Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 listopada 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 listopada 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy (...) S.A. z siedzibą w W.

z udziałem (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. oraz M. D., S. F., K. M. i D. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

o podleganie obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołań (...) S.A. z siedzibą w W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W.

z dnia 19 maja 2016 r. nr (...),

z dnia 19 maja 2016 r. nr (...),

z dnia 19 maja 2016 r. nr (...),

z dnia 19 maja 2016 r. nr (...)

1.  oddala odwołania,

2.  zasądza od odwołującego (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. koszty procesu , w tym kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 9 600 złotych (dziewięć tysięcy sześćset).

Sygn. akt XIII U 1816/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 maja 2016r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. stwierdził, że M. D. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. z tytułu wykonywania zawartej umowy o pracę z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. w okresie od 1 września 2013 r. do 14 czerwca 2014 r.

Decyzją z dnia 19 maja 2016r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. stwierdził, że S. F. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. z tytułu wykonywania zawartej umowy o pracę z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. w okresie od 2 września 2015 r. do nadal.

Decyzją z dnia 19 maja 2016r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. stwierdził, że K. M. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. z tytułu wykonywania zawartej umowy o pracę z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. w okresie od 1 czerwca 2013 r. do 30 listopada 2013 r.

Decyzją z dnia 19 maja 2016r. nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. stwierdził, że D. S. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym u płatnika składek (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. z tytułu wykonywania zawartej umowy o pracę z (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. w okresie od 1 czerwca 2013 r. do 28 czerwca 2013 r.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w dniu 31 maja 2013 r. zawarte zostało porozumienie pomiędzy spółkami (...) S.A. i (...) Sp. z o.o. o oraz pracownikami (...) S.A. zatrudnionymi na stanowiskach szefów kuchni kucharzy, pomocników kucharzy i kelnerów, na mocy którego pracownicy ci zostali po rozwiązaniu umów o pracę z (...) S.A. zatrudnieni z dniem 1 czerwca 2013 r. na podstawie umów o pracę w (...) Sp. z o.o. Z tym samym dniem, pracownicy ci zostali zatrudnieni w (...) S.A. na podstawie umów zlecenia. Wszelkie osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę w (...) Sp. z o.o. od 1 czerwca 2013 r. zgodnie z umową z 31 maja 2013 r zawartą między spółkami, były kierowane przez (...) Sp. z o.o. do pracy w restauracjach należących do (...) S.A. na takie same stanowiska, jakie zajmowały przed 31 maja 2013 r. Pracownicy byli również kierowani do wykonywania usług cateringowych, kelnerskich, kucharskich, sprzątania, barmańskich i administracyjnych. Zakres obowiązków wynikający z umów o pracę zawartych z (...) Sp. z o.o. pokrywał się z obowiązkami wynikającymi z umów zlecenia.

Ponadto wskazał iż, kontrola ujawniła następujące okoliczności, przemawiające za tym, że między (...) sp. z o.o. a ubezpieczonymi nie zachodzi stosunek pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p.:

- (...) Sp. z o. o. nie jest zarejestrowana w rejestrze agencji zatrudnienia prowadzonym przez Marszałka Województwa (...), podczas gdy zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy usługi w zakresie prowadzenia agencji zatrudnienia świadczyć może podmiot, który uzyskał certyfikat o dokonaniu wpisu do rejestru agencji zatrudnienia

- w poszczególnych restauracjach prowadzony jest jeden elektroniczny system rejestrowania czasu pracy dla pracowników i zleceniobiorców, nie ma możliwości wyodrębnienia czasu pracy wynikającego z umów o pracę i umów zlecenia

- nadzór merytoryczny nad pracą osób zatrudnionych w (...) Sp. z o.o. po 1 czerwca 2013 r. sprawuje (...) S.A.

- z efektów pracy osób zatrudnionych w (...) Sp. z o.o. nadal i wyłącznie korzystała (...) S.A.

- wynagrodzenia z tytułu umów o pracę zawartych z (...) sp. z o.o. wypłaca (...) S.A. za pośrednictwem (...) sp. z o.o.;

- koszty wynagrodzeń oraz pochodnych od wynagrodzeń z tytułu umów o pracę i umów zlecenia są w 100% pokrywane przez (...) S.A.

- (...) S.A. finansuje koszty wynagrodzeń za czas niezdolności do pracy, wynagrodzeń za urlop, ekwiwalenty za urlop, premie i inne dodatki tj. składniki wynagrodzeń wynikające z k.p., które nie dotyczą zleceniobiorców

- (...) S.A. pokrywa w całości koszty wstępnych badań lekarskich oraz badań sanitarno-epidemiologicznych. W zaświadczeniach jako pracodawca wskazywany jest (...) S.A.

- działalność (...) Sp. z o.o. pomimo zapisów w KRS nie jest tożsama z działalnością (...) S.A.

- wszelkie koszty związane z produkcją żywności i kosztami sprzedaży ponosi (...) S.A.

W związku z powyższym w ocenie organu rentowego płatnikiem składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych we wskazanych okresach jest (...) S.A.

Od powyższych decyzji odwołanie złożyła spółka (...) S.A., zarzucając im:

1) naruszenie przepisów postępowania administracyjnego, to jest:

a) obrazę art. 7 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 267 ze zm.; dalej: „K.p.a."), art. 77 § 1 K.p.a., art. 80 K.p.a. i art. 107 § 3 K.p.a., polegającą na błędnym ustaleniu, że osoby zatrudnione na podstawie umów o pracę zawartych z (...) Sp. z o.o. (dalej: (...)) oraz umów zlecenia zawartych z (...), pozostawały w stosunku pracy z (...), do czego doszło na skutek braku zgromadzenia kompletnego materiału dowodowego oraz dokonania dowolnej oceny dowodów już zgromadzonych, a czego potwierdzeniem jest brak przedstawienia w uzasadnieniu zaskarżonych decyzji sposobu wartościowania zgromadzonych dowodów, w związku z czym z uzasadnienia nie wynika na podstawie jakich dowodów organ rentowy dokonywał ustaleń oraz jakie fakty i dlaczego uznał za udowodnione - w kontekście podstawy prawnej zaskarżonych decyzji;

b) obrazę art. 107 § 3 K.p.a. w zw. z art. 8 K.p.a. i art. 11 K.p.a., polegającą na braku wyjaśnienia podstawy prawnej zaskarżonych decyzji w zakresie zapatrywania organu rentowego, że umowa pomiędzy (...) i (...) stanowiła obejście prawa skutkujące nieważnością tej czynności. Odwołująca się podkreśliła, iż w jej ocenie organ rentowy nie wyjaśnił na czym to rzekome obejście prawa miało polegać, jak również nie uzasadnił jaki związek i dlaczego zachodził pomiędzy ową rzekomą nieważnością a umowami zlecenia zawartymi z (...) i umowami o pracę zawartymi z (...), których ważności i skuteczności organ rentowy nie zakwestionował;

2) naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest:

a) art. 4 pkt 2 lit. a, art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 oraz art. 13 ust. 1 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zw. z art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. -Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1502 ze zm., dalej: „k.p."), , poprzez ich zastosowanie w stosunku do (...) w wyniku błędnych ustaleń faktycznych dokonanych przez organ rentowy, pomimo że osoby ubezpieczone zatrudnione jako zleceniobiorcy (...) i pracownicy (...), nie były pracownikami (...), w związku z czym Spółka nie była płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zawartych, przez osoby ubezpieczone, umów o pracę z (...) i umów zlecenia z (...);

b) art. 58 § 1 i 2 Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tj. Dz. U. z 2016 r., poz. 380 ze zm., dalej: „k.c"), poprzez jego domniemane (na podstawie wskazanej przez ZUS podstawy prawnej zaskarżonych decyzji) niewłaściwe zastosowanie do czego doszło na skutek błędnego przyjęcia, że umowa z dnia 31 maja 2013 r. (dalej: „Umowa") zawarta pomiędzy (...) Sp. z o.o. a Spółką jest nieważna, ponieważ została zawarta w celu obejścia przepisów ustawy o ubezpieczeniach społecznych.

Zdaniem odwołującej się w wyniku powyższych naruszeń ZUS bezpodstawnie uznał, że ubezpieczeni podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym u Spółki jako płatnika składek, która w ocenie organu miała być pracodawcą osób zatrudnionych jako zleceniobiorcy (...) i jako pracownicy (...).

Mając powyższe zarzuty na względzie, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c, wniosła o:

1) zmianę zaskarżonych decyzji w całości i orzeczenie co do istoty sprawy, to jest uznanie, iż Spółka nie jest płatnikiem składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne dla ubezpieczonych we wskazanych w decyzjach okresach

2) zasądzenie od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) w W. na rzecz Spółki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołania wniósł o ich oddalenie oraz o zasądzenie od odwołującej się spółki na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Sprawy zainicjowane odwołaniami od poszczególnych decyzji połączone zostały do wspólnego rozpoznania i wyrokowania pod wspólną sygnaturą.

Postanowieniem z dnia 28 października 2016 r. Sąd zawiadomił (...) Sp. z o.o. jako zainteresowanego w niniejszym postępowaniu. Spółka oświadczyła, i przystępuje do sprawy w charakterze zainteresowanej i przychyliła się do stanowiska odwołującej się.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

(...) S.A. (wcześniej Sp. z o.o.) została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 1 kwietnia 2008 r. pod numerem KRS (...). Zarząd spółki reprezentują A. T. jako Prezes Zarządu oraz T. L. jako członek zarządu. Kapitał zakładowy spółki wynosi (...) zł. Spółka ma siedzibę w W. przy ul. (...) (odpis z KRS, k. 28-36 a.s.). Przeważającym przedmiotem działalności spółki są restauracje i inne stałe placówki gastronomiczne Dodatkowo spółka zajmuje się m.in. działalnością związaną z produkcją filmów i nagrań, cateringiem, hotelarstwem, sprzedażą hurtową i detaliczną żywności oraz przygotowywaniem i podawaniem napojów.

W dniu 31 maja 2013 r. (...) S.A. reprezentowana przez A. T. i T. L. zawarła z (...) Sp. z (...). z siedzibą w W. reprezentowaną przez J. L. umowę, na mocy której (...) Sp. z o.o. kierować miała swych pracowników do wykonania czynności na rzecz (...) S.A. W celu wykonania tych czynności (...) Sp. z o.o. stawić miała swych pracowników do dyspozycji (...) S.A. (...) Sp. z o.o. zobowiązała się do starannego wyboru pracowników, kontroli procesu realizacji zadań przez pracowników, zapoznania pracowników z obowiązującymi przepisami BHP oraz przeprowadzenia odpowiednich badań medycznych pracowników. (...) S.A. zobowiązała się do umożliwienia pracownikom (...) Sp. z o.o. realizacji czynności udostępniając odpowiednie do tego środki i warunki, wskazania osoby do kontaktów z (...) Sp. z o.o. oraz jego pracownikami w sprawach dotyczących realizacji czynności oraz niezwłocznego informowania (...) Sp. z o.o. o wszelkich okolicznościach istotnych dla realizacji umowy. Z tytułu wykonywania przez pracowników (...) Sp. z o.o. czynności na rzecz (...) S.A., (...) Sp. z o.o. należne miało być wynagrodzenie, stanowiące iloczyn pracowników (...) Sp. z o.o. wykonujących czynności na rzecz (...) S.A., ilości godzin, przez które świadczyli czynności na rzecz (...) S.A. oraz stawki godzinowej w wysokości 14,45 zł.

Umowę zawarto na czas określony – od dnia 1 czerwca 2013 r. do 31 stycznia 2016 r. (k.3057-3061 akt kontroli)

W praktyce (...) S.A obciążane było przez (...) Sp. z o.o. fakturami za usługi serwisowe, usługi finansowo – księgowe i kadrowo – płacowe. Refakturowano również na (...) S.A koszty opieki medycznej pracowników. (...) Sp. z o.o za każdy miesiąc z okresu od czerwca 2013 r. do października 2015 r. wystawiał (...) S.A faktury za „usługi serwisowe”. Załącznikami do faktur były wykazy pracowników świadczących usługi i faktycznie przepracowanych godzin. Godziny faktycznie przepracowane zostały ustalone przez pomniejszenie nominalnego czasu pracy w danym miesiącu o godziny nieprzepracowane w związku z czasową niezdolnością do pracy wskutek choroby lub urlopu. Kwoty netto faktur za „usługi serwisowe” opłacane przez (...) S.A w pełni pokrywają koszty pracy osób zatrudnionych w (...) Sp. z o.o. a wykonujących pracę w (...) S.A. (k. 3069-4220 akt kontroli)

Dotychczasowi pracownicy (...) S.A. zostali zatrudnieni przez (...) Sp. z o.o. na identycznych warunkach. (k. 151 a.s.)

Dodatkowo (...) S.A zawierało umowy zlecenia z pracownikami. Czynności wykonywane na podstawie umowy zlecenia były wykonywane w tym samym miejscu i za pomocą tego sprzętu, co na podstawie umowy o pracę zawartej przez (...) Sp. zo.o. (k.206-208 a.s.)

(...) Sp. z o.o. nie jest zarejestrowana w żadnym rejestrze agencji zatrudnienia. (bezsporne)

K. M. w dniu 30 listopada 2012 r. zawarła z (...) S.A umowę o pracę na czas określony, tj. na okres od 1 grudnia 2012 r. do 30 listopada 2013 r. Zgodnie z zapisami umowy zatrudniona została na stanowisku kelnerki, w wymiarze ¾ etatu, z wynagrodzeniem w kwocie 1.125,00 zł.

W dniu 31 maja 2013 r. K. M. zawarła z (...) S.A i (...) Sp. z o.o. porozumienie, w którym (...) S.A zobowiązała się do rozwiązania z dniem 31 maja 2013r. łączącego ją z pracownikiem stosunku pracy na mocy porozumienia stron, zaś (...) Sp. z o.o. zobowiązała się do zatrudnienia go z dniem 1 czerwca 2013 r.

(...) S.A w dniach 31 maja 2013 r., 1 października 2013 r., zawierał z K. M. kolejne umowy zlecenia, na mocy których ta zobowiązywała się do pomocy w sprzątaniu restauracji, przygotowywaniu przystawek, podawaniu dań na rzecz (...) S.A, z wynagrodzeniem godzinowym. (k. 1547-1570 akt kontroli)

D. S. w dniu 1 marca 2013 r. zawarł z (...) S.A umowę o pracę na czas określony, tj. na okres od 1 marca 2013 r. do 28 lutego 2014 r. Zgodnie z zapisami umowy zatrudniony został na stanowisku kucharza, w wymiarze pełnego etatu, z wynagrodzeniem w kwocie 1.600,00 zł.

W dniu 31 maja 2013 r. D. S. zawarł z (...) S.A i (...) Sp. z o.o. porozumienie, w którym (...) S.A zobowiązała się do rozwiązania z dniem 31 maja 2013r. łączącego ją z pracownikiem stosunku pracy na mocy porozumienia stron, zaś (...) Sp. z o.o. zobowiązała się do zatrudnienia go z dniem 1 czerwca 2013 r.

(...) S.A w dniu 31 maja 2013 r. zawarła z D. S. umowę zlecenie, na mocy której powierzono mu czynności związane z obsługą restauracji sieci S. (...) polegające na bieżącej analizie stanów magazynowych restauracji, analizie rynku dostawców, dokonywaniu zamówień produktów do restauracji z wyjątkiem napojów, odbieraniu dostaw i weryfikacji jakościowej i ilościowej produktów i opracowywaniu propozycji zmian menu, na rzecz (...) S.A., z wynagrodzeniem godzinowym. (k. 2035-2054 akt kontroli)

M. D. w dniu 30 sierpnia 2013 r. zawarła z (...) S.A umowę zlecenia na okres od 1 września 2013 r. do 31 grudnia 2013 r. Zgodnie z zapisami umowy przyjęła do wykonania analizę ankiet przeprowadzanych wśród klientów restauracji za wynagrodzeniem 20,00 zł netto za godzinę.

Umowa ta została ponowiona umowami zlecenia zawartymi w dniu 31 grudnia 2013 r. i w dniu 1 kwietnia 2014 r. Na mocy tych umów ubezpieczona miała wykonywać takie same czynności za takim samym wynagrodzeniem w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 31 marca 2014 r. i w okresie od 1 kwietnia 2014 r. do 30 czerwca 2014 r. (k. 2523-2528 akt kontroli)

S. F. w dniu 30 czerwca 2015 r. zawarł z (...) S.A umowę zlecenia na okres od 1 lipca 2015 r. do 30 września 2015 r. Zgodnie z zapisami umowy podjął się pomocy przy przygotowaniu dań za wynagrodzeniem 11,00 zł netto za godzinę. (k. 2535-2536 akt kontroli)

Wobec zastrzeżeń w zakresie prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, do których pobierania zobowiązany jest ZUS oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, organ zawiadomił odwołującą się spółkę o wszczęciu kontroli.

Zaskarżonymi decyzjami organ stwierdził, że ww. ubezpieczeni podlegali obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym u płatnika (...) S.A , z tytułu umów o pracę zawartych z (...) Sp. z o.o. (akta rentowe)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił, w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, w aktach rentowych, aktach kontroli oraz aktach osobowych ubezpieczonych oraz na podstawie zeznań świadków K. D. (k.205-206 a.s., zatrudnionego przez (...) Sp. z (...). od 2014r. jako kucharza), B. S. (k. 149-150, zatrudnionej przez (...) Sp. z (...). od 2013r. jako kucharza) i J. L. (k. 150-152 a.s) Zeznaniom tym Sąd dał wiarę w zakresie dotyczącym realizacji obowiązków ubezpieczonych na podstawie umów zlecenia i umów o pracę.. Zeznania T. L. Sąd uznał za ogólne i chaotyczne, nastawione na osiągnięcie pozytywnego rozstrzygnięcia w sprawie i w konsekwencji nie dał im wiary.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie (...) S.A w W. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się do ustalenia czy ubezpieczeni w spornych okresach wymienionych w zaskarżonych decyzjach pozostawali pracownikami odwołującej się spółki czy też (...) Sp. z o.o. i w konsekwencji czy we wskazanym okresie ww. ubezpieczeni podlegali jako pracownicy do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych u płatnika składek (...) S.A.

W rozpatrywanej sprawie na wstępie podkreślić należy, że dokonywana przez organ rentowy kontrola zgłoszeń do ubezpieczenia oraz prawidłowości i rzetelności obliczenia składki oznacza przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania zarówno ważności umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień (por. wyrok SA w Krakowie: z dnia 10 stycznia 2013 r., III AUa 1039/12, i z dnia 25 września 2012 r., III AUa 398/12). Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym: emerytalno-rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają pracownicy w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 KP). Konstytutywne cechy stosunku pracy to: dobrowolność zobowiązania, zarobkowy charakter stosunku pracy, osobisty charakter świadczenia pracy oraz podporządkowanie pracownika wyrażające się przede wszystkim w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy (por. wyrok SN z dnia 11 kwietnia 1997 r., I PKN 89/97, OSNAPiUS 1998/2/35). Podleganie pracowniczym ubezpieczeniom społecznym jest uwarunkowane nie tyle samym zgłoszeniem pracownika do tych ubezpieczeń i opłacaniem składek z tego tytułu, ile legitymowaniem się przez ubezpieczonego statusem pracownika, rzeczywiście świadczącego pracę w ramach stosunku pracy. Sąd Najwyższy wielokrotnie zwracał uwagę, że umowa o pracę, która nie wiąże się z rzeczywistym jej wykonywaniem, a zgłoszenie do ubezpieczenia następuje tylko pod pozorem istnienia tytułu ubezpieczenia w postaci zatrudnienia, nie rodzi skutków w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 17 grudnia 1996 r., II UKN 32/96, OSNAPiUS 1997 r. Nr 15, poz. 275; z 16 marca 1999 r., II UKN 512/98, OSNAPiUS 2000 r. Nr 9, poz. 368; z 28 lutego 2001 r., II UKN 244/00, OSNAPiUS 2002 r. Nr 20, poz. 496; z 4 sierpnia 2005 r., II UK 320/04, OSNP 2006 r. Nr 7-8, poz. 122; z 26 lipca 2012 r., I UK 27/12). Z pozorną umową o pracę mamy do czynienia gdy przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba określona jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Przepis art. 83 § 1 KC opisuje dwie postaci pozorności. Pierwsza z nich (zdanie pierwsze) dotyczy sytuacji, gdy strony dokonują czynności prawnej dla pozoru i jej dokonanie nie służy ukryciu innej czynności prawnej. Sytuacje te określa się jako pozorność zwykłą, bezwzględną lub symulację absolutną. Druga postać pozorności (zdanie drugie) dotyczy sytuacji, gdy strony dokonują czynności prawnej pozornej w celu ukrycia innej czynności prawnej (dysymulowanej), której skutki prawne rzeczywiście chcą wywołać. Pozorność oświadczenia woli (art. 83 § 1 KC) może zatem zachodzić zarówno wtedy, gdy pod pozorowaną czynnością nie kryje się inna czynność prawna (pozorność zwykła), jak i wtedy, gdy pod oświadczeniem pozornym ukrywa się inna czynność prawna (pozorność kwalifikowana). Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem, nie można jednak przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę wtedy, gdy pracownik podjął pracę i rzeczywiście ją wykonywał, a pracodawca pracę tę przyjmował (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lipca 2012 r., II UK 14/12). O tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczenia społecznego, nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, ale faktyczne, rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy (essentialia negotii), wynikających z art. 22 § 1 KP. Pamiętać przy tym należy, iż pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 lipca 2009 r., I UK 43/09 i z dnia 12 maja 2011 r., II UK 20/11).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd stwierdził, iż nie sposób uznać, że doszło do faktycznego nawiązania stosunku pracy ubezpieczonych oraz (...) Sp. z o.o. Jak wynika bowiem ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, strony po podpisaniu w dniu 31 maja 2013 r. porozumienia, na mocy którego (...) S.A zobowiązała się do rozwiązania z dniem 31 maja 2013r. łączącego ją z konkretnym pracownikiem stosunku pracy na mocy porozumienia stron, zaś (...) Sp. z o.o. zobowiązała się do zatrudnienia go z dniem 1 czerwca 2013 r. nie respektowały w żaden sposób specyfiki stosunku pracy, jaki miał wynikać z tego porozumienia. Dotychczasowi pracownicy poza zmianą nazwy pracodawcy, faktycznie nie odczuli w żaden sposób tej zmiany. Pozostali na tych samych stanowiskach, z identycznym wynagrodzeniem, wykonywali te same czynności, w tych samych miejscach, jak również faktycznie nadal podlegali (...) S.A. (...) S.A. sprawiała nadzór merytoryczny nad pracownikami, wypłacała pracownikom wynagrodzenia (jedynie za pośrednictwem (...) Sp. z o.o.), pokrywała koszty badań lekarskich pracowników ( (...) Sp. z o.o. refakturowała te koszty na (...) S.A.). Ponosiła również wszelkie koszty związane z produkcją żywności i kosztami sprzedaży.

Nie sposób nie zgodzić się z utrwaloną linią orzeczniczą, iż warunkiem sine qua non pracowniczego ubezpieczenia społecznego jest istnienie faktycznego stosunku pracy. O ważności zaś stosunku pracy świadczy to, czy oświadczenia woli zawarte w umowie o pracę łączącej strony nie zawierają wad, które powodowałyby ich nieważność bądź bezskuteczność. Z powyższych względów, na istnienie stosunku pracy nie składa się tylko zawarcie umowy o pracę, ale nade wszystko zamiar stron oraz faktyczne wykonywanie określonej w umowie pracy, na warunkach z umowy wynikających. Zgodnie z dyspozycją art. 22 KP przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju, na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak samo zawarcie umowy o pracę, czy zgłoszenie do ubezpieczenia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to czyniły.

Badając przesłanki wynikające z art. 22 KP w zastosowaniu do sprawy niniejszej uznać należało, iż pracowników, których udostępniać miała (...) Sp. z o.o., faktycznie łączył stosunek pracy jedynie z (...) S.A. To właśnie (...) S.A. zachowywała się jak realny pracodawca i tylko ta spółka miała możliwość być realnym pracodawcą. Brak jest wątpliwości, iż stanowiska, na jakich zatrudnieni zostali ubezpieczeni są nierozerwalnie związane z pracą w restauracji. Przedmiotem działalności (...) S.A. były usługi restauracyjne i cateringowe, podczas gdy (...) Sp. z o.o. zajmowała się działalnością rachunkowo – księgową i doradztwem podatkowym, a więc w żaden sposób nie posiadała zapotrzebowania na zatrudnienie kucharzy przyrządzających sushi.

W ocenie Sądu spółki podpisały 31 maja 2013 r. porozumienie, u źródła którego leżał jasny zamiar obejścia prawa. (...) Sp. z o.o. zachowała się jak agencja pracy tymczasowej, czego nie mogła czynić, bowiem nie jest wpisana do rejestru agencji zatrudnienia. Nie można również mówić o przejęciu pracowników (...) S.A przez (...) Sp. z o.o. w zgodzie z art. 23 ¹ k.p. Przepis ten reguluje sytuację prawną pracowników zatrudnionych w zakładzie pracy, który przechodzi przekształcenia organizacyjno-prawne, polegające na przejściu zakładu lub jego części na innego pracodawcę. Legalną definicję pracodawcy zawiera art. 3 k.p. Z przepisu tego wynika, że pracodawcą jest taki podmiot, który zatrudnia pracowników. Natomiast pojęcie "zakładu pracy" wiąże się z przedmiotem działalności pracodawcy i oznacza pewien zespół środków materialnych i osobowych, składający się na zorganizowaną całość.

Według art. 23 ¹ § 1 k.p. w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach pracy, z zastrzeżeniem przepisów § 5. Za zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed przejściem części zakładu pracy na innego pracodawcę, dotychczasowy i nowy pracodawca odpowiadają solidarnie (§ 2). Jeżeli u pracodawców, o których mowa w § 1, nie działają zakładowe organizacje związkowe, dotychczasowy i nowy pracodawca informują na piśmie swoich pracowników o przewidywanym terminie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, jego przyczynach, prawnych, ekonomicznych oraz socjalnych skutkach dla pracowników, a także zamierzonych działaniach dotyczących warunków zatrudnienia pracowników, w szczególności warunków pracy, płacy i przekwalifikowania; przekazanie informacji powinno nastąpić co najmniej na 30 dni przed przewidywanym terminem przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę (§ 3).W terminie 2 miesięcy od przejścia zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, pracownik może bez wypowiedzenia, za siedmiodniowym uprzedzeniem, rozwiązać stosunek pracy. Rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie powoduje dla pracownika skutki, jakie przepisy prawa pracy wiążą z rozwiązaniem stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem (§ 4). Pracodawca, z dniem przejęcia zakładu pracy lub jego części, jest obowiązany zaproponować nowe warunki pracy i płacy pracownikom świadczącym dotychczas pracę na innej podstawie niż umowa o pracę oraz wskazać termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego pracownicy mogą złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. W razie nieuzgodnienia nowych warunków pracy i płacy dotychczasowy stosunek pracy rozwiązuje się z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, liczonego od dnia, w którym pracownik złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia proponowanych warunków, lub od dnia, do którego mógł złożyć takie oświadczenie. Przepis § 4 zdanie drugie stosuje się odpowiednio (§ 5). Przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy (§ 6).

W sytuacjach budzących wątpliwości co do oceny, kto jest pracodawcą w stosunku do pracowników, decydujące jest faktyczne przejęcie zakładu pracy powodujące, że pracownicy świadczą pracę na rzecz kogoś innego niż dotychczas, istotną okolicznością jest także fakt, że w wyniku dokonanych zmian organizacyjnych nie ma zapotrzebowania na pracę danego pracownika w jego dotychczasowym miejscu i rozmiarze. Przejęcie zakładu pracy musi polegać na formalnym nabyciu przedsiębiorstwa lub jego części oraz nie zależy od rodzaju czynności prawnej, na podstawie której następuje przejęcie części zakładu pracy w faktyczne władanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 września 2006 r., sygn. I PK 75/06).

W ocenie Sądu, z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż nie zaistniało faktycznie ani przejęcie pracowników ani innych środków materialnych przedsiębiorstwa, a zatem nie można było również uznać, iż pracownicy przekazani zostali na podstawie art. 23 ¹ § 1 k.p.

Konstrukcja przyjęta przez spółki w porozumieniu z 31 maja 2013 r. nie spełnia zatem wymogów żadnego ze znanych polskiemu prawu sposobów na transfer pracowników. Porozumienia tego nie można również oceniać tylko przez pryzmat art. 353 ¹ k.c., zgodnie z którym strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zasada wolności umów nie może być jednak wykorzystywana instrumentalnie, w szczególności do stworzenia zewnętrznych znamion realizowania umowy. Należy zgodzić się ze stanowiskiem organu rentowego, iż outsourcing pracowniczy w ujęciu przedstawionym przez spółki sprowadza się w swej istocie do przeniesienia ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej na pracowników. Dokonanie czynności prawnych w sposób sprzeczny ze standardami ochrony pracownika na tle art. 231 KP należy uznać za działanie sprzeczne z prawem, o którym mowa w treści art. 58 § 1 KC, a tym samym nieważne. Przypisany skutek nieważności oznacza, że nie doszło do zmiany pracodawcy, a tym samym płatnika składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Dodatkowo wskazać należy, iż zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy systemowej, za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Bez wątpienia pracodawcą ubezpieczonych zarówno w przypadku umów o pracę jak i umów cywilnoprawnych była (...) S.A. Ustalone zostało bowiem, iż spółka ta była faktycznym pracodawcą ubezpieczonych w łączącym ich stosunku pracy, a jak zostało dowiedzione w zgromadzonym w sprawie materiale faktycznym, czynności wykonywane przez ubezpieczonych na podstawie umów zlecenia wykonywane były w tym samym miejscu i na tych samych zasadach, z użyciem tego samego sprzętu co w pracy wynikającej ze stosunku pracy.

Powyższe w ocenie Sądu świadczy o tym, iż jedynym realnym pracodawcą ubezpieczonych była (...) S.A., a zatem to ta spółka winna być w spornych okresach płatnikiem składek, przez co zaskarżone decyzje są w ocenie Sądu prawidłowe.

To mając na uwadze Sąd , na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania płatnika składek jako nieuzasadnione ,o czym orzekł jak w pkt. 1 sentencji wyroku.

O kosztach Sąd orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c. oraz z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym przed 27 października 2016 r., mając na uwadze treść uchwały Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 20 lipca 2016 r., sygn. III UZP 2/16, której nadano moc zasady prawnej, „w sprawie o ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku ubezpieczenia społecznego lub jego zakresu (o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego; o podleganie ubezpieczeniom społecznym) do niezbędnych kosztów procesu zalicza się wynagrodzenie reprezentującego stronę radcy prawnego, biorąc za podstawę zasądzenia opłaty za jego czynności z tytułu zastępstwa prawnego stawki minimalne określone w § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.).” Z tych względów koszty zastępstwa procesowego należało ustalić w oparciu o wartość przedmiotu sprawy, która co do każdego z ubezpieczonych została wskazana przez pełnomocnika odwołującego się w piśmie z 21 listopada 2016 r. (k.71). Odwołująca się spółka, wnosząc sprawę do Sądu musiała się liczyć z tym, że w przypadku przegrania sprawy będzie zobowiązana do poniesienia takiego wydatku.

SSO Rafał Młyński

(...)