Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 kwietnia 2017 r. w Gliwicach

sprawy B. M. (M.)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania B. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 1 lipca 2016 r. nr (...)

1)  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonej B. M. prawo do emerytury z warunków szczególnych od dnia 1 kwietnia 2016 roku;

2)  w pozostałym zakresie oddala odwołanie.

(-) SSR del. Magdalena Kimel

Sygn. akt. VIII U 1319/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 01 lipca 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej B. M. prawa do emerytury w niższym wieku w oparciu o art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz.U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227z późn. zm.) w związku z tym, iż nie udowodniła ona 20 – letniego okresu składkowego i nieskładkowego ( a jedynie 19 lat 11 miesięcy i 1 dzień).

Organ rentowy wskazał również, że ubezpieczona nie spełnia warunków do emerytury na podstawie art. 46 i art. 32 ust 5 ustawy emerytalnej w związku z art. 88 ust Karty Nauczyciela, ponieważ na dzień 31.12.2008 r udowodniła wymagany okres pracy nauczycielskiej, jednakże ogółem 29 lat 11 miesięcy i 4 dni okresów składkowych i nieskładkowych wobec wymaganych 30 lat zatrudnienia, ponadto nie nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy na własny wniosek zgodnie z Kartą Nauczyciela art. 23 ust 1 pkt 1.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że nie uwzględnił pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 22.12.1974 r do 15.01.1979 oraz od 31.05.1979 do 27.06.1979 r z uwagi na naukę w Kolegium (...) Przedszkolnego oddalonym w znacznej odległości od miejsca, w którym znajdowało się gospodarstwo rolne rodziców, ponadto nie uwzględnił okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 16.01.1979 do 30.05.1979 r gdyż w okresie tym ubezpieczona była zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy w Szkole Podstawowej w C..

B. M. wniosła odwołanie od decyzji domagając się jej zmiany i przyznanie prawa do emerytury. Podniosła, że w gospodarstwie rolnym rodziców pracowała w każde wakacje od rana do nocy, zarówno podczas nauki szkolnej jak i po ukończeniu szkoły. Na roli w wakacje, ferie, weekendy i święta pracowała w pełnym wymiarze czasu pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, podtrzymując stanowisko zaprezentowane w decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona B. M. urodzona w dniu (...), w dniu 04 kwietnia 2016r złożyła wniosek o emeryturę.

Ubezpieczona jest członkiem OFE i złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.

B. M. legitymuje się ponad 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych na dzień 31.12.1998 r oraz posiada wymagany okres pracy nauczycielskiej w rozumieniu ustawy Karta Nauczyciela na dzień 31.12.2008 r.

B. M. w okresie od 01.09.1973 r do 27.06.1979 r uczęszczała do Studium (...) w J.. W tym okresie mieszkała w internacie.

Ubezpieczona wykonywała prace w gospodarstwie rolnym stanowiącym własność ojca i matki W. i K. G. w każde wakacje, ferie, weekendy i święta. Gospodarstwo było położone we wsi R., gminie R.. Liczyło 4,74 ha.

W spornym okresie, w gospodarstwie uprawiano zboża, ziemniaki. W gospodarstwie hodowano konia, 2- 3 krowy, świnie od 2 do 10, owce 2-3, 30 kur, 20 kaczek, 15 gęsi.

W gospodarstwie pracę wykonywała ubezpieczona razem z matką i młodszą o półtora roku siostrą. Ojciec ubezpieczonej pracował zawodowo.

Pracując w gospodarstwie rolnym w okresie wakacyjnym: lipiec, sierpień, ubezpieczona wykonywał prace polowe: siała, sadziła, plewiła, pracowała przy żniwach, sianokosach, wykonywała orkę, bronowanie. Rodzice ubezpieczonej nie posiadali traktora, posiadali natomiast brony, pług, sprężynówkę. Ubezpieczona stawiała snopki, młóciła zboże cepami i maszyną. Pracowała przy zwożeniu i suszeniu siana. Zrywała owoce w sadzie.

Nadto zajmowała się hodowlą zwierząt i przygotowaniem paszy. Wyprowadzała krowy na pastwisko dwa razy dziennie. Pasła stado gęsi. Przygotowywała pożywienie dla zwierząt. Ścieliła zwierzętom, dziabała słomę, rżnęła sieczkę. Sadziła ziemniaki, pracowała przy wykopkach. W gospodarstwie w okresie wakacyjnym pracowała od rana do wieczora.

W okresie ferii, jej praca polegała przede wszystkim na karmieniu zwierząt, przygotowywaniu dla nich pożywienia, utrzymywaniu czystości w oborze. Uczestniczyła również w młóceniu zboża, łuszczyła groch, darła pierze. Ubezpieczona również w okresie ferii zimowych pracowała od rana do wieczora.

Po zakończeniu szkoły, B. M. w dniu 16.01.1979 r podjęła pracę zawodową w Szkole Podstawowej w C..

Od dnia 01.09.1982 r do nadal, ubezpieczona zatrudniona jest w Przedszkolu Miejskim nr 22 w G. w wymiarze 1 etatu, na stanowisku nauczyciela.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o akta rentowe, zeznania świadka J. K. (k 35), zeznania ubezpieczonej B. M. (k15), akta osobowe z okresu zatrudnienia w Przedszkolu Miejskim nr 22 w G..

Zebrany materiał dowodowy Sąd uznał za kompletny i wystarczający do poczynienia ustaleń faktycznych oraz na rozstrzygnięcie sprawy. W szczególności Sąd dał w pełni wiarę zeznaniom świadka J. K. i zeznaniom ubezpieczonej, gdyż są spójne i wzajemnie się potwierdzają. Świadek szczegółowo opisała zakres obowiązków odwołującej w gospodarstwie rolnym rodziców. Biorąc pod uwagę wielkość gospodarstwa, fakt że w gospodarstwie pracowała głównie ubezpieczona z matką i młodszą siostrą, zakres prac do wykonania w gospoadstwie, liczbę inwetarza żywego, Sąd uznał za wiarygodne zeznania ubezpieczonej, iż w okresie wakacji szkolnych i ferii zimowych świadczyła osobiście pracę w gospodarstwie, w wymiarze wskazanym przez odwołującą.

Sąd zważył, co następuje:

Zaskarżona decyzja w zakresie w jakim odmawia ubezpieczonej prawa do emerytury z warunków szczególnych jest nieprawidłowa.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. 2015,poz. 748) prawo do emerytury ma ubezpieczona urodzona po 31 grudnia 1948 roku, która:

-

ukończyła 55 lat,

-

udokumentowała do dnia 31.12.1998 r. 20 lat okresów składkowych
i nieskładkowych, w tym co najmniej 15 lat zatrudnienia przy pracach wymienionych w wykazie A Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz.43 ze zm.),

-

nie przystąpiła do OFE albo złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa.

Kwestia posiadania przez ubezpieczoną ponad 15 letniego okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych na dzień 31.12.1998 roku nie była sporna.

Przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie było ustalenie czy ubezpieczona posiada wymagane na dzień 31.12.1998 r 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Ubezpieczona domagała się zaliczenia do ogólnego stażu, okresu pracy gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia w czasie wakacji szkolnych i ferii zimowych.

Artykuł 10 ust. 1 powołanej ustawy wskazuje, iż przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe:

1)okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2)przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3)przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia,

jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Zgodnie z cytowanym wyżej przepisem okresy pracy w gospodarstwie rolnym – w warunkach tego przepisu – uwzględnia się w zakresie niezbędnym do uzupełnienia okresu wymaganego do przyznania emerytury.

W pierwszej kolejności Sąd wskazuje, że uwzględnieniu podlegają takie okresy wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, kiedy praca ta ma charakter stały a nie dorywczy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że przesłanką zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie rolnym, o którym stanowi art. 10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jest znaczący dla funkcjonowania tego gospodarstwa wymiar czasu pracy, za który uważa się wymiar co najmniej połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Zaliczeniu do okresów składkowych podlegają nie okresy jakiejkolwiek pracy rolniczej, a jedynie stała praca o istotnym znaczeniu dla prowadzonej działalności rolniczej w gospodarstwie, w którym osoba zainteresowana (domownik) zamieszkuje lub ma możliwość codziennego wykonywania w nim prac związanych z prowadzoną działalnością rolniczą (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2011r., II UK 305/10, LEX nr 852557, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2015r. I UK 292/14, Legalis Numer 1263220).

Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela również pogląd wyrażony
w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014r. I UK 17/14 (LEX nr 1538420) gdzie wskazano, że przesłanka zaliczenia do okresów składkowych okresu pracy w gospodarstwie rolnym w ilości odpowiadającej co najmniej połowie pełnego wymiaru czasu pracy, wiąże się z poglądem, iż praca ta ma mieć charakter ciągły, co oznacza nastawienie ubezpieczonego na stałe świadczenie pracy w gospodarstwie rolnym (gotowość do jej świadczenia, dyspozycyjność) i odpowiadającą temu nastawieniu niezmienną możliwość skorzystania z jego pracy przez rolnika, a negatywną przesłanką staje się doraźna pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych czy wykonywanie w gospodarstwie rolnym prac o charakterze dorywczym, okazjonalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy. Prawidłowa wykładnia art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.) wymaga zatem gotowości (dyspozycyjności) do wykonywania pracy we wskazanym wyżej rozumieniu. W tym znaczeniu wykonywaniu pracy jedynie w okresach kilku czy nawet kilkunastodniowych przerw w realizacji obowiązków szkolnych z pewnością nie można natomiast przypisać cechy stałości, w związku z czym za pracę w gospodarstwie rolnym, o której mowa w powołanym przepisie, nie może być uznana pomoc o charakterze doraźnym, wykonywana jedynie w okresach krótkich przerw i zwolnień od zajęć szkolnych (vide również wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2015r., III AUa 1104/14, Legalis Numer 1285449).

Natomiast zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Sądu Najwyższego - "Przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także w czasie wakacji szkolnych (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy o emeryturach i rentach z FUS) - wyrok SN z dnia 19 grudnia 2000 r., sygn. akt: II UKN 155/00, OSNP 2002/16/394.

Ubezpieczona w okresie od 01.09.1973 r do 27 czerwca 1979 r uczęszczała do Studium (...) w J.. W tym okresie ubezpieczona mieszkała w internacie, do domu przyjeżdżała na weekendy, święta, ferie zimowe i wakacje. Zatem uwzględnieniu podlegają wyłącznie dwu miesięczne okresy wakacyjne, kiedy ubezpieczona prace w gospodarstwie rolnym świadczyła w sposób ciągły oraz okresy dwu tygodniowych ferii zimowych.

Według oceny Sądu postępowanie dowodowe wykazało, że odwołująca po ukończeniu 16 roku życia w dniu 21 grudnia 1974 roku w okresie ferii zimowych i wakacyjnych wykonywała pracę w gospodarstwie rolnym rodziców pracując w tym okresie co najmniej 8 godzin dziennie. Odwołująca osobiście zajmowała się wszystkimi wchodzącymi w zakres pracy w tym gospodarstwie czynnościami, a to: hodowlą zwierząt i pracami polowymi. Przesłuchany w postępowaniu świadek opisał zakres obowiązków odwołującej w gospodarstwie, które – w ocenie Sądu – wyczerpywały wymiar pracy. Świadek potwierdziła, że ubezpieczona pracowała przy żniwach, przy suszeniu siana, pomagał przy inwentarzu, karmiła zwierzęta, pasła krowy, a w okresie zimowym głównie zajmowała się zwierzętami. Rodzice ubezpieczonej mili mieli konia, 2- 3 krowy, świnie od 2 do 10, owce 2-3, 30 kur, 20 kaczek, 15 gęsi, zatem zakres prac które trzeba było wykonać przy zwierzętach był szeroki.

Oceniając ilość codziennej pracy wymaganej w gospodarstwie, strukturę upraw, ilość inwentarza, sytuację rodzinną (pracujący zawodowo ojciec,) wiek i ilość osób mieszkających w tym czasie w gospodarstwie, w okresach wakacji odwołująca była w pełni do dyspozycji rodziców i pracę w gospodarstwie świadczyć mogła w sposób odpowiadający omówionym wyżej kryteriom.

Reasumując powyższe rozważania podkreślić należy, że zaliczeniu podlega wyłącznie praca odwołującego w charakterze domownika na przestrzeni od ukończenia 16 roku życia tj. 21 grudnia 1974 w ciągu samych tylko dwumiesięcznych wakacji szkolnych i dwutygodniowych ferii zimowych tj, 2 tygodnie i 2 miesiące w 1975 r, 2 tygodnie i 2 miesiące w 1976 r i 2 tygodnie 2 miesiące w 1977 r, 2 tygodnie 2 miesiące w 1978 r, co uzupełnia wymagany staż ogólny, biorąc pod uwagę fakt, iż do uzupełnienia tego stażu ubezpieczonej brakowało zaledwie 29 dni.

Ubezpieczona osiągnęła zatem na dzień 31.12.1998 r r wymaganych 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych.

Z powyższych przyczyn, Sąd stwierdził, że B. M. spełniła łącznie wszystkie warunki niezbędne do przyznania emerytury z obniżonego wieku, wynikających z treści art. 184, ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zmianami).

Biorąc wszystkie powyższe względy pod uwagę, Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w punkcie pierwszym wyroku.

W pozostałym zakresie Sąd oddalił odwołanie, albowiem ubezpieczona nie spełniła warunków do przyznania jej prawa do nauczycielskie emerytury.

Zgodnie z art. 47 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U z 2015r. poz. 748 ze zm.) odrębne przepisy określają zasady przechodzenia na emeryturę, bez względu na wiek, nauczycieli urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r.

Przez przepisy te należy rozumieć ustawę z dnia 26 stycznia 1982r. Karta Nauczyciela (tekst jednolity: Dz. U. z 2014r. poz. 191 ze zm.).

Zgodnie z art. 88 ust 1 Karty Nauczyciela nauczyciele mający trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich - dwudziestopięcioletni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym, mogą - po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy - przejść na emeryturę.

Po myśli art. 88 ust. 2a nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948r., a przed dniem 1 stycznia 1969r. zachowują prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, jeżeli:

1)spełnili warunki do uzyskania emerytury, określone w ust. 1, w ciągu dziesięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1440, 1717 i 1734), z wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy, oraz

2)nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, na dochody budżetu państwa.

Z literalnego brzmienia cytowanych wyżej przepisów wynika jednoznacznie, iż dla przyznania prawa do emerytury nauczycielskiej koniecznym jest łączne spełnienie wszystkich wymienionych warunków, w tym rozwiązania na swój wniosek stosunku pracy.

W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, iż nie został spełniony wyłącznie warunek rozwiązania na swój wniosek stosunku pracy, albowiem jak wynika z akt osobowych ubezpieczonej, pozostaje ona nadal w stosunku pracy z Przedszkolem Miejskim nr 22 w G.. Pozostałe warunki zostały spełnione, albowiem ubezpieczona legitymuje się wymaganym okresem pracy nauczycielskiej, oraz wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym ( po uzupełnieniu stażu okresami pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w zakresie wymienionym w pierwszej części uzasadnienia).

Mając powyższe na względnie, wobec niespełnienia wszystkich łącznie przesłanek z art. 88 Karty Nauczyciela, ubezpieczona nie nabyła prawa do emerytury na tej podstawie i w tym zakresie odwołanie ubezpieczonej na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c zostało oddalone.

(-) SSR del Magdalena Kimel