Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 marca 2015r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 lutego 2015r. w Warszawie

sprawy J. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania J. G. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 20 grudnia 2011 roku, znak: (...)

1.  odwołanie w części dotyczącej zaliczki na podatek dochodowy przekazuje Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w W.;

2.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje J. G. (1) odsetki od emerytury naliczonej za okres od 14 kwietnia 2010r. do 31 grudnia 2010r., poczynając od dnia 14 maja 2010r. do dnia 6 stycznia 2012r.;

3.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie;

4.  z rachunku Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego Warszawa – Praga przyznaje radcy prawnemu R. R. kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) plus VAT tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej J. G. (1) z urzędu.

UZASADNIENIE

J. G. (1) w dniu 12 stycznia 2012r. złożył do Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odwołanie od decyzji z dnia 20 grudnia 2011r., znak: (...), przyznającej emeryturę od dnia 14 kwietnia 2010r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego i wniósł o jej zmianę.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony podniósł, że organ rentowy do stażu pracy nie uwzględnił:

- 3-letniego okresu nieskładkowego, kiedy sprawował opiekę nad dzieckiem;

- okresu zatrudnienia w (...) w W. w okresie od dnia
9 listopada 1995r. do dnia 1 grudnia 1995r.;

- okresu pracy za granicą (Węgry – w okresach od dnia 6 lutego 1976r. do dnia 28 marca 1977r., od dnia 17 października 1977r. do dnia 4 marca 1978r. oraz od dnia 5 maja 1978r. do dnia 14 lipca 1978r., Niemcy - od dnia 1 sierpnia 1995r. do dnia 1 listopada 1995r.).

Jednocześnie J. G. (1) nadmienił, że organ rentowy poinformował go
o odliczeniu z emerytury składki na ubezpieczenie zdrowotne na łączną kwotę 1783,59 zł, podczas gdy cały czas opłacał składki z zasiłku stałego i w związku z tym nie może płacić składki na ubezpieczenie zdrowotne dwukrotnie. W związku z powyższym, ubezpieczony zażądał od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zwrotu kwoty 1783,59 zł wraz z odsetkami. Dodatkowo wniósł o odsetki w związku z tym, że sprawa w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych leżała i przez 5 miesięcy nic się w niej nie działo (odwołanie od decyzji ZUS z dnia 20 grudnia 2011r., znak: (...) wraz z załącznikami, k. 2-5 a.s.).

ZakładUbezpieczeń Społecznych Oddział w O. wniósł o oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wskazał, że zarzuty J. G. (1) są nieuzasadnione, ponieważ decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zapadła zgodnie z art. 15-18, 6, 7 i 28 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 (Dz. U. UE. L.04.166.1, Dz. U. UE-sp.05-5-72). W dniu 15 lutego 2010r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę, ale z akt sprawy wynika, że 65 lat ukończył dopiero 14 kwietnia 2010r. Po uzyskaniu potwierdzenia węgierskich okresów ubezpieczenia ZUS ustalił staż pracy w wymiarze 21 lat, 7 miesięcy i 22 dni okresów składkowych i nieskładkowych i wobec tego, że wnioskodawca spełnił warunki do przyznania tzw. niepełnej emerytury, zaskarżoną decyzją z dnia 20 grudnia 2011r. przyznał mu świadczenie emerytalne od dnia
14 kwietnia 2010r., tj. od ukończenia 65 roku życia.

Dodatkowo organ rentowy nadmienił, że emeryturę niepełną przyznał w wysokości proporcjonalnej (z uwagi na polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia) i w wysokości zaliczkowej, natomiast rozliczenie zaliczki nastąpi po wyjaśnieniu z Wydziałem Ubezpieczeń i Składek w Inspektoracie ZUS P. w W. podstawy wymiaru składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Do wyliczenia podstawy wymiaru emerytury organ rentowy przyjął wwpw w wysokości 43,99 % liczony z 20 lat.
Odnosząc się do treści odwołania organ rentowy wskazał, że:

- kwestia zaliczenia do stażu pracy okresu sprawowania opieki nad dzieckiem była już przedmiotem postępowania sądowego w związku z odwołaniem od decyzji z dnia 10 lipca 1999r., gdzie wyrokiem z dnia 24 lipca 2003r. Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację ubezpieczonego również w zakresie zaliczenia okresu sprawowania opieki nad dzieckiem. Jednocześnie uzyskano pisemne potwierdzenie z zakładu pracy konkubiny ubezpieczonego - W. S. o przebywaniu przez nią na urlopie wychowawczym od dnia 9 września 1992r. do dnia 31 sierpnia 1995r. Stąd brak podstaw do uwzględnienia tego okresu jako okresu nieskładkowego do stażu pracy wnioskodawcy;

- za okres zatrudnienia od dnia 9 listopada 1995r. do dnia 1 grudnia 1995r. w firmie (...) w W. wnioskodawca nie przedłożył świadectwa pracy, a jedynie oświadczenie M. Z. i A. Z.. Inspektorat ZUS
w W. podał, że nie może poświadczyć okresu ubezpieczenia z tytułu tego zatrudnienia z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego i brak wykazywania wnioskodawcy w deklaracjach, wobec czego brak podstaw do uwzględnienia w/w okresu do stażu pracy;

- okresy pracy za granicą zostały zaliczone zgodnie z przesłanymi potwierdzeniami instytucji zagranicznych, tj. strona niemiecka potwierdziła jedynie 2 miesiące okresów składkowych, a strona węgierska 21 miesięcy, przy czym zarówno niemiecka, jak i węgierska instytucja wydały już decyzje w sprawie świadczeń z tytułu przebytych okresów ubezpieczenia, od których przysługiwało odwołanie (odpowiedź na odwołanie z dnia 14 marca 2012r., k. 9-10 a.s.).

W toku postępowania sądowego J. G. (1) sprecyzował swoje odwołanie wskazując, że ma zastrzeżenia co do odliczenia zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 1.985 zł, gdyż pomiędzy ukończeniem przez niego 65 roku życia a wydaniem przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzji upłynął 1 rok i 8 miesięcy. Co prawda wypłacono mu wyrównanie od dnia 14 kwietnia 2010r., jednakże potrącono zaliczkę na podatek. Dodatkowo ubezpieczony podnosił, że w okresie od kwietnia 2010r. do grudnia 2011r. pobierał zasiłek stały z Ośrodka Pomocy Społecznej w wysokości 444,00 zł, który zwrócił po otrzymaniu wyrównania świadczenia emerytalnego. Jednocześnie J. G. (1) wniósł o odsetki od emerytury od kwietnia 2010r. oraz o zwrot podatku. Kwestionował również staż pracy, który w jego ocenie powinien wynosić 21 lat, 5 miesięcy i 24 dni, gdyż nie został mu zaliczony okres składkowy od dnia 1 czerwca 1983r. do dnia 31 marca 1984r., tj. okres prowadzenia działalności gospodarczej (protokół rozprawy z dnia 21 czerwca 2012r., t. I, k. 26 a.s.).

W piśmie procesowym z dnia 13 marca 2013r. pełnomocnik ubezpieczonego sprecyzowała stanowisko i wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji:

1.  w punkcie I w ten sposób, by ustalić należność za okres od dnia 14 marca 2010r. do dnia 31 stycznia 2012r. – 19.817,70 zł oraz kwotę odsetek ustawowych za okres opóźnienia w wydaniu zaskarżonej decyzji z przyczyn zawinionych przez organ, liczonych od dnia 16 maja 2010r. do dnia 2 stycznia 2012r., tj. za 597 dni zwłoki w wysokości 3.751,27 zł po odliczeniu zaliczek na podatek w kwocie 1.985 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 944,43 zł, w tym odliczone z podatku 813,26 zł oraz odliczone ze świadczenia 131,17 zł oraz, że organ rentowy przekaże za pośrednictwem poczty kwotę 22.176,21 zł;

2.  w punkcie II.2 w ten sposób, by do ustalenia wysokości emerytury uwzględniono:

- 21 lat, 5 miesięcy okresów składkowych, tj. 259 miesięcy, w tym za granicą 23 miesiące, tj. zaliczenie na podstawie art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 2 miesięcy okresów składkowych pracy wykonywanej przez J. G. (1) w Niemczech oraz

- 3 lata i 2 miesiące okresów nieskładkowych, tj. 37 miesięcy z tytułu sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad małoletnim synem przed ukończeniem przez niego 4 roku życia, na podstawie art. 7 pkt 5 powołanej ustawy;

3.  w punkcie III poprzez ustalenie wysokości świadczenia na kwotę 959,15 zł według wyliczenia: 24% x 2.716,71 zł = 652,01 zł, (259x1,3%): 12 x 1195,08 zł = 335,32 zł, (37 x 0,7 %):12 x 1195,08 zł = 25,79 zł, tj. łącznie 1013,44 zł (pismo procesowe z dnia 13 marca 2013r., t. I, k. 98-104 a.s.).

J. G. (1) w piśmie procesowym z dnia 29 kwietnia 2013r. sprostował w części stanowisko swojego pełnomocnika zawarte w piśmie procesowym z dnia 13 marca 2013r. i wskazał, że:

- emerytura powinna być ustalona nie za okres od 14 marca 2010r. do 31 stycznia 2012r. – jak wskazała pełnomocnik – lecz za okres od 14 kwietnia 2010r., kiedy ukończył 65 lat, do 31 stycznia 2012r.;

- odsetki ustawowe powinny być naliczone od 14 maja 2010r. do 6 stycznia 2012r., kiedy to ZUS w O. wysłał przekaz pocztowy (pismo procesowe z dnia 29 kwietnia 2013r., t. I k. 117 a.s.).

Pełnomocnik ubezpieczonego w piśmie procesowym z dnia 13 sierpnia 2013r. ponownie sprecyzowała zgłoszone żądanie i wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji:

1.  w punkcie I w ten sposób, by ustalić należność za okres od dnia 14 kwietnia 2010r. do dnia 31 stycznia 2012r. – 18.117,58 zł oraz kwotę odsetek ustawowych za okres opóźnienia w wydaniu zaskarżonej decyzji z przyczyn zawinionych przez organ, liczonych od dnia 15 maja 2010r. do dnia 2 stycznia 2012r., tj. za 598 dni zwłoki w wysokości 3.858,70 zł po odliczeniu zaliczek na podatek w kwocie 1.985 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 944,43 zł, w tym odliczone z podatku 813,26 zł oraz odliczone ze świadczenia 131,17 zł oraz, że organ rentowy przekaże za pośrednictwem poczty kwotę 19.860,11 zł;

2.  w punkcie II.2 w ten sposób, by do ustalenia wysokości emerytury uwzględniono:

- 21 lat, 5 miesięcy okresów składkowych, tj. 259 miesięcy, w tym za granicą 23 miesiące, tj. zaliczenie na podstawie art. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych 2 miesięcy okresów składkowych pracy wykonywanej przez J. G. (1) w Niemczech oraz

- 3 lata i 2 miesiące okresów nieskładkowych, tj. 37 miesięcy z tytułu sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad małoletnim synem przed ukończeniem przez niego 4 roku życia, na podstawie art. 7 pkt 5 powołanej ustawy;

3.  w punkcie III poprzez ustalenie wysokość świadczenia na kwotę 960,14 zł według wyliczenia: 24% x 2.716,71 zł = 652,01 zł, (259x1,3%): 12 x 1195,08 zł = 335,32 zł, (37 x 0,7 %):12 x 1195,08 zł = 25,79 zł, tj. łącznie 1013,44 zł (pismo procesowe z dnia 13 sierpnia 2013r., t. I, k. 165 – 167 a.s.).

Ostatecznie na rozprawie w dniu 26 lutego 2015r. pełnomocnik ubezpieczonego podtrzymał wcześniejsze stanowisko. Dodatkowo wniósł o przyznanie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (protokół rozprawy z dnia 26 lutego 2015r., t. II, k. 372 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

J. G. (1), ur. (...), był zatrudniony:

- w okresie od dnia 23 lipca 1962r. do dnia 25 maja 1963r. na stanowisku ślusarza
w Zakładach (...) w W. (świadectwo pracy, t. I, k. 4 a.r.);

- w okresie od dnia 17 czerwca 1963r. do dnia 29 kwietnia 1967r. jako ślusarz w (...) Zakładach (...) w Z., przy czym w okresie od dnia 28 października 1964r. do dnia 22 października 1966r. obywał zasadniczą służbę wojskową (świadectwo pracy, t. I, k. 5-5v a.r.);

- w okresie od dnia 12 maja 1967r. do dnia 8 marca 1969r. w Zakładach (...) w K. na stanowisku ślusarza narzędziowego (świadectwo pracy, t. I, k. 6-6v a.r.);

- w okresie od dnia 16 maja 1969r. do dnia 14 lutego 1970r. w Przedsiębiorstwie (...) w W. jako ślusarz narzędziowy (świadectwo pracy, t. I, k. 7-7v a.r.);

- w okresie od dnia 7 kwietnia 1970r. do dnia 11 kwietnia 1970r. w (...) sp. z o.o. w W. na stanowisku ślusarza (świadectwo pracy, t. III, k. 11-12 a.r.);

- w okresie od dnia 30 kwietnia 1970r. do dnia 30 maja 1970r. w Zakładach (...) S.A. w W. na stanowisku ślusarza (świadectwo pracy, t. I,
k. 8-8v a.r.);

- w okresie od dnia 1 września 1970r. do dnia 15 lipca 1971r. w (...) Spółdzielni (...) w W. na stanowisku głównego mechanika (świadectwo pracy, t. I, k. 9-9v a.r.);

- w okresie od dnia 7 września 1971r. do dnia 30 kwietnia 1972r. w P. – (...) Spółdzielni Pracy (...) w Z. na stanowisku głównego mechanika (świadectwo pracy, t. I, k. 10-10v a.r.);

- w okresie od dnia 1 sierpnia 1972r. do dnia 30 października 1972r. w (...) Zakładzie (...) sp. z o.o. w W. na stanowisku starszego mistrza (świadectwo pracy, t. III, k. 13-14 a.r.);

- w okresie od dnia 1 listopada 1972r. do dnia 1 lutego 1973r. w (...) Przedsiębiorstwie Produkcji (...) na stanowisku st. inspektora w dziale zaopatrzenia i transportu (świadectwo pracy, t. III, k. 15-16 a.r.);

- w okresie od dnia 28 marca 1973r. do dnia 16 czerwca 1973r. w (...) w W. na stanowisku kierownika brygady chłodniczej (świadectwo pracy, t. III, k. 17-18 a.r.);

- w okresie od dnia 27 września 1973r. do dnia 31 sierpnia 1974r. w (...) Fabryce (...) w W. jako samodzielny instruktor praktycznej nauki zawodu (świadectwo pracy, t. I, k. 11-11v a.r.);

- w okresie od dnia 17 października 1974r. do dnia 26 kwietnia 1975r. w Zakładzie (...) w W. na stanowisku instruktora zawodu – ślusarza
w Warsztacie (...) w W. (świadectwo pracy, t. I, k. 12-13 a.r.);

- w okresie od dnia 6 lutego 1976r. do dnia 28 marca 1977r. w (...) Przedsiębiorstwie (...) w B. w Węgierskiej Republice Ludowej na stanowisku ślusarza mechanika (książeczka pracy, t. II, k. 36-37 a.r.);

- w okresie od dnia 17 października 1977r. do dnia 4 marca 1978r. w Zakładzie (...) w B. w Węgierskiej Republice Ludowej na stanowisku operatora odkurzacza (książeczka pracy, t. II, k. 36-37 a.r.);

- w okresie od dnia 5 maja 1978r. do dnia 14 lipca 1978r. w Elektrociepłowni w B. w Węgierskiej Republice Ludowej na stanowisku ślusarza (książeczka pracy, t. II, k. 36-37 a.r.);

- w okresie od dnia 1 czerwca 1983r. do dnia 31 marca 1984r. jako członek Zrzeszenia (...) W. prowadził własną działalność w zakresie sprzedaży odzieży i obuwia używanego na bazarze przy ul. (...) w W. (był zgłoszony do ZUS na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 lipca 1974r. (Dz. U. Nr 29 z dnia 10 sierpnia 1974r.) o ubezpieczeniu rzemieślników i niektórych innych osób prowadzących działalność na własny rachunek – (...) (zaświadczenie z dnia
20 listopada 1985r., t. I, k. 13 a.r.);

- w okresie od dnia 11 grudnia 1985r. do dnia 10 marca 1986r. w (...) w Z. na stanowisku pomocy ślusarza (świadectwo pracy, t. I, k. 14 a.r.);

- w okresie od dnia 10 czerwca 1986r. do dnia 19 września 1986r. w (...) w Z. jako tokarz (świadectwo pracy,
t. I, k. 15 a.r.);

- w okresie od dnia 18 grudnia 1986r. do dnia 18 kwietnia 1987r. jako starszy referent ds. zaopatrzenia technicznego w dziale technicznym w (...) Szpitalu (...)
(...)
w W. (świadectwo pracy, t. I, k. 16-16v a.r.);

- w okresie od dnia 17 lipca 1987r. do dnia 31 marca 1989r. w (...) Spółdzielni (...)w W. na stanowisku zaopatrzeniowca (świadectwo pracy, t. I, k. 17 -17v a.r.).

W okresie od dnia 16 lipca 1990r. do dnia 13 grudnia 1990r. ubezpieczony był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy w W. jako osoba bezrobotna i otrzymał zasiłek za okres od dnia 24 lipca 1990r. do dnia 30 listopada 1990r. w wysokości 1.747.808 zł (zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy w W. z dnia 26 stycznia 2010r., t. III, k. 23 a.r.);

W dniu (...) urodził się syn ubezpieczonego – J. G. (2) i opiekę nad nim w okresie od dnia 9 września 1992r. do dnia 31 sierpnia 1995r. (okres urlopu wychowawczego) sprawowali wspólnie matka dziecka W. S. oraz ubezpieczony, który w tym czasie nie pracował. Po ukończeniu przez dziecko 6 miesiąca życia, W. S. wróciła do pracy w aptece przy ul. (...) w W., gdzie pracowała na pół etatu, co drugi dzień. W. S. i ubezpieczony wspólnie dzielili się obowiązkami domowymi, w szczególności praniem i robieniem zakupów oraz opieką nad dzieckiem. We wrześniu 1995r. W. S. wyprowadziła się od J. G. (1) i po zakończeniu urlopu wychowawczego rozpoczęła pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w aptece znajdującej się przy ul. (...) w W.. Opiekę nad dzieckiem w tym czasie przejęła wynajęta opiekunka (zeznania świadka W. S., akta o sygn. VI Uo 95/14, k. 14-16, zeznania J. G. (1), t. II, k. 331-332 a.s., pismo
z Przedsiębiorstwa (...) z dnia 5 lipca 2011r.,
k. 213 a.r.).

J. G. (1) po okresie, kiedy nie świadczył pracy, podjął kolejne zatrudnienia i pracował kolejno:

- w okresie od dnia 29 sierpnia 1995r. do dnia 1 września 1995r. w Niemczech (potwierdzenie ubezpieczenia, t. III k. 31 – 48 a.r.).

- w okresie od dnia 20 lutego 1996r. do dnia 3 marca 1996r. w (...)
w Z. na stanowisku nadzoru technicznego (świadectwo pracy, t. II, k. 2 a.r.);

- w okresie od dnia 14 maja 1996r. do dnia 31 sierpnia 1996r. w (...) Zakładów (...) w W. na stanowisku ślusarza (świadectwo pracy, t. II,
k. 3-3v a.r.);

- w okresie od dnia 1 października 1996r. do dnia 31 sierpnia 1997r. jako technolog,
w okresie od dnia 1 września 1997r. do dnia 31 sierpnia 1998r. oraz od dnia 1 września 1998r. do dnia 31 sierpnia 1999r. jako nauczyciel zawodu w Zespole Szkół (...) nr
(...)w W. (świadectwo pracy, t. II, k.4 a.r., t. II, k. 23 a.r., t. III, k. 31-32 a.r.);

- w okresie od dnia 1 września 1999r. do dnia 31 sierpnia 2000r. w Zespole Szkół (...) w W. na stanowisku nauczyciela zajęć praktycznych (świadectwo pracy, t. III, k. 33 a.r.);

- w okresie od dnia 1 września 2000r. do dnia 10 września 2011r. był zarejestrowany
w Powiatowym Urzędzie Pracy w W. jako bezrobotny i otrzymał zasiłek za okres od dnia 9 września 2000r. do dnia 31 grudnia 2000r. w kwocie 1.667,70 zł oraz
za okres od dnia 1 stycznia 2001r. do dnia 8 marca 2001r. w kwocie 1.016,60 zł (zaświadczenie z Powiatowego Urzędu Pracy w W. z dnia 22 stycznia 2010r., t. III, k. 25 a.r.);

- w okresie od dnia 25 września 2001r. do dnia 31 października 2001r. w Fabryce (...) S.A. w M. na stanowisku operatora maszyn i urządzeń technologicznych (świadectwo pracy, t. III, k. 35-36 a.r.).

W dniu 9 lutego 1996r. J. G. (1) złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o rentę inwalidzką wraz z kwestionariuszem dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych oraz świadectwami pracy (wniosek z załącznikami, t. I, k. 1 – 17 a.r.). W dniu 21 marca 1996r. Komisja Lekarska ds. Inwalidztwa i Zaopatrzenia zaliczyła ubezpieczonego do trzeciej grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia (wypis z treści orzeczenia z dnia 21 marca 1996r., t. I a.r.). Decyzją z dnia 29 marca 1996r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił J. G. (1) prawa do renty inwalidzkiej, ponieważ w dziesięcioleciu przed powstaniem inwalidztwa okres zatrudnienia ubezpieczonego wyniósł 1 rok, 6 miesięcy i 15 dni zamiast wymaganych 5 lat (decyzja z dnia 29 marca 1996r., t. I a.r.). J. G. (1) odwołał się od tej decyzji (odwołanie, t. I a.r.). Sąd Wojewódzki – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 7 października 1996r. oddalił odwołanie J. G. (1), następnie Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 18 czerwca 1997r. oddalił apelację, zaś Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 16 grudnia 1997r. oddalił kasację ubezpieczonego (wyrok z dnia 7 października 1996r., t. I a.r., wyrok z dnia 18 czerwca 1997r., t. I a.r., wyrok z dnia 16 grudnia 1997r., t. I a.r.).

W lipcu 1998r. J. G. (1) złożył ponowny wniosek o rentę. Decyzją z dnia 10 lipca 1998r. ZUS odmówił mu przyznania świadczenia z uwagi na fakt, iż w dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku ubezpieczony miał łączny okres zatrudnienia wynoszący 3 lata, 2 miesiące i 10 dni, zaś w dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy udowodnił jedynie 1 rok, 6 miesięcy i 15 dni. Na skutek odwołania złożonego przez J. G. (1) przed Sądem Okręgowym w Warszawie toczyło się postępowanie (sygn. akt XXI U 1194/00), które zakończyło się w dniu 5 grudnia 2001r. wyrokiem oddalającym odwołanie (wyrok z dnia 5 grudnia 2001r., sygn. XXI U 1194/00, k. 169). J. G. (1) wniósł apelację od wyroku Sądu I instancji, lecz Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 24 lipca 2003r. nie uwzględnił jej. W uzasadnieniu orzeczenia Sąd II instancji wskazał na bezzasadność stanowiska ubezpieczonego, w tym między innymi w części dotyczącej opieki nad synem w okresie od 1 kwietnia 1992r. do 1 kwietnia 1995r. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 24 lipca 2003r. wraz z uzasadnieniem, akta o sygn. XXIU 1194/00, k. 221 - 231). J. G. (1) w dniu 22 września 2003r. wniósł kasację, lecz Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 15 marca 2004r. odmówił jej przyjęcia do rozpoznania (kasacja, akta o sygn. XXIU 1194/00, k. 237 – 238; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2004r., akta o sygn. XXIU 1194/00, k. 242 – 245).

Orzeczeniem Wojewody (...) - Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w W. z dnia 10 maja 2002r. J. G. (1) został zaliczony do osób niepełnosprawnych w stopniu umiarkowanym, na stałe. W związku z tym były mu wypłacane:

- zasiłek stały wyrównawczy w maju 2002r. w wysokości 284,20 zł miesięcznie (bez świadczeń zdrowotnych);

- zasiłek stały wyrównawczy w czerwcu 2002r. w wysokości 406,00 zł miesięcznie (bez świadczeń zdrowotnych);

- zasiłek stały wyrównawczy od lipca 2002r. w wysokości 418,00 zł miesięcznie (bez świadczeń zdrowotnych);

- zasiłek stały wyrównawczy od sierpnia 2004r. do grudnia 2004r. w wysokości 418,00 zł miesięcznie oraz świadczenia zdrowotne na zasadach określonych w przepisach
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin;

- zasiłek stały od stycznia 2005r. do września 2006r. w wysokości 418,00 zł miesięcznie oraz świadczenia zdrowotne na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin;

- zasiłek stały od października 2006r. do stycznia 2010r. w wysokości 444,00 zł miesięcznie oraz świadczenia zdrowotne na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (orzeczenie o stopniu niepełnosprawności, akta o sygn. XXIU 1194/00, k. 206, zaświadczenie z Ośrodka Pomocy Społecznej OPS w Z. z dnia 10 lutego 2010r., t. III, k. 45 a.r.).

J. G. (1) w dniu 15 lutego 2010r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Inspektorat w W. wniosek o emeryturę wraz z kwestionariuszem dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych, świadectwami pracy, decyzjami kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Z. oraz legitymacjami ubezpieczeniowymi (wniosek wraz z załącznikami, t. III, k. 1-46 a.r., zeznania J. G. (1), t. I, k. 173-174 a.s.).

W dniu 11 marca 2010r. akta wraz z wnioskiem J. G. (1) zostały przekazane w celu rozpatrzenia wniosku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych (pismo z dnia 2 marca 2010r., t. III, k. 1 a.r.). ZUS/O O. w dniu 11 sierpnia 2010r. przekazał niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej wniosek o niemiecką emeryturę na formularzu E202 PL wraz z potwierdzeniem przebytych przez J. G. (1) okresów zatrudnienia w Polsce na formularzu E205 PL oraz z wnioskiem o potwierdzenie okresów zatrudnienia przebytych w Niemczech (wniosek wraz z zaświadczeniem, t. IV k. 13 – 29 a.r.).

W dniu 10 września 2010r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. otrzymał z niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej (...) w B. informację, że instytucja ta odmówiła J. G. (1) prawa do emerytury niemieckiej oraz formularz E202 DE, na którym potwierdziła niemiecki okres ubezpieczenia w wymiarze 2 miesięcy, tj. od dnia 29 sierpnia 1995r. do dnia 1 września 1995r. Wcześniej, bo 7 września 2010r. J. G. (1) skierował do ZUS Oddział O. pismo wraz z dołączonym zaświadczeniem z (...) w B. (formularz E202 DE, t. IV, k. 41-47 a.r., pismo J. G. (1) z dnia 31 sierpnia 2010r. z załącznikiem, t. IV, k. 61 – 69 a.r.).

W dniu 5 stycznia 2011r. do ZUS Oddział w O. wpłynęło pismo z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą o zajęcie stanowiska odnośnie pisma J. G. (1) i podniesionych tam zarzutów (pismo z Biura Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 8 grudnia 2010r., t. IV, k. 115 – 116 i 123 – 124 a.r.). W związku z tym wyjaśnienia na piśmie w dniu 12 stycznia 2011r. złożył Zastępca Dyrektora ZUS Oddział w O. (pismo z dnia 12 stycznia 2011r., t. IV, k. 129 – 131 a.r.). W tym samym dniu do węgierskiej instytucji ubezpieczeniowej (...) w B. został skierowany wniosek o węgierską emeryturę na formularzu E202 PL wraz z potwierdzeniem przebytych przez ubezpieczonego okresów zatrudnienia w Polsce na formularzu E205 PL oraz z wnioskiem o potwierdzenie okresów zatrudnienia przebytych na W. (formularz E 205 PL, t. IV, k. 95 – 102 a.r., formularz E 202 PL, t. IV, k. 103 – 112 a.r.).

W dniu 3 lutego 2011r. Naczelnik Wydziału w Departamencie Rent Zagranicznych ZUS w W. - w związku ze stwierdzonymi uchybieniami - skierował do ZUS Oddział w O. prośbę o podjęcie działań mających na celu uzyskanie w trybie pilnym z węgierskiej instytucji ubezpieczeniowej formularza E 205 HU oraz o wydanie decyzji niezwłocznie po jego otrzymaniu ( pismo z dnia 3 lutego 2011r., t. IV, k. 135 a.r.). W tej samej dacie do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich zostało skierowane pismo opisujące przebieg postępowania oraz potwierdzające fakt przekazania wniosku do węgierskiej instytucji ubezpieczeniowej z rażącym opóźnieniem (pismo do Biura Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 3 lutego 2011r., t. IV, k. 137 – 139 a.r.).

Wobec braku odpowiedzi z węgierskiej instytucji ubezpieczeniowej, w dniach 3 marca 2011r., 13 kwietnia 2011r., 17 czerwca 2011r. oraz 2 września 2011r. wystosowano ponowne wnioski (wnioski do węgierskiej instytucji ubezpieczeniowej, t. IV, k. 149 – 158, 175 – 176, 185 – 186, 229 – 230 a.r.). Również sam J. G. (1), dokonując tłumaczenia na własny koszt, skierował zapytanie do instytucji węgierskiej i w ciągu 14 dni otrzymał potwierdzenie (zeznania J. G. (1), a.s.). W dniu 30 listopada 2011r. do organu rentowego wpłynęło potwierdzenie okresów ubezpieczenia na terenie W. na formularzu E205 HU z węgierskiej instytucji ubezpieczeniowej, gdzie okresy ubezpieczenia trwały od dnia 6 lutego 1976r. do dnia 28 marca 1977r., od dnia 17 października 1977r. do dnia 4 marca 1978r. oraz od dnia 5 maja 1978r. do dnia 14 lipca 1978r., tj. 21 miesięcy (dokumentacja węgierskiej instytucji ubezpieczeniowej, t. IV, k. 249-261 a.r.).

Decyzją z dnia 20 grudnia 2011r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 15 lutego 2010r. przyznał J. G. (1) emeryturę w wysokości proporcjonalnej od dnia 14 kwietnia 2010r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Należność za okres od dnia 14 kwietnia 2010r. do dnia 31 stycznia 2012r. wyniosła 19.817,70 zł wraz z odsetkami za okres od 31 grudnia 2011r. do dnia 2 stycznia 2012r. w kwocie 20,19 zł. Po odliczeniu zaliczki na podatek, tj. 1985,00 zł, składki na ubezpieczenie zdrowotne łącznie 1783,59 zł, w tym odliczenie z podatku 1535,87 zł, odliczenie ze świadczenia 247,72 zł, organ rentowy poinformował, że przekaże należność za pośrednictwem poczty w kwocie 16.069,30 zł. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 43,99 %, zaś podstawa wymiary obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przez kwotę bazową, tj. 2716,71 zł, wyniosła 1195,08 zł. Podstawa wymiaru po waloryzacji wyniosła od 1 marca 2011r. - 1232,13 zł. Do ustalenia wysokości emerytury organ rentowy uwzględnił 21 lat, 5 miesięcy okresów składkowych, tj. 257 miesięcy, w tym zagraniczne: 21 miesięcy oraz 1 miesiąc okresów nieskładkowych (nie więcej niż 1/3 składkowych). Wysokość świadczenia wyniosła 985,44 zł. Jednocześnie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. wskazał, że świadczenie ustala się według proporcji 235 miesięcy pracy w Polsce do 256 miesięcy łącznej pracy z uwagi na ubezpieczenie zagraniczne, tj. w kwocie 932,65 zł (decyzja ZUS z dnia 20 grudnia 2011r., znak: (...), t. IV, k. 285-286 a.r.). J. G. (1) odwołał się od powyższej decyzji.

Po wydaniu zaskarżonej decyzji, decyzją z dnia 13 stycznia 2012r., nr (...), Kierownik Ośrodka Pomocy Społecznej w Z. działając z upoważnienia Burmistrza Miasta Z. nr (...) z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie wydawania decyzji administracyjnych oraz na podstawie art. 104 ust. 1 i 3 w zw. z art. 96, art. 99, art. 17 ust. 1 pkt 19, art. 110 ust. 7 ustawy z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. kodeks postępowania administracyjnego, ustalił wysokość należności podlegającej zwrotowi z tytułu zasiłku stałego wraz ze składkami na ubezpieczenie zdrowotne wypłaconego J. G. (1) w okresie od dnia 14 kwietnia 2010r. do dnia 31 stycznia 2012r. w kwocie ogółem 10.447,40 zł. Dodatkowo poinformowano, że powyższa kwota podlega zwrotowi w części ze świadczenia emerytalnego J. G. (1) kwota 9585,60 zł, z ZUS kwota 861,80 zł tytułem opłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne (decyzja z dnia 13 stycznia 2012r., nr (...), t. IV, k. 325 a.r.).

W dalszej kolejności na mocy decyzji Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej
w Z. z dnia 13 stycznia 2012r., nr (...), postanowiono wstrzymać J. G. (1) wypłatę zasiłku stałego oraz odprowadzanie składek na ubezpieczenie zdrowotne od dnia 1 lutego 2012r. W uzasadnieniu wskazano, że decyzją ZUS przyznana została emerytura od dnia 1 lutego 2012r. w wysokości 799,71 zł, a w styczniu 2012r. wypłacone zostało wyrównanie świadczenia od daty osiągnięcia wieku emerytalnego
w kwocie 16.069,30 zł, wobec czego, zgodnie z art. 37 ust. 1 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej, należało wstrzymać wypłatę zasiłku stałego i żądać zwrotu świadczeń wypłaconych od dnia przyznania świadczenia ZUS do dnia wstrzymania zasiłku stałego, tj. do 31 stycznia 2012r. (decyzja Kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej w Z. z dnia 13 stycznia 2012r., nr (...), t. I, k. 19 a.s.).

J. G. (1) w dniu 13 stycznia 2012r. dokonał zwrotu zasiłków pobranych
w okresie od dnia 14 kwietnia 2010r. do dnia 31 stycznia 2012r. Ośrodek Pomocy Społecznej w Z. pismem z dnia 23 stycznia 2012r. zwrócił się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o zwrot składek na ubezpieczenia zdrowotne w kwocie 861,80 zł (pismo
z Ośrodka Pomocy Społecznej w Z. z dnia 23 stycznia 2012r., t. IV, k. 323 a.r., dowód wpłaty
z dnia 13 stycznia 2012r., t. I, k. 20 a.s.).

Pismem z dnia 7 września 2012r., znak: (...), ZUS stwierdził, że zgodnie z telefonicznym ustaleniem z OPS, kwotę należnej do zwrotu składki Ośrodek Pomocy Społecznej w Z. rozliczy we własnym zakresie, o czym Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz J. G. (1) zostanie poinformowany pisemnie (pismo z dnia 7 września 2012r., znak: (...), t. IV, k. 401 a.r., zeznania J. G. (1), t. I, k. 173-174 a.s.).

Decyzją z dnia 26 lipca 2012r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przeliczył J. G. (1) emeryturę w wysokości proporcjonalnej od 14 kwietnia 2010r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Do ustalenia wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 44,18 %, a podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru przez kwotę bazową, tj. 2716,71 zł, wyniosła 1200,24 zł, zaś po waloryzacji od 1 marca 2011r. – 1237,45 zł, a od 1 marca 2012r. - 1323,82 zł. Do ustalenia wysokości świadczenia uwzględniono 21 lat, 5 miesięcy okresów składkowych, tj. 257 miesięcy w tym zagraniczne: 21 miesięcy oraz 1 miesiąc okresów nieskładkowych (nie więcej niż 1/3 składowych). Wysokość świadczenia wyniosła 1017,47 zł. Świadczenie zostało ustalone według proporcji 235 miesięcy pracy w Polsce do 256 miesięcy łącznej pracy z uwagi na ubezpieczenie za granicą, tj. w kwocie 999,18 zł (decyzja ZUS z dnia 26 lipca 2012r., znak: (...), t. IV, k. 387-388 a.r.).

W dniu 9 maja 2013r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych wpłynął wniosek J. G. (1)
z dnia 2 maja 2013r. odnośnie wyjaśnienia kwestii pobranej zaliczki na podatek dochodowy od wypłaconego wyrównania (wniosek, t. IV, k. 405 a.r.).

Pismem z dnia 6 czerwca 2013r., znak: (...), organ rentowy poinformował ubezpieczonego, że roczne obliczenie podatku przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na formularzu PIT-40 zostało sporządzone prawidłowo. Jednocześnie wskazano, że zgodnie z art. 34 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, za roczny dochód uważa się sumę wszystkich wypłat uzyskanych w ciągu tego roku, niezależnie od tego, którego roku dotyczy i przy obliczaniu zaliczki na podatek dochodowy za dany rok przyjmuje się wartość w wysokości przypadającej na rok wypłaty. Nadmieniono także, że w myśl ordynacji podatkowej zaliczkę na podatek dochodowy potrąca się, gdy wysokość świadczenia za dany rok przekracza kwotę wolną od opodatkowania, która w 2012r. wynosiła 257,58 zł miesięcznie. W 2012r. minimalna wysokość zaliczki na podatek od emerytury wynosiła 18 % kwoty emerytury, przy czym zaliczka ta ulega zmniejszeniu o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek, tj.
o kwotę 46,33 zł, a za cały rok o 555,96 zł. Jeżeli wysokość zaliczki na ten podatek jest niższa niż obowiązująca w danym roku miesięczna ulga podatkowa, wówczas zaliczka na podatek równa jest 0,00 zł. Organ rentowy podsumowując podniósł, że brak jest podstaw do wypłaty J. G. (1) jakiegokolwiek wyrównania z tytułu błędnie rozliczonego świadczenia za 2012r. (pismo z dnia 6 czerwca 2013r., znak: (...), t. IV, k. 409 a.r.).

Ustaleń stanu faktycznego Sąd Okręgowy dokonał w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach rentowo-emerytalnych odwołującego J. G. (1) oraz
w aktach sprawy, w tym w aktach o sygn. XXIU 1194/00. Zdaniem Sądu dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumenty te nie były przez strony sporu kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem wynikające z nich okoliczności należało uznać za mogące stanowić podstawę ustaleń faktycznych.

Jednocześnie podstawę ustaleń faktycznych stanowiły zeznania ubezpieczonego oraz zeznania świadka W. S.. Sąd ocenił zeznania J. G. (1) jako częściowo wiarygodne, gdyż nie dał wiary temu, co zeznał ubezpieczony co do okoliczności związanych z tym kto w rzeczywistości sprawował opiekę nad dzieckiem w czasie przebywania W. S. na urlopie wychowawczym. W tym zakresie zeznania ubezpieczonego były sprzeczne z zeznaniami świadka, którym Sąd dał wiarę. Wprawdzie W. S. wielu okoliczności i szczegółów nie pamiętała, ale to nie czyniło jej zeznań niewiarygodnymi.

Odnosząc się do dokumentacji przedłożonej przez ubezpieczonego na okoliczność potwierdzającą brak wiarygodności zeznań świadka W. S. wskazać należy, że dokumentacja ta dotyczy rozliczeń pomiędzy byłymi konkubentami, nie ma zatem związku z istotą sporu, wobec czego nie może rzutować na wiarygodność zeznań. Zeznania W. S. były spójne, logiczne i Sąd nie znalazł podstaw, by odmówić im przymiotu wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie J. G. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 20 grudnia 2011r., znak: (...), jest częściowo zasadne.

W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawało samo prawo J. G. (1) do emerytury. Sporne było jedynie, czy organ rentowy prawidłowo uwzględnił okresy składkowe i nieskładkowe, w tym zagraniczne okresy ubezpieczenia oraz, czy prawidłowo potrącił składkę na ubezpieczenie zdrowotne i zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych, a także czy zasadnie przyznał ubezpieczonemu odsetki od emerytury liczone jedynie za okres od 31 grudnia 2011r. do 2 stycznia 2012r.

Jednym z okresów, których do wyliczenia świadczenia emerytalnego nie uwzględnił organ rentowy, był okres opieki nad dzieckiem, którą wedle ubezpieczonego sprawował on przez 3 lata i 2 miesiące. W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego powoływał się na okoliczność, że ta kwestia była już przedmiotem postępowania sądowego w związku z odwołaniem J. G. (1) od decyzji z dnia 10 lipca 1998r. i nie została uwzględniona. Zdaniem Sądu Okręgowego, pomimo tego, że Sądy pierwszej i drugiej instancji rozstrzygnęły w przeszłości kwestię dotyczącą zaliczenia do okresów nieskładkowych okresu sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad dzieckiem, nie mamy do czynienia z res iudicata w tym zakresie. Zgodnie z art. 366 k.p.c. wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Jednak postępowanie cywilne w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych charakteryzuje się istotną specyfiką, co dotyczy również zagadnienia powagi rzeczy osądzonej. W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych powaga rzeczy osądzonej ma walor szczególny, który ogranicza jej praktyczne znaczenie. Choć rozstrzygnięcia sądowe w tych sprawach ustalają treść łączącego strony stosunku prawnego w chwili wyrokowania, to nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego, gdyż nie jest wykluczone spełnienie się lub upadek przesłanek materialnoprawnych prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Postępowanie w sprawach tego rodzaju wszczyna odwołanie od decyzji organu rentowego, co do zasady zatem wydanie decyzji przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych powoduje możliwość wszczęcia postępowania cywilnego, chociażby dotyczyła ona ponownie tego samego świadczenia, które było już przedmiotem sporu w poprzednio toczonym sporze. Wynika to stąd, że przedmiotem postępowania w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych jest kontrola określonej decyzji. Pogląd przyjmujący, że wydanie nowej decyzji uprawnia ubezpieczonego do złożenia odwołania i zobowiązuje Sąd do sprawdzenia jej prawidłowości jest prezentowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1984r., III URN 131/83, OSNCP 1984, nr 10, poz. 177). Jak słusznie podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 stycznia 2012r. w sprawie o sygn. akt I UK 226/11, powaga rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c. w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dotyczy tylko tych orzeczeń sądów ubezpieczeń społecznych, których podstawa faktyczna nie może ulec zmianie lub gdy odwołanie od decyzji organu rentowego zostało oddalone po stwierdzeniu niespełnienia prawnych warunków do świadczenia wymaganych przed wydaniem decyzji. Sąd podzielił także stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 27 stycznia 2011r.
(I UK 191/10), według którego związanie Sądu prawomocnym orzeczeniem, zapadłym w innej sprawie, na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. (rozumiane jako rozstrzygnięcie kwestii prejudycjalnej) występuje w zasadzie przy tożsamości nie tylko przedmiotowej, ale i podmiotowej obu tych spraw. Prawomocne przesądzenie określonej kwestii między tymi samymi stronami tworzy indywidualną i konkretna normę prawną wywiedzioną przez Sąd z norm generalnych i abstrakcyjnych zawartych w przepisach prawnych. Konkludując, aby ustalić, że sprawa została już prawomocnie osądzona, a więc, że istnieją podstawy do odrzucenia nowego odwołania konieczne jest nie tylko ustalenie, że w obu sprawach identyczne są strony, a nawet kwestia poddana pod osąd, ale nadto, że chodzi o ten sam przedmiot rozstrzygnięcia obu postępowań - ukształtowany na tych samych podstawach faktycznych i prawnych. Stan rzeczy osądzonej występuje, jeżeli nie uległy zmianie okoliczności, których istnienie było przyczyną oddalenia pierwszego odwołania.

W rozważanym przypadku przedmiotem poprzednio toczącego się postępowania sądowego w sprawie o sygn. akt XXI U 1194/00 była decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 10 lipca 1998r., nr (...), odmawiająca J. G. (1) przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. W obecnym postępowaniu przedmiotem orzekania jest natomiast nowa decyzja z dnia 20 grudnia 2011r., znak: (...), dotycząca emerytury. Podkreślić także należy, że Sąd rozpoznawał poprzednią sprawę na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, natomiast podstawę prawną do wydania zaskarżonej decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wobec powyższego, w obu wymienionych sprawach nie mamy do czynienia z tymi samymi stronami, z tym samym żądaniem ubezpieczonego i z tożsamością podstawy prawnej. To z kolei powoduje, iż nie zachodzi podstawa do uznania, iż występuje powaga rzeczy osądzonej w omówionym zakresie.

Inną kwestią jest natomiast prawomocność materialna, w którą wyposażony jest wyrok zapadły między tymi samymi stronami w sprawie. W myśl art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne osoby. Z prawomocnością orzeczenia sądowego (zarówno w ujęciu materialnym, jak
i formalnym) związana jest powaga rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.), przy czym jest to konstrukcja prawna odmienna – choć ściśle powiązana z regulacją art. 365 § 1 k.p.c. Wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia, a ponadto tylko między tymi samymi stronami. Moc wiążąca orzeczenia (art. 365 § 1 k.p.c.) może być rozważana tylko wtedy, gdy rozpoznawana jest inna sprawa niż ta, w której wydano poprzednie orzeczenie oraz, gdy kwestia rozstrzygnięcia innym wyrokiem stanowi zagadnienie wstępne. Wiążąca moc prawomocnego orzeczenia Sądu charakteryzuje się dwoma aspektami. Pierwszy z nich odnosi się tylko do faktu istnienia prawomocnego orzeczenia. Ten aspekt występuje, gdy
w poprzednim postępowaniu, w którym zapadło prawomocne orzeczenie nie brała udziału choćby jedna ze stron nowego postępowania, a nie jest ona objęta prawomocnością rozszerzoną. Nie można bowiem takiej strony obciążać dalszymi skutkami wynikającymi
z prawomocnego orzeczenia. Natomiast drugi aspekt mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia jest określony jako walor prawny rozstrzygnięcia (osądzenia) zawartego w treści orzeczenia. Jest on ściśle związany z powagą rzeczy osądzonej (art. 366 § 1 k.p.c.) i występuje w nowej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, choć przedmiot obu spraw jest inny.
Sądy rozpoznające między tymi samymi stronami nowy spór muszą zatem przyjmować, że dana kwestia prawna kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym, wcześniejszym wyroku, a więc ostatecznym rezultacie procesu uwzględniającym stan rzeczy na datę zamknięcia rozprawy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2009r., II CSK 12/09, LEX nr 515722). To z kolei oznacza, że w kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się ta sama kwestia, nie może być ona już ponownie badana. Powyższe nie dotyczy jednak rozpoznawanej sprawy z przyczyn, o których była mowa, a zatem z uwagi na inne strony obu postępowań (właściwe terenowo Oddziały Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) oraz inną podstawę prawną.

W stanie prawnym, obowiązującym w dacie wydawania zaskarżonej decyzji, okresy uwzględniane jako nieskładkowe regulował i wciąż reguluje art. 7 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Stanowi on w pkt 5, że okresami nieskładkowymi są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem:

a)w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat,

b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny - dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko.

Poprzednio obowiązujący art. 11 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U z 1982r, nr 40 poz. 267), brzmiał w sposób zbliżony i za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia przyjmował okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi, oraz innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych i trwania przerw w pracy spowodowanych opieką nad dzieckiem w wieku do lat 4 – łącznie nie dłużej jednak niż 6 lat.

W powołanym art. 7 pkt 5 ustawy emerytalnej, w zakresie w jakim mógłby on mieć zastosowanie w przedmiotowej sprawie, chodzi o przerwy w zatrudnieniu (okresy niewykonywania pracy) spowodowane opieką nad dzieckiem. Nie chodzi więc o każdy okres, kiedy jest sprawowana opieka nad dzieckiem, ale o taki, kiedy dana osoba nie wykonuje pracy z powodu takiej opieki, czy to w ramach udzielonych jej urlopów czy w ramach zamierzonych przerw w zatrudnieniu, zawsze jednak spowodowanych konkretną przyczyną – koniecznością sprawowania opieki nad dzieckiem. Takie rozumienie tego przepisu potwierdził Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 29 maja 2012r. (III AUa 170/12). Podobne stanowisko w poprzednim stanie prawnym wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 marca 1984r. (III UZP 4/84, OSNCP 1984/10 poz. 169) wskazując, że przerwami w pracy stanowiącymi okresy równorzędne z okresami zatrudnienia (art. 11 ust. 2 pkt 11 ustawy z dnia 14 grudnia 1982r.) są tylko przerwy spowodowane zaprzestaniem zatrudnienia, jakie miały miejsce po urodzeniu dziecka. Podnieść należy, że okres urlopu wychowawczego jest okresem ubezpieczenia dla osoby, która w okresie opieki nad dzieckiem do 4 roku życia podlegała zatrudnieniu i z tego tytułu powstała u niej przerwa w wykonywaniu tego zatrudnienia.

W przedmiotowej sprawie wymaga podkreślenia, że J. G. (1) nie wykazał, aby w tym okresie, kiedy jego syn wymagał opieki, zrezygnował z pracy w celu stałego sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, co ewentualnie mogłoby stanowić podstawę do zaliczenia w/w okresu jako nieskładkowego. Ubezpieczony w czasie, kiedy jego syn się urodził, a konkubina podjęła pracę, nie pozostawał w zatrudnieniu, lecz powód takiego stanu rzeczy nie był powiązany z koniecznością opieki nad dzieckiem. Inaczej mówiąc J. G. (1) nie zrezygnował z pracy bądź nie podjął jej z uwagi na konieczność opieki nad synem. Ubezpieczony od jakiegoś czasu pozostawał bez pracy i w tym czasie – skoro nie pracował – opiekował się z dzieckiem wraz z konkubiną. W związku z tym już choćby z tego powodu brak było podstaw do zaliczenia 3 lat i 2 miesięcy opieki nad dzieckiem jako okresu nieskładkowego. Innym powodem, który nie pozwolił na rozstrzygnięcie tej kwestii zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego, był fakt, iż ubezpieczony faktycznie nie wykazał, choć na nim spoczywał ciężar dowodu, że przez cały okres owych 3 lat i 2 miesięcy sprawował opiekę nad synem. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wskazuje, że matka dziecka – W. S. z tytułu urodzenia dziecka po urlopie macierzyńskim trwającym od dnia 23 kwietnia 1992r. do dnia 12 sierpnia 1995r. otrzymała urlop wychowawczy od dnia 9 września 1992r. do dnia 31 sierpnia 1995r. Okoliczność tą potwierdził pracodawca W. S., tj. Przedsiębiorstwo (...) w piśmie z dnia 5 lipca 2011r. skierowanym do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w O.. Faktycznie jednak W. S. i J. G. (1) wspólnie opiekowali się dzieckiem. W dni, kiedy W. S. pracowała, a było to co drugi dzień, to ubezpieczony zajmował się synem, zaś kiedy konkubina miała wolne, razem opiekowali się dzieckiem. To oznacza więc, że J. G. (1) stale nie opiekował się synem J. G. (2) w taki sposób, aby ten okres mógł być zaliczony jako nieskładkowy i stąd w tym zakresie odwołanie nie mogło być uwzględnione.

Kolejnym z zarzutów zgłoszonych przez J. G. (1) wobec zaskarżonej decyzji było nieprawidłowe wyliczenie okresów składkowych. W piśmie procesowym z dnia 13 sierpnia 2008r. (k. 166) pełnomocnik ubezpieczonego wnioskowała, aby Sąd zmienił pkt II.2 decyzji poprzez ustalenie wysokości emerytury przy uwzględnieniu 21 lat i 5 miesięcy okresów składkowych, tj. 259 miesięcy, w tym 21 miesięcy za granicą, tj. zaliczenie do okresów składkowych dwóch miesięcy pracy wykonywanej w Niemczech. Zaskarżona decyzja we wskazanym punkcie wskazuje, że Zakład do ustalenia wysokości emerytury uwzględnił 21 lat i 5 miesięcy okresów składkowych, tj. miesięcy 257, w tym zagranicznych 21 i jest prawidłowa. Wskazane 21 lat i 5 miesięcy, o którym pisze również pełnomocnik J. G. (1), to w istocie 257 miesięcy, a nie 259, a jeśli chodzi o 2 miesiące, kiedy ubezpieczony pracował w Niemczech, to zostały one uwzględnione, co potwierdza zestawienie organu rentowego (k. 211 – 212 a.s.) z tym, że nie jako okres zagraniczny, lecz polski. Przepisy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia
29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. wskazują, że w przypadku, gdy ustawodawstwo obowiązujące instytucję właściwą państwa członkowskiego uzależnia nabycie prawa do emerytury od udowodnienia okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w określonym wymiarze w innym państwie członkowskim, instytucja właściwa uwzględnia te okresy ubezpieczenia lub zamieszkania, zgodnie z ustawodawstwem innego państwa członkowskiego. Nadmienić należy, że przy ustalaniu uprawnień do świadczeń emerytalno – rentowych uwzględnia się okresy zatrudnienia – ubezpieczenia przebyte we wszystkich państwach członkowskich, lecz właściwe instytucje każdego z państw zobowiązane są do ustalenia i wypłaty świadczeń jedynie za okresy przebyte na terytorium swojego państwa.

W przedmiotowej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił potwierdzone na formularzu E205HU węgierskie okresy ubezpieczenia określone przez węgierską instytucję ubezpieczeniową odpowiednio jako zagraniczne okresy ubezpieczenia. Jeśli chodzi zaś o okres ubezpieczenia w Niemczech to zgodnie z art. 57 ust. 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, instytucja Państwa Członkowskiego (w tym przypadku Niemiec) nie jest zobowiązana do przyznania świadczeń z tytułu okresów ukończonych na podstawie stosowanego przez nią ustawodawstwa, które są uwzględniane w chwili realizacji ryzyka, jeżeli długość wspomnianych okresów jest mniejsza niż jeden rok oraz uwzględniając wyłącznie te okresy, żadne prawo do świadczeń nie zostało nabyte na podstawie tego ustawodawstwa. Przepisy nie zobowiązują więc instytucji państwa członkowskiego do przyznania wnioskowanego świadczenia, wobec czego instytucja drugiego państwa członkowskiego (w tym przypadku polskiej instytucji ubezpieczeniowej), w którym warunki do świadczenia zostały spełnione uwzględnia te okresy tak jakby zostały przebyte na terenie jej kraju. Wynika to z tego, że w wyjątkowych przypadkach stosowanie ust. 1 mogłoby doprowadzić do sytuacji, w której każda instytucja państwa członkowskiego byłaby zwolniona z wypłaty świadczeń z tytułu tych krótkich okresów. W związku z tym w ust. 3 art. 57 nakazuje się, aby świadczenia były wówczas przyznawane wyłącznie na podstawie ustawodawstwa ostatniego z tych państw, którego warunki są spełnione, tak jak gdyby wszystkie okresy ubezpieczenia, spełnione i brane pod uwagę zgodnie z przepisami art. 6 oraz 51 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 883/2004, zostały spełnione na podstawie ustawodawstwa tego państwa członkowskiego.

W związku z powyższym nie można zaaprobować twierdzeń ubezpieczonego, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych w zaskarżonej decyzji nie uwzględnił 2 miesięcy pracy w Niemczech oraz odpowiednio odprowadzanych z tego tytułu składek na ubezpieczenia społeczne. Niemiecka instytucja ubezpieczeniowa (...) B. – B. potwierdziła okres ubezpieczenia w ilości poniżej 12 miesięcy i jednocześnie odmówiła prawa do wypłacania świadczenia niemieckiego. W związku z tym ten okres decyzją z dnia 20 grudnia 2011r. o przyznaniu emerytury, został prawidłowo wliczony do ogólnego stażu pracy jako okres polski, a wykazana w decyzji ilość 21 miesięcy okresów zagranicznych obejmuje wyłącznie okresy węgierskie i nie zachodzi tu żaden błąd, który musiałby podlegać korekcie.

Kolejną kwestią wymagającą rozstrzygnięcia była okoliczność związana z opłacaniem składek na ubezpieczenie zdrowotne. J. G. (1) od dnia 14 kwietnia 2010r. do dnia
31 grudnia 2011r. pobierał zasiłek stały z Ośrodka Pomocy Społecznej w Z..
Ośrodek Pomocy Społecznej odprowadzał składki na ubezpieczenie zdrowotne. Decyzją z dnia 20 grudnia 2011r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. przyznał ubezpieczonemu świadczenie emerytalne od dnia 14 kwietnia 2010r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. J. G. (1) w dniu 13 stycznia 2012r. dokonał zwrotu całości należności podlegającej zwrotowi z tytułu zasiłku stałego, a organ rentowy dokonał potrącenia składki na ubezpieczenie zdrowotne. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyjął, że zgodnie z art. 82 ust. 6 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, w przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego składka finansowana z budżetu państwa jest opłacana tylko wtedy, gdy nie ma innego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Jednocześnie wskazał, że w takim przypadku ubezpieczony ma obowiązek poinformować płatnika składek o opłacaniu składek z innego tytułu. Co istotne, organ rentowy w pismach procesowych wielokrotnie podnosił, że po raz drugi potrącił składkę na ubezpieczenie zdrowotne, a powyższa sytuacja powstała w wyniku opóźnienia w zidentyfikowaniu zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego (m.in. pisma ZUS z dnia 7 września 2012r., z dnia 19 października 2012r., 14 listopada 2012r.).

Zagadnienie potrącania składek na ubezpieczenie zdrowotne uregulowane zostało w sposób szczegółowy w ustawie z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2004r., nr 210, poz. 2135). Art. 66 określa kto podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego. W ust. 1 pkt 16 zostały wymienione osoby pobierające emeryturę lub rentę, osoby w stanie spoczynku pobierające uposażenie lub uposażenie rodzinne oraz osoby pobierające uposażenie po zwolnieniu ze służby lub świadczenie pieniężne o takim samym charakterze. Z kolei ust. 1 pkt 26 wskazuje na osoby pobierające zasiłek stały z pomocy społecznej niepodlegające obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Zgodnie z art. 72 ust. 1 obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób pobierających emeryturę lub rentę powstaje od dnia, od którego przysługuje wypłata emerytury lub renty, i wygasa z dniem zaprzestania pobierania świadczenia. Odnośnie osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 26, obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego obejmuje okres od dnia przyznania zasiłku do dnia utraty prawa do zasiłku (art. 73 pkt 9).

W art. 82 w/w ustawy, do którego odwoływała się pełnomocnik ubezpieczonego na rozprawie w dniu 7 marca 2013r. (k. 93 – 94 a.s.) wskazano tytuły ubezpieczeń, z których należy odprowadzać składkę na ubezpieczenie zdrowotne w sytuacji wystąpienia u danej osoby zbiegu dwóch lub większej liczby tytułów do objęcia jej obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym. W przypadku, gdy ubezpieczony uzyskuje przychody z więcej niż jednego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 ustawy, składka na ubezpieczenie zdrowotne opłacana jest z każdego z tych tytułów odrębnie (art. 82 ust. 1). Oznacza to, że jeśli np. dana osoba jest pracownikiem objętym ubezpieczeniem społecznym i jednocześnie pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy, to podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu zarówno jako pracownik, jak i jako rencista. Podobnie jeśli pracownik objęty ubezpieczeniem społecznym prowadzi jednocześnie pozarolniczą działalność gospodarczą (z tytułu której spełnia warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym), to podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu z dwóch tytułów, czyli jako pracownik i jako przedsiębiorca. W sytuacji zaś, gdy w ramach jednego z tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego wymienionych w art. 66 ust. 1 ubezpieczony uzyskuje więcej niż jeden przychód, składka na ubezpieczenie zdrowotne jest opłacana od każdego z uzyskanych przychodów odrębnie (art. 82 ust. 2). Oznacza to więc, że pracownik, który jest zatrudniony u dwóch pracodawców (i podlega ubezpieczeniu społecznemu u dwóch pracodawców), odprowadza składkę na ubezpieczenie zdrowotne z każdego stosunku pracy. Podobnie jest także w przypadku zleceniobiorców, którzy mają równocześnie zawartych kilka umów zlecenia z różnymi podmiotami. Składkę na ubezpieczenie zdrowotne są oni zobowiązani odprowadzać od przychodu osiągniętego z tytułu każdej umowy zlecenia. Z kolei w przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, składka finansowana z budżetu państwa jest opłacana tylko wtedy, gdy nie ma innego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. W takiej sytuacji ubezpieczony ma obowiązek poinformować płatnika składek o opłacaniu składek z innego tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Z kolei w przypadku zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, gdy w ramach każdego z tych tytułów składka finansowana jest z budżetu państwa, składka jest opłacana wyłącznie z tytułu, który powstał najwcześniej. Jeżeli tytuły powstały równocześnie, składka jest opłacana z pierwszego zgłoszonego tytułu do objęcia ubezpieczeniem zdrowotnym (art. 82 ust. 6 i 7).

W przedmiotowej sprawie powołany przepis art. 82 ustawy nie ma zastosowania, ponieważ w przypadku J. G. (1) nie mamy do czynienia z sytuacją zbiegu tytułów do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego. Taki przypadek wystąpiłby wówczas, gdyby ubezpieczony miał równolegle dwa źródła przychodów, z których każde rodziłoby tytuł ubezpieczenia zdrowotnego, a więc np. był jednocześnie emerytem pobierającym emeryturę oraz uzyskującym świadczenie z innego tytułu. J. G. (1) tymczasem od momentu, kiedy nabył emeryturę, a więc od dnia 14 kwietnia 2010r., nie miał innych źródeł przychodu. Wprawdzie pobrał zasiłek stały z OPS w okresie, kiedy emerytura jeszcze nie była mu przyznana, ale musiał go zwrócić, gdyż było to świadczenie nienależne. W związku z tym w okresie od dnia 14 kwietnia 2010r. nie mamy do czynienia ze zbiegiem dwóch tytułów do uiszczenia składek na ubezpieczenie zdrowotne, tj. emerytury i zasiłku stałego. Jedno z tych świadczeń, choć wypłacone, zostało zwrócone, a więc należy przyjmować, że tak jakby do jego wypłaty nie doszło. To z kolei wskazuje, że od dnia 14 kwietnia 2010r. u J. G. (1) nie ma zbiegu tytułów ubezpieczenia zdrowotnego i art. 82 ustawy nie może mieć zastosowania. Jedynym tytułem rodzącym podstawę do uiszczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne jest emerytura i od niej – zgodnie z powołanymi wcześniej przepisami – powinna być naliczona i odprowadzona składka na ubezpieczenie zdrowotne. Nie ma przy tym znaczenia, że przyznanie i wypłacenie emerytury nastąpiło kumulatywnie za okres kilku miesięcy. To nie oznacza, że w takim przypadku składka nie powinna być odprowadzona. Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 1 lipca 2014r. (III AUa 14/14), jeżeli decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych zostanie stwierdzone, że dana osoba, podlegała w określonym czasie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, to skutkiem tego jest objęcie tej osoby z mocy prawa obowiązkowo ubezpieczeniem zdrowotnym, co nie wymaga potwierdzenia decyzją NFZ.

Potwierdzeniem powołanego stanowiska jest brzmienie przepisów rozporządzenia z dnia 20 grudnia 2004r. w sprawie szczegółowego sposobu ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne rolników, ich domowników oraz osób pobierających emeryturę lub rentę rolniczą, a także terminów i trybu ich opłacania (Dz. U. z 2004r., Nr 286, poz. 2872 ze zm.). W § 6 ust. 1 wskazano, że składkę nalicza się od kwoty emerytury lub renty za bieżący miesiąc oraz wypłaty wyrównawczej za poprzedni okres. Wprawdzie powołany akt prawny dotyczy emerytury rolniczej, ale zdaniem Sądu taka sama zasada, jak wynikająca z powołanego przepisu, odnosi się też do innych świadczeń emerytalnych, gdzie składki również nalicza się i od wypłaty bieżącej, i od wypłaty wyrównawczej.

Opisywana sytuacja zaistniała w rozważanym przypadku, gdzie ZUS naliczył składkę zdrowotną od wyrównania emerytury wypłaconego ubezpieczonemu i zdaniem Sądu miał ku temu pełne prawo. Niezasadne jest zatem stanowisko ubezpieczonego kwestionujące naliczenie tej składki i wskazujące na konieczność jej zwrotu ubezpieczonemu. W ocenie Sądu w zaistniałej sprawie nie ma jakiejkolwiek kwoty, która powinna być zwrócona J. G. (1). Składka na ubezpieczenie zdrowotne od zasiłku stałego, została zapłacona, ale nie była należna. Ponadto, jest ona odprowadzana z budżetu państwa, a więc – nawet przy założeniu, iż była ona zapłacona nienależnie – nie ma podstaw do jej zwrotu ubezpieczonemu. Z kolei emerytura była od 14 kwietnia 2010r. jedynym prawidłowym tytułem ubezpieczenia zdrowotnego i stąd naliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne było prawidłowe, a zatem odwołanie w tej części nie mogło być uwzględnione.

J. G. (1) w toku postępowania kwestionował również okres, za jaki zostały naliczone odsetki od świadczenia emerytalnego, wskazując, że wniosek o przyznanie emerytury na podstawie polskich, węgierskich i niemieckich okresów ubezpieczenia złożył w dniu 15 lutego 2010r., natomiast organ rentowy wydał decyzję w tym przedmiocie po upływie ponad 21 miesięcy, tj. w dniu 20 grudnia 2011r. Nie ulega także wątpliwości, że ubezpieczony przez w/w okres regularnie kontaktował się z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych listownie bądź telefonicznie, o czym świadczą jego pisma skierowane do organu rentowego, jak i notatki służbowe pracowników ZUS dołączone do akt sprawy. Co więcej, ubezpieczony skierował skargę do Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczącą przedłużającego się postępowania o świadczenie emerytalne. W odpowiedzi na pismo dotyczące interwencji Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że z uwagi na duży przyrost wniosków i korespondencji kierowanych do Wydziału Realizacji Umów Międzynarodowych postępowanie w sprawie ustalenia uprawnień zostało wdrożone dopiero w dniu 11 sierpnia 2010r. W tej dacie Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych sporządził wniosek unijny o emeryturę i przekazał go odpowiedniej niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej wraz z potwierdzeniem polskiego przebiegu ubezpieczenia. Ponadto zwrócono się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
(...) Oddział w W. Inspektorat w W. o potwierdzenie okresów zatrudnienia od 11 grudnia 1985r. do 10 marca 1986r. oraz od 9 listopada 1995r. do 1 grudnia 1995r.
W związku z brakiem odpowiedzi od organu rentowego, w dniu 7 stycznia 2011r. ponownie zwrócono się z prośbą o potwierdzenie w/wy okresów zatrudnienia. W dniu
10 września 2010r. otrzymano z instytucji niemieckiej informację, że wniosek o świadczenie niemieckie został załatwiony decyzją odmawiającą prawa do świadczenia oraz potwierdzenie przebiegu ubezpieczenia na terenie Niemiec w ilości 2 miesięcy. W dniu 12 stycznia 2011r. wystosowano także unijny wniosek do węgierskiej instytucji ubezpieczeniowej o rozpatrzenie prawa do emerytury wraz z prośbą
o potwierdzenie okresów ubezpieczenia na terenie Węgier. Jednakże błędne zaadresowanie przez organ rentowy wniosku spowodowało wydłużenie się przedmiotowej procedury. Nie ulega zatem wątpliwości, że dopiero indywidualne działania J. G. (1)
w postaci wystosowania pism do instytucji węgierskiej, przetłumaczone na koszt odwołującego przez tłumacza przysięgłego na język węgierski umożliwiły sprawniejsze załatwienie sprawy. Zarówno niemiecka, jak i węgierska instytucja ubezpieczeniowa przesłała dokumentację wymaganą do wydania decyzji przez organ rentowy przed upływem 14 dni od daty wpływu do tych instytucji stosownych wniosków.

Odnosząc się do powyższej kwestii wskazać należy, że art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.
z 2013r., poz. 1440 ze zm.) określa, że organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Celem tego przepisu jest zagwarantowanie ubezpieczonym możliwie szybkiego uzyskania świadczenia bez zbędnego przedłużania postępowania w sprawie o jego nabycie. W przypadku uchybienia powyższemu terminowi, organ rentowy popada w zwłokę ze spełnieniem świadczenia, czego konsekwencją jest obowiązek zapłaty odsetek w ustawowej wysokości (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 21 marca 2012r., III AUa 108/12).

Zgodnie z art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.), jeżeli Zakład – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z dnia 12 lutego 1999r.) określa, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń – do dnia wypłaty świadczeń.

J. G. (1) w piśmie procesowym z dnia 29 kwietnia 2013r. prostującym stanowisko pełnomocnika, wnosił o zasądzenie odsetek za okres od dnia 14 maja 2010r. do dnia 6 stycznia 2012r. i Sąd takie stanowisko zaaprobował. Zdaniem Sądu organ rentowy mógł wydać decyzję emerytalną znacznie wcześniej niż to nastąpiło i za opóźnienie ponosi odpowiedzialność. Jak zostało wskazane J. G. (1) złożył wniosek o emeryturę w dniu 15 lutego 2010r. Wprawdzie wiek emerytalny ukończył dopiero 14 kwietnia 2010r., ale ta okoliczność nie powodowała, że pomiędzy 15 lutego 2010r. a 14 kwietnia 2010r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych był zwolniony z obowiązku prowadzenia postępowania wyjaśniającego chyba, że wydałby decyzję odmawiającą świadczenia emerytalnego z uwagi na nieosiągnięcie wymaganego wieku, ale tego nie uczynił. Zdaniem Sadu niezwłocznie po 15 lutego 2010r. powinny być podjęte czynności zamierzające do wydania decyzji, tj. od razu, a nie po niemal miesiącu sprawa powinna być przekazana do ZUS Oddział w O.. Ponadto niezwłocznie po złożeniu wniosku jednocześnie, a nie etapami i to bardzo odległymi czasowo, powinny być podjęte czynności mające na celu potwierdzenie okresów ubezpieczenia J. G. (1), w tym okresów zagranicznych. Tymczasem organ rentowy dopiero w sierpniu 2010r. wystąpił do niemieckiej instytucji ubezpieczeniowej, a do węgierskiej instytucji ubezpieczeniowej dopiero w styczniu 2011r., kiedy interwencję w sprawie podjęło Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. Dodatkowo, monity ponaglające instytucję węgierską były wysyłane zbyt rzadko i dopiero osobiste wystąpienie ubezpieczonego do instytucji węgierskiej spowodowało przesłanie stosownych dokumentów. Instytucja niemiecka z kolei udzieliła odpowiedzi w ciągu kilkunastu dni. Problemem była więc nie opieszałość instytucji ubezpieczeniowych zagranicznych i długie oczekiwanie na ich odpowiedzi, lecz zwlekanie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wdrożeniem stosowanej procedury i skierowaniem odpowiednich pism. Jak wskazywał organ rentowy było to spowodowane dużym przyrostem spraw w Wydziale Realizacji Umów Międzynarodowych, lecz nie jest to sytuacja, w której organ rentowy nie ponosiłby odpowiedzialności za opóźnienie. Zdaniem Sądu, gdyby organ rentowy bez opieszałości, lecz niezwłocznie po wpływie wniosku J. G. (1), podjął wszystkie czynności w sprawie, to do dnia 13 maja 2014r. mogłaby zostać wydana decyzja przyznająca emeryturę i nie jest prawdą, by wyjaśnienie okoliczności choćby związanych z zagranicznymi okresami ubezpieczenia, miało przedłużać trwające postępowanie aż tak znacznie. Gdyby pisma do instytucji węgierskiej i niemieckiej zostały wysłane jeszcze w lutym 2010r., to biorąc pod uwagę okresy po jakich udzielono odpowiedzi J. G. (1), do dnia 13 maja 2010r. mogłoby nastąpić wydanie decyzji. Instytucja niemiecka, do której zwrócono się w sierpniu 2010r. udzieliła odpowiedzi po kilkunastu dniach. Z kolei instytucja węgierska była kilka razy ponaglana, ale gdyby pismo do tej instytucji było wysłane w lutym 2010r., na właściwy adres, a w razie konieczności szybko kierowano by ponaglenia, to do 13 maja 2010r. mogłoby nastąpić wydanie decyzji szczególnie, że instytucja węgierska w ciągu 14 dni udzieliła odpowiedzi J. G. (1).

Nie ulega zatem wątpliwości, że podjęcie czynności przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. nastąpiło z rażącym opóźnieniem. W takiej sytuacji organ rentowy ponosi odpowiedzialność za opóźnienie w wypłacie świadczenia rentowego wnioskodawcy, co stanowi podstawę do wypłaty J. G. (1) odsetek za to opóźnienie. Wobec powyższego, na podstawie przytoczonych powyżej przepisów oraz na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał J. G. (1) odsetki od emerytury naliczonej za okres od 14 kwietnia 2010r. do dnia 31 grudnia 2010r., poczynając od dnia 14 maja 2010r. do dnia 6 stycznia 2012r., czyli do daty kiedy przekazano przekaz pieniężny J. G. (1). W pozostałym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W odniesieniu do odwołania J. G. (1) w części dotyczącej zaliczki na podatek dochodowy podnieść należy, że sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych stanowią sprawy cywilne w znaczeniu formalnoprawnym, dla których przepisy kodeksu postępowania cywilnego wskazują drogę postępowania cywilnego. Stosownie do art.
476 § 2 k.p.c. przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy,
w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących: ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia rodzinnego, emerytur i rent, innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, odszkodowań przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji lub Służbie Więziennej. W myśl art. 476 § 3 k.p.c. przez sprawy
z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się także sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie, a także sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności, sprawy o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami otwartych funduszy emerytalnych a tymi funduszami lub ich organami oraz sprawy ze stosunków między emerytami lub osobami uposażonymi w rozumieniu przepisów
o emeryturach kapitałowych a Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy uznał, że nie jest, podobnie jak organ rentowy, uprawniony do orzekania w przedmiocie ustalania i określania zobowiązania podatkowego, gdyż leży to w gestii będących organami administracji publicznych – organów podatkowych, którymi są: naczelnik właściwego urzędu skarbowego jako organ podatkowy pierwszej instancji oraz naczelnik właściwej izby skarbowej jako organ podatkowy drugiej instancji (art. 13 § 1 Ordynacji podatkowej w związku z art. 5 ust. 6 i 7 ustawy o urzędach i izbach skarbowych). Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 3 marca 2011r. (II UK 296/10) wskazując, że sprawa wszczęta na skutek odwołania od decyzji organu rentowego, kwestionującego zasadność pobrania z wypłaconego wnioskodawcy świadczenia emerytalnego zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych ma charakter administracyjnoprawny i podlega kognicji sądownictwa administracyjnego w ramach sprawowanej przez niego – poprzez orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne – kontroli nad działalnością administracji publicznej (art. 3 § 2 pkt 1 ustawy z 2002r. Prawo
o postępowaniu przed sądami administracyjnymi).

Zgodnie z treścią art. 464 k.p.c. odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ.
W tym wypadku Sąd przekaże mu sprawę. Z tego względu Sąd Okręgowy - na podstawie art. 464 k.p.c. – odwołanie w części dotyczącej zaliczki na podatek dochodowy przekazał Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w W. jako właściwemu.

Jednocześnie Sąd Okręgowy na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 11 ust.
2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( tekst jedn. Dz. U. z 2013 r. poz. 490) przyznał radcy prawnemu R. R. kwotę 60,00 zł plus VAT ze środków Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej J. G. (1) z urzędu.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)