Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 lipca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Magdalena Hupa-Dębska

Sędziowie: SO Leszek Dąbek

SO Lucyna Morys-Magiera (spr.)

Protokolant Agnieszka Wołoch

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2017 r. na rozprawie sprawy

z wniosku M. F.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej w K.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Żorach

z dnia 28 września 2016 r., sygn. akt I Ns 291/12

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania 240 zł (dwieście czterdzieści złotych) z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Lucyna Morys-Magiera SSO Magdalena Hupa-Dębska SSO Leszek Dąbek

Sygn. akt III Ca 101/17

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni M. F. wniosła o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz każdoczesnego właściciela urządzenia przesyłowego - linii energetycznej średniego napięcia zlokalizowanej na jej nieruchomości położonej w Ż., dla której Sąd Rejonowy w Żorach prowadzi księgę wieczystą numerze (...), a której treścią jest utrzymywanie linii energetycznej oraz prawo jej konserwacji i napraw, za stosownym wynagrodzeniem. W uzasadnieniu wywodziła, że na jej nieruchomości posadowione zostały urządzenia elektroenergetyczne w postaci linii napowietrznej średniego napięcia, stanowiące obecnie własność (...) S.A. w K., jednakże przedsiębiorca ten nie wyrażał gotowości do zawarcia stosownej umowy w drodze pozasądowej, przez co zasadne jest unormowanie istniejącego stanu prawnego poprzez ustanowienie służebności przesyłu. Według obliczeń wnioskodawczyni powierzchnia, z której korzysta przedsiębiorstwo przesyłowe w związku z posadowieniem sieci wynosi 338 m ², co obejmuje także strefę pod słupami i liniami energetycznymi oraz strefę ochronną. Wynagrodzenie jako różnicę między wartością działki przeznaczonej pod zabudowę, a wartością działki bez możliwości zabudowy z uwagi na ustanowienie służebności wnioskodawcy wyliczyła na kwotę 27,040zł. Ponadto wskazywała na brak możliwości zasiedzenia służebności ze względu na nieudowodnienie przez uczestnika przeniesienia prawa służebności przesyłu przez Skarb Państwa.

Uczestniczka postępowania (...) Spółka Akcyjna w K. (poprzednio : (...) Spółka Akcyjna w G.), wniosła o oddalenie wniosku w całości podnosząc zarzut zasiedzenia służebności gruntowej w swej treści odpowiadającej służebności przesyłu oraz o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych. W uzasadnieniu przyznała fakt zlokalizowania na nieruchomości wnioskodawczyni linii średniego napięcia 20 kV zasilającą stację transformatorową R.-B., która według posiadanych dokumentów została wybudowana przez jej poprzednika prawnego najpóźniej w 1973 roku, co wynika z udokumentowanej daty podłączona pod napięcie tj. 8 lutego 1973 roku. Mając na uwadze datę wybudowania linii, ciągłość jej eksploatowania, które wymagało konserwacji i kontroli oraz brak roszczeń ze strony właścicieli nieruchomości, posiadanie służebności przez uczestniczkę i jej poprzedników uznała za nieprzerwane i niezakłócone korzystanie z trwałego i widocznego urządzenia. W ocenie uczestniczki doszło do nabycia przez Skarb Państwa jako jej poprzednika prawnego w drodze zasiedzenia w dobrej wierze najpóźniej w dniu 9 lutego 1983r. służebności gruntowej odpowiadającej w treści służebności przesyłu. Wskazała, że prawo nabyte przez Skarb Państwa na skutek kolejnych przekształceń własnościowych udokumentowanych przełożonymi aktami prawnymi przeszło na uczestniczkę wraz z przeniesieniem prawa własności urządzeń przesyłowych.

Niezależnie od zgłoszonego zarzutu zasiedzenia uczestniczka postępowania zakwestionowała wysokość wynagrodzenia i powierzchnię nieruchomości zajętą przez służebność.

Wnioskodawczyni wniosła o nieuwzględnienie zarzutu zasiedzenia nieruchomości, który nie został sprecyzowany co do zakresu nieruchomości oraz wskazania nieruchomości władnącej.

Zaskarżonym postanowieniem z 28 września 2016r. Sąd Rejonowy w Żorach postanowił:

1.  oddalić wniosek;

2.  zasądzić od wnioskodawczyni M. F. na rzecz uczestniczki postępowania (...) Spółki Akcyjnej w K. kwotę 537,01 (pięćset trzydzieści siedem 01/100) złotych tytułem kosztów postępowania.

Sąd pierwszej instancji ustalił, iż wnioskodawczyni M. F. jest właścicielem nieruchomości położonej w Ż., składającej się min. z działki ewidencyjnej o numerze (...), dla której Sąd Rejonowy w Żorach prowadzi księgę wieczystą o numerze (...). Przez nieruchomość wnioskodawczyni przebiega fragment napowietrznej linii elektroenergetycznej średniego napięcia 20 kV do 1985r. relacji B. B1-Ż. RS1, a po tej dacie relacji (...) K.-B. Piekarnia, która obecnie należy do (...) Spółki Akcyjnej w K.. Linia jest powiązana z Głównym Punktem Zasilania K. oraz ze stacją transformatorową R.-B.. W dniu 8 lutego 1973r. wydano polecenie załączenia pod napięcie linii napowietrznej 20kV R. B. oraz stację transformatorową R. B.. W 1985 roku linię podłączono do (...) K..

Wskazana wyżej linia energetyczna była poddawana okresowym przeglądom oraz usuwaniu awarii. Najstarsza zachowana dokumentacja dotycząca obchodów linii pochodzi z 1973 roku.

Ustalono, że 25 listopada 1958r. na podstawie zarządzenia Ministra Górnictwa i Energetyki utworzono przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...) (nazwa ulegała zmianie, w tym przedsiębiorstwo nosiło również nazwę Południowy O. Energetyczny). Następnie Zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 22 kwietnia 1985r. Nr (...) (...) utworzono z dniem 1 kwietnia 1985 roku przedsiębiorstwo państwowe (...) w K.. W skład tych przedsiębiorstw wchodził również Zakład (...) w G. wymieniony w wykazach będących załącznikami wskazanych Zarządzeń.

Zarządzeniem Ministra Przemysłu z 16 stycznia 1989r Nr (...) (...)/(...) utworzono z dniem 16 stycznia 1989r. przedsiębiorstwo państwowe Zakład (...) w G.. Przedsiębiorstwo to powstało w wyniku podziału przedsiębiorstwa państwowego (...) w K. na bazie zakładu Zakład (...) w G. i przydzielono mu składniki tego przedsiębiorstwa zgodnie z ustaleniami powołanej w tym celu komisji.

W dniu 12 lipca 1993r. w drodze aktu notarialnego, przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w G. przekształcone zostało w (...) Spółkę Akcyjną Skarbu Państwa – (...) Spółka Akcyjna w G..

Aktem notarialnym z 1 lipca 2007r., stanowiącym umowę o objęcie akcji i wniesienie wkładu niepieniężnego, (...) Spółka Akcyjna w G. zbyło zorganizowaną część przedsiębiorstwa w zakresie dystrybucji energii elektrycznej w drodze wniesienia jako wkład niepieniężny do spółki (...) Spółki Akcyjnej w G. w zamian za obejmowane akcje w podwyższonym kapitale zakładowym spółki.

Decyzjami Wojewody (...) z 21 maja 1999r. i z 9 maja 2002r. oraz decyzją Wojewody (...) z 19 maja 1998r. stwierdzono nabycie z mocy prawa z dniem 5 grudnia 1990 roku przez Zakład (...) w G. prawa użytkowania wieczystego gruntu będącego własnością Skarbu Państwa, a będącego w tej dacie w zarządzie tego Zakładu oraz prawo własności budynków stanowiących odrębny od gruntu przedmiot własności, położonych w R. przy ulicy (...), w G. przy ulicy (...).

Ustalono nadto, że w Księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gliwicach (...) dla nieruchomości, na której mieści się siedziba oddziału uczestnika postępowania oraz w Księgach wieczystych nr (...) prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Rybniku dla nieruchomości położonych w R.-K., na których znajduje się Główny Punkt Zasilania K., stanowiących własność Skarbu Państwa, wpisano (...) S.A. w G. jako użytkownika wieczystego gruntu i właściciela budynków stanowiących odrębne nieruchomości. Ponadto dokonano wpisów na rzecz tego przedsiębiorcy prawa własności posadowionych na tej nieruchomości budynków stanowiących odrębną własność w postaci miedzy innymi budynków technicznych, stacji transformatorowych i budynków rozdzielni energii. (...) Spółka Akcyjna w G. następnie zmieniła nazwę na (...) Spółka Akcyjna w G., po czym została połączona w trybie art. 492§1 pkt 1 ksh w drodze przejęcia przez (...) Spółkę Akcyjną z siedzibą w K. przez przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą.

Przedmiotem działalności wyżej wymienionych przedsiębiorstw była między innymi eksploatacja sieciowych urządzeń energetycznych i dystrybucja energii elektrycznej.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że pismem z 27 lutego 2011r. wnioskodawczyni zwróciła się do uczestniczki postępowania, w związku z istniejącą siecią przesyłową, z propozycją ustalenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z jej nieruchomości oraz o ustanowienie służebności przesyłu. Pismem z 16 kwietnia 2012r. uczestniczka postępowania odrzuciła propozycję ustanowienia służebności wskazując, że doszło do nabycia służebności przez zasiedzenie.

W tym stanie rzeczy uznał Sąd Rejonowy, iż wniosek podlega oddaleniu z uwagi na skutecznie podniesiony przez uczestniczkę postępowania zarzut zasiedzenia służebności.

Zgłoszony zarzut oceniono w pierwszej kolejności, przed przystąpieniem do rozpoznania wniosku o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem, uznając, że dopuszczalność badania kwestii zasiedzenia w toku postępowania o ustanowienie służebności nie jest w orzecznictwie sądowym kwestionowana.

Sąd Rejonowy zważył, iż zasiedzenie jest instytucją prowadzącą do nabycia prawa na skutek upływu czasu i na jego skutek, który następuje ex lege, wskutek czego dotychczasowy uprawniony traci swoje prawo, a nabywca uzyskuje je. Wziął pod uwagę treść regulacji art. 292 kc oraz art. 352 kc i art. 7 kc. Wskazał, że za posiadanie prowadzące do zasiedzenia należy uznać korzystanie z nieruchomości wnioskodawczyni poprzez wykorzystywanie do przesyłu energii przebiegającej tam sieci oraz wykonywanie czynności zmierzających do zapewnienia jej prawidłowego funkcjonowania pod względem technicznym poprzez kontrole, usuwanie usterek i awarii, czy wykonywanie remontów i modernizacji.

Uznał Sąd pierwszej instancji, że dopuszczalne jest nabycie służebności w drodze zasiedzenia w niniejszej sprawie, powołując się szeroko na orzecznictwo Sądu Najwyższego przytoczone konkretnie w uzasadnieniu kwestionowanego postanowienie oraz przyjął, iż w stanie prawnym obowiązującym przed dniem wejścia w życie art. 305 ¹ k.c. tj. 3 sierpnia 2008 r., na podstawie art. 285 i 292 k.c. stosowanych przez analogię, możliwe było nabycie przez zasiedzenie służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego bez potrzeby wskazania i wykazania przez wnioskodawcę danych identyfikujących nieruchomość władnącą.

Opowiedział się nadto Sąd Rejonowy za dopuszczalnością doliczenia czasu posiadania służebności przez poprzedników prawnych przedsiębiorcy przesyłowego, wskazując na jednolite orzecznictwo Sądu Najwyższego w tej kwestii.

Zdaniem Sądu wnioskodawczyni nie podważyła w żaden sposób dowodów w postaci przedstawionych dokumentów i zeznań świadka oraz faktów z nich wynikających, więc dowody w postaci wyżej powołanych dokumentów w postaci dzienników i kart obchodu linii, kart pracy, protokołów odbioru, oceny stanu technicznego, decyzji administracyjnych czy projektu, uznano za wiarygodne, podobnie jak zeznania świadka M. M. oraz dokumenty dotyczące kolejnych przekształceń przedsiębiorstwa w postaci powołanych zarządzeń Ministrów: (...), (...) i (...) Atomowej oraz (...), powołane akty notarialne, jak również informacje o treści ksiąg wieczystych oraz opinię biegłego z zakresu energetyki M. S..

Pominięto wnioski dowodowe w zakresie opinii dalszych biegłych, których celem było ustalenie przebiegu służebności i wynagrodzenia z uwagi na uwzględnienie zarzutu zasiedzenia przeprowadzenie tych dowodów jako niecelowe.

W oparciu o zgromadzone dowody stwierdzono, że linia energetyczna była eksploatowana od co najmniej 8 lutego 1973r. Posiadanie wykonywane na rzecz Skarbu Państwa miało, zdaniem Sądu Rejonowego, charakter posiadania w dobrej wierze, powołując się na regulację art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1950r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli, które obowiązywały w dacie przyjętej w niniejszej sprawie za początek biegu terminu zasiedzenia. Przekonanie przedsiębiorcy przesyłowego o prawie do korzystania z cudzej nieruchomości uznano za usprawiedliwione przysługującym prawem własności sieci, z którego wynika uprawnienie do korzystania ze swojego prawa i dokonywania niezbędnych czynności w celu zachowania prawa w stanie niepogorszonym.

Sąd pierwszej instancji uznał, że czynności faktyczne na nieruchomości były wykonywane przez pracowników przedsiębiorstwa nieprzerwanie, niezależnie od przekształceń własnościowych po stronie uczestnika, kierując się treścią świadka M. M. oraz dokumentacji eksploatacyjnej, gdzie szczegółowo opisano czynności związane z obsługą sieci, w tym cykliczne oględziny, polegające na obchodzie wzdłuż sieci i spisaniu usterek, dokonywaniu napraw i remontów oraz dokumentów w postaci kart eksploatacyjnych, protokołów odbioru, decyzji, projektów, map, planów i innych dowodów wyżej powołanych. Za wykazaną uznano tym samym ciągłość posiadania.

Wobec tego przyjął Sąd Rejonowy, iż do zasiedzenia służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu doszło po upływie 10-letniego terminu tj. z dniem 9 lutego 1983 roku, a prawo nabyte zostało przez Skarb Państwa, a na skutek opisanych przekształceń własnościowych stanowiących sukcesję generalną zostało ostatecznie nabyte przez uczestniczkę postępowania.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 520 § 2 kpc oraz art. 98 i 99 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc Z uwagi na oddalenie wniosku obciążono wnioskodawców kosztami zastępstwa procesowego uczestniczki postępowania w kwocie 240,00 złotych, opłatą skarbową od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 złotych oraz częścią zaliczki na wynagrodzenie biegłego w wysokości 280,01 złotych, łącznie kosztami wynoszącymi 537,01 złotych.

Apelację od tego orzeczenia złożyła wnioskodawczyni, zaskarżając je w całości. Zarzucała sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego wskutek naruszenia art. 233 § 1 kpc, wyrażającą się w dokonaniu oceny dowodów w sposób nie dający się pogodzić z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego poprzez przyjęcie, ze linie energetyczne należące do uczestnika zostały posadowione na nieruchomości wnioskodawczyni na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi, pomimo braku jakiegokolwiek dowodu na tę okoliczność, przyjęcie, że z samego faktu wybudowania linii energetycznych na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi wynika, że uzyskanie posiadania służebności przez poprzednika prawnego uczestnika nastąpiło w dobrej wierze, uznanie, że wraz z utworzeniem przedsiębiorstwa państwowego na mocy zarządzenia Ministra Przemysłu nr 75/ORG/ 89 doszło do przekazania przez Skarb Państwa na majątek uczestnika infrastruktury przesyłowej w postaci linii energetycznych przebiegających przez nieruchomość wnioskodawczyni, a w konsekwencji, że posiadanie wykonywane przez uczestnika i jego poprzedników prawnych miało charakter nieprzerwany, w wyniku czego doszło do zasiedzenia służebności pomimo, że uczestnik nie przedłożył protokołu zdawczo-odbiorczego lub protokołu z przekazania środków trwałych wynikających z § 2 zarządzenia nr(...) (...) (...) Ministra Przemysłu, ani żadnego innego dokumentu na potwierdzenie wskazanej okoliczności, co w konsekwencji doprowadziło do uwzględnienia podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia.

Wskazywała na naruszenie prawa materialnego w zakresie art. 172 § 1 kc poprzez jego błędne zastosowanie i uznanie, że posiadanie wykonywane przez uczestnika i jego poprzedników prawnych rozpoczęło się w dobrej wierze, podczas gdy przedsiębiorstwo, które nie legitymuje się tytułem prawnym do ingerowania w sferę cudzej własności nieruchomości korzysta z tej nieruchomości w złej wierze, naruszenie art. 7 kc poprzez przyjęcie, że nie zostało obalone domniemanie dobrej wiary po stronie uczestnika, art. 348 zd. 2 kc w zw. z art. 6 kc poprzez jego niezastosowanie, a w konsekwencji uznanie, że służebność przesyłu w odniesieniu do linii energetycznych przebiegających przez działki wnioskodawcy została na uczestnika skutecznie przeniesiona przez jego poprzednika prawnego, pomimo tego, że w toku postępowania uczestnik nie udowodnił faktu przeniesienia na niego posiadania wskazanych urządzeń przesyłowych, a w szczególności nie przedstawił na tę okoliczność odpowiednich dokumentów, art. 292 kc w zw. z art. 176 § 1 kc poprzez uwzględnienie podniesionego przez uczestnika zarzutu zasiedzenia, mimo niespełnienia określonej w tych przepisach przesłanki w postaci nieprzerwanego posiadania przez uczestnika oraz jego poprzedników prawnych służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu na skutek niewykazania skutecznego przeniesienia na Uczestnika posiadania urządzeń przesyłowych, art. 3051 kc w zw. art. 285 § 1 i 2 kc w zw. z art. 292 kc poprzez ich błędną wykładnię i zastosowanie wykładni rozszerzającej tych przepisów z całkowitym pominięciem ich językowej treści, co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia, że przed wejściem w życie przepisów od art. 3051 kc do art. 3054 kc dopuszczalne było nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej o treści odpowiadającej służebności przesyłu, podczas gdy prawidłowa wykładnia tych przepisów prowadzi do wniosku, że jest to niedopuszczalne. Podnosiła ponadto apelująca, że doszło naruszenia przepisów postępowania w postaci art. 520 § 2 kpc, art. 502 § 1 kpc poprzez niezastosowanie, art.102 kpc w zw. art. 13 § 2 kpc poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie odstąpienia od obciążania wnioskodawców kosztami zastępstwa procesowego uczestnika, mimo że w okolicznościach niniejszej sprawy było to uzasadnione. Skarżąca wnosiła zatem o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, a ewentualnie o zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt 1 poprzez uwzględnienie wniosku w całości, zmianę zaskarżonego postanowienia w pkt 2 poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania za pierwszą instancję według norm przepisanych, zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W apelacji zawarto wniosek o zawieszenie postępowania na zasadzie art. 177 § 1 pkt 3 kpc do czasu zakończenia postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym pod sygn. P 10/16, którego przedmiotem jest rozstrzygnięcie, „czy art. 292 w zw. z art. 285 § 1 i 2 kc rozumiany w ten sposób, że umożliwiał nabycie przed wejściem w życie art. 3051- 3054kc w drodze zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu przez przedsiębiorcę przesyłowego lub Skarb Państwa, w sytuacji, w której nie wydano decyzji na podstawie art. 35 ust 1 ustawy z dnia 12 marca 1958 roku o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, art 70 ust 1 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości lub art. 124 ust 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami, jest zgodny z art. 1 Protokołu dodatkowego numer 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności i art. 2, art. 21 ust. 1 i 2, art. 31 ust. 2 i 3 oraz art. 64 ust. 2 i 3 Konstytucji RP.

Wniosek ten oddalono postanowieniem zapadłym na rozprawie apelacyjnej dnia 6 lipca 2017r., uznając brak prejudycjalnego charakteru powyższego postępowania dla niniejszej sprawy, wskazując w szczególności na utrwalone w orzecznictwie sądowym stanowisko odnośnie dopuszczalności nabycia służebności odpowiadającej co do treści służebności przesyłu w drodze zasiedzenia przed dniem 3 września 2008r.(tak uchwała Sądu Najwyższego z 22 maja 2013r., III CZP 18/13).

Apelująca motywowała, że bezpodstawne jest twierdzenie, że za dobrą wiarą uczestnika przemawia wybudowanie należących do niego infrastruktury przesyłowej na podstawie przepisów ustawy z dnia 28 czerwca 1950r. o powszechnej elektryfikacji wsi, które uprawniały jedynie do czasowego zajęcia nieruchomości na potrzeby budowy urządzeń elektroenergetycznych. Podnosiła, iż nie wynikało z nich prawo do nieodpłatnego korzystania z nieruchomości na potrzeby późniejszego przesyłu i eksploatacji urządzeń oraz nie dotyczyły one kwestii korzystania z nieruchomości w celu prowadzenia czynności eksploatacyjnych w przyszłości. Wskazywała, iż o dobrej wierze zasiadującego posiadacza możemy mówić wówczas, gdy ingerowanie w cudzą własność w zakresie odpowiadającym służebności rozpoczęło się w takich okolicznościach, które usprawiedliwiały przekonanie posiadacza, że nie narusza cudzego prawa. Wskazywała na obalalność domniemania dobrej wiary posiadacza oraz podnosiła, że wybudowanie na cudzej nieruchomości urządzeń przesyłowych przez korzystające z nich przedsiębiorstwo po uzyskaniu decyzji wydawanych w procesie budowlanym nie rozstrzyga o możliwości zakwalifikowania posiadania nieruchomości, na której te urządzenia zostały posadowione - jako wykonywanego w dobrej wierze. Jej zdaniem zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do przypisania uczestnikowi dobrej wiary, bowiem w chwili budowy spornej linii energetycznej nie przysługiwał mu żaden tytuł prawny do dysponowania nieruchomością wnioskodawczyni. Zdaniem skarżącej brak było podstaw do uznania, że linie energetyczne S/ ll2/ 120 oraz L-115 zostały posadowione na nieruchomości wnioskodawczyni na podstawie przepisów ustawy o powszechnej elektryfikacji wsi. Ostatecznie zarzucała skarżąca, że uczestnik jako przedsiębiorca przesyłowy, a więc podmiot, którego obowiązują wyższe standardy należytej staranności powinien mieć pełną świadomość tego, że do legalnego posadowienia linii energetycznej na cudzej nieruchomości w trybie przepisów u.p.e. konieczne było zachowanie określonych w tej ustawie wymogów. Z żadnego dokumentu znajdującego się w aktach sprawy nie wynika, że wskazane urządzenia zostały posadowione na działkach wnioskodawczyni na podstawie powołanej ustawy. Wobec tego, skoro brak było ciągłości posiadania w złej wierze, zasiedzenie służebność zdaniem apelującej nie nastąpiło, a zatem wniosek należało uwzględnić.

Ostatecznie motywowała skarżąca, iż w postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z generalną zasadą wyrażoną w art. 520 § 1 kpc każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swym udziałem w sprawie, zaś odstępstwo od tej reguły ma charakter wyjątkowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni nie mogła odnieść skutku.

W pierwszej kolejności wypada wskazać na prawidłowość ustaleń faktycznych Sądu Rejonowego w zakresie istotnym dla rozpoznania niniejszej sprawy. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, w znacznej mierze złożony z dokumentów, których prawdziwości i wiarygodności oraz miarodajności do poczynienia poszczególnych ustaleń strony nie kwestionowały, dawał należytą podstawę do stwierdzenia stanu faktycznego przedstawionego w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia. Został on nadto należycie i wszechstronnie oceniony, którą to ocenę wypadało w pełni podzielić jako prawidłową i racjonalną.

Odnosząc się do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia prawa procesowego, wskazać należy, że przepis art. 233 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc odnosi się wprost do oceny dowodów wskazując, według jakich kryteriów winna być ona przeprowadzona. Wyraża zasadę swobodnej oceny dowodów stanowiąc w § 1, że Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Skuteczne naruszenie zasady z art. 233 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc następuje w sytuacji uchybienia przez Sąd zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, które wyłącznie mogą zostać przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Oznacza to, że jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Z tego wynika, że tylko w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002r., II CKN 817/00).

Nie można również pominąć, iż same, nawet poważne wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc, nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., I UK 347/11).

Mając na względzie powyższe, apelujący, stawiając zarzut naruszenia art. 233 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc, jest obowiązany wykazać, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Wnioskodawcy, tymczasem, nie wskazują uchybieniu przez Sąd Rejonowy regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj.: regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów, poprzestając wyłącznie na kwestionowaniu uznania, że posiadanie służebności w odniesieniu do linii energetycznej przebiegającej przez działkę wnioskodawców zostało objęte przez poprzednika prawnego uczestnika było wykonywane w dobrej wierze oraz, iż jednocześnie z utworzeniem przedsiębiorstwa państwowego na mocy zarządzenia Ministra Przemysłu nr 75/ORG/89 doszło do przekazania przez Skarb Państwa na majątek poprzednika prawnego uczestnika infrastruktury przesyłowej w postaci linii energetycznych przebiegających przez działki wnioskodawców, a w konsekwencji, że posiadanie wykonywane przez uczestnika i jego poprzedników prawnych miało charakter nieprzerwany w wyniku czego doszło do zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu.

Słusznie uznał, wbrew stanowisku skarżącego, Sąd, iż posiadanie służebności faktycznie miało charakter ciągły. W istocie bowiem eksploatacja linii energetycznej była prowadzona w sposób nieprzerwany, tak, by zapewnić ciągłość dostaw energii dla ludności. Okoliczności przeciwnej nie wskazano, zaś za przyjęciem ciągłości posiadania przemawia nie obalone w niniejszej sprawie domniemanie wynikające z regulacji art. 340kc. Odnosząc się natomiast do zarzutu bezzasadnego przyjęcia, że zarządzeniem Ministra Przemysłu nr 75/ORG/89 doszło do przekazania przez Skarb Państwa na majątek poprzednika prawnego uczestnika infrastruktury przesyłowej w postaci linii energetycznych przebiegających przez działki wnioskodawców, wskazać należy, że w/w zarządzeniem z dnia 16 stycznia 1989 roku (k. 116 – 117), w § 2 wskazano, że składniki mienia powstałego z podziału przedsiębiorstwa pod nazwą (...) w K. ustali komisja. W porównaniu do § 1 tego rozporządzenia bazą Zakładu (...) w G. był Zakład (...) w G. powstały w wyniku podziału (...) w K.. Zakładowi (...) w G. przydzielone zostały składniki mienia powstałego z podziału zgodnie z ustaleniami komisji. Utworzone z dniem 1 stycznia 1989 roku przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Zakład (...) w G. będące przedsiębiorstwem użyteczności publicznej powstało w wyniku podziału (...) w K. na bazie Zakładu (...) w G.. Oznacza to, że to co wchodziło w skład Zakładu (...) przechodzi na rzecz powstałego przedsiębiorstwa państwowego. Nie sposób z tego wyciągnąć wniosku, że konieczne są informacje dotyczące ustaleń komisji przekazującej poszczególne składniki mienia, albowiem w przeciwnym razie nowo powstały zakład mógłby korzystać z mienia w innym okręgu. Doświadczenie życiowe oraz ogólna ocena dokonanego podziału wskazuje na to, że składniki mienia udzielonego przedsiębiorstwu położonemu w siedzibie powstałego przedsiębiorstwa należą do niego, natomiast wszelka inna interpretacja byłaby pozbawiona zasad logiki. Zatem ustalenia komisji nie mogły doprowadzić do przekazania składników mienia znajdujących się w G. innym podmiotom.

Powyższe okoliczności prowadzą do wniosku, że nie było konieczne weryfikowanie poszczególnych składników mienia przekazanych wydzielonemu przedsiębiorstwu zgodnie z ustaleniami komisji i w tym zakresie nie doszło do naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów.

Zakład (...) w G. jako przedsiębiorstwo państwowe powstał z dniem 1 stycznia 1989 roku i wówczas już objął składniki mienia określone powyżej.

Okoliczność, iż posadowienie sieci energetycznej miało miejsce w trybie ustawy o powszechnej elektryfikacji wsi okazała się jednak faktycznie niewykazana, wobec braku stosownej decyzji w tej mierze; miałaby ona znaczenie dla oceny prawnej wiary posiadacza służebności.

Nie doszło zatem do zarzucanej w apelacji sprzeczności ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, zaś część stwierdzeń potraktowanych przez skarżącą jako ustalenia faktyczne, podlegała zaliczeniu do rozważań prawnych i z tej przyczyny zostanie omówiona poniżej.

Z tych wszystkich przyczyn ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji Sąd Odwoławczy przyjął za własne, bez konieczności ich ponownego przytaczania.

Nie sposób było jednak w całości podzielić rozważań prawnych Sądu Rejonowego. W szczególności za nieuprawnione wypadało uznanie charakteru posiadania uczestnika i jego poprzedników za posiadanie w dobrej wierze, z powołaniem na regulację normy art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1950r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli, które obowiązywały w dacie przyjętej w niniejszej sprawie za początek biegu terminu zasiedzenia, zatem od 8 lutego 1973r.

Obalone zostało, zdaniem Sądu Okręgowego, domniemanie ustanowione przez art. 7 kc, a dotyczące dobrej wiary posiadacza. Nie zostało w niniejszej sprawie wykazane, by została wydana w trybie wspomnianej ustawy decyzja, która pozwalałaby zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego na przyjęcie usprawiedliwionego okolicznościami faktycznymi przekonania po stronie poprzednika prawnego uczestnika, o uprawnieniu do wykonywania służebności na nieruchomości wnioskodawczyni. Pozostałe okoliczności sprawy także przemawiają, w mniemaniu Sądu Odwoławczego, za przyjęciem złej wiary po stronie zasiadującego służebność. Bezsprzecznie bowiem nie dysponował on żadną decyzją administracyjną, ani zgodą właściciela, dotyczącą uprawnienia do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni, na której posadowiono elementy sieci elektrycznej.

Odnosząc się natomiast do zarzutów naruszenia prawa materialnego, w pierwszej kolejności należy wskazać, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 25 maja 1999r. (SK 9/98) stwierdził, że art. 292 k.c. jest zgodny z art. 64 ust. 3 Konstytucji RP. W uzasadnieniu tego orzeczenia, Trybunał wskazał, że skutkiem ustanowienia czy też zasiedzenia służebności gruntowej nie jest naruszenie istoty prawa własności, gdyż pomimo ograniczenia właściciel nieruchomości obciążonej w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, to nie zostaje on pozbawiony innych uprawnień wynikających z prawa własności, takich jak rozporządzanie nieruchomością czy ochrona prawa własności, zwłaszcza jeżeli uwzględni się treść pozostałych uprawnień poświęconych tej instytucji. Naruszenie istoty prawa lub wolności zachodzi bowiem wyłączenie w sytuacji, gdy regulacje prawne, nie znosząc danego prawa (lub wolności), w praktyce uniemożliwią korzystanie z niego.

Instytucja zasiedzenia, wprowadzona do polskiego systemu prawa cywilnego już w 1946r., ze swej istoty, nie może naruszać zasad współżycia społecznego, nie tylko ze względu na długi okres „wyczekiwanie” na wyzyskanie korzystnego dla uprawnionego przysporzenia, ale również dlatego, że stanowi wyłącznie realizację reguły powszechnie aprobowanej w demokratycznych państwach prawa, do których zgodnie z art. 2 Konstytucji RP zalicza się Rzeczpospolita Polska, wyrażonej paremią ius civile vigilantibus scriptum est (prawo cywilne wymaga dbałości zainteresowanego o swoje prawa). Wobec powyższego zastosowanie instytucji przewidzianej art. 285 k.c. w związku z art. 292 k.c. nie mogło stanowić naruszenia zasady demokratycznego państwa prawnego (na której treść składają się takie zasady jak: zakaz retroaktywności, ochrona prawa nabytych, akty prawne winny spełniać wymogi dostatecznej przejrzystości unormowań) skoro Sąd Rejonowy działał w zgodzie z art. 7 Konstytucji RP, na podstawie i w granicach prawa. Nie można także pominąć, że posiadacz (służebności) na tej podstawie, ex lege staje się podmiotem prawa, które było przez niego wykonywane, a orzeczenie sądu stwierdzające zasiedzenie nie należy do przesłanek nabycia, gdyż skutek taki następuje bez względu na to, czy orzeczenie w tej materii zostało przez sąd wydane.

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w przytoczonym już wcześniej orzeczeniu, dążenie do wzmocnienia i niewzruszalności powstałych stosunków oraz umożliwienie realizacji przysługujących praw wszystkim podmiotom uzasadnia wprowadzenie pewnych ograniczeń prawa własności (w tym instytucji zasiedzenia), co nie narusza ochrony własności, wynikającej z art. 64 Konstytucji RP oraz o sprzeczności art. 292 k.c. z art. 64 ust. 3 Konstytucji RP.

Powyższe okoliczności, wobec treści zarzutów podniesionych w apelacji, czyniły również nietrafnym zarzut naruszenia art. 285 k.c.

Z uwzględnieniem poczynionych powyżej wywodów, Sąd Okręgowy nie ma wątpliwości, że stosowanie art. 292 k.c. w związku z art. 172 § 1 k.c. i art. 285 § 1 i 2 k.c. jako podstawy prawnej nabycia w drodze zasiedzenia przed 3 sierpnia 2008r. służebności gruntowej w treści odpowiadającej służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego, nie jest niegodne ze wskazanymi powyżej przepisami Konstytucji RP.

Uwzględniając ustrojową funkcję Sądu Najwyższego wynikającą nie tylko z 183 ust. 1 Konstytucji RP, ale również z art. 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002r. o Sądzie Najwyższym (tekst jednolity: Dz.U. z 2013r. poz. 499) Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że Sąd Najwyższy w dniu 22 maja 2013r., w sprawie III CZP 18/13, podjął uchwałę stwierdzającą, że przed wejściem w życie art. 305 ¹ - 305 ⁴ k.c. było dopuszczalne nabycie w drodze zasiedzenia na rzecz przedsiębiorcy służebności odpowiadającej treścią służebności przesyłu, nadto okres występowania na nieruchomości stanu faktycznego odpowiadającego treści służebności przesyłu przed wejściem w życie art. 305 ¹ – 305 ⁴ k.c. podlega doliczeniu do czasu posiadania wymaganego do zasiedzenia tej służebności. Teza ta jest już ugruntowana w orzecznictwie Sądu Najwyższego (porównaj: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2016r., II CSK 639/15; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 października 2015r., V CSK 5/15; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2015r., II CSK 310/14; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 września 2014r., V CSK 553/13; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2013r., IV CSK 30/13).

W niniejszej sprawie spór skoncentrował się wobec kwestii, czy doszło do zasiedzenia na rzecz uczestnika postępowania służebności gruntowej odpowiadającej treścią służebności przesyłu. W ocenie sądu pierwszej instancji roszczenie wnioskodawców nie zasługiwało na uwzględnienie ze względu na skutecznie podniesiony przez uczestnika postępowania zarzut zasiedzenia służebności przesyłu. Okoliczność tą wnioskodawcy kwestionowali apelacją.

Art. 292 k.c. stanowi, iż służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności nieruchomości przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio. W świetle art. 352 § 1 k.c., art. 292 i art. 172 k.c. możliwość nabycia służebności gruntowej przez zasiedzenie nie może być kwestionowana. Przepisy te określają możliwości nabycia przez zasiedzenie także służebności gruntowej związanej z posadowieniem na cudzym gruncie urządzeń, o których stanowi art. 49 k.c., wskazując na przesłanki tego nabycia, jak i podmioty, na rzecz których stwierdzenie nabycia służebności przez zasiedzenie może nastąpić. Możliwość zasiedzenia służebności gruntowej odpowiadającej służebności przesyłu została potwierdzona w orzecznictwie Sądu Najwyższego (postanowienie z dnia 4 października 2006 r. II CSK 119/06).

Wskazany wyżej art. 172 § 1 k.c. stanowi, iż posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Natomiast z § 2 tego przepisu wynika, że po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Z okoliczności niniejszej sprawy wynika zatem, iż posiadanie służebności przez uczestnika jego poprzedników, należało prawnie ocenić jako posiadaniem w złej wierze, sprawowanym w sposób nieprzerwany począwszy od dnia 8 lutego 1973r. Zasadne stało się w tym zakresie zastosowania art. 172 kc, w brzemieniu obowiązującym przed jego zmianą na podstawie ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. (Dz. U. z 1990r. Nr 55. poz. 321). W okresie zasiadywania, treść art. 172 brzmiała następująco: (§ 1) posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dziesięciu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). (§ 2) Po upływie lat dwudziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Wobec powyższego wypadało stwierdzić, iż właśnie termin dwudziestoletni zasiedzenia znalazł zastosowanie w niniejszej sprawie, biegnący od 8 lutego 1973r., a tym samym uznać, iż z jego upływem nastąpiło zasiedzenie służebności objętej wnioskiem , co wyłączało możliwość jego uwzględnienia, jak słusznie uczynił Sąd Rejonowy.

Za niezasadne wypadało więc uznać zarzuty naruszenia przepisów prawa materialnego podnoszone w apelacji.

Nie doszło także do naruszenia przepisów prawa procesowego w zakresie wyrzeczenia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego. Zasadnie zastosowano normę art. 520 § 2 kpc, przyjmując sprzeczność interesów uczestników postępowania, wyłączającą możliwość oparcia rozstrzygnięcia o przepis art. 520 § 1 kpc. Wskazać wypada, iż wnioskodawczyni domagała się ustanowienia służebności za wynagrodzeniem w wysokości 27,040zł, należnym jej od uczestnika. Uczestnik z kolei wnosił o oddalenie wniosku, argumentując, iż służebność nabył nieodpłatnie, w drodze zasiedzenia. Sprzeczność interesów w tym stanie rzeczy wydaje się być niekwestionowana.

Przyjąć wypada również, iż brak było postaw do zastosowania art. 102 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc; nie wynikały one ani ze specyfiki przedmiotu postępowania, ani z postawy wnioskodawczyni, ani wreszcie z jej sytuacji majątkowej. Okoliczności przemawiających za zastosowaniem tego dobrodziejstwa wreszcie nawet w apelacji nie naprowadzano, ani nie wykazano.

Z tych wszystkich przyczyn apelację wnioskodawczyni oddalono jako bezzasadną na mocy art. 385 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego wyrzeczono na zasadzie art. 520 § 2 kpc . Wskazać należy ponownie na powyższą sprzeczność interesów między uczestnikami postępowania. Stąd zasądzono od wnioskodawczyni, której apelację oddalono, na rzecz uczestnika 240zł, stanowiącą wynagrodzenie jego pełnomocnika będącego radcą prawnym, obliczone stosownie do § 5 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015. Okoliczności usprawiedliwiających zastosowanie normy art. 102 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc Sąd Odwoławczy nie dopatrzył się, analizując zarówno przedmiot postępowania, jak i charakter roszczenia oraz postawę procesową zainteresowanych. Nie wykazał nadto jakichkolwiek podstaw do przyjęcia powyższego dobrodziejstwa wobec wnioskodawczyni, z zakresu jej sytuacji życiowej, materialnej, także jej profesjonalny pełnomocnik w toku postępowania.

SSO Lucyna Morys – Magiera SSO Magdalena Hupa – Dębska SSO Leszek Dąbek