Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 sierpnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący:SSA Edyta Jefimko (spr.)

Sędziowie: SA Jolanta de Heij-Kaplińska

SO (del.) Bogusława Jarmołowicz-Łochańska

Protokolant:sekr.sądowy Karolina Długosz-Żółtowska

po rozpoznaniu w dniu 18 sierpnia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. W., W. M., D. S. i G. S.

przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 27 października 2015 r., sygn. akt II C 537/15

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. W., W. M., D. S. i G. S. na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej kwoty po 1350 zł (tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Jolanta de Heij - Kaplińska Edyta Jefimko Bogusława Jarmołowicz – Łochańska

Sygn. akt I ACa 825/16

UZASADNIENIE

Powodowie J. W., W. M., D. S., J. M., G. S. wnieśli o zasądzenie od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Wojewodę (...) :

- na rzecz J. W. kwoty 4 536 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty;

- na rzecz W. M., D. S., J. M., G. S. kwot po 1 134 000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty.

Jako podstawę faktyczną powództwa wskazali, że są następcami prawnymi dawnych właścicieli nieruchomości (...), która została objęta działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz. U. z 1945 r. nr 50, poz. 279). Dochodzona pozwem kwota stanowi odszkodowanie odpowiadające wartości utraconego prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej w W. przy ul. (...) (obecnie ul. (...)) stanowiącej część działek ew. nr (...), (...), (...), (...) z obrębu (...), bez części nieruchomości zajętej pod drogę (część działki ewidencyjnej (...) z obrębu (...)). Podnieśli, że źródłem roszczenia odszkodowawczego jest orzeczenie administracyjne Prezydium Rady Narodowej w (...) W. z dnia 19 marca 1960 r., odmawiające przyznania dawnym właścicielom prawa własności czasowej do przedmiotowej nieruchomości. Wadliwość w/w orzeczenia została potwierdzona decyzją Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia 26 maja 2011 r. Jako podstawa prawna zgłoszonego roszczenia podany został art. 160 § 1 k.p.a.

Pozwany Skarb Państwa - Wojewoda (...) wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował dochodzone pozwem roszczenie co do zasady i wysokości, w szczególności podważył by sam fakt wydania decyzji dekretowej z rażącym naruszeniem prawa przesądzał o powstaniu szkody oraz by powodowie wykazali przesłanki jego odpowiedzialności odszkodowawczej.

W dniu 19 maja 2015 r. zmarła powódka J. M., a spadek po zmarłej w całości nabyła powódka G. S.. Postanowieniem z dnia 9 lipca 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zawiesił postępowanie z uwagi na śmierć J. M. na podstawie art. 174 § 1 pkt. 1 k.p.c., a następnie je podjął z udziałem G. S. jako następcy prawnego J. M.. Na rozprawie w dniu 15 października 2015 r. pełnomocnik powodów sprecyzował, że w zakresie żądania zgłoszonego w imieniu J. M. podtrzymuje to żądanie w stosunku do G. S., która stała się jej następcą prawnym.

Wyrokiem z dnia 27 października 2015 r. Sąd Okręgowy w Warszawie:

I.  zasądził od Skarbu Państwa – Wojewody (...) na rzecz:

- J. W. kwotę 1 221 238,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty;

- W. M. kwotę 305 309,63 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty;

- D. S. kwotę 305 309,63 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty;

- G. S. kwotę 610 619,25 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty;

II.  oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

III.  stosunkowo rozdzielił pomiędzy stronami koszty procesu, ustalając, że J. W., W. M., D. S. i G. S. wygrali sprawę po 26,92% w stosunku do swoich żądań, pozostawiając szczegółowe rozliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i wniosków:

W dniu 14 października 1922 r. B. i S. małżonkowie M. nabyli w równych częściach niepodzielnie nieruchomość położoną w W. ozn. nr hip. jako „(...)” o powierzchni 6000 łokci kwadratowych. Nieruchomość ta znajdowała się przy ul. (...) (obecnie przy ul. (...)), przy czym obecnie w jej skład wchodzą działki obejmujące teren o łącznej powierzchni 1991 m ^{( 2)}, stanowiące część działek ewidencyjnych z obrębu (...) o nr: (...) (pow. 389 m ^{( 2)}), nr (...) (pow. 1484 m ^{( 2)}), nr (...) (pow. 9 m ^{( 2)}), nr (...) (pow. 7 m ^{( 2)}) oraz nr (...) stanowiąca drogę publiczną ulicę (...) o pow. 102 m ^{( 2)}. Przedmiotem postępowania objęte zostały działki ew. o nr (...), (...), (...) i (...) o łącznej pow. 1889 m ^{( 2 )}. Zgodnie z Ogólnym Planem Zabudowania (...) W., zatwierdzonym przez Ministerstwo (...) z 11 sierpnia 1931 r., przedmiotowa nieruchomość położona była na terenie zabudowy luźnej lub grupowej o dwóch kondygnacjach i powierzchni zabudowy 10%. Z dniem wejścia w życie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy, tj. 21 listopada 1945 r., nieruchomość (...) położona przy ul. (...) przeszła na własność gminy (...) W.. B. M. zmarł w dniu 9 września 1948 r., a spadek po nim na podstawie ustawy nabyli: żona S. M. w ¼ części spadku z wyłączeniem udziału spadkodawcy w majątku wspólnym oraz dzieci - C. M. i W. W. (1) z domu M. po 3/8 części spadku. S. M. wyszła po raz drugi za mąż za A. B. i przyjęła nazwisko męża. S. B. z domu M. zmarła w dniu 16 maja 1979 r. Spadek po niej na podstawie ustawy nabyły dzieci: C. M. i W. W. (1) z domu M. po ½ części spadku każde z nich. W. W. (2) zmarła w dniu 24 czerwca 1983 r., a spadek po niej na podstawie ustawy nabyli: wdowiec R. W. i syn J. W. po ½ części. R. W. zmarł w dniu 30 grudnia 1992 r., a spadek po nim na podstawie ustawy nabył syn J. W. w całości. C. M. zmarł w dniu 25 lipca 1987 r., a spadek po nim na podstawie ustawy nabyli żona: J. M. oraz dzieci D. S., G. S., W. M., po ¼ części spadku każde z nich. W dniu 13 września 1949 r. S. M. złożyła wniosek o przyznanie prawa własności czasowej do przedmiotowej nieruchomości. Orzeczeniem administracyjnym z dnia 19 marca 1960 r., znak (...), Prezydium Rady Narodowej w (...) W. odmówiło S. i B. małżonkom M. przyznania prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości (...) położonej przy ul. (...), nr hip. (...). W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że na podstawie planu zagospodarowania przestrzennego teren nieruchomości przy ul. (...) przeznaczony został pod budownictwo wielokondygnacyjne Decyzją Zastępcy Kierownika Wydziału Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Prezydium Rady Narodowej (...) W. z dnia 16 lutego 1971 r., znak (...), grunt obejmujący dawną działkę nieruchomości (...) nr rej. hip. (...), o pow. 7165 m ^{( 2)} położony przy ul. (...) został oddany w użytkowanie wieczyste (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W.. Na przedmiotowej nieruchomości zostały wybudowane wielokondygnacyjne budynki mieszkaniowe (ul. (...) i nr (...)). Następcą prawnym (...) Spółdzielni Mieszkaniowej „(...)” w W. jest obecnie Spółdzielnia Mieszkaniowa (...). Lokatorzy 29 lokali mieszkalnych znajdujących się w budynkach posadowionych na przedmiotowej nieruchomości wykupili prawo własności lokali, na ich rzecz zostało ustanowione prawo użytkowania wieczystego do gruntu pod budynkami w stosownych udziałach. Decyzją z dnia 26 maja 2011 r., znak (...), Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. stwierdziło, że orzeczenie administracyjne Prezydium Rady Narodowej w (...) W. z dnia 19 marca 1960 r., znak (...), w odniesieniu do gruntu skomunalizowanego stanowiącego część działek gruntu o nr ew. (...),(...), (...) i (...) z obrębu (...) ((...)) zostało wydane z naruszeniem prawa – przepisu art. 7 ust. 2 dekretu (...), bez stwierdzania nieważności z powodu wywołania przez to orzeczenie w odniesieniu do tych działek gruntu nieodwracalnych skutków prawnych. W uzasadnieniu decyzji wskazano m.in., że w aktach sprawy brak jest dokumentu potwierdzającego przeznaczenie przedmiotowej nieruchomości w planie obowiązującym w dacie podjęcia orzeczenia, a rozpatrujący wniosek dekretowy organ administracji nie badał, czy korzystanie z gruntu przez dotychczasowych właścicieli było możliwe do pogodzenia z przeznaczeniem tego gruntu w w/w planie zagospodarowania. Organ nadzorczy stwierdził, iż w dniu 19 marca 1960 r., dla terenu ulicy (...) (obecnie nr (...)) obowiązywał plan ogólny zabudowania (...) W. zatwierdzony przez Ministerstwo (...) 11 sierpnia 1931 r. Przewidywał on luźny lub grupowy sposób zabudowy budynkami dwukondygnacyjnymi i powierzchnią zabudowy 10%. Z ustaleń tego planu wynikało, że nieruchomość znajduje się poza granicami dzielnic wyłącznie mieszkaniowych. Decyzją z dnia 26 października 2011 r., znak (...), Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. uchyliło zaskarżoną swoją decyzję z dnia 26 maja 2011 r. w zakresie oznaczenia stron postępowania, uznając, iż poza stronami wymienionymi w tej decyzji jest nią również J. M., w pozostałej części decyzja została utrzymana w mocy. Wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. (...) (dawniej przy ul. (...)), stanowiącej część działek ew. nr (...)(389 m ^{( 2)}), nr (...) (1484 m ^{( 2)}), nr (...) (9 m2), nr (...) (7 m ^{( 2)}) o łącznej powierzchni 1889 m ^{( 2)} z obrębu (...), według przeznaczenia zgodnego z Ogólnym Planem Zabudowy (...) W. zatwierdzonym 11 sierpnia 1931 r., a stanu z dnia 19 marca 1960 r. oraz cen aktualnych wynosi 2 442 477 zł. Z kolei wartość rynkowa prawa użytkowania wieczystego nieruchomości przy ul. (...) (dawniej przy ul. (...)), stanowiącej część działek ew. nr (...) (389 m ^{( 2)}), nr (...) (1484 m ^{( 2)}), nr (...)(9 m ^{( 2)}), nr (...) (7 m ^{( 2)}) o łącznej powierzchni 1889 m ^{( 2)} z obrębu (...), według stanu z dnia 19 marca 1960 r. oraz aktualnego przeznaczenia i cen wynosi 6 705 950 zł.

Podstawą poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych były dowody z dokumentów, których wiarygodność nie była kwestionowana, a Sąd również nie znalazł podstaw by ją podważać. Ustalając stan faktyczny Sąd nie uwzględnił jednak dowodu z dokumentu znajdującego się na k. 223, gdyż dokument ten mógł być uznany jedynie za dokument prywatny, stanowiący dowód tego, że osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie w nim zawarte /art. 245 k.p.c./. Osoba, która go podpisała, wskazała, że strzałką oznaczone jest „orientacyjne położenie” nieruchomości, a zatem nie było to kategoryczne stwierdzenie. Strona powodowa kwestionowała by nieruchomość, w dacie wydania orzeczenia z dnia 19 marca 1960 r., miała przeznaczenie inne niż wskazywane w uzasadnieniu decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Również biegła I. H. podniosła, że omawiana nieruchomość znajdowała się w położeniu, dla której przewidziano luźną lub grupową zabudowę o 2 kondygnacjach. Zatem strona pozwana, chcąc wykazać, że dla nieruchomości przewidziano inny sposób zabudowy niż wskazany przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze i biegłą I. H., winna zgłosić stosowne wnioski dowodowe, czego nie czyniła. Ustalając wartość przedmiotowej nieruchomości Sąd oparł się na opiniach biegłego I. H. (opinia podstawowa oraz dwie opinie uzupełniające – pisemna i ustna). Natomiast, na podstawie art. 157 ust 1a ustawy o gospodarce nieruchomościami, pominął opinię biegłego D. K. (pisemną i ustną uzupełniającą), która zgodnie z opinią komisji arbitrażowej przy (...) Federacji Stowarzyszeń (...), została oceniona jako nieprawidłowa. Sąd również pominął dowód z przesłuchania J. W., albowiem prawidłowo wezwany na termin rozprawy nie stawił się i nie usprawiedliwił nieobecności. Ponadto oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresy wyceny nieruchomości w wariancie uwzględniającym przeznaczenie nieruchomości wynikające z planu generalnego W. na lata 1956 – 1965, uznając, że przeprowadzenie tego dowodu jest zbędne.

Sąd Okręgowy uznał powództwo za częściowo uzasadnione.

Strona powodowa wniosła o przyznanie odszkodowania za szkodę, jaką poniosła w wyniku wydania wadliwego orzeczenia Prezydium Rady Narodowej w (...) W. z dnia 19 marca 1960 r., na mocy którego poprzednikom prawnym powodów odmówiono przyznania prawa własności czasowej do gruntu (obecnie użytkowania wieczystego) przedmiotowej nieruchomości. Podstawę prawną dochodzonych przez powodów roszczeń stanowił art. 160 § 1 k.p.a., znajdujący w sprawie zastosowanie, zgodnie z brzmieniem art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r.. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw. Bezprawność decyzji dekretowej z dnia 19 marca 1960 r., której wydanie stanowiło źródło szkody doznanej przez poprzedników prawnych powodów, została wykazana decyzją nadzorczą Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. z dnia 26 maja 2011 r. w związku z decyzją z dnia 26 października 2011 r. Powodowie udowodnili, że doznali szkody, (polegającej na utracie szczególnego uprawnienia nabytego przez przedwojennych właścicieli gruntów na podstawie art. 7 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy), odpowiadającej wartość prawa o ustanowienie własności czasowej, w późniejszym zaś okresie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości objętej działaniem dekretu. Wykazali również, że pomiędzy wydaniem wadliwego orzeczenia a szkodą zachodzi adekwatny związek przyczynowy. Okoliczność terminowego złożenia przez poprzedników prawnych powodów wniosku o przyznanie wieczystej dzierżawy nie była kwestionowana w toku postępowania. Powodowie są następcami prawnymi dawnych właścicieli przedmiotowej nieruchomości. Zgodnie z art. 7 ust. 2 dekretu z dnia 26 października 1945 r wniosek o przyznanie wieczystej dzierżawy podlegał uwzględnieniu, jeżeli korzystanie z gruntu przez dotychczasowego właściciela dało się pogodzić z przeznaczeniem gruntu według planu zabudowania. Zgodnie z ust. 4 i 5 powołanego artykułu, nieuwzględnienie wniosku, skutkowało zobowiązaniem gminy, w miarę posiadania zapasu gruntów, do zaofiarowania uprawnionemu na tych samych warunkach dzierżawy wieczystej gruntu równej wartości użytkowej, bądź prawa zabudowy na takim gruncie lub (ust. 5) uiszczenia na ich rzecz odszkodowania. W ocenie Sądu, w chwili wydania wadliwej decyzji przedmiotowa nieruchomość była położona w obrębie obowiązywania Ogólnego Planu Zabudowania (...) W. zatwierdzonego przez Ministerstwo (...) z 11 sierpnia 1931 r. Pomiędzy stronami sporne było to jaki stan nieruchomości ma zostać uwzględniony przy ustaleniu wysokości odszkodowania. Strona powodowa, wskazując iż wywłaszczony grunt został zabudowany budynkami mieszkaniowymi wielokondygnacyjnymi, podnosiła, że za podstawę wyliczenia odszkodowania należy przyjąć wartość gruntu według jego aktualnego przeznaczenia i cen. Zdaniem pozwanego, należało brać pod uwagę stan nieruchomości z daty wydania wadliwej decyzji. Ustalając wysokość szkody Sąd Okręgowy uznał, że w celu wyceny odszkodowania najodpowiedniejsze jest przyjęcie wartości prawa użytkowania wieczystego, według stanu nieruchomości na datę wydania wadliwego orzeczenia, czyli na dzień 19 marca 1960 r., a według cen obecnych. Ustalając wartość prawa użytkowania wieczystego Sąd oparł się na opiniach biegłego rzeczoznawcy majątkowego I. H., zgodnie z którymi wartość prawa użytkowania wieczystego nieruchomości położonej przy dawnej ul. (...) (obecnej ul. (...)), stanowiącej część działek ewidencyjnych z obrębu (...) ((...)) o nr: (...), (...),(...) i (...) o łącznej pow. 1889 m2, według stanu nieruchomości na dzień 19 marca 1960 r. i według cen obecnych wynosi 2 442 477 zł. Na skutek spadkobrania po poprzednich właścicielach J. W. przysługuje udział wynoszący ½ w roszczeniach, stąd na jego rzecz zasądzono kwotę 1 221 238,50 zł, G. S. udział w wysokości ¼ (1/8 dotychczas przysługującego jej udziału oraz 1/8 z tytułu spadkobrania po matce J. M.), stąd zasądzono na jej rzecz odszkodowanie w wysokości 610 619,25 zł. D. S. i W. M. przysługują udziały w wysokości po 1/8 roszczenia, stąd na ich rzecz należało zasądzić kwoty po 305 309,63 zł. Od zasądzonych kwot przyznano odsetki ustawowe na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym odsetki przysługują jeśli dłużnik opóźnia się w spełnieniu świadczenia. Odsetki zostały zasądzone od dnia 28 października 2015 r. tj. dnia następującego po dniu wydania wyroku, ponieważ dopiero od dnia następującego po dacie wydania wyroku pozwany mógł popaść w opóźnienie. Sąd oddalił powództwo w pozostałej części, tj. w odniesieniu do żądania zasądzenia kwoty przewyższającej wartość przyznanego odszkodowania oraz w zakresie żądania zasądzenia odsetek od wcześniejszej daty.

O kosztach postępowania rozstrzygnięto na podstawie art. 100 k.p.c., stosunkowo rozdzielając je między stronami, przy czym szczegółowe rozliczenie kosztów postępowania pozostawiono referendarzowi sądowemu, zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożyli powodowie, zaskarżając orzeczenie Sadu Okręgowego w zakresie punktu II :

a) w części oddalającej powództwo od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody (...) na rzecz powoda J. W. w kwocie 2.131.736,5 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty, (tj. ponad kwotę 1.221.238,50 zł),

b) w części oddalającej powództwo od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody (...) na rzecz powoda W. M. w kwocie 532.934,12 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty, (tj. ponad kwotę 305.309,63 zł),

c) w części oddalającej powództwo od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody (...) na rzecz powódki D. S. w kwocie 532.934,12 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty, (tj. ponad kwotę 305.309,63 zł)

d) w części oddalającej powództwo od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody (...) na rzecz powódki G. S. w kwocie 1.065.868,25 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty, (tj. ponad kwotę 610.619,25 zł)

oraz w zakresie punktu III wyroku co do rozstrzygnięcia o kosztach procesu.

Apelacja powodów została oparta na podstawie następujących zarzutów:

1. naruszenia przepisów postępowania w postaci art. 316 § 1 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie przez Sąd I instancji rozmiarów szkody na dzień zamknięcia rozprawy, bowiem gdyby nie została wydana wadliwa decyzja z dnia 19 marca 1960 r. odmawiająca przyznania prawa własności czasowej do gruntu nieruchomości (...) położonej przy dawnej ul. (...), nr hip. (...), to w dacie zamknięcia rozprawy w majątku powodów znajdowałoby się prawo użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości ukształtowane przez zapisy aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego;

2. naruszenia przepisów prawa materialnego w postaci:

- art. 363 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na wadliwym ustaleniu wysokości szkody poniesionej przez powodów i niezasądzenie na rzecz powodów odszkodowania w wysokości „odpowiedniej sumy pieniężnej", o której mowa w art. 363 § 1 k.c., podczas gdy ustalenie rozmiarów szkody za wydanie wadliwej decyzji o odmowie przyznania prawa własności czasowej, powinno nastąpić przy pomocy tzw. metody dyferencyjnej, tj. poprzez porównanie rzeczywistego stanu majątkowego poszkodowanych oraz stanu, jaki istniałby w chwili zamknięcia rozprawy, gdyby nie doszło do zdarzenia wyrządzającego szkodę powodom, tj. stanu, w którym powodowie byliby użytkownikami wieczystymi nieruchomości o określonych parametrach wynikających z aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego;

- art.363 § 1 i 2 k.c. w zw. 361 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 4 pkt 17 i 154 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż pojęcie „stan nieruchomości" obejmuje także przeznaczenie nieruchomości w planie zagospodarowania przestrzennego i nie jest tożsame z definicją „stanu nieruchomości" określoną w ustawie o gospodarce nieruchomości, w sytuacji gdy przeznaczenie nieruchomości w planie zagospodarowania przestrzennego wpływa jedynie na wartość nieruchomości, a zatem wysokość odszkodowania powinna być określona w oparciu o wycenę nieruchomości uwzględniającą stan nieruchomości na 19 marca 1960 r. uwzględniającą przeznaczenie nieruchomości według aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego.

W oparciu o powyższe zarzuty apelujący domagali się zmiany zaskarżonego wyroku:

1. w punkcie II poprzez zasądzenie:

a) na rzecz powoda J. W. od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody (...) dalszej kwoty 2.131.736,5 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty

b) na rzecz powoda W. M. od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody (...) dalszej kwoty 532.934,12 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty;

c) na rzecz powódki D. S. od pozwanego Skarbu Państwa - Wojewody (...) dalszej kwoty 532.934,12 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty;

d) na rzecz powoda G. S. od pozwanego Skarbu Państwa Wojewody (...) dalszej kwoty 1.065.868,25 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 28 października 2015 r. do dnia zapłaty;

2. w punkcie III poprzez zasądzenie kosztów postępowania za I instancję;

Ponadto wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Nietrafny jest przede wszystkim zarzut naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 316 § 1 k.p.c., który statuuje zasadę aktualności orzeczenia (wyroku), nakazując brać pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Zasada ta odnosi się zarówno do podstawy faktycznej powództwa, jak i do jego podstawy prawnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 r., II CKN 70/96, OSNC 1997/8/113). Oznacza to, że Sąd nie może, wydając orzeczenie, powoływać się na późniejsze zdarzenia, zaszłe po zamknięciu rozprawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 2011 r., II CSK 495/10, Lex nr 821066). Bezspornie Sąd Okręgowy tego nie uczynił. Przedmiotem podniesionego zarzutu nie może być pominięcie przez Sąd przy ocenie żądania części materiału dowodowego, przy czym apelacja nie zawiera tego typu zarzutów. Ponadto przepis ten nie może stanowić podstawy do wysuwania zarzutów w kwestii określenia konsekwencji wynikających z obowiązywania normy prawnej, jak również zarzutów dotyczących subsumcji ustaleń faktycznych do wskazanej normy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 września 2016 r., I PK 207/15, LEX nr 2120886), a do tego w istocie zmierza apelacja powodów.

Brak było również podstaw do podzielenia zarzutów naruszenia przez Sąd Okręgowy przepisów prawa materialnego, których istota generalnie koncentruje się na kwestionowaniu sposobu ustalenia odszkodowania. Sąd Apelacyjny w pełni podziela argumentację prawną przytoczoną przez Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, zgodną z ustabilizowanym w tym przedmiocie stanowiskiem judykatury (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2016 r., I CSK 776/15, LEX nr 2184938, z dnia 10 maja 2013 r., I CSK 414/12, Lex nr 1312972, z dnia 14 czerwca 2013 r., V CSK 388/12, Lex nr 1375507, z dnia 9 października 2014 r., I CSK 695/13, Lex nr 1545027., z dnia 12 marca 2015 r., I CSK 467/14, OSNC 2016/3/34, z dnia 20 maja 2015 r., I CSK 472/14, Lex nr 1747343 oraz z dnia 24 marca 2017 r., I CSK 416/16, Lex nr 2288109), że dla ustalenia wysokości odszkodowania należnego poszkodowanemu miarodajny jest stan majątku poszkodowanego w chwili wyrządzenia szkody. W odniesieniu do decyzji administracyjnych wyrządzających szkodę, w następstwie których dochodzi do utraty prawa własności nieruchomości (użytkowania wieczystego), chodzi o stan nieruchomości w chwili wydania wadliwej decyzji. „Stan majątkowy" poszkodowanego, definitywnie pozbawionego prawa własności lub użytkowania wieczystego nieruchomości wadliwą decyzją administracyjną, obejmuje zarówno samą fizycznie oznaczoną nieruchomość (prawo do niej), jak i jej przeznaczenie (np. rolne, budowlane i inne). Przy ocenie wysokości uszczerbku majątkowego w postaci damnum emergens, spowodowanego wadliwą decyzją administracyjną i polegającego na utracie własności nieruchomości miejskiej (użytkowania wieczystego), należy brać pod uwagę przeznaczenie tej nieruchomości - jako elementu jej ogólnego stanu - z chwili wydania wadliwej decyzji, a ceny z daty ustalenia odszkodowania (art. 363 § 2 k.c.). Podkreślić należy, że Sąd Okręgowy mógł przyjąć ogólną formułę „stanu nieruchomości” (stanu utraconego elementu majątkowego), nie kierując się definicją legalną przewidzianą w art. 4 pkt 17 ustawy o gospodarce nieruchomościami, którą przecież sformułowano na potrzeby wspomnianej ustawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 2015 r., I CSK 467/14, OSNC 2016/3/34). Podstawy dla odstępstwa od zastosowanego przez Sąd Okręgowy sposobu ustalenia wysokości odszkodowania nie może stanowić przepis art. 363 § 2 k.c., który reguluje kwestię momentu właściwego dla określenia cen, według których ma nastąpić ustalenie wysokości odszkodowania. Określenie tego momentu ma istotne znaczenie zwłaszcza wtedy, gdy w okresie między wyrządzeniem szkody a wydaniem wyroku zasądzającego nastąpiła zmiana cen. W oparciu o ten przepis jest możliwe przyjęcie cen z innej daty, natomiast nie modyfikuje on zasady ustalania uszczerbku majątkowego, która wiąże rozmiar tego uszczerbku ze stanem składnika majątku poszkodowanego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., V CSK 81/13, Lex nr 1421824). Zauważyć także trzeba, że sposób oszacowania szkody przez Sąd I instancji odpowiada ogólnej zasadzie, że odszkodowanie powinno być adekwatne do rzeczywistej szkody, obejmującej utratę możliwości dotychczasowego sposobu wykonywania prawa, a nie przyszłej szansy jego zmiany, wynikającej z nieprzewidywalnego rozwoju zdarzeń w znaczącym odstępie czasowym od utraty prawa (por. wyrok Sądu najwyższego z dnia 14 marca 2014 r., III CSK 152/13, Lex nr 1463869).

Z uwagi na powyższe należy stwierdzić, iż prawidłowo uznał Sąd Okręgowy, że źródłem wyrządzonej szkody, której naprawienia dochodzili powodowie w rozpoznawanej sprawie, jest wadliwa decyzja administracyjna, a w związku z tym, (mając na względzie podstawę prawną z art. 160 § 1 i 2 k.p.a. w zw. z art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw), odszkodowanie przysługujące poszkodowanym ogranicza się do szkody rzeczywistej, czyli straty odpowiadającej wartości utraconego prawa użytkowania wieczystego, przy uwzględnieniu przeznaczenia nieruchomości z chwili zaistnienia deliktu administracyjnego.

W tej sytuacji nie było podstaw do uwzględnienia wniosku apelujących i dopuszczenia dowodu z uzupełniającej opinii biegłego sądowego do spraw szacowania wartości nieruchomości, w celu dokonania aktualizacji operatu szacunkowego w zakresie ustalenia wartości prawa użytkowania wieczystego do spornej nieruchomości według cen aktualnych i przeznaczenia wynikającego z obecnie obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Prawidłowo bowiem Sąd I przy ocenie wysokości uszczerbku majątkowego w postaci damnum emergens, spowodowanego wadliwą decyzją administracyjną i polegającego na utracie prawa użytkowania wieczystego, wziął pod uwagę przeznaczenie tej nieruchomości - jako elementu jej ogólnego stanu - z chwili wydania wadliwej decyzji, a ceny z daty ustalenia odszkodowania. Podkreślić należy, iż Sąd nie ma obowiązku prowadzenia postępowania dowodowego ponad potrzebę procesową, którą, zgodnie z art. 217 § 3 k.p.c., wyznacza dostateczne wyjaśnienie okoliczności spornych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 1998 r., II CKN 554/97, OSNP 1999/5/180).

Uznając apelację powodów za bezzasadną Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł o jej oddaleniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto stosownie do jego wyniku, zasądzając od powodów na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję - kwoty po 1350 zł, w oparciu o art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c., art. 105 § 1 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c., art. 391 § 1 k.p.c. i art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej oraz w zw. z § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, znajdującego w sprawie zastosowanie z mocy odesłania zawartego w § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, a także odesłania z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Bogusława Jarmołowicz-Łochańska Edyta Jefimko Jolanta de Heij- Kaplińska