Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 4 października 2017 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy B. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania B. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 1 czerwca 2017 r. nr (...)

o d d a l a o d w o ł a n i e

/-/ SSO B. Łożyńska-Motyka

Sygn. akt: IV U 948/17

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 1 czerwca 2017 r., znak: (...)odmówił B. K. prawa do wcześniejszej emerytury wobec niespełnienia wszystkich przesłanek z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, podnosząc że wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 r. nie udowodniła wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, lecz jedynie 12 lat, 5 miesięcy i 18 dni takiej pracy.

Od powyższej decyzji odwołanie złożyła B. K., wnosząc o jej zmianę i przyznanie prawa do wnioskowanego świadczenia. Wskazała, że organ niesłusznie nie uznał jej pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 15 lat. Argumentowała, że Zakład wbrew przepisom prawa pracy nie uwzględnił do okresu jej zatrudnienia, od którego zależą przepisy pracownicze, w tym uprawnienia do wcześniejszej emerytury - okresów przebywania na urlopie wychowawczym od 22 grudnia 1983 r. do 31 maja 1987 r. i od 21 czerwca 1988 r. do 3 maja 1990 r. Powołała się w tym zakresie na orzecznictwo Sądu Najwyższego, wskazując uchwałę tego Sądu z dnia 18 maja 2011 r. W podsumowaniu skarżąca podniosła, że zaliczenie urlopu wychowawczego do stażu pracy w szczególnych warunkach, pozwoli na spełnienie wszystkich przesłanek do przyznania wcześniejszej emerytury.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zaprezentowaną w treści zaskarżonej decyzji. Pozwany wskazał, że do stażu pracy w warunkach szczególnych nie uwzględnił okresów zatrudnienia skarżącej w (...) S.A. od 22 grudnia 1983 r. do 31 maja 1987 r. i od 21 czerwca 1988 r. do 3 maja 1990 r., kiedy to korzystała z urlopów wychowawczych. Wyjaśnił, że okres urlopu wychowawczego co do zasady wliczany jest do ogólnego stażu pracy - w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) nazywanym „wymaganym okresem zatrudnienia”, od którego zależy prawo do emerytury – ale nie jest wliczany do okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, która to jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na danym stanowisku pracy. Na poparcie swojego stanowiska organ rentowy wskazał ugruntowany w tym zakresie pogląd Sądu Najwyższego, zgodnie z którym w okresie urlopu wychowawczego pracownik zwolniony jest z obowiązku świadczenia pracy w celu umożliwienia sprawowania osobistej opieki nad małym dzieckiem. Nie ma więc podstaw do zaliczenia takiego urlopu do okresu pracy w szczególnych warunkach, skoro pracownik w czasie jego trwania zwolniony jest ze świadczenia takiej pracy.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje :

B. K., urodzona dnia (...), złożyła do ZUS w dniu 12 maja 2017 r. wniosek o wcześniejszą emeryturę.

W oparciu o zgromadzone dowody, w tym świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 20 czerwca 2013 r. załączone do niniejszego wniosku (k-5, plik–III akt ZUS), dokumenty dotyczące przebiegu zatrudnienia przedłożone w 2001 r. na potrzeby ustalenia kapitału początkowego (plik- I akt ZUS) oraz w związku z ustaleniem w 2013 r. uprawnień do świadczenia przedemerytalnego (plik – II akt ZUS), organ rentowy w dniu 1 czerwca 2017 r. wydał zaskarżoną decyzję, którą odmówił jej prawa do wcześniejszej emerytury.

(dowód: wniosek – k – 4, zaskarżona decyzja – k – 10, plik-III akt ZUS.)

Odwołująca nie jest członkiem OFE, zaś w dniu 21 stycznia 2015 r. ukończyła wiek 55 lat.

W toku postępowania o emeryturę przed organem rentowym na dzień 1 stycznia 1999 r. ubezpieczona udowodniła 23 lata, 4 miesiące i 6 dni okresów składkowych i nieskładkowych, jednak w ocenie Zakładu nie udokumentowała wymaganego przepisami ubezpieczeniowymi 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, lecz 12 lat, 5 miesięcy i 18 dni.

B. K. na podstawie wniosku z dnia 30 grudnia 2013 r., decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. Inspektorat w S. z dnia 28 stycznia 2014 r. nabyła od dnia 31 grudnia 2013 r. prawo do świadczenia przedemerytalnego.

(dowód: decyzja – k -25, plik-II akt ZUS.)

W latach swojej aktywności zawodowej wnioskodawczyni była zatrudniona między innymi w (...) S.A. w R. od dnia 1 sierpnia 1979 r. do 20 czerwca 2013 r. W wymienionej spółce w okresach:

- od 1 sierpnia 1979 r. do 4 sierpnia 1983 r.,

- od 1 czerwca 1987 r. do 20 czerwca 1987 r.,

- od 4 maja 1990 r. do 31 grudnia 2008 r.

stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała prace na stanowiskach wymienionych w wykazie A, Dział XIV, poz. 17 – lakierowanie ręczne lub natryskowe – nie zhermetyzowane, w którym jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie A, Dział XIV, poz. 17 – malarz farbami zawierającymi substancje toksyczne - uszczegółowione w wykazie stanowiących załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr 16 Ministra Rolnictwa Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 31 marca 1988 r.

Powyższe okresy zatrudnienia zostały uwzględnione przez organ rentowy do stażu pracy w szczególnych warunkach skarżącej w łącznym wymiarze 12 lat, 5 miesięcy i 18 dni.

(dowód: świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach – k - 5, plik-III akt ZUS.)

W trakcie zatrudnienia w (...) S.A. B. K. urodziła troje dzieci. We wskazanej spółce, w okresach :

- od 22 grudnia 1983 r. do 23 lipca 1985 r.,

- od 30 października 1985 r. do 31 maja 1987 r.

- od 21 czerwca 1988 r. do 3 maja 1990 r.

korzystała z urlopu wychowawczego w związku ze sprawowaniem opieki nad dziećmi. Ponadto, od dnia 24 lipca 1985 r. do 29 października 1985 r. przebywała na urlopie macierzyńskim.

(dowód: potwierdzenie zakładu pracy o wykorzystaniu okresu zasiłku macierzyńskiego i urlopach wychowawczych – k – 8, plik-III akt ZUS.)

Wskazane powyżej okresy organ rentowy uwzględnił do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawczyni przy wyliczaniu okresów składkowych i nieskładkowych do dnia 1 stycznia 1999 r., koniecznych do ustalenia uprawnień do emerytury z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

(dowód: karta przebiegu zatrudnienia – k – 9, plik –III akt ZUS.)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni jest niezasadne.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił B. K. prawa do wcześniejszej emerytury, albowiem w ocenie organu rentowego nie udokumentowała ona 15 lat pracy w szczególnych warunkach, lecz 12 lat, 5 miesięcy i 5 dni takiej pracy.

Skarżąca podnosiła w odwołaniu, że posiada wymagane przepisami 15 lat pracy w szczególnych warunkach, bowiem Zakład wbrew przepisom prawa pracy nie uwzględnił do okresu jej zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze, w tym uprawnienia do wcześniejszej emerytury – okresów przebywania na urlopie wychowawczym. Na poparcie swojego stanowiska wskazała orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., I UZP 1/11.

Organ rentowy przedstawił przeciwną argumentację, wskazując że w świetle obowiązujących przepisów ubezpieczeniowych oraz utrwalonego orzecznictwa sądowego, nie ma podstaw do zaliczenia urlopu wychowawczego do okresu pracy w szczególnych warunkach. Wyjaśnił, że okresy urlopów wychowawczych zostały uwzględnione przez organ rentowy do ogólnego stażu pracy odwołującej na etapie ustalania okresów składkowych i nieskładkowych do dnia 1 stycznia 1999 r., koniecznych do nabycia emerytury z art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 184 tej ustawy, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura, jeśli spełniają następujące warunki:

1)  osiągną wiek wynoszący zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), co najmniej 60 lat dla mężczyzn (55 lat dla kobiet),

2)  na dzień 1 stycznia 1999 r. posiadają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat dla mężczyzn (20 lat dla kobiet), w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych wymienionych w wykazie A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze,

3)  nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego.

Natomiast zgodnie z art. 7 pkt 5 a cyt. ustawy, okresami nieskładkowymi są okresy przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury lub renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu opieki nad dzieckiem w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat.

Z kolei okresami składkowymi są między innymi okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego (art. 6 ust. 1 pkt 7 cyt. ustawy).

Ponadto, zgodnie z art. 186 ⁵ k.p., okres urlopu wychowawczego, w dniu jego zakończenia, wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

W ocenie Sądu Okręgowego, zaskarżona decyzja jest prawidłowa, a stanowisko zaprezentowane przez organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie jest całkowicie trafne.

Po pierwsze rację ma pozwany, że wskazana przez odwołującą Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., I UZP 1/11 odnosi się do innego stanu faktycznego i prawnego. W uchwale tej Sąd Najwyższy poddał w ujęciu historycznym analizie prawnej kwestię wliczania w okresie od 28 stycznia 1972 r. bezpłatnych urlopów dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi, a później okresów urlopów wychowawczych, nie tylko do uprawnień pracowniczych, ale również - do okresów, od których uzależnione jest prawo do nabywania świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Okresy takie traktowane były jak okresy zatrudnienia, natomiast od 1 stycznia 1983 r. jako okresy równorzędne z okresem zatrudnienia w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, a od 1991 r. - jako okresy nieskładkowe. Uchwała dotyczyła więc statusu pracownika osób korzystających z bezpłatnego urlopu dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi, a później z urlopu wychowawczego – i ich zaliczenia do ogólnego stażu ubezpieczeniowego. Organ rentowy w niniejsze sprawie wskazał, że na tle tej uchwały, okresy urlopu wychowawczego skarżącej – zostały doliczonej do jej ogólnego okresu zatrudnienia.

Po drugie, z orzecznictwa sądowego dotyczącego problematyki wykonywania pracy w szczególnych warunkach jednoznacznie wynika, że w świetle § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów dnia 7 lutego 1983 r. - praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego i załącznikach do niego (por. np. uzasadnienia wyroku : Sądu Najwyższego z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152 oraz z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, LEX nr 619638).

To właśnie na tle tej regulacji Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 kwietnia 2013 r., I UK 561/12 (niepublikowanym), wykluczył możliwość zaliczenia okresów przebywania na urlopach wychowawczych do staży pracy w szczególnych warunkach uprawniającego do emerytury z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W jego uzasadnieniu podkreślono, że przewidziane w rozporządzeniu w sprawie wieku emerytalnego i art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej rozróżnienie między okresem składkowym i nieskładkowym (zatrudnienia) a okresem wykonywania pracy, nie powinno być znoszone w drodze wykładni. Wymóg okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze winien więc odnosić się do okresu faktycznego wykonywania takiej pracy, z pominięciem okresów wyłącznie formalnego pozostawania w zatrudnieniu, w których pracownik - zgodnie z treścią łączącego go z pracodawcą stosunku pracy - zajmuje stanowisko, z którym łączy się wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, lecz w rzeczywistości pracy tej nie wykonuje, a tym samym nie jest narażony na uciążliwość związaną z warunkami lub charakterem pracy.

Okres niewykonywania pracy nie wpływa zatem na szybszą utratę zdolności pracownika do zarobkowania. Jeśli więc przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie takiej pracy, a nie pozostawanie w stosunku pracy, to nie ma podstaw do zaliczenia urlopu wychowawczego do okresu pracy w szczególnych warunkach, skoro pracownik w czasie tego urlopu jest zwolniony z obowiązku świadczenia pracy w takich szczególnych warunkach. Powyższy pogląd został wielokrotnie potwierdzony w innych orzeczeniach sądów (por. np. uzasadnienie wyroku: Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2013 r., II UK 127/13, OSNP 2015/1/14, Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17 stycznia 2014 r., III AUa 425/13, LEX nr 1428149, Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 lutego 2015 r., III AUa 452/14, Biul.SAKa 2015/4/37-38, LEX nr 1959468).

Również Sąd Apelacyjny Szczecinie w wyroku z dnia 9 lipca 2014 r., III AUa 1157/13 wskazał, że: „ urlop wychowawczy wliczany jest do ogólnego stażu pracy, zwanego w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) "wymaganym okresem zatrudnienia", od którego zależy prawo do emerytury, ale nie do okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach”.

W konsekwencji, w kontekście powyższych norm prawnych i przedstawionego orzecznictwa Sądu Najwyższego, brak było podstaw prawnych do zamiany zaskarżonej decyzji.

Bez wątpienia B. K. pracowała w szczególnych warunkach w (...) S. A. w R., a organ rentowy na podstawie świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, zaliczył ten okres do stażu pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 12 lat, 5 miesięcy i 18 dni.

Zakład prawidłowo też uwzględnił okres urlopów wychowawczych skarżącej w tej spółce zaliczając je do „wymaganego okresem zatrudnienia", o jakim mowa w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, od którego zależy prawo do wcześniejszej emerytury.

Kierując się powyższym, Sąd Okręgowy z mocy art. art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie B. K. jako bezzasadne.

/-/ SSO Beata Łożyńska-Motyka