Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 listopada 2019 r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu – II Wydział Karny w składzie :

Przewodniczący : SSO Jerzy Bogacz (spr.)

Sędziowie: SO Anna Pater

SR (del.) Renata Wajda

Protokolant : sekr. Kinga Burny

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Kazimierza Piszczka

po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2019 r.

sprawy J. S.

skazanego za przestępstwa z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 64 § 1 kk w zw. z art. 12 kk i inne

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w Nowym Sączu VIII Zamiejscowego Wydziału Karnego z siedzibą w Muszynie

z dnia 25/06/2019 r., sygn. akt VIII K 53/19

zaskarżony wyrok uchyla i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Nowym Sączu VIII Zamiejscowemu Wydziałowi Karnemu z siedzibą w Muszynie do ponownego rozpoznania.

Sygn. Akt II Ka 341/19

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Nowym Sączu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Muszynie wszczął postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego poddając badaniu następujące prawomocne wyroki sądowe wydane w sprawach skazanego J. S.:

I.  Sądu Rejonowego w Kędzierzynie - Koźlu z dnia 10.10.2006 r. – sygn. akt VI K 133/06 – którym wymierzono mu kary jednostkowe 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz 6 miesięcy pozbawienia wolności, po czym orzeczono karę łączną 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, którą zarządzono postanowieniem tegoż Sądu z dnia 24.06.2008 r.;

II.  Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 25.06.2014 r. sygn. II K 192/14, którym wymierzono karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby;

III.  Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Północ w Warszawie z dnia 09.11.2015 r. sygn. VIII K 739/14, którym wymierzono karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby;

IV.  Sądu Rejonowego w Kluczborku z dnia 08.12.2015 r. sygn. II K 295/15, którym wymierzono karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 4 lat próby;

V.  Sądu Rejonowego w Kluczborku z dnia 12.05.2016 r. sygn. II K 386/15, którym wymierzono karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 5 lat próby, zarządzoną do wykonania postanowieniem Sadu Rejonowego dla Krakowa – Śródmieścia z dnia 19.04.2017 r.;

VI.  Sądu Rejonowego w Kołobrzegu z dnia 06.04.2017 r. sygn. II K 533/14, którym wymierzono kary jednostkowe 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 1 roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności, po czym orzeczono karę łączną 2 lat pozbawienia wolności;

VII.  Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia 25.04.2017 r. sygn. II K 642/14, którym wymierzono karę 1 roku pozbawienia wolności;

VIII.  Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia 21.11.2018 r. sygn. II K 411/18 (wyrok łączny), którym wymierzono karę łączną 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności w miejsce kar orzeczonych w wyrokach wskazanych powyżej w pkt III-VII;

IX.  Sądu Rejonowego w Nowym Sączu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Muszynie z dnia 20.02.2019 r. sygn. VIII K 264/18, którym wymierzono kary jednostkowe 1 roku pozbawienia wolności, 1 roku pozbawienia wolności i 6 miesięcy pozbawienia wolności, po czym orzeczono karę łączną 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności;

Wyrokiem łącznym z dnia 25 czerwca 2019 r. sygn. VIII K 53/19 Sąd Rejonowego w Nowym Sączu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Muszynie orzekł co następuje:

I.  Rozwiązał kary łączne orzeczone wyrokami Sądu Rejonowego w Kołobrzegu z dnia 6.04.2017 r. sygn. II K 533/14, Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia 21.11.2018 r. sygn. II K 411/18 i Sądu Rejonowego w Nowym Sączu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Muszynie z dnia 20.02.2019 r. sygn. VIII K 264/18;

II.  Na podstawie art. 569 § 1 i 570 kpk, 85 § 1 i 2 kk, 86 § 1 kk przy zast. art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20.02.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks Karny oraz niektórych innych ustaw połączył skazanemu J. S. kary orzeczone na podstawie wyroków Sądu Rejonowego w Kluczborku z dnia 12.05.2016 r. sygn. II K 386/15, Sądu Rejonowego w Kołobrzegu z dnia 6.04.2017 r. sygn. II K 533/14, Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia 25.04.2017 r. sygn. II K 642/14 i Sądu Rejonowego w Nowym Sączu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Muszynie z dnia 20.02.2019 r. sygn. VIII K 264/18 oraz orzekł w ich miejsce karę łączną 4 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności;

III.  Zaliczył skazanemu na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności okresy rzeczywistego pozbawienia wolności w dniach od 29.08.2013 r. do 09.09.2013 r., od 06.03.2014 r. do 13.04.2015 r., od 11.03.2017 r. do 25.04.2017 r.;

IV.  Pozostałe postanowienia w wyrokach podlegających połączeniu pozostawił do odrębnego wykonania;

V.  Umorzył postępowanie o wydanie wyroku łącznego w pozostałym zakresie;

VI.  Zwolnił skazanego od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku łącznego na niekorzyść skazanego wywiódł Prokurator Rejonowy w Muszynie zarzucając obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 85 § 1 i 2 kk oraz art. 89 § 1 i 1b kk przez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że połączenie kar pozbawienia wolności orzeczonych z warunkowym zawieszeniem ich wykonania z karami bezwzględnego pozbawienia wolności w ramach kary łącznej zależy od uznania Sądu, podczas gdy dyspozycja art. 89 § 1 kk nie pozostawia wątpliwości, że w razie zaistnienia warunków z art. 85 § 1 i 2 kk połączenie kary pozbawienia wolności o charakterze bezwzględnym z karą pozbawienia wolności orzeczoną z warunkowym zawieszeniem wykonania jest obligatoryjne, zaś do uznania Sądu w sytuacji łączenia takich kar należy jedynie kwestia rozstrzygnięcia co do orzeczenia wobec skazanego kary łącznej z zastosowaniem warunkowego zawieszenia jej wykonania.

Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Nowym Sączu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Muszynie do ponownego rozpoznania. Na rozprawie odwoławczej prokurator podtrzymał apelację wnosząc jednak o wydanie orzeczenia reformatoryjnego przy objęciu węzłem kary łącznej wyroków wskazanych w apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora jest zasadna, o ile zarzuca obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 89 § 1 kk w zw. z art. 85 § 1 i 2 kk przez odstąpienie od objęcia węzłem kary łącznej kar pozbawienia wolności orzeczonych z warunkowym zawieszeniem wykonania w prawomocnych wyrokach Sądu Rejonowego dla Warszawy – Pragi Północ w Warszawie z dnia 9.11.2015 r. sygn. VIII K 793/14 i Sądu Rejonowego w Kluczborku z dnia 8.12.2015 r. sygn. 295/15. Literalne odczytanie powołanych przepisów nie pozostawia wątpliwości, że obowiązkiem Sądu orzekającego o karze łącznej w wyroku łącznym jest przyjęcie za podstawę wymiaru kary łącznej pozbawienia wolności kar orzeczonych z warunkowym zawieszeniem wykonania, jak i bez warunkowego zawieszenia wykonania. Tego dowodzi zwłaszcza treść art. 85 § 2 kk, iż podstawą wymiaru kary łącznej są wymierzone i podlegające wykonaniu, z zastrzeżeniem art. 89, w całości lub w części kary lub kary łączne za przestępstwa o których mowa w § 1. Z kolei art. 89 § 1b kk ustanawia przelicznik dla kar pozbawienia wolności orzeczonych z warunkowym zawieszeniem wykonania w przypadku, gdy Sąd orzeka karę łączną bez warunkowego zawieszenia. Sąd Rejonowy uzasadnił odstąpienia od połączenia kar orzeczonych z warunkowym zawieszeniem wykonania tym, że byłoby to rozwiązanie niekorzystne dla skazanego, lecz jest to argument chybiony. Przepisy regulujące instytucję orzekania kary łącznej nie zawierają zakazu pogarszania sytuacji skazanego w wyroku łącznym i jak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 25 stycznia 2013 r. sygn. IV KK 194/12 (publ. LEX nr 1292222) brak jest aksjologicznego uzasadnienia dla przyjmowania takiego zakazu.

Drugim poważnym naruszeniem art. 85 § 2 kk było orzeczenie kary łącznej w odniesieniu do kar jednostkowych pozbawienia wolności wymierzonych prawomocnymi wyrokami wskazanymi w pkt II zaskarżonego wyroku, po uprzednim rozwiązaniu kar łącznych w wyrokach wymienionych w pkt I. Orzeczenie to zapadło z oczywistą obrazą przepisu art. 85 § 2 kk nakazującego połączenie kar jednostkowych lub kar łącznych przy czym z uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika niewątpliwie, iż Sąd zastosował przepisy aktualnie obowiązujące. W sprawie skazanego potrzeba wydania wyroku łącznego wiązała się z orzeczeniem kary łącznej 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia wolności wyrokiem Sądu Rejonowego w Nowym Sączu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Muszynie z dnia 20.02.2019 r. sygn. VIII K 264/18. Oprócz tej kary w momencie wszczęcia postępowania o wydanie wyroku łącznego podlegała wykonaniu wobec skazanego wyłącznie kara łączna 5 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczona wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia 21.11.2018 r. sygn. II K 411/18, przy czym wyrokiem tym objęto kary wymierzone w wyrokach opisanych w pkt III-VII części wstępnej zaskarżonego wyroku. W tym stanie rzeczy za podstawę wymiaru kary łącznej Sąd Rejonowy powinien przyjąć kary łączne pozbawienia wolności orzeczone w wyrokach Sądu Rejonowego w Nowym Sączu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Muszynie z dnia 20.02.2019 r. sygn. VIII K 264/18 i Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia 21.11.2018 r. sygn. II K 411/18. Sąd Rejonowy uzasadnił rozwiązanie kar łącznych orzeczone w pkt I zaskarżonego wyroku potrzebą dostosowania się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18.04.2019 r. sygn. K 14/17 , lecz jest to stanowisko błędne. W cytowanym wyroku Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że art. 86 § 4 kk w zakresie, w jakim różnicuje sytuacje osób, wobec których zastosowanie miała już wcześniej instytucja kary łącznej od osób, co do których ta instytucja zastosowania nie miała, w ten sposób, że umożliwia w stosunku do pierwszej kategorii osób podwyższenie dolnej granicy kary łącznej, a także orzeczenie kary rodzajowo surowszej, tj. kary 25 lat pozbawienia wolności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Należy stwierdzić, że ani w treści wyroku, ani w jego uzasadnieniu Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował konstytucyjności przepisu art. 85 § 2 kk nakazującego łączenie kar (jednostkowych) lub kar łącznych, a jedynie stwierdził niekonstytucyjność przepisu art. 86 § 4 kk w podanym wyżej zakresie, co w sytuacji skazanego nie oznacza, że należało najpierw rozwiązać orzeczone mu kary łączne pozbawienia wolności, a potem połączyć kary jednostkowe tego rodzaju. Sensem orzeczenia TK jest doprowadzenie do sytuacji równego traktowania osób, wobec których wcześniej orzeczono już karę łączną z tymi, którym tej instytucji nie stosowano. Do zapewnienia prawidłowego stosowania orzeczenia TK nie jest ani konieczne, ani uzasadnione prawnie uprzednie rozwiązywanie kar łącznych, ponieważ problem dotyczy jedynie wyznaczenia granic wymiaru kary łącznej. Przez to problem ten nie dotyka treści art. 85 § 2 kk, a jedynie prawidłowego stosowania art. 86 § 4 kk w zw. z art. 86 § 1 kk. Rozwiązaniem tego problemu jest wyznaczanie granic wymiaru kary łącznej nie na podstawie podlegających łączeniu w myśl art. 85 § 2 kk kar łącznych, lecz na podstawie wymiaru objętych takimi karami łącznymi kar jednostkowych orzeczonych w wyrokach objętych wyrokiem łącznym (ewentualnie karą łączną). Wyłania się zatem w omawianym zakresie potrzeba ustalania granic wymiaru kary łącznej zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 86 § 1 kk i bez odpowiedniego stosowania tego przepisu w wypadku gdy co najmniej jedną z kar podlegających łączeniu jest kara łączna. W sytuacji skazanego J. S. łączeniu powinny podlegać zatem dwie wymienione wyżej kary łączne pozbawienia wolności, natomiast dolna i górna granica wymiaru kary łącznej powinny być ustalane na podstawie art. 86 § 1 kk w oparciu o kary jednostkowe, czyli w sposób analogiczny, jak to czyni się w przypadku połączenia kar jednostkowych orzeczonych wobec skazanego, co do którego wcześniej nie stosowano instytucji kary łącznej.

W kontekście powyższego Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że uwzględnienie wniosku prokuratora złożonego na rozprawie nie jest wystarczające do usunięcia naruszenia prawa materialnego stwierdzonego w zaskarżonym wyroku. Takiego skutku nie może zapewnić objęcie węzłem kary łącznej kar pozbawienia wolności orzeczonych z warunkowym zawieszeniem wykonania w dwóch wyrokach wskazanych w apelacji prokuratora, bowiem taki wyrok w dalszym ciągu pozostałby wadliwy jako wydany z obrazą art. 85 § 2 kk.

Gdyby rozważać zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie orzeczenia z pkt I i odmienną redakcję pkt II poprzez połącznie kar łącznych orzeczonych w wyrokach Sądu Rejonowego w Nowym Sączu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Muszynie z dnia 20.02.2019 r. sygn. VIII K 264/18 i Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia 21.11.2018 r. sygn. II K 411/18, to teoretycznie rzecz biorąc byłoby to możliwe, tyle, że pozbawiłoby skazanego możliwości skorzystania ze środka odwoławczego z uwagi na treść art. 426 § 1 kpk. Sąd Okręgowy rozważył uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28.06.2018 r. sygn. I KZP 3/18 (publ. OSNK z 2018 r., nr 8 poz. 55), a w szczególności rozpatrywane w niej warianty orzeczenia przez sąd odwoławczy kary łącznej po raz pierwszy lub w innym zakresie niż sąd I instancji, nie powodujące naruszenia konstytucyjnych zasad prawa do obrony i prawa do zaskarżenia orzeczeń wydanych w pierwszej instancji dochodząc do wniosku, że w sprawie skazanego żaden z tych dopuszczalnych wariantów nie występuje. Co prawda Sąd Najwyższy uchwalił, że nie jest wykluczone orzeczenie przez sąd odwoławczy kary łącznej w oparciu o skazania, które nie były podstawą orzeczenia kary łącznej przez sąd I instancji, jednak zdaniem Sądu Okręgowego nie obejmuje to sytuacji, gdy podstawą orzeczenia kary łącznej miałyby być wyłącznie skazania nie będące podstawą orzeczenia kary łącznej przez sąd I Instancji w tym znaczeniu, że nie były nią kary łączne orzeczone wymienionymi dwoma wyrokami. Tego rodzaju możliwości Sąd Najwyższy w swej uchwale nie rozstrzygał. Dodatkowo należy stwierdzić, że w zaskarżonym wyroku Sąd Rejonowy rozwiązując orzeczenia o karach łącznych w tychże wyrokach dopuścił się także obrazy art. 17 § 1 pkt 7 kpk albowiem orzekł ponownie w przedmiocie objętym tymi wyrokami wbrew treści art. 85 § 2 kk nakazującego łączenie m.in. kar łącznych w takim kształcie w jakim kary te zostały orzeczone w prawomocnych wyrokach podlegających połączeniu. Ingerencja w prawomocne wyroki, w tym wyrok łączny poprzez rozwiązywanie orzeczonych w nich kar łącznych jest niedopuszczalna na gruncie obowiązującego obecnie prawa i stanowi o zaistnieniu bezwzględnej przyczyny odwoławczej wskazanej w art. 439 pkt 8 kpk. Sąd Rejonowy, jeśli już w części wstępnej wskazał w pkt III-VII wyroki, w których orzeczono kary pozbawienia wolności objęte następnie węzłem kary łącznej w wyroku Sądu Rejonowego w Lubartowie z dnia 21.22.2018 r. sygn. II K 411 powinien postępowanie w zakresie tych wyroków umorzyć z uwagi na negatywną przesłankę procesową z art. 17 § 1 kpk, tymczasem z obrazą tego przepisu przyjął za podstawę orzeczenia kary łącznej kary wymierzone w wyrokach opisanych w pkt V, VI i VII części wstępnej zaskarżonego orzeczenia.

Mając powyższe na uwadze Sąd przyjął za słuszny wniosek zawarty w apelacji pisemnej i w konsekwencji na podstawie art. 437 § 2 kpk uchylił zaskarżony wyrok oraz przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Sąd Okręgowy zważył, że ponowne rozpoznanie sprawy pozwoli Sądowi Rejonowemu na właściwe ukształtowanie zarówno podstawy orzeczenia kary łącznej, jak i granic wymiaru tej kary przy uwzględnieniu powyższych zapatrywań prawnych.