Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29.06.2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że A. L. jako pracownik nie podlegał od 2.01.2017r. do 10.04.2017r. z tytułu pracowniczego zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. Sp. K. obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu zarzucając, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru ze względu na spodziewaną niezdolność do pracy ubezpieczonego oraz miała na celu wyłącznie włączenie ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych - w tym do ubezpieczenia chorobowego - zmierzała jedynie do uzyskania przez A. L. świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

/ decyzja w aktach ZUS k. 1-6/

Odwołania od powyższej decyzji złożył zarówno A. L., jak i płatnik składek (...) Sp. z o.o. sp. k. w Ł. , wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji. Skarżący negowali pozorność zakwestionowanej umowy o pracę, argumentując, że ubezpieczony i pracodawca nie zawarli spornej umowy o pracę bez woli jej realizacji. Celem zatrudnienia ubezpieczonego było rzeczywiste świadczenie przez niego pracy. Choroba ubezpieczonego była nieprzewidzianym zdarzeniem, a spowodowana nią nieobecność w pracy ubezpieczonego pociągnęła dla pracodawcy komplikacje i skutkowała dodatkowymi kosztami.

/ odwołanie k. 2-4, k. 2-6 załączonych akt VIII U 1580/17/

W odpowiedziach na odwołania ZUS wniósł o ich oddalenie i podtrzymał dotychczasowe stanowisko w sprawie. Organ rentowy podnosił, że w niniejszej sprawie nie można mówić o nawiązaniu stosunku pracy przez odwołującego z dniem 2.01.2017 r., gdyż od tego dnia przebywał on na zwolnieniu lekarskim, a zatem już od pierwszego dnia zawarcia umowy o pracę nie świadczył już pracy. Zamiar nawiązania stosunku ubezpieczenia społecznego, bez rzeczywistego wykonywania umowy o pracę, świadczy o fikcyjności zgłoszenia do pracowniczego ubezpieczenia społecznego. A w sytuacji, w której stronom umowy o pracę przyświeca jedynie intencja włączenia do ubezpieczenia społecznego pod pozorem zatrudnienia bez jego rzeczywistego wykonywania zawarcie umowy o pracę nie może rodzić skutków prawnych i stanowić podstawy do uznania, że osoba, która zawarła taką umowę podlega ubezpieczeniu społecznemu pracowników.

/odpowiedzi na odwołanie k. 19-20, k. 70-71 załączonych akt VIII U 1580/17/

Postanowieniem Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 30.08.2017r. sprawa z odwołania płatnika składek o sygn. VIII U 1580/17 została połączona ze sprawą z odwołania wnioskodawcy o sygn. VIII U 1496/17 do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia / postanowienie k. 74 załączonych akt VIII U 1580/17/.

Na rozprawie w dniu 11.12.2017r. wnioskodawca i pełnomocnik płatnika składek poparli odwołania, natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o ich oddalenie.

/ e-prot. z 11.12.2017r.: 00:01:31/

Na rozprawie w dniu 14.03.2018r. - bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie – wnioskodawca i pełnomocnik płatnika składek podtrzymali dotychczasowe stanowisko w sprawie.

/ e-prot. z 14.03.2018r.: 00:01:47, 01:04:13, 01:06:18/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Od dnia 11.01.2016r. do dnia 30.01.2017r. wnioskodawca A. L. prowadził własną działalność gospodarczą pod nazwą A. L. PHU (...) i w tym czasie, w ramach tej działalności współpracował z firmą (...) Sp. z o.o. Sp. k. P. na podstawie umowy zlecenia usług akwizycyjnych z 12.01.2016r. Faktycznie współpraca miała miejsce do końca grudnia 2016r. Wnioskodawca- A. L. w czasie prowadzenia własnej działalności gospodarczej był zgłoszony do ubezpieczenia chorobowego, które dla zleceniobiorców jest ubezpieczeniem dobrowolnym, od dnia 11.01.2016r. do dnia 31.12.2016r., a za okres od dnia 12.05.2016r. do dnia 15.05.2016r., od dnia 19.09.2016r. do 2dnia 3.09.2016r. oraz od dnia 26.09.2016r. do dnia 30.09.2016r. został wnioskodawcy wypłacony zasiłek chorobowy.

Płatnik składek - Target (...) jest firmą prowadzącą działalność outsourcingową, zatrudnia przedstawicieli handlowych, współpracuje z największymi firmami spożywczymi w kraju. W dniu 2 stycznia 2017 roku zawarła z firmą (...) Sp. z o.o. w P. umowę o świadczenie usług merchandisingu. W celu realizacji usługi, Target zobowiązała się m.in. do zatrudnienia i oddelegowania do realizacji usługi 95 przedstawicieli handlowych.

/niesporne, umowa zlecenia usług akwizycyjnych k. 5-7, wydruk z (...) k. 8, odpis z KRS k. 7-12 załączonych akt VIII U 1580/17, umowa o świadczenie usług – k.13- 16 załączonych akt VIII U 1580/17, zeznania wnioskodawcy – e-prot. z 11.12.2017r.: 00:02:00 -00:22:36 w zw. z e-prot. 14.03.2018r.: 00:59:32, zeznania świadka R. R. – e-prot. 14.03.2018r.: 00:07:35-00:20:57/

Wnioskodawca był jednym z 95 przedstawicieli handlowych zatrudnionych przez Target (...) na potrzeby świadczenia usług na rzecz - (...) Sp. z o.o. P.. W okresie współpracy firmy wnioskodawcy z firmą (...) Sp. z o.o. P. A. L. zdążył się wykazać wiedzą oraz umiejętnościami jako przedstawiciel handlowy wymaganymi przez firmę (...) Sp. z o.o. P.. Firma (...) poinformowała wnioskodawcę, że podpisała z firmą (...) umowę o współpracy na podstawie, której Target (...) zatrudni na umowę o pracę przedstawicieli handlowych, którzy będą wykonywać zadania przedstawiciela handlowego dla firmy (...) Sp. z o.o. P.. Target (...) otrzymała od (...) Sp. z o.o. listę osób do zatrudnienia, które wcześniej współpracowały z H. na zasadzie własnej działalności gospodarczej, którą prowadził też wnioskodawca. Przed zatrudnieniem wnioskodawcy firma (...) w dniu 8.12.2016r. przeprowadziła rekrutację grupową na stanowiska przedstawiciela handlowego. W wyniku powyższej rekrutacji na analogicznym stanowisku pracy co wnioskodawca zostało zatrudnionych również kilkanaście innych osób. Firma (...) nie znała wcześniej A. L..

/ umowa o świadczenie usług k. 13-15 załączonych akt VIII U 1580/17, wyciąg k. 16-17 załączonych akt VIII U 1580/17, projekt k. 18-24 załączonych akt VIII U 1580/17, zeznania wnioskodawcy – e-prot. z 11.12.2017r.: 00:02:00 -00:22:36 w zw. z e-prot. 14.03.2018r.: 00:59:32; zeznania świadka R. R. – e-prot. 14.03.2018r.: 00:07:35-00:20:57, zeznania świadka J. P. – e-prot. z 14.03.2018r.: 00:22:51-00:31:33, zeznania świadka M. B. – e-prot. z 14.03.2018r.: 00:34:30-00:45:35, zeznania świadka A. P. –e-prot. z 14.03.2018r.: 00:47:08- 00:53:22/

Wnioskodawca i firma (...) zawarli – podobnie jak to miało miejsc w przypadku innych osób zatrudnionych w wyniku w/w rekrutacji - umowę o pracę w dniu 8.12.2016r na czas określony od 2.01.2017r. do 31.12.2017r., na podstawie której A. L. został zatrudniony na stanowisku przedstawiciela handlowego ds. detalu w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem 3115zł brutto miesięcznie. Strony ustaliły, że dniem rozpoczęcia wykonywania pracy przez wnioskodawcę na rzecz płatnika będzie dzień 2.01.2017r. Jednocześnie z umową o pracę płatnik składek podpisał z wnioskodawcą, tak jak i z pozostałymi 90 osobami zatrudnionymi na stanowisku przedstawiciela handlowego - towarzyszące umowy o poufności, o zakazie konkurencji.

/ umowa o pracę k. 9-10, a także k. 25-26 załączonych akt VIII U 1580/17, załącznik nr 2 do umowy o pracę k. 30 załączonych akt VIII U 1580/17, umowa o zaufaniu poufności k. 31 załączonych akt VIII U 1580/17; zeznania wnioskodawcy – e-prot. z 11.12.2017r.: 00:02:00 -00:22:36 w zw. z e-prot. 14.03.2018r.: 00:59:32; zeznania świadka R. R. – e-prot. 14.03.2018r.: 00:07:35-00:20:57 /

W efekcie pozytywnego wyniku rekrutacji i podpisania umowy o pracę wnioskodawca i firma (...) Sp. z o.o. P. rozwiązali z dniem 31.12.2016r. za porozumieniem stron dotychczasową umowę zlecenia usług akwizycyjnych i towarzyszące jej umowę dzierżawy samochodu oraz dzierżawy telefonu.

/ porozumienie k. 221/

Wnioskodawca jako pracownik Target (...) zatrudniony na podstawie umowy o pracę w dniu 8.12.2016r. otrzymał samochód i telefon do wykonywania zadań przedstawiciela handlowego, z których wcześniej korzystał jako zleceniobiorca firmy (...) Sp. z o.o. P. na podstawie umowy zlecenia usług akwizycyjnych z dnia 12.01.2016r.

/ zeznania wnioskodawcy – e-prot. z 11.12.2017r.: 00:02:00 -00:22:36 w zw. z e-prot. 14.03.2018r.: 00:59:32 /

Wnioskodawca podpisując w/w umowę o pracę otrzymał skierowanie na badanie lekarskie, a z dniem 19.12.2016r. otrzymał zaświadczenie lekarza profilaktyka medycyny pracy poświadczające jego zdolność do wykonywania pracy w firmie płatnika na stanowisku przedstawiciela handlowego ds. detalu.

/ zaświadczenie k. 220/

Płatnik składek zgłosił wnioskodawcę do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych z tytułu pracowniczego zatrudnienie w jego firmie od 2.01.2017r.

/ niesporne/

Płatnik składek w spornym okresie prowadził dokumentację osobową wnioskodawcy. /akta osobowe k.207/

Zgodnie z pisemnym zakresem obowiązków pracowniczych sporządzonym przez płatnika składek do zadań wnioskodawcy na powierzonym mu stanowisku należało: budowanie strategicznych i długotrwałych relacji z klientami na podległym terenie, kompleksowa obsługa sklepów handlu tradycyjnego, obsługa sklepów z przedzielonej bazy danych, realizacja działań dotyczących zwiększenia sprzedaży i dostępności produktów, kontrola stanu ilościowego, stanu magazynowego i koordynacja zamówienia, informowanie klienta o aktualnej ofercie obsługiwanych produktów k. (...) – nowości, promocje, optymalne zarządzanie podległym budżetem, monitorowanie rynku i konkurencji oraz raportowanie tej aktywności do pracodawcy. Przedmiotowy zakres obowiązków został podpisany przez wnioskodawcę i płatnika w dniu 8.12.2016r.

/ zakres obowiązków k. 11-13, a nadto k. 27-29 załączonych akt VIII U 1580/17/

Po podpisaniu umowy o pracę z dnia 8.12.2016r., a przed rozpoczęciem wykonywania pracy, wnioskodawca stał się niezdolny do pracy z powodu choroby od dnia 2.01.2017r., w związku z czym ubezpieczony nie przystąpił do wykonywania pracy w dniu 2.01.2017r. zgodnie z umową o pracę.

/ niesporne, a nadto zwolnienie lekarskie k. 61 załączonych akt VIII U 1580/17/

U płatnika składek obowiązuje system raportowania: rozpoczęcia i zakończenia aktywności pracy. (...) nie wykazał jakiejkolwiek aktywności wnioskodawcy w dniu 2.01.2017r., wobec czego płatnik próbował bezskutecznie skontaktować się wnioskodawcą.

/ zeznania świadka M. B. – e-prot. z 14.03.2018r.: 00:34:30-00:45:35, zeznania wnioskodawcy – e-prot. z 11.12.2017r.: 00:02:00 -00:22:36 w zw. z e-prot. 14.03.2018r.: 00:59:32 /

Płatnik składek w związku z nie podjęciem pracy przez ubezpieczonego – w dniu 4.01.2017r. wysłał do A. L. za pośrednictwem poczty pismo, w którym oświadczył, iż rozwiązuje z nim umowę o pracę bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, polegającego na nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy od dnia 2.01.2017r., a także niewykonaniu poleceń związanych z wezwaniem do usprawiedliwienia rzeczonej nieobecności.

/ korespondencja emailowa k. 32-35, pismo z 4.01.2017r. k. 62 załączonych akt VIII U 1580/17, zeznania świadka M. B. – e-prot. z 14.03.2018r.: 00:34:30-00:45:35 /

Po dostarczeniu przez wnioskodawcę pracodawcy zwolnienia lekarskiego w dniu 10.01.2017r. płatnik poinformował wnioskodawcę pisemnie, że cofa oświadczenie woli o rozwiązaniu z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia.

/ pismo płatnika k. 65 załączonych akt VIII U 1580/17, zeznania świadka M. B. – e-prot. z 14.03.2018r.: 00:34:30-00:45:35/

Następnie pismem z dnia 5.04.2017r. spółka rozwiązała z A. L. umowę o pracę w trybie art. 53 par.1 pkt 1 k.p. z uwagi na brak zdolności do wykonywania pracy wskutek choroby trwającej dłużej niż 3 miesiące.

/ pismo z 5.04.2017r. k. 16, a nadto k. 66 załączonych akt VIII U 1580/17/

W dniu 2.01.2017r. A. L. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako pracownik u płatnika z datą powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych, tj. 2.01.2017r.

/ niesporne/

Wnioskodawca leczył się w Centrum (...) w J. od 18.08.2016r. w (...) oraz jednorazowo w Poradni Internistycznej.

/ historia wizyt k. 226-230/

Wnioskodawca miał problemy natury psychicznej już w 2016r. z powodów osobistym, ale nie korzystał ze zwolnień lekarskich z tej przyczyny. Korzystał z porad psychologa w 2016r.

/zeznania wnioskodawcy – e-prot. z 11.12.2017r.: 00:02:00 -00:22:36 w zw. z e-prot. 14.03.2018r.: 00:59:32/

Po rozwiązaniu spornej umowy o pracę stan zdrowia wnioskodawcy uległ dalszemu pogorszeniu w związku z czym od 26.04.2017r. do 6.06.2017r. przebywał na Oddziale Psychiatrycznym w Centrum Psychiatrii w K..

/karta informacyjna leczenia szpitalnego k. 17-18, 233-236/

Płatnik składek w spornym okresie zatrudniał ok. 540 osób. Wynagrodzenia za pracę zatrudnionych u niego przedstawicieli handlowych były na tym samym poziomie.

/ zestawienie ilości zatrudnionych k. 28- 206, zeznania świadka R. R. – e-prot. 14.03.2018r.: 00:07:35-00:20:57 /

Zaskarżoną decyzją z dnia 29.06.2017r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. stwierdził, że A. L. jako pracownik nie podlegał od 2.01.2017r. do 10.04.2017r. z tytułu zatrudnienia w (...) Sp. z o.o. Sp.K. ubezpieczeniom obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu, zarzucając, że umowa o pracę została zawarta dla pozoru ze względu na spodziewaną niezdolność do pracy ubezpieczonego oraz miała na celu włączenie ubezpieczonego do ubezpieczeń społecznych - w tym do ubezpieczenia chorobowego i zmierzała jedynie do uzyskania przez A. L. świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W uzasadnieniu decyzji wskazano, iż nie można mówić o nawiązaniu stosunku pracy przez A. L. z dniem 2.01.2017r. w sytuacji, gdy od dnia 2.01.2017r. przebywał on na zwolnieniu lekarskim, a zatem już od pierwszego dnia nie realizował podpisanej umowy. W świetle dokonanych ustaleń uznano, że umowa o pracę zawarta pomiędzy płatnikiem, a A. L. miała na celu tylko i wyłącznie objęcie A. L. ubezpieczeniem społecznym (w tym chorobowym), a nie rzeczywisty zamiar realizacji tej umowy, co czyni tą umowę nieważną w myśl art. 83 § l Kodeksu cywilnego.

/ decyzja w aktach ZUS k. 1-6/.

Sąd Okręgowy powyżej ustalony stan faktyczny oparł na materiale dowodowym zgromadzonym w trakcie trwania postępowania i ujawnionym na rozprawie, przede wszystkim w postaci dołączonych do akt dokumentów oraz dokumentów zgromadzonych przez organ rentowy, których nie kwestionowała żadna ze stron. Przedmiotowy materiał zdaniem Sądu jest rzetelny i wiarygodny. Dokumenty zawarte w aktach sprawy i aktach organu rentowego prowadzone były z należytą starannością, o czym świadczy kompletność zachowanych dokumentów. Sąd miał na uwadze, że brak jest w przedmiotowych dokumentach najmniejszych choćby śladów nieuprawnionej ingerencji w ich treść. W tym stanie rzeczy również zdaniem Sądu brak jest przesłanek, by odmówić dokumentom zgromadzonym w aktach sprawy oraz dokumentom zebranym w aktach organu rentowego przymiotu wiarygodności. W konsekwencji przedmiotowy materiał dowodowy pozwolił dokonać w znacznym zakresie rekonstrukcji stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Okoliczności dotyczące zatrudnienia ubezpieczonego i czasu oraz przyczyn braku świadczenia przez niego pracy od dnia 2.01.2017r. zostały poczynione na podstawie zeznań świadków R. R., J. P., M. B., A. P., które są co do istoty spójne i logiczne, wzajemnie się pokrywają i uzupełniają, przy czym nie sposób nie zauważyć, że mimo szczegółowości są pozbawione sprzeczności. Z zeznaniami tymi oraz z treścią powołanych dokumentów w pełni korespondują także zeznania samego wnioskodawcy. Tym samym, zdaniem Sadu Okręgowego – w braku przy tym jakichkolwiek dowodów przeciwnych – brak podstaw do odmowy przyznania także im waloru wiarygodności.

Sąd Okręgowy zważył ,co następuje:

Odwołania okazały się zasadne i jako takie skutkują zmianą zaskarżonej decyzji.

Wstępnie wskazać należy, że istota sporu w niniejszej sprawie sprowadzała się do ustalenia, czy faktycznie odwołujących się łączył od dnia 2.01.2017r. do dnia 10.04.2017r. stosunek pracy, a co za tym idzie, czy A. L. posiadał status pracownika, który stanowił podstawę podlegania ubezpieczeniom społecznym, czy też – jak twierdził ZUS - sporządzono jedynie fikcyjną umowę o pracę - wyłącznie w celu uzyskania przez niego tytułu do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w związku ze spodziewaną niezdolnością do pracy.

Sąd Okręgowy zważył, że z nawiązaniem stosunku pracy wiążą się różne konsekwencje, do których między innymi należy podleganie obowiązkowemu pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu.

Tytułem obowiązkowego ubezpieczenia, zarówno emerytalno-rentowego na podstawie 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2017 roku, poz. 1778 ze zm.), jak i chorobowego na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy oraz wypadkowego - art. 12 ust. 1 powołanej ustawy, jest bowiem - zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy - pozostawanie w stosunku pracy.

Na podstawie art. 13 pkt 1 cytowanej ustawy - ubezpieczenie trwa od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku.

Nawiązanie stosunku pracy skutkuje równoległym powstaniem stosunku ubezpieczenia. Obydwa te stosunki, jakkolwiek mają inne cele, to wzajemnie się uzupełniają i zabezpieczają pracownika materialnie - pierwszy, na co dzień, drugi na wypadek zdarzeń losowych. Należy, zatem przyjąć, że stosunek ubezpieczenia społecznego pracowniczego jest konsekwencją stosunku pracy i jako taki ma charakter wtórny. Ubezpieczenie społeczne nie może istnieć bez stosunku pracy. Uruchomienie stosunku ubezpieczeniowego może odnosić się wyłącznie do ważnego stosunku pracy, a więc takiego, który stanowi wyraz woli obu stron realizowania celów, którym umowa ma służyć. Przesłankę nawiązania pracowniczego stosunku ubezpieczenia oraz wynikającego z tego stosunku prawa do świadczenia stanowi przy tym nie samo zawarcie umowy o pracę, lecz zatrudnienie.

O ważności zaś stosunku pracy świadczy to, czy oświadczenia woli zawarte w umowie o pracę łączącej strony nie zawierają wad, które powodowałyby ich nieważność bądź bezskuteczność. Z powyższych względów, na istnienie stosunku pracy nie składa się tylko zawarcie umowy o pracę, ale nade wszystko zamiar stron faktycznego wykonywania określonej w umowie pracy, na warunkach z umowy wynikających.

Przypomnieć należy, że definicja pracownika na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych została zawarta w przepisie art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy.

Pojęcie zaś stosunku pracy, o jakim mowa w art. 8 ust. 1 ustawy systemowej jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanego przez art. 22 k.p. ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z 13 lipca 2005 roku, I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

W myśl zaś art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Jak wynika z cytowanego przepisu kodeksu pracy stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym zachodzącym między dwiema stronami, z których każda jest wobec drugiej strony jednocześnie zobowiązana i uprawniona do określonego świadczenia.

Zgodnie zatem z treścią art. 22 §1 k.p. poprzez nawiązanie stosunku pracy należy rozumieć zgodne oświadczenie woli stron. W tym wypadku pracownika co do zobowiązania do wykonywania pracy danego rodzaju na rzecz pracodawcy, w miejscu i czasie przez pracodawcę wyznaczonym oraz pracodawcy co do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Podkreślenia wymaga, że przepis ten, zdaniem Sądu Okręgowego, nie definiuje jednak stosunku pracy jako oświadczenia woli wymagającego dla swej ważności przystąpienia do jego realizacji. Co za tym idzie, stosunek pracy powstaje już poprzez samo oświadczenie woli stron. Innymi słowy - status pracownika nie zależy od rozpoczęcia realizacji zawartej umowy, pracownikiem jest bowiem osoba pozostająca w stosunku pracy.

Sąd Okręgowy badając niniejszą sprawę miał na uwadze, że stosunek pracy charakteryzuje się pewnymi szczególnymi cechami, które odróżniają go od innych stosunków prawnych zbliżonych do niego, a w szczególności umowy o dzieło, czy umowy zlecenia. Są to: konieczność osobistego wykonywania pracy, podporządkowanie pracodawcy, wykonywanie pracy na jego rzecz i ryzyko oraz odpłatność pracy. Zasada osobistego wykonywania pracy oznacza, że pracownik winien pracę wykonywać osobiście i nie może tego obowiązku spełniać za pośrednictwem innej osoby. Nie może, zatem samowolnie powierzyć jej wykonania innej osobie. Istotą stosunku pracy jest również to, aby praca odbywała się pod kierownictwem pracodawcy i by pracownik stosował się do jego poleceń związanych zwłaszcza z organizacją i przebiegiem pracy. Umowa o pracę jest umową starannego działania. Świadcząc umowę o pracę pracownik jest podporządkowany pracodawcy, co do czasu, miejsca i sposobu jej wykonywania. Stosunek pracy jest stosunkiem zobowiązaniowym uzewnętrzniającym wolę umawiających się stron. Po stronie pracownika musi zatem istnieć chęć świadczenia pracy oraz możliwość jej świadczenia, a po stronie pracodawcy potrzeba zatrudnienia i korzystania z tej pracy za wynagrodzeniem. Innymi słowy, celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być więc faktyczna realizacja treści stosunku pracy w granicach zakreślonych zawartą umową.

Do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak zawarcie umowy o pracę, przygotowanie zakresu obowiązków, zgłoszenie do ubezpieczenia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy. Nie może bowiem być tolerowana sytuacja, w której osoba zainteresowana w uzyskaniu świadczeń z ubezpieczenia społecznego, do których nie ma tytułu, z pomocą płatnika składek wytwarza dokumenty służące wyłącznie do tego celu. Zwrócił na to uwagę Sąd Najwyższy stwierdzając w wyroku z 18.05.2006 r. (III UK 32/06, LEX nr 957422), że do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może dojść wówczas, gdy zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczy osoby, która nie jest pracownikiem, a zatem zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego następuje pod pozorem zatrudnienia.

Zatem kwestia ważności zawartej umowy o pracę w sprawie o objęcie ubezpieczeniem społecznym pozostaje na drugim planie, albowiem o nieobjęciu tym ubezpieczeniem w przypadku zgłoszenia do ubezpieczenia osoby niebędącej pracownikiem nie decyduje nieważność umowy, lecz fakt niepozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 22 § 1 k.p. Z powyższego wynika, że mimo istnienia formalnej umowy o pracę, możliwe jest ustalenie, że w konkretnych okolicznościach faktycznych zawarta ona została dla pozoru (art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p.).

Stosownie do art. 26 k.p. stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli terminu tego nie określono - w dniu zawarcia umowy. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29.10.2007r. (II PK 56/07, OSNP 2008/23-24/350) wskazał, że przepis art. 26 k.p. nie uzależnia powstania stosunku pracy od jej faktycznego rozpoczęcia przez pracownika. Jeżeli termin rozpoczęcia pracy jest w umowie określony, to stosunek pracy powstaje w określonej dacie niezależnie od tego, czy pracownik przystąpi do wykonywania pracy, a jeżeli nieprzystąpienie do pracy przez pracownika nastąpiło z przyczyn przez niego zawinionych, to pracodawca może stosować przewidziane prawem sankcje, aż do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Skoro zatem po myśli art. 8 ust. 1 ustawy systemowej za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, a według art. 13 pkt 1 tejże ustawy pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia nawiązania stosunku pracy, to obowiązek ubezpieczeń co do zasady następuje w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy. Skutek zawarcia umowy o pracę w postaci obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom nie wystąpi o ile dowiedzione zostanie zawarcie umowy o pracę dla pozoru.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność występuje w każdym przypadku, gdy strony zgodnie ustalają, że co najmniej oświadczenie woli złożone przez jedną z nich nie będzie wywoływało wyrażonych w nim skutków prawnych. Z powyższego wynika, że przy składaniu pozornego oświadczenia woli występuje element koniecznego współdziałania stron. Umowa o pracę będzie zatem zawarta dla pozoru, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony miały świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r., sygn. akt II UK 321/04). Ocena ważności umów o pracę powinna każdorazowo następować na podstawie analizy indywidualnego stanu faktycznego, przy użyciu reguł doświadczenia życiowego i dokładnym rozważeniu okoliczności danej sprawy, w tym zwłaszcza rzeczywistego świadczenia pracy, jej odbierania i opłacania, racjonalnego układania stosunków pracy (np. w przedmiocie faktycznych potrzeb lub możliwości ekonomicznych zatrudnienia pracownika, czy też stopnia naruszenia zasad uczciwości pomiędzy stronami stosunku pracy). Również w wyroku z dnia 22 czerwca 2015r., (I UK 367/14, LEX nr 1771586) Sąd Najwyższy wskazał, że umowa o pracę jest zawarta dla pozoru i nie może w związku z tym stanowić tytułu do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym, jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba określona jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy, czyli gdy strony z góry zakładają, że nie będą realizowały swoich praw i obowiązków wypełniających treść stosunku pracy. Nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę wtedy, gdy pracownik podjął pracę i rzeczywiście ją wykonywał, a pracodawca pracę tę przyjmował. Stanowisko to nie prowadzi do wniosku, jaki wyprowadza pozwany, że o ile nie dojdzie do wykonywania obowiązków pracowniczych, to niejako automatycznie przyjąć należy pozorność umowy o pracę. Przeciwnie – wnioskować należy, że w sytuacji gdy pracownik podjął pracę nie można zarzucić pozorności umowy o pracę, zaś w sytuacji gdy nie podjął on czynności wynikających z umowy o pracę, to dopuszczalne jest badanie tej umowy pod kątem zawarcia jej dla pozoru. Dopiero jednak po przeanalizowaniu konkretnego przypadku i w zależności od wyniku postępowania dowodowego będzie można mówić o pozorności oświadczenia woli lub o braku pozorności.

Podsumowując, aby umowa o pracę została uznana za pozorną, zgodnie z dyspozycją art. 83 § 1 k.c. konieczne jest spełnienie łącznie trzech elementów: oświadczenie woli musi być złożone tylko dla pozoru, oświadczenie woli musi być złożone drugiej stronie, adresat oświadczenia woli musi zgadzać się na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, iż osoba składająca oświadczenie nie chce, aby powstały jego skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem.

Przechodząc do merytorycznych rozważań odnośnie zarzutów podnoszonych przez organ rentowy, zdaniem Sądu nie można stwierdzić, aby zawarta w dniu 8.12.2016r. umowa o pracę zmierzała do obejścia prawa lub była obarczona wadą oświadczenia woli w postaci pozorności.

Podkreślić w tej kwestii, że w teorii prawa cywilnego przyjmuje się, że czynnością prawną podjętą w celu obejścia ustawy jest czynność wprawdzie bezpośrednio nieobjęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo ( zob. System Prawa Prywatnego t. II red. Z. Radwański, Warszawa 2002, s. 227-228). Klauzula obejścia prawa zakazuje osiągania w drodze dokonywania czynności prawnych rezultatów, które są niemożliwe do pogodzenia, nie z zakazami i nakazami przepisów ustawy, lecz z pozaprawnymi regułami słuszności czy sprawiedliwości.

W wyroku z dnia 25.11.2004 r. (I PK 42/04, OSNP Nr 14/2005 poz. 209), Sąd Najwyższy stwierdził, że czynności mające na celu obejście ustaw (in fraudem legis) zawierają jedynie pozór zgodności z ustawą. Czynność prawna mająca na celu obejście ustawy polega na takim ukształtowaniu jej treści, która z punktu widzenia formalnego (pozornie) nie sprzeciwia się ustawie, ale w rzeczywistości (w znaczeniu materialnym) zmierza do zrealizowania celu którego osiągnięcie jest przez nią zakazane. Chodzi tu zatem o wywołanie skutku sprzecznego z prawem.

Podsumowując, można powiedzieć, że obejście ustawy to zachowanie podmiotu prawa, który napotykając prawny zakaz dokonania określonej czynności prawnej, obchodzi go w ten sposób, że dokonuje innej niezakazanej formalnie czynności w celu osiągnięcia skutku związanego z czynnością zakazaną, a tym samym sprzecznego z prawem.

Z całokształtu materiału dowodowego, na podstawie którego zostały poczynione ustalenia faktyczne w sprawie, zdaniem Sądu Okręgowego wynika, że ubezpieczony w dacie zawarcia umowy o pracę posiadał aktualne zaświadczenie lekarskie o zdolności do pracy na stanowisku przedstawiciela handlowego wystawione w dniu 8.12.2016r. Z faktu, że ubezpieczony zgłaszał się do lekarza z powodu dolegliwości psychiatrycznych i korzystał z porad psychologa w 2016r. nie wynika, że po pierwsze pracodawca wiedział o tych dolegliwościach, a po drugie, że miały charakter uniemożliwiający ubezpieczonemu świadczenie pracy. Ubezpieczony bowiem w 2016r. pracował w ramach umowy zlecenia usług akwizycyjnych na rzecz firmy (...). ZUS natomiast nie wykazał, aby pracodawca przed zawarciem umowy o pracę z ubezpieczonym miał jakąkolwiek wiedzę na temat jego leczenia w 2016r., ani też, że w chwili zawarcia umowy o pracę ubezpieczony z uwagi na stan zdrowia nie był zdolny do realizowania tej umowy. Wysoce prawdopodobnym jest, że ubezpieczony w ogóle nie wspomniał, ani w firmie (...), ani w trakcie rekrutacji w firmie (...) o problemie zdrowotnym, skoro chciał i zależało mu na zawarciu umowy o pracę. Jak wyżej wskazano dla pozorności umowy konieczna jest świadomość obu stron, że umowa ta nie będzie realizowana, a ma zmierzać jedynie do zapewnienia świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Podkreślenia wymaga również, że w zakładzie pracy płatnika utworzono 90 stanowisk pracy przedstawicieli handlowych, w tym stanowisko dla ubezpieczonego. Uznać zatem należało, że po stronie pracodawcy istniała potrzeba zatrudnienia pracowników, co potwierdza też umowa o współpracy zawarta przez firmę (...) z firmą (...). Z ustalonych okoliczności na podstawie zebranego materiału dowodowego w sprawie, w tym zeznań świadków których nie kwestionował organ rentowy, wynika, że tego samego dnia tj. 8.12.2016r. zawarto umowy o pracę nie tylko z ubezpieczonym, ale też z innymi osobami, które wcześniej także pracowały w Spółce (...) w ramach umów cywilnoprawnych.

Nie można zatem stwierdzić, że obejście prawa w rozpoznawanej sprawie polegało na tym, że rzeczywistym celem zawarcia umowy o pracę była nie wola realizowania przez wnioskodawcę obowiązków pracowniczych i odpowiednio odpowiadających im obowiązków pracodawcy, ale stworzenie warunków dla uzyskania przez odwołującego statusu pracowniczego, a w konsekwencji uzyskania prawa do świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Dążenia bowiem do takiego skutku nie można oceniać jako zamiaru obejścia prawa. Skorzystanie ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie może bowiem być uznane za cel, którego osiągnięcie jest sprzeczne z prawem. Uzyskanie objęcia ubezpieczeniem społecznym i uprawnienia do świadczeń z tego tytułu jest legalnym celem zawierania umów o pracę. Może ono nawet być głównym motywem nawiązania stosunku pracy, zamiast wykonywania pracy na innych podstawach prawnych. Zawierając umowę o pracę strony kierują się bowiem różnymi motywami indywidualnymi, które należy odróżnić od causa czynności prawnej (typowego celu czynności prawnej) ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9.08.2005 r., III UK 89/05, niepubl.).

Kwalifikacji dokonania czynności prawnej w celu obejścia prawa nie można przypisać umowie o pracę zawartej zgodnie z art. 22 k.p. i spełniającej wymagania stawiane dla tego typu stosunku zobowiązaniowego, nawet gdy jej cel dyktowany był wyłącznie chęcią uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25.01.2005 r. II UK 141/04).

W ocenie Sądu Okręgowego w realiach niniejszej sprawy nie można uznać, że zamiar zawarcia umowy o pracę nawet jeśli był skierowany wyłącznie na uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego jest sprzeczny z ustawą lub zmierza do jej obejścia. Cel taki, choćby jedyny, realizowany przez uzyskanie statusu pracownika nie jest sprzeczny z ustawą ani nie prowadzi do jej obejścia. Do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie mogłoby dojść w rozpatrywanym kontekście jedynie wówczas, gdyby zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczyło osoby, która w rzeczywistości pracy nie świadczyła i – jednocześnie - nie zamierzała świadczyć, a więc nie wykonywała i nie miała zamiaru wykonywania zatrudnienia w ogóle albo wykonywała je na podstawie innej umowy niż umowa o pracę.

W tym miejscu trzeba wskazać, że w prawie ubezpieczeń społecznych nie decyduje ważność umowy o pracę związana z zamiarem dyktującym potrzebę jej zawarcia, lecz to czy zawierając ją strony miały zamiar wzajemnego zobowiązania się – pracownik do świadczenia pracy, a pracodawca do dania mu pracy i wynagrodzenia za nią.

Dokonując oceny zawartej w dniu 8.12.2016r. umowy o pracę pod względem pozorności Sąd Okręgowy nie uznał, aby obarczona była ona takową wadą oświadczenia woli. Gwoli ścisłości należy wskazać, że umowa o pracę z 8.12.2016r. odpowiadała wszystkim kryteriom stawianym umowom o pracę, a mianowicie zawierała określenie stron umowy, jej rodzaju, datę zawarcia oraz rodzaj pracy, wynagrodzenie za pracę, wymiar czasu pracy oraz termin jej rozpoczęcia. Co jednak najbardziej znamienne dla oceny umowy łączącej strony należy przy pozorności uwzględnić zamiar stron przy jej zawarciu. Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie poświadcza wolę płatnika składek zatrudnienia wnioskodawcy, a także wolę pracownika w zakresie świadczenia pracy. Wskazują na to okoliczności poprzedzające podpisanie umowy: kilkumiesięczna nienaganna współpraca na podstawie umowy zlecenia z firmą (...), która zawarła z firmą płatnika umowę o współpracy na podstawie, której płatnik miał przeprowadzić rekrutację i zatrudnić spośród podanych na liście przez firmę (...) osoby dotychczas wykonujące na zlecenie tej firmy czynności przedstawiciela handlowego (jako osoby zaufane i dobrze wykonujące swoje zadania, na której był wnioskodawca), a także fakt, że wnioskodawca posiadał zaświadczenie o zdolności do pracy na stanowisku przedstawiciela handlowego, oraz okoliczności występujące bezpośrednio po przedmiotowym podpisaniu umowy – wnioskodawca zachorował na schorzenia natury psychiatrycznej i z tego powodu stał się niezdolny do pracy od dnia 2.01.2017r., a wcześniej nie przebywał na zwolnieniach lekarskich z tych przyczyn.

Sam fakt zaś, że u wnioskodawcy wystąpiła niezdolność do pracy po podpisaniu umowy o pracę, a przed rozpoczęciem wykonywania pracy nie świadczy w ocenie Sądu Okręgowego o pozorności oświadczeń woli składających się na umowę o pracę. Poczynione ustalenia stanowiły dla tego Sądu podstawę do uznania, że zawarcie przez odwołujących umowy o pracę należało uznać, za nie tylko nie noszące cech pozorności, ale nadto niesprzeczne z zasadami współżycia społecznego, co w konsekwencji prowadzi do uznania ważności przedmiotowej umowy. Wnioskodawca miał bowiem zamiar podjęcia świadczenia pracy od dnia 2.01.2017 r. (oraz zapewne indyferentny z punktu widzenia ważności umowy zamiar dyktujący potrzebę jej zawarcia w postaci objęcia ubezpieczeniem społecznym). Pracodawca z kolei obejmował swym zamiarem realizację swych obowiązków z tego tytułu.

Sąd Okręgowy jeszcze raz pragnie podkreślić, że podjęcie wykonywania umowy nie stanowi elementu statuującego ważność umowy o pracę. W sytuacji zatem, gdy w momencie jej zawarcia nie istniały okoliczności wskazujące na niemożność jej realizacji przez którąkolwiek ze stron - a w realiach niniejszej sprawy - okoliczność taka nie została w żaden sposób w toku procesu wykazana, gdyż sam fakt wcześniejszego leczenia psychiatrycznego wnioskodawcy, który jednak z tej przyczyny nie przebywał na zwolnieniach lekarskich, w żaden sposób okoliczności tej nie przesądza, przeto okoliczności zaistniałe po zawarciu umowy nie mogą wpływać na ocenę ważności umowy. Sam zatem fakt późniejszego wystąpienia niezdolności do pracy (przed przystąpieniem do jej wykonywania), jako okoliczność niezależna od woli pracownika czy pracodawcy, będącej zdarzeniem losowym, nie może stanowić podstawy odmiennej oceny zawartej umowy o pracę. W tej kwestii Sąd całkowicie podziela argumentację wnioskodawcy przedstawioną w jego odwołaniu.

Na pewno też stanowisko przedstawiciela handlowego nie zostało specjalnie utworzone na potrzeby wnioskodawcy w firmie płatnika, skoro został przeprowadzony proces rekrutacyjny w dniu 8.12.2016r. w wyniku, którego płatnik zatrudnił ok. 90 osób na analogicznym stanowisku pracy, tym bardziej, że przecież płatnik nie znał wcześniej w ogóle wnioskodawcy. Decyzja zaś o umieszczeniu wnioskodawcy na liście osób proponowanych do zatrudnienia w Target (...) sporządzonej przez firmę (...) była racjonalna i miała swoje uzasadnienie we wcześniejszej współpracy z firmą wnioskodawcy na zasadach zlecenia dzięki czemu firma (...) mogła stwierdzić, że wnioskodawca posiada niezbędne do wykonywania pracy przedstawiciela handlowego jej produktów kompetencje i umiejętności.

Na marginesie Sąd Okręgowy pragnie też zaznaczyć, że w myśl art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć wszelkie nieskodyfikowane zasady moralne i społeczne. Zakres czynność sprzecznych z zasadami współżycia społecznego jest zatem nieokreślony i zmienny, jak zmienne jest środowisko społeczne, w których czynność jest dokonywana, a następnie oceniana. Jak ujął Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 29 września 1987r., ( OSNC 1989/1/14) jest to, „zagadnienie kontekstu faktycznego, to jest okoliczności konkretnego wypadku, i jakakolwiek próba uogólnień adekwatnych do każdej sytuacji z góry byłoby skazana na niepowodzenie”. Sąd Okręgowy uznał, że wnioskodawca podpisując z płatnikiem składek umowę o pracę, którą poprzedzał proces rekrutacji oraz legitymując się zaświadczeniem lekarskim o braku przeciwwskazań do podjęcia u płatnika składek pracy jako przedstawiciel handlowy, nie naruszył żadnych zasad współżycia społecznego, w tym przede wszystkim lojalności, co wykazano wyżej. Podkreślić też wypada, że na gruncie niniejszej sprawy nie zachodzą okoliczności wskazane w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18.10.2005 r., II UK 43/05 (OSNP 2006/15-16/251), w którym przyjęto, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, co jednak nie może oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustaleniu wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest w istocie nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. W niniejszej sprawie – w ocenie Sądu Okręgowego - nie zaistniały w istocie (a w każdym razie nie zostały w toku postępowania wykazane) żadne okoliczności, które pozwalałyby na wysnucie takich przypuszczeń.

Mając na uwadze powyższe rozważania Sąd Okręgowy , na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzekł jak w sentencji uzasadnianego wyroku, tj. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż wnioskodawca jako pracownik u płatnika składek podlegał obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 2.01.2017 r. do dnia 10.04.2017 r.

A.P.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS z pouczeniem o sposobie i terminie do wniesienia apelacji, wypożyczając akta rentowe.

17.04.2018r.