Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2014 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2014 r. w Gdańsku

sprawy J. R.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o ubezpieczenie społeczne rolników

na skutek apelacji J. R.

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 3 grudnia 2013 r., sygn. akt V U 1913/13

1.  uchyla zaskarżony wyrok w części rozstrzygającej o żądaniu o ustalenie podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przez wnioskodawcę J. R. od 1 lipca 2006 roku do 14 lutego 2012 roku i w tym zakresie odrzuca odwołanie;

2.  w pozostałej części oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 452/14

UZASADNIENIE

Ubezpieczony J. R. wniósł odwołanie od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 8 sierpnia 2013 r. odmawiającej mu objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników z tytułu użytkowania gruntów w miejscowości K..

We wniesionym odwołaniu podnosił, że przedmiotowa decyzja jest dla niego krzywdząca, albowiem spełnia wszystkie warunki do objęcia go ubezpieczeniem społecznym rolników.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od ubezpieczonego kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Słupsku - V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia
3 grudnia 2013 r. w sprawie V U 1913/13 oddalił odwołanie (punkt pierwszy) oraz zasądził
od ubezpieczonego J. R. na rzecz pozwanego organu rentowego Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt drugi).

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu pierwszej instancji.

Ubezpieczony od 1981 r. posiadał gospodarstwo rolne wraz z małżonką o powierzchni
13,76 ha (2,42 ha przeliczeniowe). Od sierpnia 1990 r. prowadził działalność gospodarczą i podlegał ubezpieczeniu w ZUS. Ubezpieczony zgłosił się do ubezpieczenia społecznego rolników wnosząc
o objęcie go ubezpieczeniem rolników od 1 października 1998 r. W okresach od 1 października
1998 r. do 6 maja 1999 r. oraz od 7 maja 1999 r. do 30 czerwca 2006 r. J. R. podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników. W 2006 r. w kwietniu i w maju J. R. i jego była małżonka E. O., jako współwłaściciele gospodarstwa rolnego, darowali na rzecz dwóch synów część gospodarstwa rolnego i część sprzedali na rzecz spółki jawnej w O..
O powyższym nie zawiadomili KRUS. Zachowali nadal własność gruntów o powierzchni
3,67 ha fizycznych, które nie dawały 1 ha przeliczeniowego. W 2008 r. ponownie sprzedano część gruntu. J. R. po sprzedaży ziemi położonej w S., gmina G., wyjechał do miejscowości K. koło S.. Zawiadomił KRUS Oddział (...) w O.
o podjęciu z dniem 1 kwietnia 2009 r. działalności gospodarczej. Decyzją z dnia 27 kwietnia 2009 r. stwierdzono spełnianie przez niego warunków do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Z powodu nieprzedłożenia do KRUS zaświadczenia Urzędu Skarbowego o osiągniętym dochodzie za 2009 r. ubezpieczony został wyłączony z ubezpieczenia społecznego rolników. Jednakże na jego wniosek termin został mu przywrócony i ponownie decyzją z dnia 15 lipca 2010 r. stwierdzono podleganie przez niego ubezpieczeniu społecznemu rolników. Decyzja zawierała pouczenie o obowiązku informowania Kasy o każdej okoliczności mającej wpływ na podleganie ubezpieczeniu wskazując, iż jest to także zmiana obszaru użytków rolnych gospodarstwa rolnego.
W wyniku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydał decyzję z dnia
14 lutego 2012 r. stwierdzającą ustanie ubezpieczenia społecznego rolników od 1 lipca 2006 r. Jego odwołanie od decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Słupsku - V Wydziału Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 maja 2012 r., sygn. akt V U 361/12. Apelację ubezpieczonego od wyroku oddalił w dniu 26 lutego 2013 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w sprawie III AUa 1451/12. Ziemia w S., której współwłaścicielem był nadal odwołujący od 2006 r. leżała odłogiem. J. R. z posiadanego inwentarza zatrzymał dwa konie, które zabrał do K.. Trzymał je w celach rekreacyjnych „pod siodło”. Utrzymanie koni było możliwe dzięki sąsiadowi A. M. zajmującemu się hodowlą owiec, który użyczył odwołującemu 5 ha ziemi i zaadoptował pomieszczenie przy owczarni. W dniu 12 lipca 2013 r. ubezpieczony J. R. przedłożył w rolniczym organie rentowym dokumenty w celu objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników
z tytułu prowadzenia działalności rolniczej w miejscowości K..

Na wstępie zważyć należy, że przedmiotem sporu w rozpoznawanej sprawie była kwestia podlegania ubezpieczeniom społecznym rolników, która to kwestia była już wcześniej przedmiotem rozpoznania Sądu Okręgowego - V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w S. w sprawie VU 361/12, a także Sądu Apelacyjnego w Gdańsku w sprawie III AUa 1451/12.

Sąd Okręgowy w rozważaniach prawnych odwołał się do treści art. 365 § 1 k.p.c. i 366 k.p.c. oraz stanowiska judykatury w tym zakresie.

J. R. po uprawomocnieniu się wyroku z dnia 25 maja 2012 r., wystąpił
z nowym wnioskiem o objęcie go ubezpieczeniem społecznym rolników. Organ rentowy rozpoznając wniosek, przeprowadził uzupełniające postepowanie w sprawie i wydał zaskarżoną decyzję. Wobec czego brak było podstaw, aby przedmiotowe odwołanie ubezpieczonego odrzucić, niemniej Sąd rozpoznający niniejsza sprawę jest związany wcześniejszym rozstrzygnięciem w tej sprawie. Mając
na względzie powyższe okoliczności, nie może budzić żadnych wątpliwości, że na gruncie niniejszej sprawy i sprawy prawomocnie rozstrzygniętej zachodzi zarówno tożsamość przedmiotowa, jak
i podmiotowa. Skoro zatem, pomiędzy stronami niniejszego postępowania została już prawomocnie przesądzona kwestia podlegania ubezpieczonego ubezpieczeniu rolniczemu to niedopuszczalne jest ponowne badanie tej kwestii w niniejszym postępowaniu. Zmiana decyzji prowadziłaby
do absurdalnej sytuacji istnienia dwóch sprzecznych ze sobą rozstrzygnięć w tej samej sprawie.
W ocenie Sądu Okręgowego okoliczności faktyczne przytoczone przez ubezpieczonego w niniejszym postępowaniu, są tożsame z okolicznościami faktycznymi, stanowiącymi podstawę wydania wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie V U 361/12. Niewątpliwie
w odniesieniu do spraw ubezpieczenia społecznego znaczenie instytucji procesowej powagi rzeczy osądzonej musi być ustalane z uwzględnieniem reguł postępowania odrębnego w tych sprawach. Rozstrzygnięcia sądowe w sprawach z tego zakresu ustalają treść łączącego strony stosunku prawnego w chwili wyrokowania. Nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego, gdyż nie jest wykluczone spełnienie się lub upadek przesłanek materialnoprawnych prawa
do świadczeń. Wnioskodawca nie powołuje się na jakiekolwiek nowe okoliczności, zdarzenia zaistniałe po uprawomocnieniu się wyroku i nie doszło do zmiany stanu faktycznego ustalonego
w sprawie V U 361/12.

W ocenie Sądu Okręgowego, to że ubezpieczony odwołał się od innej niż w sprawie
V U 361/12 decyzji nie ma wpływu na tożsamość stron i tożsamość przedmiotu sporu. Zdaniem Sądu Okręgowego przyjęcie odmiennej koncepcji prowadziłoby do zburzenia porządku prawnego
i spowodowało by możliwość wielokrotnego prowadzenia procesu o to samo roszczenie.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie o czym orzekł, jak w punkcie pierwszym sentencji.

O kosztach procesu – kosztach zastępstwa prawnego stron – Sąd orzekł w punkcie drugim sentencji zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 490).

Apelację od wyroku wywiódł ubezpieczony zarzucając mu sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że w niniejszej sprawie zachodzi tzw. powaga rzeczy osądzonej, gdyż Sąd Okręgowy w Słupsku w sprawie V U 361/12 ustalił już, że posiadanie przez niego gruntów użyczonych przez A. M. w K. nie wiązało się z prowadzeniem działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 ust. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie odwołania w całości i objęcie go ubezpieczeniem społecznym rolników zgodnie z obowiązującym prawem oraz zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych w postępowaniu apelacyjnym. Ewentualnie wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania - przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

W uzasadnieniu apelacji skarżący kwestionując powagę rzeczy osądzonej wskazał,
że odwołał się od innej decyzji rolniczego organu rentowego niż te wcześniejsze decyzje, a także sprawy przed Sądem Okręgowym w Słupsku i Sądem Apelacyjnym w Gdańsku. Po drugie, w tamtej sprawie został ustalony błędny, zły, niewłaściwy, a przede wszystkim niezgodny z rzeczywistością stan faktyczny, co potwierdza stan faktyczny ustalony w sprawie z odwołania jego byłej żony przed Sądem Okręgowym w Olsztynie (V U 1294/12) i przed Sądem Apelacyjnym w Białymstoku
(IV U 598/12). Apelujący podniósł, że został niesłusznie pozbawiony swoich praw do ubezpieczenia, bowiem według obowiązujących przepisów, faktów i dowodów powinien być objęty ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy. Od 1981 r. do 2012 r., czyli przeszło 30 lat był płatnikiem KRUS. Do 2012 r. rolniczy organ rentowy przesyłał mu decyzje stwierdzające, że spełnia warunki
do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Po 6 latach organ ten stwierdził, że nie
ma 1 ha przeliczeniowego ziemi, która uprawnia do objęcia ubezpieczeniem mnie w KRUS. Jednak pozwany, do którego się zgłosił i oświadczył dokumentując fakt posiadania ziemi powyżej
1 ha przeliczeniowego (użyczenie od czerwca 2006 r. nadal od Pana M. w K. gm. D. K.) i prowadzenie gospodarstwa rolnego odmówił mu objęcia ubezpieczeniem rolników powołując się na to, że nie prowadzi działalności rolniczej, mimo posiadania ponad
1 ha przeliczeniowego ziemi.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego J. R. skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku w części rozstrzygającej o żądaniu o ustalenie podleganiu ubezpieczeniom społecznemu rolników przez niego w okresie od dnia 1 lipca 2006 r. do dnia 14 lutego 2012 r. (z innych przyczyn niż podane w jej uzasadnieniu), a w pozostałym zakresie należało ją oddalić.

Sąd Okręgowy dokonał szczegółowych i prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Apelacyjny zaakceptował w całości, traktując je jak własne, nie widząc w związku z tym konieczności ich ponownego szczegółowego przytaczania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada
1998 r., I PKN 339/98, OSNP 1999, nr 24, poz. 776). Jednakże Sąd I instancji uwzględniając skutki związania prawomocnymi orzeczeniami i powagi rzeczy osądzonej wynikającymi z wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku - V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 maja 2012 r.
w sprawie V U 361/12 oraz wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku – III Wydziału Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 lutego 2013 r. w sprawie III AUa 1451/12 powinien odwołanie ww. zakresie odrzucić.

Wskazać należy, że zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. prawomocny wyrok wiąże nie tylko strony
i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Przytoczony przepis określa zasadnicze skutki każdego prawomocnego orzeczenia sądowego w sprawie cywilnej. W rezultacie uprawomocnienia się orzeczenia nikt nie może kwestionować nie tylko faktu jego istnienia, ale również jego treści, i to bez względu na to, czy ktoś był, czy też nie był stroną postępowania zakończonego tym orzeczeniem. Moc wiążąca orzeczenia merytorycznego, określona w art.
365 § 1 k.p.c. może być brana pod uwagę w zasadzie tylko w innym postępowaniu sądowym niż to,
w którym je wydano. Orzeczenie takie uzyskuje wszak moc wiążącą z chwilą uprawomocnienia się,
a więc w momencie definitywnego zakończenia postępowania. W kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się dana kwestia, nie podlega ona już ponownemu badaniu. Związanie orzeczeniem oznacza niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2008 r.,
IV CSK 441/07, LEX nr 376385). Owo związanie treścią prawomocnego orzeczenia wyraża nakaz przyjmowania przez wskazane w przepisie art. 365 § 1 k.p.c. podmioty, że w objętej nim sytuacji stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wyroku. Podmioty te są związane dyspozycją konkretnej i indywidualnej normy prawnej wywiedzionej przez sąd z przepisów prawnych zawierających normy generalne i abstrakcyjne w procesie subsumcji określonego stanu faktycznego. Tak określony zakres związania odnosi się tylko do ostatecznego rezultatu rozstrzygnięcia sądowego, ucieleśnionego we wspomnianej wyżej konkretnej i indywidualnej normie prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2009 r., II PK 302/08, LEX nr 513001). Instytucji związania prawomocnym orzeczeniem sądowym z art. 365 § 1 k.p.c. nie można jednak utożsamiać z odrębną
i mającą samodzielny byt instytucją powagi rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c. Ta ostatnia ma bowiem charakter podmiotowo względny, gdyż odnosi się wyłącznie do tych samych stron procesu, aczkolwiek nie ma przeszkód, aby przy wyjaśnianiu istoty i swoistości mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia sądowego wykorzystywać dorobek judykatury dotyczący pewnych aspektów zagadnienia powagi rzeczy osądzonej. W szczególności wchodziłyby w rachubę
te orzeczenia Sądu Najwyższego, w których wyjaśniono sposób określenia granic przedmiotowych powagi rzeczy osądzonej (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2009 r. I CSK 456/08, LEX
nr 584190). Powaga rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c. ma swoje granice przedmiotowe
i podmiotowe. Granice przedmiotowe wyznacza przedmiot rozstrzygnięcia sądu w związku
z podstawą sporu, zakresem podmiotowym objęte są zaś strony. O wystąpieniu powagi rzeczy osądzonej prawomocnego wyroku decyduje zatem kumulatywne spełnienie dwóch przesłanek,
a mianowicie tożsamości stron występujących w postępowaniu zakończonym tymże wyrokiem
i w kolejnym postępowaniu sądowym oraz tożsamości podstawy faktycznej i prawnej rozstrzygnięcia (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., II CSK 452/06, LEX nr 274151 i z dnia 6 marca 2008 r. II UK 144/07, LEX nr 420911). W świetle utrwalonego w judykaturze poglądu, powagę rzeczy osądzonej ma w zasadzie tylko rozstrzygnięcie zawarte w sentencji wyroku, a nie uzasadnienie. Jeżeli jednak sentencja wyroku nie zawiera wyraźnych granic rozstrzygnięcia, aby ustalić granice powagi rzeczy osądzonej należy w pierwszej kolejności dokonać wykładni wyroku. Następnie trzeba posłużyć się treścią uzasadnienia, a jeśli nie zostało ono sporządzone, sąd orzekający musi sam - na podstawie akt sprawy - odtworzyć rozumowanie sądu, który wydał badane rozstrzygnięcie (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 września 1957 r., I CO 20/57 OSPiKA 1958 nr 10, poz. 261; postanowienie
z dnia 25 lutego 1998 r. II UKN 594/97, OSNAPiUS 1999 nr 1, poz. 37 oraz wyroki z dnia 15 marca 2002 r., II CKN 1415/00, LEX nr 53284; z dnia 23 maja 2002 r. IV CKN 1073/00, LEX nr 55501;
z dnia 8 czerwca 2005 r., V CK 702/04, LEX nr 402284; z dnia 21 czerwca 2007 r., IV CSK 63/07, LEX nr 485880; z dnia 15 listopada 2007 r., II CSK 347/07, LEX nr 345525; z dnia 13 marca 2008 r. III CSK 284/07, LEX nr 380931 i z dnia 3 czerwca 2008 r., I UK 323/07, OSNP 2009 nr 19-20, poz. 267). Sąd nie jest związany ustaleniami faktycznymi i poglądami prawnymi wyrażonymi
w uzasadnieniu orzeczenia, które go wiąże na podstawie art. 365 § 1 k.p.c. Jest jednak związany podstawą prawną rozstrzygnięcia, w tym przesłankami (przyczynami) uwzględnienia powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2012 r., III PK 53/11, LEX nr 1214594). Chociaż powagą rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) objęta jest w zasadzie jedynie sentencja wyroku, a nie jego uzasadnienie, to powaga rzeczy osądzonej rozciąga się również na motywy wyroku w takich granicach, w jakich stanowią one konieczne uzupełnienie rozstrzygnięcia, niezbędne dla wyjaśnienia jego zakresu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1 kwietnia 2011 r., II PK 248/10, LEX nr 898418).

Ponadto zgodnie z art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., Sąd odrzuca pozew, jeżeli o to samo roszczenie pomiędzy tymi samymi stronami sprawa jest w toku albo została już prawomocnie osądzona.
Na podstawie tego przepisu w postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych odrzuceniu podlega odwołanie od decyzji organu rentowego, które pełni tu rolę pozwu. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 9 czerwca 1971 r., II CZ 59/71, OSNC 1971/12/226 wskazał, iż przepis art.
199 § 1 pkt 2 k.p.c. należy interpretować w powiązaniu z art. 366 k.p.c. określającym granice powagi rzeczy osądzonej Z powyższego wynika, że tożsamość roszczenia w rozumieniu art. 199 § 1 pkt
2 k.p.c. zachodzi tylko wówczas, gdy identyczne są podmiot, przedmiot i podstawa sporu. Innymi słowy o tożsamości przedmiotu sporu świadczy nie tylko tożsamość żądania, ale także stan faktyczny
i prawny, jaki istniał w chwili zamknięcia rozprawy w poprzednim postępowaniu. Należy podkreślić, że w odniesieniu do stosunków ubezpieczenia społecznego powaga rzeczy osądzonej ma walor szczególny. Rozstrzygnięcia sądowe w sprawach z tego zakresu ustalają bowiem treść łączącego strony stosunku prawnego w chwili wyrokowania. Nowe zdarzenia zachodzące po uprawomocnieniu się orzeczenia mogą spowodować przekształcenie treści praw i obowiązków stron stosunku ubezpieczenia społecznego, gdyż nie jest wykluczone spełnienie lub upadek przesłanek materialnoprawnych prawa do świadczeń. Zasadą rządzącą tymi stosunkami jest właśnie możliwość wzruszenia ustaleń stanowiących podstawę prawomocnych orzeczeń (art. 114 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /t.j. Dz.U.
z 2013 r., poz. 1440 ze zm./) także przez wydanie nowej decyzji organu rentowego. Zmiana okoliczności zawsze otwiera zatem drogę do ponownego rozpoznania sprawy (tak Sąd Najwyższy
w uzasadnieniu wyroku z dnia 8 lipca 2005 r., I UK 11/05, OSNP 2006/5-6/98).

Zgodnie z art. 52 ust. 1 zd. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz.U. 2013 r., poz. 1404 ze zm.; dalej ustawa) w sprawach nieuregulowanych w ustawie stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Z kolei zgodnie
z art. 83a ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.) prawo lub zobowiązanie stwierdzone decyzją ostateczną Zakładu ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Ust. 2 - decyzje ostateczne Zakładu,
od których nie zostało wniesione odwołanie do właściwego sądu, mogą być z urzędu przez Zakład uchylone, zmienione lub unieważnione, na zasadach określonych w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego.

Sąd Apelacyjny miał na względzie, że rolniczy organ rentowy wydał decyzję z dnia 14 lutego 2012 r. stwierdzającą ustanie ubezpieczenia społecznego rolników od dnia 1 lipca 2006 r. Odwołanie wnioskodawca od decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Słupsku - V Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 maja 2012 r. w sprawie V U 361/12. Natomiast apelację ubezpieczonego od ww. orzeczenia oddalił w dniu 26 lutego 2013 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku
w sprawie III AUa 1451/12.

Ubezpieczony nie złożył nowych dowodów, ani nie powołał się na nowe okoliczności składając ponowny wniosek o objęcie go ubezpieczeniem społecznym rolników. Organ rentowy wydając zaskarżona decyzję z dnia 8 sierpnia 2013 r. oparł się na tych samych okolicznościach, jak
w decyzji z dnia 14 lutego 2012 r.

W ocenie Sądu II instancji kwestia ustalenia podlegania ubezpieczeniom społecznemu rolników przez wnioskodawcę w okresie od dnia 1 lipca 2006 r. do dnia 14 lutego 2012 r. (data wydania decyzji przez rolniczy organ rentowy, której dotyczyło postępowanie w sprawie V U 361/12) została już prawomocnie osądzona i w związku z tym odwołanie w tym zakresie podlegało odrzuceniu.

Mając na względzie powyższe ustalenia i rozważania, Sąd Apelacyjny, na mocy art.
386 § 3 k.p.c. orzekł, jak w punkcie pierwszym sentencji.

Odnośnie apelacji skarżącego w pozostałym zakresie (ustalenia podlegania ubezpieczeniom społecznemu rolników po dniu 14 lutego 2012 r.) wskazać należy, że była ona niezasadna.

Zgodnie z art. 6 pkt 1ustawy przez określenie rolnik rozumie się pełnoletnią osobę fizyczną, zamieszkującą i prowadzącą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą w pozostającym w jej posiadaniu gospodarstwie rolnym, w tym również
w ramach grupy producentów rolnych, a także osobę, która przeznaczyła grunty prowadzonego przez siebie gospodarstwa rolnego do zalesienia. Z kolei działalność rolnicza według definicji ustawowej
to działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej i rybnej (art. 6 pkt 3 ustawy).

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu
i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy: rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, jeżeli ten rolnik nie podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu i nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty. Jako innym ubezpieczenie społeczne - rozumie się obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne i rentowe określone
w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych lub zaopatrzenie emerytalne określone
w odrębnych przepisach (art. 6 pkt 12 ustawy).

Artykuł 16 ust. 1 pkt 1 ustawy stanowi, że ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega
z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej
1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny, domownik rolnika, o którym mowa w pkt 1. Przepisów ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 nie stosuje się do osoby, która podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty, lub ma ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (ust. 3).

Zdaniem Sądu II instancji ubezpieczony nie prowadzi działalności rolniczej w rozumieniu ustawy. Posiada jedynie dwa konie, które trzymał w celach rekreacyjnych „pod siodło”. Utrzymanie koni było możliwe dzięki sąsiadowi A. M. zajmującemu się hodowlą owiec, który użyczył odwołującemu 5 ha ziemi i zaadoptował pomieszczenie przy owczarni. Odwołujący nie zajmował się produkcją zwierzęcą. Utrzymywał i utrzymuje dwa konie, które nie są wykorzystywane w działalności rolniczej lecz służą do celów rekreacyjnych.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 września 2005 r., I UK 16/05, OSNP 2006/17-18/878 wskazał, że prowadzenie działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy oznacza prowadzenie na własny rachunek przez posiadacza gospodarstwa rolnego działalności zawodowej związanej z tym gospodarstwem, stałej i osobistej oraz mającej charakter wykonywania pracy lub innych zwykłych czynności wiążących się z jego prowadzeniem.

Czynności związane z utrzymaniem koni (zapewnienie im pożywienia-siana, dbanie o nie) nie są aktywnością zawodową ubezpieczonego związane z „gospodarstwem”. Czynności, które podejmuje nie są prowadzeniem działalności rolniczej. Jego praca nie ma charakteru zarządzania gospodarstwem w sposób stały.

Podkreślić należy, że wbrew twierdzeniom apelującego podleganie ubezpieczeniom społecznym rolników nie zależało od decyzji rolniczego organu ubezpieczeniowego.

Obowiązek podlegania ubezpieczeniu społecznemu powstaje z mocy samej ustawy
w przypadku zaistnienia określonych w niej warunków, zaś jego konsekwencją jest (określony w art.
4 ust. 2 ustawy) obowiązek opłacania składki, który powstaje z pierwszym dniem kwartału, w którym powstało ubezpieczenie. Oznacza to, iż co prawda rolniczy organ rentowy wydaje decyzje w sprawach podlegania ubezpieczeniu oraz ustania ubezpieczenia (art. 36 ust. 1 pkt 1 ustawy), jednakże decyzja taka nie ma charakteru konstytutywnego, lecz deklaratoryjny i jako taka nie rodzi stanu prawnego,
a tylko stwierdza jego istnienie. W przypadku bowiem kiedy mamy do czynienia z obowiązkiem bądź prawem wynikającym wprost z ustawy (z mocy prawa), skutek prawny następuje z datą spełnienia się warunków ustalonych w tej ustawie, natomiast decyzja, jako akt konkretyzujący przedmiot
i skierowana do indywidualnego adresata, ma charakter deklaratoryjny. Decyzje deklaratoryjne ustalają jedynie istnienie i zakres jakiegoś stosunku prawnego, który powstał wcześniej z mocy przepisów prawnych. Skutki prawne w tego typu sytuacjach powstają więc ex tunc, jako skutki ziszczenia się określonych w przepisach prawa warunków, a nie ex nunc jako skutki prawne decyzji deklaratoryjnej. Jest to podstawowa cecha różniąca decyzje deklaratoryjne od decyzji konstytutywnych, które same określają datę, od której następują skutki prawne. Decyzje deklaratoryjne mogą być zatem wydawane w każdym czasie, jako że nie kreują nowych stanów prawnych, a tylko stwierdzają ich istnienie (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 marca 2005 r., I UK 195/04, OSNP 2005/21/339).

Biorąc pod uwagę poczynione wyżej ustalenia i rozważania w ocenie Sądu Odwoławczego apelacja wnioskodawcy w pozostałym zakresie była nieuzasadniona, wobec czego na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Apelacyjny orzekł, jak w punkcie drugim sentencji wyroku.