Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 7 lutego 2018r. znak (...) – (...) (...) w S. odmówił A. J. prawa do zasiłku opiekuńczego za okres 23 października 2017r. – 3 listopada 2017r. wskazując, iż ubezpieczona podczas orzeczonej niezdolności do pracy z powodu sprawowania opieki nad chorym dzieckiem brała udział w posiedzeniu rady nadzorczej Szpitala Miejskiego im. (...) w Ś. i otrzymała w związku z tym udziałem wynagrodzenie. (decyzja – nienumerowane pierwsza i druga z kolei karty akt zasiłkowych)

A. J. wniosła odwołanie od tej decyzji domagając się przyznania zasiłku za objęty decyzją okres i wskazując, iż posiedzenie rady nadzorczej, na które powołuje się organ trwało jedynie półtorej godziny, a przez ten czas choremu dziecku opiekę zapewniał jego dziadek. Podkreśliła incydentalny charakter swojej aktywności, brak wpływu na wyznaczoną datę posiedzenia i konieczność odbycia takiego posiedzenia przez organ kolegialny przynajmniej raz w miesiącu. Nadto powołała się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, w którym przyjmowane jest, iż czynności sporadyczne i o szczególnym charakterze nie wyłączają prawa do zasiłku chorobowego. Wreszcie podniosła, iż wynagrodzenie jest jej wypłacane za pełnienie funkcji członka rady nadzorczej i wykonywane w ramach tej funkcji czynności (w tym wypadku także dokonywane poza siedzibą spółki i okresami zwolnień), których nie można utożsamiać z pracą zarobkową. (k. 3-7)

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od ubezpieczonej kosztów procesu wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji, nadto zaś wskazując, że wynagrodzenie członka rady nadzorczej nie stanowi zwrotu kosztów za udział w pracach rady, zatem wykonywanie czynności przez takiego członka uznać trzeba za aktywność zarobkową (k. 23 – 24)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny.

A. J. prowadzi działalność pozarolniczą – kancelarię radcy prawnego i z tego tytułu podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym chorobowemu.

Niesporne, nadto zgłoszenie (...) k. 37

Ubezpieczona jest nadto członkiem rady nadzorczej Szpitala Miejskiego im. (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Ś..

Niesporne

Rada ta, zgodnie z aktem założycielskim spółki, zobligowana pozostaje do odbywania posiedzeń nie rzadziej niż raz w miesiącu. Do podjęcia uchwał wymagana jest obecność co najmniej połowy członków rady. Nieobecność na posiedzeniu wymaga pisemnego podania przyczyny, a jej usprawiedliwienie następuje na mocy uchwały rady.

Członkom rady nadzorczej przysługuje wynagrodzenie.

Ma ono stałą wysokość, niezależnie od czynności podejmowanych w danym miesiącu, w tym udziału w posiedzeniu.

Dowód: akt założycielski spółki – k. 12 – 21, informacja spółki – k. 39

Z tytułu posiadania statusu członka rady nadzorczej A. J. podlega ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu i rentowym.

Dowód: zgłoszenie (...) k. 36

Ubezpieczona otrzymała obejmujące okres 23 października 2017r. – 3 listopada 2017r. zaświadczenie o niezdolności do pracy z powodu opieki nad chorym, niespełna sześcioletnim dzieckiem.

Dowód: zaświadczenie (...) nienumerowana, trzecia z kolei karta akt zasiłkowych

W związku z niezdolnością do pracy ubezpieczona wystąpiła za wskazany okres z wnioskiem o zasiłek opiekuńczy z tytułu prowadzonej działalności pozarolniczej.

Niesporne, nadto wniosek – nienumerowane, siódma i następna z kolei karty akt zasiłkowych

W dniu 30 października 2017r. A. J. wzięła udział w posiedzeniu rady nadzorczej szpitala trwającym od godziny 10.10 do godziny 11. 30.

Posiedzenie to objęło kilka różnych punktów, w tym wyrażenie zgody na zaciągnięcie przez zarząd określonych zobowiązań oraz wyrażenie opinii w sprawach objętych wnioskami zarządu.

Niesporne, nadto protokół z posiedzenia – k. 8 – 11, informacja spółki – karta bez numeru w aktach zasiłkowych siódma od końca

Ubezpieczona otrzymała za październik 2017r. wynagrodzenie z tytułu pełnienia funkcji członka rady nadzorczej szpitalnej spółki.

Niesporne, nadto informacja spółki – nienumerowana 11 od końca karta akt zasiłkowych

Sąd zważył, co następuje.

Stan faktyczny w niniejszej sprawie ustalony został w oparciu o zgromadzone korespondujące z sobą dokumenty, których rzetelność i autentyczność nie były podważane przez strony i nie budziły wątpliwości,

Na tle dokonanych ustaleń faktycznych brak było podstaw do przyznania ubezpieczonej prawa do zasiłku opiekuńczego wywodzonego z tytułu ubezpieczenia chorobowego w postaci działalności pozarolniczej.

Prawo do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, do których należy zasiłek opiekuńczy, reguluje ustawa z dnia 25 czerwca 1999r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, (t.j. 2017.1368 z późn.zm.), zwana w dalszej części rozważań ustawą zasiłkową. Zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt 2 tej ustawy zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat.

W myśl art. 35 ust. 2 ustawy zasiłkowej do zasiłku opiekuńczego znajduje odpowiednie zastosowanie art. 17 tej ustawy dotyczący zasiłku chorobowego. Przewiduje on w ust. 1 utratę prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia w przypadku wykonywania przez ubezpieczonego w okresie objętym zwolnieniem pracy zarobkowej lub wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem.

Przez pracę zarobkową należy tu rozumieć każdą aktywność ludzką zmierzającą do osiągnięcia zarobku – wykonywanie umowy cywilno – prawnej, prowadzenie działalności pozarolniczej, wykonywanie zatrudnienia etc. (por. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2007r. II UK 223/06 OSNP 2008/15 – 16/231, z dnia 9 października 2006r. II UK 44/06, OSNP 2007/19 – 20/295, z dnia 20 stycznia 2005r. I UK 154/04 OSNP 2005/19/307, z dnia 5 kwietnia 2005r. I UK 370/04 OSNP 2005/21/342, z dnia 5 października 2005r. I UK 44/05 OSNP 2006/17 – 18/279).

Udział ubezpieczonej w posiedzeniu rady nadzorczej spółki ocenić należy jako wykonywanie pracy zarobkowej. Zgodnie z art. 222 ¹ § 2 k.s.h. członkom rady nadzorczej spółki z o.o. przysługuje zwrot koszt związanych z udziałem w pracach rady. Może im także zostać przyznane (umową spółki lub uchwałą wspólników) wynagrodzenie (art. 222 ¹ § 1 k.s.h.). Bezspornym w sprawie było, iż członkowie rady nadzorczej Miejskiego Szpitala im. (...) spółki z o.o. w Ś. mieli przyznane wynagrodzenie, o jakim mowa w art. 222 ¹ § 1 k.s.h. Ich funkcja posiadała zatem charakter odpłatny. Otrzymywanego wynagrodzenia nie sposób traktować inaczej niż zarobku. Jego wypłacanie warunkuje zresztą podleganie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 22 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. 2017.1778 z późn.zm.).

Podejmowanie przez odwołującą się jakichkolwiek czynności członka rady nadzorczej z uwagi na odpłatny charakter tych czynności ocenić należy jako wykonywanie pracy zarobkowej, nawet jeśli czynności te byłyby znacznie ograniczone w stosunku do wykonywanych w okresie niekorzystania ze zwolnień lekarskich. Wykładnia językowa art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej prowadzi do wniosku, iż wykonywanie jakiejkolwiek pracy zarobkowej w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pociąga za sobą utratę prawa do zasiłku chorobowego. Bez znaczenia pozostaje tu rodzaj pracy, częstotliwość jej wykonywania czy wymiar czasowy. Ustawodawca w art. 17 ust. 1 reguluje dwie odrębne przesłanki utraty prawa do zasiłku: wykonywanie pracy zarobkowej i wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem. Przesłanki te są od siebie niezależne. Wykonywanie pracy zarobkowej skutkuje utratą prawa do zasiłku bez względu na to, czy i w jaki sposób wpływa na stan zdrowia ubezpieczonego – czy jest w tym stanie zdrowia przeciwwskazane, czy może skutkować przedłużeniem okresu niezdolności do pracy – pogorszeniem stanu zdrowia albo spowolnieniem procesu poprawy (por. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego: z dnia 4 listopada 2009r. I UK 140/09, LEX nr 564767, z dnia 3 października 2008r. II UK 26/08, LEX nr 513018, z dnia 6 lutego 2008r. II UK 10/07 OSNP 2009/9 – 10/123, z dnia 15 czerwca 2007r. II UK 223/06 OSNP 2008/15 – 16/231, z dnia 9 października 2006r. II UK 44/06, OSNP 2007/19 – 20/295, z dnia 14 grudnia 2005r. III UK 120/05 OSNP 2006/21 – 22/238, z dnia 20 stycznia 2005r. I UK 154/04 OSNP 2005/19/307). Nie można uznać, iż niewielkie nasilenie podejmowanych czynności zawodowych wyłącza stosowanie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej. Zważywszy na brzmienie tego przepisu uznać bowiem należy, co już zaznaczono, iż ilość, częstotliwość i rodzaj podejmowanych czynności pozostaje bez znaczenia dla kwestii prawa do zasiłku chorobowego (odpowiednio opiekuńczego). Może się oczywiście zdarzyć, że podejmowanie pewnej aktywności związanej z pracą zarobkową nie zostanie uznane za wykonywanie tej pracy, dotyczyć to będzie jednak jedynie czynności incydentalnych, wymuszonych okolicznościami (np. zabezpieczenia mienia w związku z kradzieżą czy pożarem) albo też w przypadku osób prowadzących indywidualną działalność gospodarczą czynności formalnoprawnych, do jakich są obowiązani jako pracodawcy (np. wystawienie świadectwa pracy), podatnicy czy płatnicy składek, odstąpienie od których to czynności rodziłoby naruszenie przepisów prawa pracy, prawa podatkowego czy ubezpieczeń społecznych (o ile czynności te nie są jedynymi, jakie przedsiębiorca zazwyczaj wykonuje). Sąd Najwyższy wielokrotnie w swoich orzeczeniach wskazywał na możliwość uznania niektórych czynności związanych z wykonywaniem działalności zarobkowej za nieskutkujące utratą prawa do zasiłku chorobowego. Kwestii tej dotyczą chociażby wyroki z dnia 15 czerwca 2007r. II UK 223/06 OSNP 2008/15 – 16/231, z dnia 9 października 2006r. II UK 44/06, OSNP 2007/19 – 20/295, z dnia 6 maja 2009r. II UK 359/08 OSNP 2011/1-2/16. Tez tych orzeczeń nie sposób jednak czytać w oderwaniu od stanów faktycznych w nich opisanych i rozciągać na każdą sytuację, gdy organ wykaże jeden tylko przejaw aktywności zarobkowej ubezpieczonego, w szczególności zaś, gdy przejaw ten obejmuje zwykłą czynność dla danej aktywności, którą bez wątpienia stanowi w przypadku członka rady nadzorczej udział w posiedzeniu tej rady.

Osoba dochodząca określonego świadczenia z ubezpieczeń społecznych ma obowiązek wykazać, iż po jej stronie zaistniały wszelkie przesłanki do tego świadczenia. Na niej zatem spoczywa obowiązek udowodnienia przed organem rentowym, a w razie odmownej decyzji organu, przed sądem, zaistnienia tych przesłanek. Zaistnienie natomiast negatywnej przesłanki prawa do świadczenia ma obowiązek wykazać organ rentowy. Tak przedstawia się też rzecz z przesłanką w postaci wykonywania pracy zarobkowej (wykorzystywania zwolnienia niezgodnie z jego celem) przy ocenie prawa do zasiłku chorobowego (odpowiednio zasiłku opiekuńczego). Przemawia za tym regulacja art. 17 ust. 3 ustawy zasiłkowej, w myśl którego ustaleń w zakresie prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich organ rentowy winien dokonywać w trybie określonym w art. 68 tej ustawy, a zatem zgodnie z zasadami określonymi w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 lipca 1999r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. (Dz.U.99.65.743), wydanym w oparciu o delegację ustawową określoną w art. 68 ust. 2 ustawy. Powyższe uregulowanie oznacza, iż organ rentowy może przeprowadzić stosowną kontrolę i dopiero w oparciu o jej wynik uznać, że ubezpieczony pracę wykonywał. W niniejszej sprawie organ dokonał kontroli i uzyskał informację o aktywności zarobkowej ubezpieczonej w okresie, za który ta dochodzi zasiłku opiekuńczego. Kontrola ta nie była wprawdzie zgodna z przepisami rozporządzenia, nie objęła bowiem (a przynajmniej nie wynika to z akt organu) protokołu, o jakim mowa w § 9, nie może to jednak rzutować na treść rozstrzygnięcia. Sąd powszechny nie ma możliwości, z wyjątkiem określonym w art. 477 ¹⁴ § 4 – 6 k.p.c., uchylenia decyzji organu, a musi rozpoznać sprawę merytorycznie. Ocenie zatem podlegają przesłanki do świadczenia objętego decyzją, a prawidłowość działania organu takiej nie stanowi. W tej sprawie zresztą organ po ustaleniu, iż A. J. wzięła udział w posiedzeniu rady nadzorczej dał możliwość ustosunkowania się ubezpieczonej do wskazanej kwestii. W istocie zatem uchybienie w postaci braku protokołu nie ograniczyło uprawnień odwołującej się.

Udział w posiedzeniu rady stanowił zwykłą czynność członka rady, co do zasady zatem winien skutkować utratą prawa do świadczenia. Wykazanie, że aktywność ta miała charakter incydentalny i była niezbędna, a żadnych innych działań wyłączających prawo do zasiłku ubezpieczona nie podejmowała, należało w tej sprawie do A. J.. Ta jednak, pomimo wezwania, nie stawiła się na rozprawę, co uniemożliwiło jej przesłuchanie. Nie został zatem przedstawiony dowód na poparcie twierdzeń wskazanych w odwołaniu. Organ rentowy twierdzeniom tym wprawdzie wprost nie zaprzeczył, trudno jednak uznać je za przyznane zgodnie z art. 230 k.p.c. w sytuacji, gdy konsekwentnie kwestionował on możliwość otrzymania przez ubezpieczoną zasiłku powołując się na wykonywanie pracy, a zatem nie zauważał, by doszło do szczególnych okoliczności po jej stronie.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga, iż obie strony tego procesu skupiły się na kwestii, czy wykonywanie funkcji członka rady nadzorczej jest czy nie jest pracą zarobkową pomijając zupełnie to, iż negatywną przesłanką prawa do świadczeń jest także wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem. O ile w przypadku zasiłku chorobowego celem tym jest odzyskanie zdolności do pracy, a zatem ubezpieczony powinien powstrzymywać się od działań, które mogą powrót do wykonywania zatrudnienia przedłużyć, o tyle w przypadku zasiłku opiekuńczego chodzi o roztoczenie pieczy nad chorym dzieckiem. Korzystający ze zwolnienia lekarskiego w związku z chorobą dziecka rodzic powinien zatem skupić swoją aktywność na dziecku, towarzyszyć mu, opiekować się nim. Udział w pracach rady nadzorczej równa się czasowemu niezapewnianiu opieki, o jakiej mowa, stanowi zatem wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem. I tu, podobnie jak przy wykonywaniu pracy zarobkowej, można oczywiście dopuścić wyjątkowe sytuacje nie wyłączające prawa do zasiłku, jednak ciężar w tym zakresie spoczywa na ubezpieczonym. A. J. tymczasem ani ni wykazała, by jej udział w posiedzeniu był absolutnie niezbędny (według zapisów aktu założycielskiego spółki dopuszczona była nieobecność w posiedzeniach, a rada mogła podejmować uchwały przy przynajmniej połowie członków) ani by dziecko w istocie w tym czasie było u lekarza z innym członkiem rodziny, który opieki choremu dziecku nie mógł na co dzień zapewniać.

W tych warunkach sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie jako nieuzasadnione.

Decyzja organu dotyczy okresu objętego jednym zaświadczeniem o niezdolności do pracy, pozostaje zatem zgodna z regulacją art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej przewidującą w przypadku negatywnej przesłanki utratę prawa do zasiłku za cały okres zwolnienia.

Orzeczenie o kosztach procesu wydane zostało w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), do których zalicza się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Zasądzona na rzecz organu kwota odpowiada stawce przewidzianej w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U.2018.265).

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)