Pełny tekst orzeczenia

WYROK

Ł Ą C Z N Y

W I M I E N I U

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

dnia 31 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w XVI Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący: SSO Piotr Michalski

Protokolant: prot. sąd. A. D.

przy udziale Marzanny Woltmann-Frankowskiej Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu, po rozpoznaniu w dniu 31 stycznia 2014 r. sprawy z wniosku W. Z.((...)), ur. (...)w G., s. S.i U.z d. K.o wydanie wyroku łącznego

skazanego prawomocnymi wyrokami:

1.  Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 30 listopada 2005 r. (sygn. akt II K 64/04), za przestępstwo z art. 157 § 1 k.k. popełnione w dniu 31 grudnia 2000 r., na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres lat 3 tytułem próby przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 11 kwietnia 2007 r. (sygn. akt II Ko 155/07) zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

2.  Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 6 czerwca 2012 r. (sygn. akt XVI K 45/10), w części zmienionej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 stycznia 2013 r. (sygn. II AKa 233/12) za przestępstwa:

a/ z art. 258 § 3 k.k. popełnione w okresie od listopada 2002 r. do sierpnia 2006 r., na karę 3 lat pozbawienia wolności,

b/ z art. 203 k.k. i art. 204 § 2 i 3 k.k. i art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.. i w zw. z art. 65 § 1 k.k. popełnione w okresie od 11 listopada 2002 r. do marca 2006 r., na karę 2 lat pozbawienia wolności,

c/ z art. 204 § 2 k.k. i art. 204 § 2 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. popełnione w okresie od listopada 2002 r. do wiosny 2006 r. (po marcu 2006 r.), na karę 4 lat pozbawienia wolności,

d/ z art. 203 k.k. i art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i w zw. z art. 65 § 1 k.k., popełnione w lutym 2003 r., na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności,

e/ z art. 204 § 1 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. popełnione w okresie od czerwca 2003 r. do września 2003 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

f/ z art. 204 § 1 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. popełnione w okresie od czerwca 2004 r. do września 2004 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

przy czym jednostkowe kary pozbawienia wolności połączono wymierzając skazanemu karę łączną 5 lat pozbawienia wolności;

********************************

I.

• I.  rozwiązuje węzeł kary łącznej pozbawienia wolności wymierzonej skazanemu wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 6 czerwca 2012 r. (sygn. akt XVI K 45/10) w części zmienionej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 stycznia 2013 r. (sygn. II AKa 233/12;

II.

• II.  na podst. art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzone skazanemu jednostkowe kary pozbawienia wolności wyrokami:

  ⚫

  Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 30 listopada 2005 r. (sygn. akt II K 64/04) – pkt 1,

  ⚫

  Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 6 czerwca 2012 r. (sygn. akt XVI K 45/10) za przestępstwa opisane w pkt „d”, „e” i „f” – pkt 2

łączy i wymierza skazanemu W. Z. karę łączną 1 (jednego) roku pozbawienia wolności;

III.

• III.  na podst. art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. wymierzone skazanemu jednostkowe kary pozbawienia wolności wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 6 czerwca 2012 r. (sygn. akt XVI K 45/10) za przestępstwa opisane w pkt „a”, „b” i „c” – pkt 2 łączy i wymierza skazanemu W. Z. karę łączną 4 (czterech) lat i 10 (dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności;

IV.

• IV.  na podst. art. 63 § 1 k.k. zalicza skazanemu na poczet wymierzonej mu w pkt III kary łącznej pozbawienia wolności okresy odbytej kary pozbawienia wolności w sprawie Sądu Okręgowego w Poznaniu o sygn. akt XVI K 45/10 i to od dnia 12 marca 2009 r. do dnia 19 września 2011 r. oraz od dnia 25 marca 2013 r.;

V.

• V.  w pozostałym zakresie, na podst. art. 572 k.p.k., postępowanie umarza;

VI.

• VI.  na podst. § 14 ust. 6 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. M. kwotę 147,60 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu

VII.

• VII.  na podst. art. 624 § 1 k.p.k. zwalnia skazanego w całości od obowiązku zapłaty Skarbowi Państwa kosztów sądowych związanych z wydaniem wyroku łącznego.

/ Piotr Michalski/

UZASADNIENIE

Pismem z dnia 6 stycznia 2014 r. skazany W. Z.wniósł o wydanie wyroku łącznego i połączenie kar wymierzonych mu wyrokami w sprawach o sygn. II K 64/04 oraz II AKa 233/12.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W. Z.został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:

3.  Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 30 listopada 2005 r. (sygn. akt II K 64/04), za przestępstwo z art. 157 § 1 k.k. popełnione w dniu 31 grudnia 2000 r., na karę 1 roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres lat 3 tytułem próby przy czym postanowieniem Sądu Rejonowego w Gnieźnie z dnia 11 kwietnia 2007 r. (sygn. akt II Ko 155/07) zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności;

4.  Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 6 czerwca 2012 r. (sygn. akt XVI K 45/10), w części zmienionej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 24 stycznia 2013 r. (sygn. II AKa 233/12) za przestępstwa:

a/ z art. 258 § 3 k.k. popełnione w okresie od listopada 2002 r. do sierpnia 2006 r., na karę 3 lat pozbawienia wolności,

b/ z art. 203 k.k. i art. 204 § 2 i 3 k.k. i art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k.. i w zw. z art. 65 § 1 k.k. popełnione w okresie od 11 listopada 2002 r. do marca 2006 r., na karę 2 lat pozbawienia wolności,

c/ z art. 204 § 2 k.k. i art. 204 § 2 i 3 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. popełnione w okresie od listopada 2002 r. do wiosny 2006 r. (po marcu 2006 r.), na karę 4 lat pozbawienia wolności,

d/ z art. 203 k.k. i art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i w zw. z art. 65 § 1 k.k., popełnione w lutym 2003 r., na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności,

e/ z art. 204 § 1 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. popełnione w okresie od czerwca 2003 r. do września 2003 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

f/ z art. 204 § 1 k.k. w zw. z art. 18 § 3 k.k. w zw. z art. 204 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w zw. z art. 65 § 1 k.k. popełnione w okresie od czerwca 2004 r. do września 2004 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności;

przy czym jednostkowe kary pozbawienia wolności połączono wymierzając skazanemu karę łączną 5 lat pozbawienia wolności;

Skazany W. Z.ma aktualnie niespełna 35 lat, jest żonaty i ma jednego syna, z którymi (oraz ze swoją teściową) przed osadzeniem w zakładzie karnym mieszkał razem w G.. Przed osadzeniem w jednostce penitencjarnej skazany pracował w firmie ogólnobudowlanej jako przedstawiciel handlowy. W miejscu zamieszkania uchodził za osobę spokojną i bezkonfliktową.

Karę pozbawienia wolności skazany rozpoczął odbywać w dniu 25 marca 2013 r. początkowo w Areszcie Śledczym w Poznaniu a od dnia 10 stycznia 2014 r. w Zakładzie Karnym w Gębarzewie. Zachowanie skazanego w jednostce penitencjarnej jest oceniane jako dobre, nie był dotąd karany dyscyplinarnie natomiast czterokrotnie był nagradzany m. in. za wyróżniające się dobre zachowanie w czasie odbywania kary. Karę pozbawienia wolności odbywa w systemie programowanego oddziaływania, i w związku z tym uczestniczy w zajęciach kulturalno-oświatowych i sportowych. Skazany natomiast nie podjął zatrudnienia i nie uczestniczył w programie readaptacji społecznej. W stosunku do przełożonych przyjmuje postawę regulaminową. W oddziale mieszkalnym nie stwarza problemów natury porządkowej- dba o porządek w celi oraz o higienę osobistą. Skazany deklaruje przynależność do podkultury więziennej jednak w związku z tym faktem nie odnotowano negatywnych zachowań skazanego. Relacje ze współosadzonymi układa zgodnie, unika sytuacji konfliktowych. Do tej pory nie odnotowano również zachowań agresywnych ani samoagresywnych. W związku z tym, iż został skazany za przynależność do zorganizowanej grupy przestępczej został zakwalifikowany do osadzonych, o których mowa w art. 88 § 4 k.k.w. W. Z.deklaruje krytycyzm w odniesieniu do do popełnionych przestępstw.

Wobec skazanego toczy się kolejne postępowanie karne przed Sądem Okręgowym w Poznaniu pod sygn. III K 81/13, gdzie zarzuca mu się popełnienie przestępstwa z art. 253 § 1 k.k.

Czas wolny skazany przeznacza na zajęcia własne w celi, utrzymuje kontakt telefoniczny i korespondencyjny z zoną i synem, przez których jest również regularnie odwiedzany w jednostce penitencjarnej.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, a ujawnionych na rozprawie w dniu 31 stycznia 2014 r. w postaci: wniosku skazanego o wydanie wyroku łącznego (k. 1-2), danych o karalności (k. 15-17), opinii o skazanym z zakładu karnego wraz z wykazem okresów odbywania kar pozbawienia wolności (k. 20-22) oraz akt spraw: Sądu Okręgowego w Poznaniu o sygn. III K 81/13, która to sprawa jest kontynuacją sprawy Sądu Okręgowego w Poznaniu o sygn. XVI K 45/10 oraz Sądu Rejonowego w Gnieźnie o sygn. II K 64/04 wraz z dokumentacją wykonawczą Wp i Kd a w szczególności aktami Sądu Okręgowego w Poznaniu o sygn. XVI Wp 18/13

Okoliczności faktyczne niniejszej sprawy pozostawały całkowicie bezsporne i wynikały ze wskazanych powyżej dokumentów, których wiarygodność i prawdziwość danych w nich zawartych nie zostały przez żadną ze stron zakwestionowane, a i Sąd Okręgowy nie znalazł żadnych podstaw, by uczynić to z urzędu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności zauważyć należy, iż na skutek wejścia w dniu 8 czerwca 2010 r. w życie ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 98, poz. 625) zmianie uległy przepisy Kodeksu karnego normujące zasady orzekania kar łącznych, w tym wyrokiem łącznym. Sąd Okręgowy musiał więc rozważyć, jaki stan prawny winien znaleźć zastosowanie w sprawie skazanego W. Z.. Wszystkie popełnionego przez niego przestępstwa, za które wymierzono kary miały miejsce bowiem przed dniem 8 czerwca 2010 r., natomiast część z wyroków, którymi skazany został skazany zapadło przed tą datą a część z nich po tej dacie, co tyczy się również niniejszego postępowania o wydanie wyroku łącznego. W tym celu należało najpierw ustalić normę prawa intertemporalnego rozstrzygającą tę sytuację, a następnie normę tę zastosować.

Zgodnie z art. 12 wymienionej wyżej ustawy nowelizacyjnej, w razie wątpliwości, czy stosować przepisy dotychczasowe, czy przepisy w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się przepisy nowe. Równocześnie według art. 4 § 1 k.k., jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Powstało zatem pytanie, który z wymienionych przepisów statuuje normę właściwą dla rozstrzygnięcia kwestii intertemporalnej w sprawie W. Z.. Pomimo, iż przepis art. 12 ustawy nowelizacyjnej zdaje się na pozór być przepisem normującym wszelkie problemy intertemporalne zrodzone na tle wejścia w życie tejże ustawy, Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, iż zakres jego zastosowania nie obejmuje kwestii materialnoprawnych.

Prawo karne, zarówno materialne, jak i procesowe, stanowi wyodrębnioną z systemu prawa gałąź i rządzi się swoimi autonomicznymi rozwiązaniami, również w odniesieniu do problematyki międzyczasowej. Zasadą jest, że zmiana przepisów prawa materialnego po popełnieniu czynu karalnego przez sprawcę nie może prowadzić do oceny tego czynu oraz orzeczenia o jego odpowiedzialności za tenże czyn w sposób mniej korzystny, aniżeli miałoby to miejsce, gdyby czyn ten został osądzony pod rządami przepisów obowiązujących w dacie jego popełnienia. Reguła ta – jakkolwiek wyrażona także w art. 4 § 1 k.k. – wynika z gwarancyjnej funkcji prawa karnego, która polega na jasnym określeniu jakie czyny są zabronione i jakie grożą sankcje za ich popełnienie. Nikt nie może za swój czyn ponieść sankcji surowszych, aniżeli te z jakimi powinien się liczyć w chwili jego popełnienia. Prawo karne nie może bowiem działać wstecz. A zatem naczelna i niekwestionowana zasada, zgodnie z którą należy stosować prawo nowe, jako z założenia lepsze, musi na gruncie prawa karnego materialnego ulec w sytuacji, gdyby prawo dotychczasowe okazało się dla sprawcy korzystniejsze, czyli względniejsze. Zgoła odmiennie sytuacja ta przestawia się w razie nowelizacji prawa procesowego. Obowiązuje tutaj zasada „chwytania sprawy w locie”, zgodnie z którą prawo nowe stosuje się od razu, chyba że przepis wyraźnie przewiduje odmienne rozwiązanie. Nie ma tu zatem miejsca dla oceny, czy nowa ustawa jest bardziej czy też mniej korzystna dla oskarżonego. Stosuje się ustawę nową, a starą jedynie wówczas, gdy wynika to z wyraźnego nakazu zawartego w przepisie intertemporalnym, wskazującym na konkretne okoliczności jej zastosowania. Kryterium korzyści ustawy dotychczasowej lub nowej nie odgrywa tutaj więc żadnej roli.

Analiza przepisów art. 10, 11 i 12 ustawy nowelizacyjnej prowadzi do wniosku, iż przepisy te dotyczą uregulowań o charakterze wyłącznie procesowym. Ich konstrukcja i struktura odpowiada bowiem modelowi opisanemu powyżej, właściwemu regulacjom intertemporalnym w odniesieniu do przepisów proceduralnych. Przepisy art. 10 i 11 ustawy dopuszczają stosowanie ustawy dawnej, ale nie na skutek oceny jej korzystności dla oskarżonego, lecz w ściśle wskazanych przypadkach o charakterze procesowym. Z kolei z art. 12 ustawy wprost nie wynika wprawdzie, czy jego zakresem zastosowania objęto tylko przepisy proceduralne, czy również materialnoprawne, jednak za tą pierwszą jego interpretacją przemawiają dwa argumenty. Po pierwsze, przepis ten usytuowany jest po dwóch przepisach o charakterze proceduralnym i jego treść stanowi dopełnienie oraz kontynuację myśli wyrażonych w dwóch poprzedzających. Po drugie, w jego treści w żaden sposób nie wskazano, by miał on zastosowanie do kwestii międzyczasowych na gruncie prawa materialnego, chociaż – gdyby takie właśnie było zamierzenie ustawodawcy – wskazanie to niewątpliwie powinno mieć miejsce. Nie można bowiem nie zauważyć, iż kwestie intertemporalne na gruncie uregulowań z zakresu prawa materialnego cały czas pozostają w zakresie zastosowania art. 4 k.k. Niewątpliwie świadom tego racjonalny ustawodawca, chcąc wyłączyć działanie tego przepisu, musiałby uczynić to wyraźnie. Przepis ten znajduje bowiem swe oparcie w jednej z generalnych, naczelnych zasad prawa karnego. Oznacza to więc, że prosty zabieg polegający na uregulowaniu podlegającej mu kwestii w innej ustawie w sposób enigmatyczny i rodzący wątpliwości nie mógłby skutkować wykładnią prowadzącą do wyłączenia materii nowej ustawy spod jego zakresu. Wykładnia pozajęzykowa przepisu prawa nie może bowiem nigdy doprowadzić do rezultatu sprzecznego z wykładnią językową – zgodną z naczelną zasadą danej gałęzi prawa.

Za przyjęciem, iż rozstrzygnięcie powstałego w niniejszej sprawie problemu intertemporalnego powinno nastąpić w oparciu o art. 4 § 1 k.k., a nie art. 12 ustawy nowelizacyjnej, przemawia też ugruntowana w orzecznictwie wykładnia tego pierwszego (i to jeszcze w czasie obowiązywania Kodeksu karnego z 1969 r.), zgodnie z którą ma on niewątpliwie zastosowanie także w sytuacjach orzekania o karze łącznej, również w wyroku łącznym. Stanowisko takie zaprezentował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 lutego 1995 r. w sprawie o sygn. II KRN 2/95 (OSNKW z 1995 r., z. 3-4, poz. 17), w którym stwierdził, iż „niezależnie od stosowanej przez sąd wydający wyrok łączny zasady kształtowania kary łącznej (absorpcji całkowitej, częściowej czy też kumulacji), sąd ten – w tym zakresie – na nowo dokonuje aktu wymiaru kary zwanej w tym wypadku karą łączną. Zatem winien z jednej strony respektować prawomocność "łączonych" wyroków (i dlatego też nie wolno mu w tym trybie dokonywać korekt w zakresie wymiaru kar orzeczonych za poszczególne czyny prawomocnie osądzone), ale z drugiej strony również ewentualną zmianę stanu prawnego, jeśli zmiana ta dotyczy na nowo kształtowanych – w myśl reguł wyznaczonych w art. 67-71 k.k. – składników wymiaru kary i jest to zmiana korzystna dla oskarżonego (np. korzystniejsze tzw. przeliczniki, wyższy próg wymagany dla orzeczenia kary zastępczej)”. Pogląd ten Sąd Okręgowy w Poznaniu podziela. Wymierzanie kary łącznej w wyroku łącznym jest niewątpliwie orzekaniem o odpowiedzialności karnej za przestępstwa. W art. 4 § 1 k.k. nie ma zaś mowy o orzekaniu o sprawstwie i winie, ale po prostu o orzekaniu. Nie ulega więc wątpliwości, że zakresem jego zastosowania zostało objęte każde orzekanie o odpowiedzialności karnej za przestępstwo, także w zakresie kary przy wydawaniu wyroku łącznego.

Takie też stanowisko wynika zresztą wprost z najnowszej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego i Sadów Apelacyjnych. Tak więc w wyroku z dnia 6 grudnia 2012 r. w sprawie o sygn. V KK 364/12 (LEX nr 1231661) Sad Najwyższy stwierdził wprost, iż „kara łączna jest instytucją prawa karnego materialnego i w związku z tym należy rozpatrywać ją w płaszczyźnie art. 4 § 1 k.k. Możliwość wymierzenia kary łącznej w wyroku łącznym na podstawie art. 89 § 1a k.k., zgodnie z regułą prawa temporalnego zawartą w art. 4 § 1 k.k., dotyczy skazań za zbiegające się przestępstwa na kary pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem ich wykonania popełnione po dniu 7 czerwca 2010 r.”. W ten sam sposób wypowiedział się również Sad Najwyższy w wyrokach z dnia 22 listopada 2012 r. w sprawie o sygn. V KK 290/12 (LEX 1228653), z dnia 12 września 2012 r. w sprawie o sygn. V KK 85/12 (LEX nr 1220975), z dnia 8 listopada 2011 r. w sprawie o sygn. IV KK 171/11 (LEX nr 1044052), z dnia 12 października 2011 r. w sprawie o sygn. V KK 275/11 (LEX nr 1044078) i z dnia 15 czerwca 2011 r. w sprawie o sygn. II KK 108/11 (LEX nr 847137), a także Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 21 listopada 2012 r. w sprawie o sygn. II AKa 234/12 (LEX 1246772).

Powyższa argumentacja potwierdza pogląd, że w kwestiach intertemporalnych z zakresu wymierzania kary łącznej stosuje się art. 4 § 1 k.k. Skoro bowiem przedmiotem postępowania w tej kwestii jest również odpowiedzialność karna (tyle, że łączna), to orzekanie o karze łącznej niewątpliwie znajduje się w zakresie zastosowania wynikającej z art. 4 § 1 k.k. normy.

Jednocześnie zauważyć należy, iż nie jest spornym, że nie przełamuje zasady jednolitości stanu prawnego sytuacja, w której do dwóch przestępstw osądzanych w jednym wyroku stosuje się dwa odrębnie określone stany prawne. Wystarczy przytoczyć stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z dnia 24 maja 1995 r. w sprawie o sygn. I KZP 12/95 (Wokanda z 1995 r., z. 8, poz. 17), który stwierdził, iż „przepis art. 2 § 1 k.k. (z 1969 r., obecnie art. 4 § 1 k.k. – przyp. SO) odnosi się tylko do czynów popełnionych, pomiędzy dwoma ustawami (lub więcej), a nie do sytuacji, gdy jeden z czynów został popełniony pod rządami ustawy starej, a inny (lub inne) pod rządami ustawy nowej. Nie budzi wątpliwości, iż pierwszy z tych czynów musi zostać oceniony pod kątem widzenia ustawy względniejszej, następny zaś wyłącznie – ustawy nowej. Nie ma żadnego powodu, aby zasadę tę zmieniać tylko dlatego, że in concreto zachodzi konieczność wymierzenia kary łącznej”. Podobnie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z dnia 18 lutego 1999 r. w sprawie o sygn. II AKa 2/99 (KZS z 1999 r., z. 3, poz. 13), stwierdzając, iż „nie jest sprzeczne z zasadą jednolitości stosowania prawa, gdy do jednego z czynów oskarżonego w tej samej sprawie stosuje się ustawę nową, a do innego czynu tego samego sprawcy – ustawę dawną. Połączenie w jednym postępowaniu oskarżenia o kilka czynów jest bowiem zabiegiem organizacyjnym, choć opartym o głębsze uzasadnienie, podobnym do wyrokowania łącznego. Jednolitość stosowania ustawy oznacza, że orzekając o tym samym oskarżeniu (czynie) stosowało się będzie przepisy tej samej ustawy, to jest stan prawny z tej samej daty, w zasadzie z daty wyrokowania, o ile nie zajdą powody do stosowania ustawy dawnej”. W ocenie Sądu Okręgowego powyższe stanowisko znajduje swe uzasadnienie w tym, że kwestia odpowiedzialności karnej oskarżonego za każdy z czynów stanowi odrębny przedmiot toczonego przeciw niemu postępowania. O każdy z tych czynów mogłoby przecież toczyć się odrębne postępowanie.

Dlatego też reasumując, Sąd orzekał w oparciu o stan prawny sprzed nowelizacji kodeksu karnego, która weszła w życie w dniu 8 czerwca 2010 r.

* * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * * *

Zastrzec na wstępie trzeba, iż celem postępowania w sprawie o wydanie wyroku łącznego jest nie tyle polepszenie sytuacji skazanego, ale jej – co wymaga stanowczego podkreślenia – uporządkowanie. To zaś, czy lub w jakim zakresie wymiar orzeczonej kary łącznej będzie skutkiem absorpcji kar mniej surowych przez najsurowszą albo skutkiem kumulacji wszystkich podlegających łączeniu kar jednostkowych zależy od okoliczności, o których poniżej. Godzi się bowiem wyjaśnić, iż nie można zgodzić się z poglądem, że interes ten polega na orzekaniu kary łącznej w sposób maksymalnie korzystny dla skazanego.

Zgodnie zatem z treścią art. 85 k.k., w zbiegu realnym pozostają przestępstwa popełnione zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z nich i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu. Biorąc powyższe pod uwagę i analizując wyroki wydane wobec W. Z.Sąd Okręgowy ustalił występowanie dwóch zbiegów realnych przestępstw – obu w odniesieniu do kar pozbawienia wolności.

Pierwszą zatem grupę kar, co do których zaistniała możliwość połączenia stanowiły kary pozbawienia wolności wymierzone wyrokami Sądu Rejonowego w Gnieźnie w sprawie o sygn. akt II K 64/04 (pkt 1) oraz Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie o sygn. XVI K 45/10 za przestępstwa opisane w ppkt „d”, „e” i „f” (pkt 2). W tym przypadku połączeniu podlegają więc kary wymierzone za przestępstwa popełnione przed dniem 30 listopada 2005 r., kiedy to zapadł pierwszy wyrok skazujący W. Z., tj. w sprawie Sądu Rejonowego w Gnieźnie w sprawie o sygn. akt II K 64/04 (pkt 1).

Drugą natomiast grupę kar pozbawienia wolności nadających się do połączenia obejmują skazania na kary pozbawienia wolności wyrokiem Sądu Okręgowego w Poznaniu w sprawie o sygn. XVI K 45/10 za przestępstwa opisane w ppkt „a”, „b” i „c” (pkt 2) a więc za czyny popełnione przez W. Z. już po tym jak w sprawie o sygn. II K 64/04 zapadł wyrok go skazujący.

W przypadku tych skazań bak jest warunków formalnych do połączenia kar wymierzonych skazanemu w jedną karę łączną z karami wchodzącymi w skład pierwszego zbiegu opisanego wcześniej właśnie bowiem z tego powodu, że tychże (tj., wchodzących w skład drugiego zbiegu) przestępstw, skazany dopuszczał się już po wydaniu wcześniej zapadłego wobec niego wyroku w sprawie Sądu Rejonowego w Gnieźnie o sygn. II K 64/04 co wyklucza, zgodnie z treścią art. 85 k.k., możliwość ich połączenia w jedną karę łączną.

Dlatego też w tym zakresie, na podst. art. 572 k.p.k. Sąd postępowanie o wydanie wyroku łącznego umorzył.

Orzekając zatem powyższe kary łączne pozbawienia wolności Sąd Okręgowy miał na uwadze, iż „przy wymiarze kar łącznych nie bierze się pod uwagę okoliczności przyjętych za podstawę wymiaru kary za poszczególne przestępstwa. Te bowiem podlegają odmiennym zasadom, w szczególności ocenie stopnia winy. Gdyby okoliczności te uwzględnić ponownie przy wymiarze kar łącznych, prowadziłoby to do ponownego sądzenia za czyny już osądzone, do ukrytego weryfikowania rzeczy osądzonej, a więc do postąpienia sprzecznego z zakazem ponownego sądzenia. Przy wymiarze kar łącznych bierze się pod uwagę jedynie stopień związku między poszczególnymi przestępstwami, ich łączność przedmiotową i podmiotową. Im związek ten jest ściślejszy, tym bardziej przeważa absorbowanie poszczególnych kar, im luźniejszy – ich kumulacja, to jest sumowanie” (tak: Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z dnia 13 lipca 1995 r. w sprawie o sygn. II AKr 184/95, opubl. w Prok. i Pr. – wkł. z 1996 r., z. 2-3, poz. 16). Równocześnie jednak obowiązkiem Sądu orzekającego w sprawie o wydanie wyroku łącznego jest nadto „...rozważenie okoliczności, które zaistniały już po wydaniu poprzednich wyroków, a które przemawiają za korzystnym lub niekorzystnym ukształtowaniem kary łącznej” (tak: Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z dnia 26 kwietnia 1994 r. w sprawie o sygn. II AKr 26/94, opubl. w KZS z 1994 r., z. 5, poz. 14). Jak zauważył to bowiem Sąd Apelacyjny w Gdańsku, „zasada absorpcji kar przy wymierzaniu kary łącznej winna być stosowana tam, gdzie pomiędzy zbiegającymi się przestępstwami zachodzi bliski związek podmiotowy i przedmiotowy, a przesłanka prognostyczna pozwala na stwierdzenie, że kara łączna w wysokości najwyższej z wymierzonych kar jednostkowych, jest wystarczającą oceną zachowania się sprawcy” (uzasadnienie wyroku z dnia 23 stycznia 1997 r. w sprawie o sygn. II AKa 321/96, opubl. w Prok. i Pr. – wkł. z 1997 r., z. 7-8, poz. 19).

Przedstawione stanowisko nie straciło nic na aktualności w obowiązującym stanie prawnym. Potwierdził je m. in. Sąd Apelacyjny w Katowicach, który w uzasadnieniu swego wyroku z dnia 14 września 2006 r. w sprawie o sygn. II AKa 244/06 (LEX nr 217093), stwierdził, że „przy wymierzaniu kary łącznej zastosowanie zasady pełnej absorpcji nie jest żadnym obowiązkiem sądu orzekającego czy też punktem wyjścia przy dokonywaniu prawidłowej oceny wymiaru kary łącznej. Wydając wyrok łączny, sąd orzekający nie jest także uprawniony do ponownego rozważenia tych samych okoliczności, które legły u podstaw wymiaru kar w poprzednio osądzonych sprawach, lecz powinien rozważyć przede wszystkim, czy pomiędzy poszczególnymi czynami, za które wymierzono te kary, istnieje ścisły związek podmiotowy lub przedmiotowy, czy też związek ten jest dość odległy lub w ogóle go brak, a ponadto winien rozważyć okoliczności, które już po wydaniu poprzednich wyroków zaistniały i przemawiają za korzystnym lub niekorzystnym ukształtowaniem kary łącznej”.

Wymierzając zatem skazanemu kary łączne pozbawienia wolności Sąd Okręgowy uwzględnił zatem w pierwszej kolejności, iż pozostające w zbiegu przestępstwa skierowane były przeciwko całkowicie różnym dobrom chronionym prawem bo: w przypadku pierwszego zbiegu – przeciwko życiu i zdrowiu oraz przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, a w przypadku drugiego – przeciwko porządkowi publicznemu oraz przeciwko wolności seksualnej i obyczajności co musi przemawiać za zastosowaniem zasady kumulacji w kształtowaniu wymiaru kary łącznej. Po wtóre Sąd miał na uwadze i to, że przestępstw tych skazany dopuścił się w przedziale długiego okresu czasu – w przypadku pierwszego zbiegu przestępstw są to bowiem blisko 4 lata zaś w odniesieniu do drugiego zbiegu przestępstw tyczy się on przestępstw, których skazany dopuścił się w okresie ponad 3 lat. To również przemawiać musi za zastosowaniem zasady kumulacji przy kształtowaniu wysokości kary łącznej.

Z drugiej jednak strony Sąd miał na względzie to, iż skazany posiada w zakładzie karnym opinię w zasadzie pozytywną albowiem był czterokrotnie nagradzany a nie był karany dyscyplinarnie, ze współosadzonymi żyje zgodnie, nie przejawia agresji wypełnia swoje zadania z tytułu programowanego oddziaływania a do przełożonych odnosi się regulaminowo lecz z drugiej strony stwierdzić trzeba, że okoliczności tych nie należy wielce przeceniać, wszak winno to być normą. Nie można również zapominać, iż skazany – jakkolwiek do popełnionych przestępstw okazuje krytycyzm, to jednak deklaruje przynależność do podkultury więziennej.

Ilość przy tym popełnionych przestępstw, długość czasu w jakim skazany przestępstw tych się dopuścił wreszcie fakt, iż działał w ramach zorganizowanej grupy przestępczej i z faktu ich popełniania uczynił sobie stałe źródło dochodu, wreszcie brak wystarczających postępów resocjalizacyjnych co przejawia się w identyfikacji ze środowiskiem osób popełniających przestępstwa czego wyrazem jest deklaracja o przynależności do podkultury więziennej znamionują skazanego jednak jako sprawcę może nie zatwardziałego ale z całą pewnością nie do końca zresocjalizowanego i nie zasługującego na nadmiernie łagodne traktowanie. Okoliczności te wpłynąć musiały na zastosowanie zasady kumulacji w procesie łączenia kar.

Godzi się przy tym zauważyć, że znaczna liczba przestępstw nie pozwalała na zastosowanie zasady absorpcji w pełniejszym zakresie niż uczyniono to w wyroku. Jakkolwiek bowiem obecnie opinia o skazanym z jednostki penitencjarnej choć w sumie pozytywna to jednak wskazuje na zachowania skazanego świadczące o tym, iż jeszcze nie do końca proces resocjalizacji przebiega prawidłowo. Zastosowanie wobec skazanego absorpcji mniej surowych kar pozbawienia wolności przez karę najsurowszą w pełnym zakresie byłoby zatem nieuzasadnione i w ogóle nie wchodzi w grę. Również pełniejsze zastosowanie zasady absorpcji stanowiłoby w ocenie Sądu nadmierną gratyfikację, na którą skazany jednak nie zasłużył tym bardziej, że skazany identyfikuje się z podkulturą więzienną, sprzeciwia się dalszej absorpcji kar przez karę najsurowszą. Popełnianie przy tym przez skazanego przestępstw w czasie, kiedy przeciwko skazanemu toczył się proces zakończony zresztą skazaniem na karę pozbawienia wolności wskazuje bowiem, że popełnianie przestępstw nie stanowiło w jego życiu incydentu, ale wręcz przeciwnie. Liczba tych przestępstw wskazuje, iż ich popełnianie stało się – przynajmniej na pewnym jego etapie – sposobem skazanego na życie, tym bardziej, że z ich popełnienia uczynił sobie stałe źródło dochodu, co nie może podlegać akceptacji i musi spotkać się ze stanowczą reakcją prawa. Z tego względu, biorąc pod uwagę wymienione powyżej okoliczności przedmiotowe, za zasadne uznał Sąd skorzystanie z zasady absorpcji tylko w takim zakresie, jak wynika to z wymiaru wymierzonych skazanemu kary łącznej pozbawienia wolności.

Tak więc reasumując orzekając kary łączne pozbawienia wolności Sąd mógł orzec te kary w granicach:

⚫

od 1 roku pozbawienia wolności (kara najsurowsza – wymierzona w sprawie II K 64/04) do 2 lat i 8 miesięcy pozbawienia wolności (suma kar) a wymierzył karę 1 roku pozbawienia wolności.,

⚫

od 4 lat pozbawienia wolności (kara najsurowsza za przestępstwo opisane w ppkt „c” w sprawie XVI K 45/10) do 9 lat pozbawienia wolności (suma kar) a wymierzył karę 4 lat i 10 miesięcy pozbawienia wolności.

Jak widać zatem i tak kształtując swe orzeczenie o karze łącznej w bardzo dużym stopniu Sąd kierował się zasadą absorpcji co po części wynikło też z faktu, w jakim zakresie zasadą absorpcji kierował się przy wymiarze kary łącznej orzeczonej w sprawie o sygn. XVI K 45/10 Sąd Okręgowy w Poznaniu, który wydał wyrok w tamtej sprawie.

Wreszcie Sad zaliczył skazanemu na poczet wymierzonej mu w pkt III „drugiej” kary łącznej pozbawienia wolności odbytą już karę w sprawie Sądu Okręgowego w Poznaniu o sygn. XVI K 45/10 i to w okresie od dnia 12 marca 2009 r. do dnia 19 września 2011 r. oraz od dnia 25 marca 2013 r.

Reasumując, mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy orzekł jak w punktach 1 – 5 sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd Okręgowy orzekł w punktach VIII i IX wyroku i na podstawie § 14 ust. 6 i § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. K. M. kwotę 147,60 zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu, biorąc pod uwagę nakład pracy obrońcy i stopień skomplikowania sprawy oraz obowiązujące stawki podatku VAT, natomiast na podstawie art. 624 § 1 k.p.k., biorąc pod uwagę sytuację majątkową skazanego, a nader wszystko fakt konieczności odbycia długoterminowej kary pozbawienia wolności z czym wiąże się ograniczona możliwość zarobkowania, zwolnił skazanego od obowiązku zapłaty Skarbowi Państwa kosztów sądowych związanych z wydaniem wyroku łącznego.

/ Piotr Michalski/