wyrażone m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z 20 marca 2013 r. I UK 556/12 skarżący podniósł, że regulacje zawarte w art. 5a ustawy dotykają konstytucyjnie chronionego prawa podmiotowego do podlegania ubezpieczeniu rolniczemu przez rolnika, dla którego działalność rolnicza stanowi podstawowe źródło utrzymania. Tytuł ten nie powinien być pochopnie wygaszany w razie niezawinionego, losowego opóźnienia w złożeniu przez rolnika zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego. Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że losowo niezawinione opóźnienie nie niweczy podstaw, celu ani uzasadnienia kontynuowania rolniczego ubezpieczenia przez rolnika, który uzyskuje niewielkie przychody z działalności pozarolniczej. Podniósł, że przekroczenie terminu do złożenia zaświadczenia o wysokości należnego podatku dochodowego z tytułu działalności gospodarczej nastąpiło na skutek zdarzeń losowych, co uzasadniało przywrócenie terminu do jego złożenia. Wskazał, że jest prostym rolnikiem i nie wiedział o zmianie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nakładającej na niego obowiązek złożenia zaświadczenia z urzędu skarbowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie, jakkolwiek w części z innych przyczyn niż w niej wywiedzione.

Przede wszystkim należy zauważyć, że przedmiot postępowania w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza decyzja organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 23 kwietnia 2010 r., II UK 309/09, i z 7 kwietnia 2011 r., I UK 357/10). Od momentu wniesienia odwołania do sądu sprawa staje się sprawą cywilną (w znaczeniu formalnoprawnym), podlegającą rozstrzygnięciu według zasad właściwych dla tej kategorii spraw. Odwołanie pełni rolę pozwu, a jego zasadność ocenia się na podstawie właściwych przepisów prawa materialnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 1998 r., II UKN 105/98, OSNAPiUS 1999 nr 16, poz. 529; z dnia 4 stycznia 2010 r., I UK 252/09). Z tym rozwiązaniem koreluje treść art. 477 ¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem sąd oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia, a w razie uwzględnienia odwołania sąd zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy. Z tego wynika, że sąd nie dysponuje możliwością dowolnego kształtowania rozstrzygnięcia merytorycznego. Jest związany decyzją i w razie zamiaru jej zmiany nie może orzec o tym, o czym dana decyzja nie rozstrzyga. Zwykle wyznacza go treść odwołania, w którym skarżący może domagać się zmiany decyzji w płaszczyźnie, w której organ rentowy orzekał w sprawie.

Odnosząc powyższe na grunt przedmiotowej sprawy podkreślić należy, że J. N. (1) składając odwołanie od decyzji z dnia 19 maja 2014r. zakwestionował stwierdzone w tej decyzji ustanie jego ubezpieczenia rolniczego w okresie w niej wskazanym, tj. od 1 stycznia 2004r. do 4 stycznia 2011r. W trakcie postępowania odwoławczego organ rentowy wydał decyzję z dnia 18 lipca 2014r. zmieniającą decyzję z 19 maja 2014r. w ten sposób, że stwierdzono ustanie ubezpieczenia społecznego rolników J. N. (1) w okresie od 1 kwietnia 2005r. do 4 stycznia 2011r. Należy zatem ocenić, jaki wpływ na toczące się postępowanie z odwołania od decyzji z dnia 19 maja 2014r. miało wydanie przez organ rentowy decyzji z dnia 18 lipca 2014r., mocą której okres ustania ubezpieczenia społecznego rolników odwołującego został ograniczony do okresu od 1 kwietnia 2005r. do 4 stycznia 2011r.

Zgodnie z treścią art. 477 ¹³ § 1 k.p.c. zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji uwzględniającej w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części. Stosownie do rozpatrywanego przepisu zmiana ta może bowiem nastąpić przez wydanie - stosownie do okoliczności danej sprawy - każdej decyzji, byleby tylko jej skutkiem było uwzględnienie w całości lub w części żądania strony objętego przedmiotem zaskarżonej decyzji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2012 r., II UK 225/11, L.; postanowienie Sądu Najwyższego z 25 lipca 2012 r., II UK 333/11, L.).

W konsekwencji należy stwierdzić, że dokonana decyzją z 18 lipca 2014r. zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji z 19 maja 2014r. skutkować powinna, z mocy art. 477 ¹³ § 1 k.p.c., umorzeniem przez Sąd Okręgowy postępowania w części uwzględniającej żądanie odwołującego, tj. w zakresie stwierdzenia ustania ubezpieczenia rolniczego w okresie od 1 stycznia 2004r. do 31 marca 2005r. Tym samym przedmiot ustaleń i rozstrzygnięcia tego Sądu winien ograniczyć się do kwestii prawidłowości stwierdzenia ustania ubezpieczenia rolniczego odwołującego się w okresie od 1 kwietnia 2005r. do 4 stycznia 2011r., a nie jak uczynił to Sąd I instancji, od 1 stycznia 2004r. do 4 stycznia 2011r.

Odnosząc się do rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w zakresie oceny prawidłowości decyzji z dnia 16 lutego 2015r. odmawiającej J. N. (1) przywrócenia terminu do złożenia zaświadczenia właściwego urzędu skarbowego o kwocie należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za lata 2004-2011 w pełni zgodzić się należy ze skarżącym, że Sąd ten wadliwie zastosował przepis art. 58 k.p.a. W orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów administracyjnych ugruntowany jest bowiem pogląd, że unormowanie art. 5a ust. 7 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników stanowi samodzielną podstawę przywracania terminów określonych w tym artykule, wyłączając w tym zakresie możliwość i potrzebę powoływania tak art. 58 k.p.a. jak i art. 168 k.p.c. (por. wyroki Sądu Najwyższego z 10 czerwca 2010 r., I UK 49/10, OSNP 2011 nr 23-24, poz. 304 oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 12 września 2007 r., (...) SA/Wa (...), z dnia 9 stycznia 2008 r., (...) SA/Wa (...) i z dnia 7 listopada 2007 r., (...) SA/Wa (...), niepublikowane). Przepisy art. 57-60 k.p.a. dotyczą bowiem terminów procesowych i nie mają zastosowania do terminów materialnoprawnych, których ewentualne przywrócenie następuje z mocy przepisu prawa materialnego (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 lutego 1999 r., I SA/Gd 872/97, LEX nr 37811; z 27 sierpnia 1999 r., (...) SA (...), LEX nr 48650; z 21 lutego 2007 r., II OSK (...), LEX nr 334313; z 28 grudnia 2007 r., II OSK (...), LEX nr 351309).

Nie budzi też wątpliwości, że określony w art. 5a ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników termin do złożenia przez rolnika w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zaświadczenia o wysokości należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy jest terminem zawitym prawa materialnego, a jego niedochowanie powoduje ustanie ubezpieczenia z dniem, do którego rolnik lub domownik obowiązany był złożyć zaświadczenie. Zasada, że terminy prawa materialnego nie podlegają przywróceniu, chyba że prawo tak stanowi, została potwierdzona w art. 5a ust. 7 ustawy (w brzmieniu obowiązującym od 24.08.2005r.). Stanowi on, że terminy określone w art. 5a ust. 1 pkt 1 i ust. 4 mogą zostać przywrócone na wniosek zainteresowanego rolnika, jeżeli udowodni, że niezachowanie terminu nastąpiło wskutek zdarzeń losowych. Tego rodzaju regulację należy potraktować jako wyraz zgody - ze względu na nieproporcjonalność przyczyny do skutku - na reasumpcję decyzji deklarującej wyłączenie z ubezpieczenia rolniczego przez wykazanie stanu rzeczy uzasadniającego istnienie przesłanek pozostania w ubezpieczeniu rolniczym.

Przywrócenie przekroczonego terminu do złożenia przez rolnika w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zaświadczenia o wysokości należnego podatku dochodowego od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej za poprzedni rok podatkowy następuje jedynie na wniosek zainteresowanego. Omawiany przepis nie ustanawia przy tym żadnego terminu do złożenia tej treści wniosku. W konsekwencji, wniosek może być złożony zarówno przed wydaniem przez organ rentowy decyzji o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników, jak i po wydaniu takiej decyzji, czy w toku postępowania odwoławczego od niej. Faza postępowania, w jakiej następuje zgłoszenie wniosku, determinuje natomiast tryb, w jakim zostaje on rozpoznany. Trzeba bowiem podkreślić, że mimo iż podleganie rolnika prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą ubezpieczeniu społecznemu rolników następuje nie z mocy prawa lecz z woli zainteresowanego i przy spełnieniu przezeń ustawowych warunków (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 marca 2008 r., III UK 105/07, LEX nr 448189 i postanowienie z 8 lipca 2008 r., II UK 336/07, LEX nr 497699), decyzje Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego o ustaniu tego ubezpieczenia na skutek zaistnienia sytuacji objętych hipotezą normy art. 5a ust. 5 i 6 ustawy mają charakter deklaratoryjny. Jeżeli wniosek o przywrócenie terminu zostanie złożony po wydaniu decyzji o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników, organ rentowy może przychylić się do prośby wnioskodawcy i uchylić wydaną decyzję, natomiast w razie odmowy przywrócenia terminu i podtrzymania decyzji o niepodleganiu zainteresowanego ubezpieczeniu społecznemu rolników, zasadność owej odmowy - jako negatywnej przesłanki dalszego trwania ubezpieczenia - stanowi przedmiot kontroli sądu w postępowaniu odwoławczym od decyzji stwierdzającej ustanie ubezpieczenia.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy takiej kontroli nie dokonał wskutek błędnego przyjęcia, że wniosek o przywrócenie terminu został przez odwołującego się złożony z uchybieniem terminu wynikającego z art. 58 § 2 k.p.a., co skutkuje niedopuszczalnością jego przywrócenia na podstawie art. 58 § 3 k.p.a.

Powyższe uchybienia Sądu I instancji, zarówno w zakresie dotyczącym decyzji z 19 maja 2014r., jak i decyzji z 16 lutego 2015r., skutkują uznaniem, że Sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy, co powoduje z mocy art. 386 § 4 k.p.c. konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Przez nierozpoznanie istoty sprawy - jak przyjmuje się w orzecznictwie - należy przede wszystkim rozumieć niezbadanie podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia. O sytuacji takiej można mówić, jeżeli np. sąd nie wniknął w całokształt okoliczności sprawy, ponieważ pozostając w mylnym przekonaniu ograniczył się do zbadania jedynie kwestii legitymacji procesowej jednej (ł je stron lub kwestii przedawnienia, w związku z czym przedwcześnie oddalił powództwo albo jeżeli zaniechał zbadania merytorycznych zarzutów pozwanego, związanych z ewentualną wierzytelnością wzajemną, przysługującą pozwanemu wobec powoda. Do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi również w sytuacji, w której sąd pierwszej instancji dokonał oceny prawnej roszczenia bez oparcia jej o właściwie ustaloną podstawę faktyczną i w sprawie zachodzi potrzeba poczynienia po raz pierwszy niezbędnych ustaleń faktycznych. Skorzystanie w takim wypadku z możliwości uzupełnienia postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji godziłoby w zasadę dwuinstancyjności postępowania sądowego, zagwarantowaną w art. 176 Konstytucji (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, nie publ., z dnia 21 października 2005 r., III CK 161/05, nie publ., z dnia 25 kwietnia 2014 r., II CZ 117/13, nie publ., z dnia 13 listopada 2014 r., V CZ 73/14, nie publ., z dnia 20 lutego 2015 r., V CZ 119/14, nie publ. i z dnia 26 marca 2015 r., V CZ 7/15, nie publ.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji winien dokonać oceny prawidłowości decyzji stwierdzającej wyłączenie skarżącego z ubezpieczenia społecznego rolników w okresie od 1 kwietnia 2005r. do 4 stycznia 2011r., w tym również możliwości przywrócenia skarżącemu terminu do złożenia zaświadczenia właściwego organu podatkowego o wysokości należnego podatku dochodowego od przychodów z prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej.

Niezależnie od powyższego, odnosząc się do zawartego w apelacji zarzutu sprzeczności decyzji o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników z zasadami współżycia społecznego należy podkreślić, że Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wielokrotnie wyjaśniał, iż do złagodzenia rygorów prawa ubezpieczeń społecznych (w tym przypadku - wymagań niezbędnych dla dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą oraz skutków ich niedopełnienia) nie stosuje się ani art. 5 k.c., ani art. 8 k.p. Przepisy te, w tym także przepisy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, mają bowiem charakter przepisów prawa publicznego. Rygoryzm prawa publicznego nie może zaś być łagodzony konstrukcją nadużycia prawa podmiotowego przewidzianą w art. 5 k.c. lub art. 8 k.p. Zarzut ten (nadużycia prawa podmiotowego, albo czynienia ze swego prawa podmiotowego użytku niezgodnego z zasadami współżycia społecznego lub społeczno- gospodarczym przeznaczeniem prawa) w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych musiałby być odniesiony do czynności organu rentowego, który - wydając decyzję - nie korzysta ze swoich praw podmiotowych (regulowanych prawem prywatnym- Kodeksem cywilnym lub Kodeksem pracy), lecz realizuje ustawowe kompetencje organu władzy publicznej (por. wyroki Sądu Najwyższego z 19 czerwca 1986 r., II URN 96/86, Służba (...) 1987 nr 3; z 29 października 1997 r., II UKN 311/97, OSNAPiUS 1998 nr 15, poz. 465; z 26 maja 1999 r., II UKN 669/98, OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 597 - notatka; z 12 stycznia 2000 r., II UKN 293/99, OSNAPiUS 2001 nr 9, poz. 321 - notatka; z 4 kwietnia 2008 r., I UK 294/07, LEX nr 465971).

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny orzekł, jak w sentencji.