Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 marca 2015 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił A. R. (1) prawa do emerytury.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, iż na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczona nie udowodniła wymaganego 20-letniego ogólnego stażu pracy (a jedynie 19 lat 5 miesięcy i 14 dni, w tym 19 lat 5 miesięcy i 2 dni okresów składkowych oraz 12 dni okresów nieskładkowych).

Organ rentowy nie uwzględnił do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy w gospodarstwie rolnym (...) w W. w okresie od lipca do sierpnia 1975 roku, od lipca do sierpnia 1976 roku, od lipca do sierpnia 1977 roku, od lipca do sierpnia 1978 roku z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia w tym okresie. Nadto wskazał, że z przedłożonych zeznań świadków za ten okres wynika, iż gospodarstwo rolne było własnością osób, dla których ubezpieczonej nie była osobą bliską.

Odwołanie od powyższej decyzji złożyła ubezpieczona A. R. (1).

Ubezpieczona wskazała, iż spełniła przesłanki z art.10 ust.1 punkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, bowiem przedłożyła zaświadczenie o zatrudnieniu w gospodarstwie rolnym (...) w pełnym wymiarze czasu pracy przy zbiorach owoców, pieleniu, sianokosach i żniwach w okresie wakacji w latach 1975-1978. Zdaniem ubezpieczonej art.10 ust.1 punkt 3 ww. ustawy nie jest skierowany do osób objętych ubezpieczeniem z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym (domowników), a reguluje kwestie stażu osób innych niż rolnicy. Ubezpieczona podała, że w okresie wykonywania tej pracy zamieszkiwała w domu gospodarzy, w którym miała zapewnione całodzienne wyżywienie. Pracę wykonywała, by pomóc finansowo swojej rodzinie. Zarobione pieniądze przeznaczyła na zakup podręczników, zeszytów, odzieży. Od małżonków R. nie otrzymała zaświadczenia o zatrudnieniu, podobnie jak inni pracownicy sezonowi.

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2016 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury od dnia 3 marca 2015 roku.

Po rozpoznaniu apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 8 maja 2017 roku w sprawie III AUa 659/16 uchylił wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona A. R. (1) urodziła się w dniu (...).

W dniu 3 marca 2015 roku ubezpieczona złożyła wniosek o emeryturę. Ubezpieczona jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i we wniosku o przyznanie emerytury wniosła o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa

(wniosek k. 1-8 odwrót, plik II akt ZUS)

W latach 1973-1977 ubezpieczona uczyła się w Liceum Ogólnokształcącym w K..

(okoliczność bezsporna)

Do dnia 1 stycznia 1999 roku ubezpieczona była zatrudniona w następujących okresach:

1)  od dnia 1 września 1977 roku do dnia 13 września 1977 roku w (...) Zakładach (...),

2)  od dnia 1 sierpnia 1979 roku do dnia 29 lutego 1980 roku w (...) Zakładach (...),

3)  od dnia 1 marca 1980 roku w (...) Przedsiębiorstwie (...) w K..

(świadectwa pracy – k.3, k.4 akt ZUS, I plik, k.20 akt ZUS, II plik)

Ubezpieczona na dzień 1 stycznia 1999 roku ma 19 lat 5 miesięcy i 2 dni okresów składkowych oraz 12 dni okresów nieskładkowych. Łącznie staż pracy ubezpieczonej wynosi 19 lat 5 miesięcy i 14 dni.

(karta przebiegu zatrudnienia – k.41, plik II akt ZUS)

W okresie od 1 marca 1980 roku do 11 lipca 2001 roku ubezpieczona wykonywała pracę w szczególnych warunkach w Przedsiębiorstwie (...) w K. na stanowisku laboranta przy pobieraniu prób i pomiarach w warunkach i na stanowiskach pracy szkodliwych dla zdrowia wykonywanych przez personel stacji sanitarno-epidemiologicznych i laboratoriów środowiskowych.

(świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach – k.10 akt ZUS, II plik)

W okresie wakacji szkolnych, podczas nauki w szkole średniej ubezpieczona pracowała w gospodarstwie rolnym (...).

A. R. (2) był w latach 1963-1977 właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni około 4,54 ha położonego w W., gminie C.. Po śmierci A. R. (2) w latach 1977-1984 J. R. (1) była właścicielem 1/3 części gospodarstwa. W latach 80-tych gospodarstwo zostało przepisane na syna gospodarzy – J. R. (2).

(zaświadczenie Starosty P. k.19 akt ZUS plik II, zeznania ubezpieczonej – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:54:37-00:57:49 w zw. z protokołem rozprawy z 12 lutego 2016 roku min 00:02:16-00:05:45, zeznania świadka J. R. (2) – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku, min.00:28:27-00:35:39, min.00:35:39-00:36:22, min.00:36:22-00:41:08)

Ubezpieczona w spornym okresie nie była spokrewniona z A. i J. R. (1).

Obecnie wnuk A. i J. R. (1) jest mężem ubezpieczonej.

(zeznania ubezpieczonej – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min. 00:54:37-00:57:49 w zw. z protokołem rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:02:16-00:05:45, zeznania świadka B. R. – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:41:08-00:51:06)

W okresie nauki w szkole średniej ubezpieczona mieszkała wraz z rodzicami w K. i pozostawała na ich utrzymaniu.

(zeznania ubezpieczonej protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min. 00:54:37-00:57:49 w zw. z protokołem rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:02:16-00:05:45)

Pracę w gospodarstwie rolnym (...) ubezpieczona podjęła za namową nieżyjącej już koleżanki K. L..

(zeznania ubezpieczonej protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min. 00:54:37-00:57:49 w zw. z protokołem rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:02:16-00:05:45)

Ubezpieczona podjęła pracę w gospodarstwie rolnym, albowiem chciała pomóc swoim rodzicom w utrzymaniu. Ojciec ubezpieczonej cierpiał wówczas na czerniaka złośliwego, a siostra na astmę. Rodzice ubezpieczonej wyrazili zgodę na podjęcie przez nią pracy.

(zeznania ubezpieczonej – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:54:37-00:57:49)

Pracę w gospodarstwie rolnym ubezpieczona wykonywała na przestrzeni lat 1975 – 1978, w okresach wakacyjnych to jest od lipca i sierpnia każdego roku.

Do gospodarstwa rolnego ubezpieczona przyjeżdżała autobusem tuż po zakończeniu roku szkolnego (około 24-25 czerwca) każdego roku. Gospodarstwo rolne było położone w odległości 120 km od K.. W okresie wakacji ubezpieczona nie wracała do domu.

Oprócz A. i J. R. (1) w gospodarstwie zamieszkiwali ich syn J. R. (2), okresowo także ich córka. W gospodarstwie na stałe pracowali A. i J. R. (1) oraz ich syn - J. R. (2)

Ubezpieczona mieszkała w domu J. R. (1), wraz z koleżanką zajmowała 1 pokój. Miała zapewnione posiłki. Nie płaciła J. R. (1) za mieszkanie i wyżywienie.

(zeznania ubezpieczonej – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:54:37-00:57:49 w zw. z protokołem rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:02:16-00:05:45, min.00:07:25-00:23:42, protokół rozprawy z 6 października 2017 roku 00:50:40-01:12:17, zeznania świadka J. R. (2) – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku, min.00:28:27-00:35:39, min.00:36:22-00:41:08)

Oprócz ubezpieczonej w spornym okresie do pracy w gospodarstwie rolnym przyjeżdżały również inne osoby (ok. 5-6), których poszukiwaniem zajmowała się J. R. (1).

(zeznania świadków J. R. (2) – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:28:27-00:35:39, min.00:36:22-00:41:08, B. R. –protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:41:08-00:51:06, 00:51:06- 00:53:02)

W gospodarstwie hodowano zwierzęta: świnie, kury, kaczki oraz uprawiono truskawki, maliny i porzeczki, zboże i ziemniaki. Łąka i ogród znajdowały się przy domu. Uprawa truskawek zajmowała około 1 ha, malin i porzeczek po 0,5 ha. Na pozostałej części nieruchomości rolnej uprawiano zboża, ziemniaki i warzywa (na własne potrzeby).

Truskawki były zbierane do połowy lipca. Po zbiorze truskawek ubezpieczona pracowała przy zbiorze malin, porzeczek a następnie przy sianokosach, żniwach, pieleniu truskawek i sadzeniu nowych truskawek.

(zeznania ubezpieczonej – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min. 00:54:37-00:57:49 w zw. min.00:02:16-00:05:45, 00:07:25-00:23:42; zeznania świadków J. R. (2) – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:28:27-00:35:39, 00:35:39-00:36:22, B. R. – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:41:08-00:51:06, M. B. protokół rozprawy z 6 października 2017 roku min.00:30:13-00:48:51)

Za wykonane w gospodarstwie prace ubezpieczonej otrzymywała wynagrodzenie, przy czym wynagrodzenie przy zbiorach truskawek, malin, porzeczek było płacone od koszyka, a za pracę przy pieleniu, przy żniwach czy sianokosach była dniówka.

J. R. (1) zapisywała ile koszyków truskawek, malin zebrała ubezpieczona. Na koniec wakacji ubezpieczona J. R. (1) wypłacała ubezpieczonej wynagrodzenie za cały okres pracy. Prace w gospodarstwie rolnym zajmowały ubezpieczonej około 7-8 godzin dziennie.

(zeznania ubezpieczonej - protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min.00:54:37-00:57:49 w zw. min.00:02:16-00:05:45, min.00:07:25-00:23:42, protokół rozprawy z 6 października 2017 roku min.00:50:40-01:12:17, zeznania świadków: B. R. – protokół rozprawy z 12 lutego 2016 roku min. 00:41:08-00:51:06, protokół rozprawy z 6 października 2017 roku min.00:10:22-00:30:13, J. R. (2) – protokół z 12 lutego 2016 roku min.00:28:27-00:35:39, M. B. protokół rozprawy z 6 października 2017 roku min.00:30:13-00:48:51)

Ubezpieczona pomagała J. R. (1) przy praniu, przygotowaniu posiłków, porządkach. Wykonywała wszystkie prace zlecone przez J. R. (1). Ubezpieczona nie robiła zakupów.

(zeznania ubezpieczonej - protokół rozprawy z 6 października 2017 roku min.00:50:40-01:12:17)

Stan faktyczny jest bezsporny między stronami. Istotne w sprawie okoliczności zostały ustalone na podstawie dowodów z dokumentów w postaci wniosku o emeryturę, świadectw pracy, karty przebiegu zatrudnienia, zaświadczeń oraz świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Żadna ze stron nie kwestionowała tych dokumentów.

Zeznania ubezpieczonej i świadków B. R., J. R. (2) i M. B. są spójne i logiczne, wzajemnie się uzupełniają. Z zeznań tych wynika jakie prace wykonywała ubezpieczona, w jakim okresie pracowała. Ubezpieczona oraz świadkowie potwierdzili, że za wykonane prace ubezpieczona otrzymywała wynagrodzenie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Zgodnie z treścią art.184 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku, poz.1383) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art.32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Stosownie do treści art.184 ust.2 ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2013 roku, emerytura, o której mowa w ust.1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Prawo do emerytury na podstawie art.184 ww. ustawy przysługuje ubezpieczonemu, który na dzień wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 roku) spełnił określone w niej wymogi stażowe, a po tej dacie osiągnął wymagany wiek, niezależnie od tego czy w chwili osiągnięcia tego wieku wykonywał pracę w szczególnych warunkach, czy wykonywał inną pracę i czy pozostawał w zatrudnieniu.

Definicja ustawowa „pracy w szczególnych warunkach” została zawarta w art.32 ust.2 ww. ustawy o emeryturach i rentach. Zgodnie z tym przepisem, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Stosownie do treści art.32 ust.4 ww. ustawy wiek emerytalny, o którym mowa w ust.1 rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki na podstawie, którym osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Za dotychczasowe przepisy (w rozumieniu art.32 ust.4 ww. ustawy) należy uważać przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz.43), ale wyłącznie w zakresie regulowanym przez ww. ustawę o emeryturach i rentach, a więc co do wieku emerytalnego, rodzaju prac lub stanowisk oraz warunków, na jakich osobom wykonującym prace określone w ust.2 i ust.3 art. 32 tej ustawy przysługuje prawo do emerytury (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2002 roku, III ZP 30/01 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2009 roku, II UK 31/09, Lex nr 559949). Pracę taką pracownik musi wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku (§ 2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), aby nabyć prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Zgodnie z treścią §3 i 4 ww. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z treścią art.5 ust.1 ww. ustawy o emeryturach i rentach przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, następujące okresy:

1)  składkowe, o których mowa w art. 6;

2)  nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

Na obecnym etapie postępowania spór dotyczy możliwości zaliczenia okresu pracy ubezpieczonej A. R. (1) w gospodarstwie rolnym (...):

-

od lipca do sierpnia 1975 roku,

-

od lipca do sierpnia 1976 roku,

-

od lipca do sierpnia 1977 roku,

-

od lipca do sierpnia 1978 roku

do 20 – letniego stażu składkowego i nieskładkowego, wymaganego do nabycia prawa do emerytury na podstawie art.184 ust.1 w związku z art.32 ww. ustawy o emeryturach i rentach, bowiem pozostałe warunki do przyznania emerytury (co do wieku, stażu pracy w szczególnych warunkach i członkowstwa w otwartym funduszu emerytalnym są spełnione).

Niesporne jest, że na dzień 1 stycznia 1999 roku ubezpieczona udowodniła 19 lat 5 miesięcy i 14 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Możliwość zaliczenia do stażu ubezpieczeniowego pracy w gospodarstwie rolnym daje art.10 ust.1 ww. ustawy o emeryturach i rentach, zgodnie z którym przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art.56, jako okresy składkowe:

1)  okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2)  przypadające przed dniem 1 lipca 1977 roku okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3)  przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Regulacja ta ma charakter szczególny, bowiem zgodnie z art.2 ust.1 ww. ustawy o emeryturach i rentach, świadczenia na warunkach i w wysokości określonych w ustawie przysługują co do zasady ubezpieczonym i członkom rodziny pozostałym po ubezpieczonych. W myśl art.4 punkt 13 ww. ustawy o emeryturach i rentach, ubezpieczonym jest zaś osoba, która podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, określonym w przepisach o systemie ubezpieczeń społecznych, a także osoba, która przed dniem wejścia w życie ustawy podlegała ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyłączeniem ubezpieczenia społecznego rolników.

Definiując w ten sposób pojęcie ubezpieczonego na gruncie ubezpieczenia emerytalno – rentowego, ustawodawca akcentuje odrębność systemów ubezpieczenia społecznego na podstawie ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2017 roku, poz.1769 i ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jednolity Dz.U. z 2016 roku, poz.277 ze zm.), które to systemy zostały oparte na odmiennych zasadach podlegania ubezpieczeniu, finansowania i udzielania świadczeń. W związku z tym przepisy zawarte w tych ustawach, normujące możliwość wzajemnego uwzględniania okresów ubezpieczenia, należy uznać za przepisy szczególne, które wymagają ścisłego interpretowania i ostrożnego stosowania. Wynikająca z art.10 ust.1 ww. ustawy o emeryturach i rentach możliwość uwzględnienia w stażu składkowym okresów innych niż enumeratywnie wymienione w art.6 tej ustawy została zatem uzależniona od kumulatywnego spełnienia dodatkowych przesłanek, a mianowicie ograniczono ją do sytuacji, gdy okresy ustalone na podstawie art.5 – 7 ustawy są krótsze od stażu wymaganego do przyznania emerytury, a zaliczenie okresów podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników, prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w tym gospodarstwie następuje jedynie w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego stażu.

Ustawodawca posłużył się w art.10 ust.1 ww. ustawy o emeryturach i rentach różnymi określeniami pozwalającymi na uzupełnienie stażu ubezpieczeniowego okresami wymienionymi w tym przepisie. Z mocy art.10 ust.1 punkt 1 ustawy, uwzględniane są okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego, za które opłacono składki przewidziane w odrębnych przepisach, co oznacza, że do stażu ubezpieczeniowego podlega uwzględnieniu okres ubezpieczenia społecznego rolnika, który wywiązał się z obowiązku składkowego przewidzianego w odrębnych przepisach obowiązujących w okresie, w którym przypada to ubezpieczenie (wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2006 roku, I UK 73/06, LEX nr 288989). Art.44 ust.3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (tekst jednolity Dz.U. z 1989 roku, nr 24, poz.133 ze zm. ), a obecnie art.4 ww. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników począwszy od 1 stycznia 1983 roku uzależnienia zaliczenia pracy domownika w gospodarstwie rolnym jako okresu uzupełniającego od opłacenia za niego przez rolnika składki na ubezpieczenie społeczne rolników (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 roku, II UKN 230/98). Zatem uwzględnia się - jako okresy uzupełniające – okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacania składek na to ubezpieczenie. Tam, gdzie system ubezpieczenia społecznego rolników jeszcze nie funkcjonował lub nie obejmował wszystkich osób zatrudnionych w gospodarstwie rolnym i obecnie podlegających temu systemowi przepisy art.10 ust.1 punkt 2 i 3 ww. ustawy o emeryturach i rentach pozwalają na zaliczenie – jako składkowych – okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego przed 1 lipca 1977 roku (to jest przed wejściem w życie ustawy z 27 października 1977 roku o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin – Dz.U. nr 32, poz. 140 ) i pracy w gospodarstwie rolnym przed 1 stycznia 1983 roku (to jest przed wejściem w życie ustawy z 14 grudnia 1982 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin ).

Przepis art.10 ust.1 punkt 3 ww. ustawy o emeryturach i rentach nie jest adresowany do osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym, bo takich osób (rolników i domowników) dotyczy art.10 ust.1 punkt 1. Cała regulacja art.10 ustawy nawiązuje do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników i wyraźnie wyłącza możliwość podwójnego uwzględniania tego samego okresu ubezpieczenia do ustalania prawa do świadczeń emerytalnych i rentowych z systemu powszechnego i rolniczego. Przepisy art.10 ust.1 punkt 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach chociaż nie odsyłają wprost do przepisów o ubezpieczeniu społecznym rolników, to operują datami istotnymi z punktu widzenia tego przepisu. Dotyczą one osób, które w wymienionych okresach nie podlegały ubezpieczeniu społecznemu rolników z uwagi na to, że system taki nie istniał (rolnicy przed 1 lipca 1977 roku) lub nie obejmował danej kategorii podmiotów (domownicy przed 1 stycznia 1983 roku), ale po datach wskazanych w art.10 ust.1 punkt 2 i 3 ww. ustawy zostały tym systemem objęte. Dla osób, które nie są ani rolnikami ani domownikami rolnika, wraz z nadejściem dat 1 lipca 1977 roku i 1 stycznia 1983 roku, nie nastąpiła zmiana ich statusu prawnego z niepodlegających na podlegających rolniczemu ubezpieczeniu społecznemu. Unormowanie art.10 ust.1 punkt 2 i 3 ww. ustawy o emeryturach i rentach pozwala na uwzględnienie w stażu ubezpieczeniowym wymaganym w powszechnym systemie ubezpieczenia do nabycia prawa do świadczeń emerytalnych okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w nim, które w świetle przepisów obowiązujących odpowiednio przed dniem 1 lipca 1977 roku i dniem 1 stycznia 1983 roku nie stanowiły tytułu do objęcia rolniczym ubezpieczeniem społecznym, a jednocześnie nie stanowiły tytułu do podlegania powszechnemu systemowi ubezpieczenia społecznego.

W orzecznictwie sądowym wyrażany jest pogląd, zgodnie z którym okres pracy w gospodarstwie rolnym według ustawy o emeryturach i rentach, mimo że nie jest okresem pracy sensu stricto, a przez podkreślenie, iż chodzi o pracę po ukończenie 16 roku życia, nawiązuje do okresu pracy w gospodarstwie rolnym wykonywanej przez domownika rolnika, czyli osoby mu bliskiej, nie może być jednak uważany za przewidziany w art.6 punkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników okres ubezpieczenia społecznego domownika, zwłaszcza że sporne okresy pracy w gospodarstwie rolnym przed 1 stycznia 1983 roku nie były okresami podlegania ubezpieczeniu społecznemu i nie była za nie opłacana składka na ubezpieczenie. Podkreśla się, że art.10 ust.2 punkt 3 ustawy o emeryturach i rentach nie jest adresowany do osób objętych ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym, ale reguluje kwestie stażu emerytalnego wymaganego od innych ubezpieczonych niż rolnicy, w którym okres pracy w gospodarstwie rolnym jest zaliczany wprost i traktowany jako okres składkowy niezależnie od uregulowań zawartych w ustawie o ubezpieczeniu społecznym rolników. Oznacza to niedopuszczalność stosowania wobec osoby, o której mowa w art.10 ust.1 punkt 3 ustawy o emeryturach i rentach, kryteriów objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników na podstawie art.7 ust.1 punkt 2 i art.16 ust.1 punkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (wyroki Sądu Najwyższego z 19 grudnia 2000 roku, II UKN 155/00, OSNAPiUS 2002 nr 16, poz. 394 i z dnia 18 września 2014 roku, I UK 17/14, Lex nr 1538420 ).

W niniejszej sprawie istotna była ocena status ubezpieczonej jako domownika w świetle art.2 punkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, która zaczęła obowiązywać od 1 stycznia 1983 roku. Skoro w stażu ubezpieczeniowym uprawniającym do emerytury z powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym, które poczynając od dnia 1 stycznia 1983 roku stanowiłyby tytuł podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownika, to kwalifikacji tej pracy należy dokonać według przepisów obowiązujących w tej dacie, czyli zgodnie z art.2 punkt 2 obowiązującej od 1 stycznia 1983 roku ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin. Zgodnie z tym przepisem, za domowników byli uznawani członkowie rodziny rolnika i inne osoby pracujące w gospodarstwie rolnym, jeżeli pozostawały we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, ukończyły 16 lat, nie podlegały obowiązkowi ubezpieczenia społecznego na podstawie innych przepisów, a praca w gospodarstwie rolnym stanowiła ich główne źródło utrzymania.

Poza sporem pozostaje okoliczność, iż ubezpieczona A. R. (1) nie była członkiem rodziny rolnika J. R. (1). Z ustaleń Sądu wynika, iż ubezpieczona A. R. (1) w spornym okresie (od lipca do sierpnia 1975 roku, od lipca do sierpnia 1976 roku, od lipca do sierpnia 1977 roku i od lipca do sierpnia 1978 roku) pracowała w gospodarstwie rolnym (...), za wykonaną pracę otrzymywała wynagrodzenie.

Ubezpieczona również nie pozostawała we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem. Ubezpieczona wprawdzie mieszkała na terenie gospodarstwa rolnego, miała zapewnione wyżywienie jednak nie współdecydowała o codziennych sprawach związanych z prowadzeniem domu, nie pozostawała na utrzymaniu ani całkowitym ani częściowym J. R. (1). Ubezpieczona miała odrębną rodzinę, na utrzymaniu której pozostawała, a praca w gospodarstwie rolnym nie stanowiła głównego źródła utrzymania ubezpieczonej. W spornych okresach ubezpieczona wykonywała prace sezonowe w rolnictwie, za które to prace otrzymywała wynagrodzenie obliczone stosownie do ilości wykonanej pracy (zebranych owoców czy przepracowanych dniówek). Wykonywanie pracy zarobkowej na rzecz rolnika w świetle definicja zawartej w art.2 punkt 2 ww. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin, wyłącza możliwość uznania ubezpieczonej za domownika.

Reasumując ubezpieczona nie spełniła wszystkich przesłanek do przyznania prawa do emerytury na podstawie art.184 ust.1 ww. ustawy o emeryturach i rentach, bowiem na dzień 1 stycznia 1999 roku nie legitymuje się 20 – letnim okresem składkowym i nieskładkowym.

Wobec powyższego Sąd na podstawie art.477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ubezpieczonej.

13 listopada 2017 roku