Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2021 r.

Sąd Rejonowy (...), IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w następującym składzie:

Przewodniczący: SSR Barbara Kokoryn

Protokolant: st.sekr.sąd. Izabela Ciesińska

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2021r. (...) na rozprawie

sprawy z powództwa A. K.

przeciwko (...) W.,

o zapłatę;

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.159,84 (dziewięć tysięcy sto pięćdziesiąt dziewięć 84/100 ) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 12 stycznia 2018r., do dnia zapłaty;

II.  oddala wnioski stron o zwrot kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sygnatura akt IV P 21/18

UZASADNIENIE

W dniu 12 stycznia 2018r. A. K. wniósł przeciwko Dyrektorowi (...)Emerytalno-Rentowego (...)w W. (dalej także: Dyrektor (...) ) powództwo o zapłatę kwoty 9.159,84zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem odszkodowania (z art. 471 k.c.) w związku z brakiem wykonania obowiązków wynikających ze stosunku pracy, tj. nie wypłacenia świadczenia emerytalnego za miesiące październik 2017r. i listopad 2017r. w pełnej kwocie. Powód za październik i listopad 2017r. powinien otrzymać łącznie kwotę 13.297,88 zł, a otrzymał 4.138,04zł. Powód w uzasadnieniu pozwu wskazał, że przepisy ustawy, na podstawie której doszło do obniżenia mu emerytury naruszają Konstytucję RP i umowy międzynarodowe, których Polska jest stroną.

W odpowiedzi na pozew, Dyrektor (...) w W., wniósł o oddalenie powództwa. Pozwany w uzasadnieniu wskazał, że wydał decyzję w takim kształcie, gdyż był związany treścią informacji (...) o przebiegu służby.

Obie strony wniosły o zasądzenie od strony przeciwnej kosztów procesu.

Sąd ustalił, co następuje:

A. K. (ur. (...)) nawiązał stosunek służbowy funkcjonariusza (...) w dniu 30 stycznia 1985r.

Powód od 1 lutego 1987r. do 31 sierpnia 1988r. pełnił służbę w Wydziale II ówczesnego W., tj. w zakresie opisanym w art. 13b ust. 1 pkt 5b ustawy emerytalnej jako jednostka terenowa Departamentu II wypełniająca zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze- 19 miesięcy, po czym został przeniesiony etatowo z dniem 1 września 1988r. do Wyższej Szkoły (...) w L. jako słuchacz trzyletniej stacjonarnej szkoły oficerskiej. Na etacie tejże szkoły przebywał do 31 lipca 1990r., tj. w zakresie opisanym w art. 13b ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej - 23 miesiące. W okresie pełnienia służby w dawnym (...) w K. powód został mianowany na stopień służbowy ,,k.”. Stopnień ten posiadał do 31 lipca 1990r. A. K. nie był członkiem, ani też kandydatem do (...). Po dniu 31 lipca 1990r. A. K. został pozytywnie zweryfikowany i pełnił służbę w (...), w (...) w O., najpierw w wydziale operacyjnym, a następnie w Zespole (...) w O..

W roku 1992r. w trakcie służby w P., powód ukończył Wyższą Szkołę (...) w S., po czym został mianowany na pierwszy stopień oficerski „(...)”. Zgodnie z ustawą o P., mianowany na kolejne stopnie, ostatecznie otrzymał stopień młodszego inspektora P.(najwyższy zgodnie z zajmowanym stanowiskiem) W latach 1992 – 1996r. powód ukończył prawo na Uniwersytecie M. K. w T., zaś w 2000r. aplikację radcowską w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w O.. Od roku 2000r. do dnia 31 sierpnia 2015r., tj. zakończenia służby, powód wykonywał obowiązki służbowe w Zespole (...) w O., pierwotnie jako radca prawny, a później jako osoba kierująca tym Zespołem- radca prawny - koordynator. W tym też czasie starał się jak rzetelnie wykonywać wszelkie obowiązki służbowe dostosowane do specyfiki tego stanowiska i odpowiedzialności wynikającej z obsługi prawnej jednostki P.szczebla wojewódzkiego. Był opiniowany okresowo. Za rzetelną i nienaganną służbę na wysokim poziomie, otrzymywał nagrody oraz awanse. (bezsporne, zob.: plik dokumentów –k. 14-134, kopie dokumentów w kopii aktach osobowych, dokumenty z akt IPN w formie digitalnej- k. 182)

W okresie ponad 25 letniej służby po dniu 31 lipca 1990r. A. K. nigdy nie był skazany karnie lub ani karany dyscyplinarnie, otrzymywał bardzo wysokie oceny służbowe w opiniach okresowych, był wielokrotnie nagradzany, także poprzez przyznanie szeregu odznaczeń państwowych i resortowych, tj. :

⚫

Brązowy Krzyż Zasługi w 2002r. od Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

⚫

Odznakę Brązową (...) w 2002r. od Ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

⚫

Srebrny Medal „(...)” w 2010r. od Marszałka Sejmu wykonującego obowiązki Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej,

⚫

Odznakę Srebrną (...) w 2011r. od Ministra właściwego do spraw wewnętrznych,

⚫

Odznakę Złotą (...) w 2014r. od Ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Wszystkie otrzymane odznaczenia otrzymał po 2000r., za służbę pełnioną po 1990r.

W rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959r. o stosunku służbowym funkcjonariuszy (...) ((...)), stosunek służbowy powstaje przez mianowanie na podstawie dobrowolnego zgłoszenia się do służby. Jednocześnie z mocy art. 34 ust. 1 i 4 powołanej ustawy funkcjonariusz nabywał prawo do zaopatrzenia emerytalnego z tytułu wysługi lat po 15 latach wysługi. Po 30 latach wysługi funkcjonariusz nabywał prawo do pełnego zaopatrzenia emerytalnego, a zasady i tryb przyznawania świadczeń zawierały przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym. W tym okresie przesłanki nabycia emerytury regulowała ustawa z dnia 31.01.1959r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) oraz ich rodzin. Analogiczne rozwiązania prawne w zakresie umownego nawiązania stosunku służbowego, jego rozwiązania w związku z nabyciem praw emerytalnych i samych praw emerytalnych zawierały kolejne ustawy, tj.: ustawa z dnia 31.07.1985r. o służbie funkcjonariuszy (...) ((...)o (...), (...) o (...) (...) (...).

A. K. rozwiązał stosunek służbowy z dniem 31.08.2015r. w związku z nabyciem praw do emerytury (...)z tytułu osiągnięcia 30lat wysługi na podstawie art. 41 ust. 2 pkt 4 ustawy o (...). Nabył w związku z tym prawo do pełnej emerytury (...) na zasadach i w wysokości ustalonej w przepisach emerytalnych obowiązujących w dacie ustania stosunku służbowego. Powód osiągnął w związku z tym stan pewności co do przysługującego mu prawa i jego zakresu. (bezsporne, zob.: rozkaz personalny nr (...) z dnia 18.08.2015r.–k.10)

Artykuł 38 cyt. ustawy o (...) (...) (...), (...) oraz ich rodzin (tj. Dz.U. 2020r., poz. 723), wskazuje na właściwość organów i tryb postępowania i podmioty uprawnione do wypłaty w ramach zaopatrzenia emerytalnego na podstawie rozporządzenia.

Od dnia 1.01.1995r. (...) jest państwową jednostką budżetową, odrębną od Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, która została utworzona w celu zapewnienia obsługi realizacji zadań organu emerytalnego, tj. Dyrektora (...). Pracami tej jednostki kieruje Dyrektor (...), który jest organem nadzorowanym przez MSWiA.

Dyrektor (...)wydaje decyzje w przedmiocie przyznania prawa do świadczenia i jego wysokości na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie. W myśl § 2 Dyrektor zwany dalej "organem emerytalnym", ustala prawo do zaopatrzenia emerytalnego, wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia, zwanych dalej "świadczeniami" oraz dokonuje ich wypłaty. Na podstawie rozporządzenia MSWiA z dnia 7.12.2018r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy (...),(...) oraz ich rodzin ((...)). W myśl § 15 ust.1 cyt. rozporządzenia okresy służby zaliczane do wysługi emerytalnej ustala się na podstawie zaświadczeń o przebiegu służby funkcjonariusza. Zaświadczenia te z zasady wydaje odpowiednia komórka lub jednostka organizacyjna urzędu obsługującego Ministra Obrony Narodowej, właściwe w sprawach kadrowych.

Zasady wypłaty świadczeń pieniężnych określa § 30 ust.1 cyt. rozporządzenia, z którego wynika, że emerytury(…) wypłacane się miesięcznie z góry, w piątym dniu każdego miesiąca kalendarzowego, za który przysługują te świadczenia. Świadczenia są wypłacane przez organ rentowy, czyli Dyrektora (...), który jest odpowiedzialny za przypadki niewypłacenia w terminie lub w odpowiedniej wysokości świadczeń należnych emerytowanemu funkcjonariuszowi (...).

W myśl § 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18.10.2004r. w sprawie trybu postępowania i właściwości organu w zakresie zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy (...), (...) oraz ich rodzin ((...)), środkiem dowodowym potwierdzającym datę i podstawę zwolnienia ze służby oraz okres służby jest zaświadczenie o przebiegu służby, sporządzone na podstawie akt osobowych funkcjonariusza, wystawione przez właściwe organy m.in. (...). Natomiast zgodnie z art. 13a ust. 5 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), informacja o przebiegu służby jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy ( bezsporne).

W wyniku decyzji z dnia (...) wydanej na podstawie tzw. ustawy dezubekizacyjnej z 2016r. (w zakresie praw emerytalnych A. K. po ich nabyciu), pozwany od października (...) obniżył powodowi emeryturę z kwoty 6.648,94złotych brutto do kwoty 2.069,02złotych brutto miesięcznie.( dowód: decyzja–k. 11-13, wydruki z rachunku bankowego powoda –k. 137-139)

A. K. złożył odwołanie od ww. decyzji. Zostało ono przekazane do Sądu Okręgowego (...) w dniu (...), a następnie do Sądu Okręgowego (...). Powód wystąpił też do Prezesa (...) o wyłączenie go spod stosowania tzw. ustawy dezubekizacyjnej z 2016r. Początkowo uzyskał przyspieszenie sprawy i wyznaczenie terminu na dzień 3.04.2020r., jednak rozprawa została zdjęta z przyczyn epidemiologicznych w zw. z (...) 19. Na kolejne terminy nie była wyznaczona z uwagi na nadal istniejące ograniczenia pandemiczne. Przez dłuższy czas sprawa z odwołania od decyzji Dyrektora (...) obniżająca emeryturę, tocząca się przed Sądem Okręgowym (...)/O., także nie miała wyznaczonego terminu, gdyż została zawieszona w związku ze skierowaniem pytania prawnego do TK ( bezsporne).

W dniu 13.06.2016r. A. K. wniósł odwołanie od decyzji Dyrektora (...) z dnia (...) (...) – (...) nr ewid. (...) w przedmiocie ponownego przeliczenia okresu służby od dnia 1.02.1987r. do 31.07.1990r. wskaźnikiem wymiaru po 0,7% za każdy rok służby. A. K. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji. Prawomocnym wyrokiem z dnia 13.12.2016r. Sąd Okręgowy (...), XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt (...) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do wyliczenia emerytury (...) A. K. z uwzględnieniem wskaźnika 2,6 podstawy wymiaru za każdy rok służby za okres od dnia 1.09.1988r. do dnia 31.07.1990r. Wyrokiem Sądu (...), III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych została oddalona apelacja organu rentowego od wymienionego orzeczenia. W uzasadnieniu oba Sądy stwierdziły w oparciu o treść art. 15b ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 13 ust 1 pkt 1a cyt. ustawy z dnia 18.02.1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) (…), że skoro Wyższa Szkoła (...) w L. nie była organem bezpieczeństwa państwa, to okres służby-nauki powinien być liczony po 2,6% podstawy jej wymiaru (bezsporne, zob. k. 324).

W dniu 28.08.2017r. A. K. wniósł odwołanie od decyzji Dyrektora (...) z dnia (...) nr ewid. (...) w przedmiocie ponownego ustalenia wysokości emerytury (...), która została ustalona w niższej wysokości. A. K. powołując się na przepisy konstytucji, wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji. Sprawa toczyła się pod sygn. akt (...). Nieprawomocnym wyrokiem z dnia 18. 02.2021r. Sąd Okręgowy (...), IV Wydział Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt (...) zmienił zaskarżoną decyzję oraz decyzję z dnia (...) i ustalił, że A. K. przysługuje prawo do emerytury (...) w wysokości ustalonej przed dniem 1.10.2017r., a umorzył postępowanie w zakresie odwołania od decyzji z dnia (...) (bezsporne , zob. k. 167, 307 - 314)

W dniu 07.04.2021r. akta sprawy (...) zostały przekazane z apelacją pozwanego do Sądu Apelacyjnego (...). Do dnia wyrokowania nie został wyznaczony termin rozprawy w ww. sprawie o sygn.akt (...) (k. 316, 317, 330)

W wyroku wstępnym z dnia 30.06.2020 r., Sąd Rejonowy (...), IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał, że roszczenie powoda A. K. przeciwko Dyrektorowi (...) W. o zapłatę jest zasadne i oddalił wnioski stron o zwrot kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem Sądu Okręgowego (...), IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 04.12.2020r. w sprawie o sygn. akt (...) ww. wyrok został uchylony do ponownego rozpoznania, a postępowanie zostało zniesione od dnia 30.06.2020r. sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania, z uwagi na to, że powinna być rozpoznawana na rozprawie.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo o zasądzenie na rzecz A. K. kwoty 9.159,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, stanowiącej różnicę pomiędzy świadczeniem wypłacanym przez pozwanego do dnia 30.09.2017r. a wypłacanym od dnia 1.10.2017r. za okres 2 miesięcy (październik i listopad 2017r.), w chwili wydawania wyroku było usprawiedliwione co do zasady i w dochodzonej wysokości.

I.

Sąd dał wiarę dokumentom przedłożonym przez strony oraz dołączonym z (...), gdyż żadna z nich nie kwestionowała ich prawdziwości. Bezsporne zatem było, że powód:

-30.01.1985r. rozpoczął służbę odbywając zastępczą służbę wojskową w (...)

-od 31.08.1988r. – pełnił służbę w (...) (zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze)

-od 1.09.1988r. – był słuchaczem szkoły oficerskiej w L.,

-od 31.07.1990r. - pracował w Komendzie Wojewódzkiej (...) w O..

Pozwany nie kwestionował też, że powód otrzymał wiele nagród i wyróżnień.

Sprawa opiera się na obszernym materiale dowodowym w postaci dokumentów, a jej przesądzenie zależy od rozstrzygnięcia problemów prawnych. Powód nie wnosił o przesłuchanie go na rozprawie w dniu 29.06.2018r.(k. 164-165, 169-170).

II.

A. K. zgłosił powództwo cywilne powołując się na odpowiedzialność kontraktową, zaprzeczył, aby sprawa miała charakter sprawy ubezpieczeniowej. Powód uważał, że skoro swoją pracę wykonywał na terenie działania tutejszego Sądu i tutaj mieszka, to nie skierował sprawy do sądu, w którego okręgu ma siedzibę pozwany.

III.

W petitum pozwu A. K. wskazał na podstawę roszczenia art. 471k.c. Przepis ten jest stosowany w sytuacjach nieunormowanych przepisami kodeksu pracy. W myśl art. 471k.c. dłużnik zobowiązany jest do naprawnienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że są one następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności. W myśl art. 40 § 1 k.c. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych osób prawnych, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej. Powód wskazał, że sprawa dotyczy uposażenia emeryta - funkcjonariusza (...), zatem dochodzi jej od Dyrektora (...) i powinna być rozpoznawana przed sądem pracy. Pozwany nie kwestionował swojej legitymacji biernej.

Powód oparł swoje roszczenie odszkodowawcze na sprzeczności ww. ustawy z Konstytucją RP w ramach:

a) art. 2, gdyż obniżenie emerytury powoda opiera się na ustawie ustawy sprzecznej z zasadą praworządności, wobec naruszenia zasady demokratycznego państwa prawa, a także wynikającej z niej ochrony praw nabytych,

b) art. 30 poprzez oparcie się na ustawie sprzecznej z zasadą ochrony godności człowieka,

c) art. 31 ust. 3, poprzez oparcie się na ustawie sprzecznej z zasadą proporcjonalności,

d)art. 32, poprzez oparcie się na ustawie sprzecznej z zasadą równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji,

e)art. 42 ust. 3, poprzez oparcie się na ustawie sprzecznej z zasadą domniemania

niewinności,

f) art. 64 poprzez oparcie się na ustawie sprzecznej z zasadą proporcjonalności przy ochronie prawa własności,

g) art. 67 ust. 1 poprzez naruszenie słusznego prawa do zabezpieczenia społecznego,

h) art. 71 ust. 1 poprzez oparcie się na ustawie sprzecznej z zasadą uwzględniania przez państwo dobra rodzin.

Powód oparł swoje roszczenie odszkodowawcze również na postanowieniach Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzonej w Rzymie z dnia 4.11.1950r. i ratyfikowanej przez Polskę w dniu 19.01.1993r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61. poz. 284), w tym:

a/ art. 14 poprzez uwzględnienie zakazu dyskryminacji,

b/ art. 1 Protokołu dodatkowego nr 1 / ochrona własności Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonego w Paryżu w dniu 20.03.1952 r. i ratyfikowanego przez Polskę w dniu 10.10.1994r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175) poprzez uwzględnienie zasady proporcjonalności przy ochronie mienia zawartej w Protokole.

IV.

Powód wywodzi swoje roszczenie odszkodowawcze z faktu braku wypłaty na skutek obniżenia przysługującej mu emerytury w związku z kolejną nowelizacją ustawy z dnia 18.02.1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) (…), która ustaliła wysokość emerytury przysługującej osobom, które pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa. W stan spoczynku powód przeszedł zgodnie ze swoim raportem z dniem 31.08.2015r., zatem w okresie od dnia 1.08.1990r. przez kolejne 25 lat i jeden miesiąc pełnił nieprzerwaną służbę w (...).

Bezsporne było, że powód nawiązał stosunek służbowy funkcjonariusza w dniu 30.01.1985r. W tym okresie, w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 31.01.1959r. o stosunku służbowym funkcjonariuszy (...)(Dz. U. Nr 12 poz.69), jego stosunek służbowy powstał przez mianowanie na podstawie dobrowolnego zgłoszenia się do służby. Jednocześnie z mocy art. 34 ust. 1 i 4 tej ustawy funkcjonariusz nabywał prawo do zaopatrzenia emerytalnego z tytułu wysługi lat po 15latach wysługi, a po 30latach wysługi - prawo do pełnego zaopatrzenia emerytalnego, zasady i tryb przyznawania świadczeń zawierały przepisy o zaopatrzeniu emerytalnym. W tym czasie zagadnienia emerytalne regulowała ustawa z dnia 31.01.1959r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) oraz ich rodzin. Zatem powód miał ekspektatywę, że tego typu i nie gorsze świadczenia uzyska w związku z przejściem na emeryturę. Powód kontynuował służbę w dobrej wierze, kierując się zwłaszcza konstytucyjnymi gwarancjami prawa. Powód nie dał żadnych podstaw do pozbawienia go przeważającej części należnego świadczenia. Analogiczne rozwiązania prawne w zakresie umownego nawiązania stosunku służbowego, jego rozwiązania w związku z nabyciem praw emerytalnych i samych praw emerytalnych zawierały kolejne ustawy, w tym ustawa z dnia 31.07.1985r. o służbie funkcjonariuszy (...) (Dz. U. z 1985 roku Nr 38 poz. 181)- art. 5 ust. 1. art. 45 ust. 1, ustawa z dnia 6.04.1990r. o (...) - art. 28 ust. 1, ustawa z dnia 18.02.1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...). Powód nadal miał ekspektatywę uzyskania świadczeń wynikających z tych przepisów. W roku 1990r. przy weryfikacji funkcjonariuszy intencją ówczesnego kierownictwa było zachowanie wszelkich praw należnych z tytułu pełnionej służby dla pozytywnie zweryfikowanym funkcjonariuszom w służbie. (zob.: poświadczona za zgodność kopia oświadczenia A. M. –k. 135-136v)

Z uwagi na przejście na emeryturę z dniem 31.07.2015r. powód będąc prawidłowo zlustrowany, nie podlegał pod przepisy poprzedniej zmiany ustawy zmieniające przepisy dotyczące emerytur funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa, czyli ustawy z dnia 23.01.2009r. (Dz. U. z 2009 r. Nr 24, poz. 145, zwanej dalej też pierwszą ustawą dezubekizacją z 2009r.) Ustawa ta już raz korygowała wysokość emerytur i przewidywała obniżenie podstawy świadczenia przy przyjęciu wskaźnika 0,7% za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa.

Od chwili przejścia na emeryturę powód uważał, że jego świadczenia są chronione gwarancjami praw nabytych.

Z dniem 1.01.2017r. weszła w życie ustawa z dnia 16.12.2016r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), (...) oraz ich rodzin (Dz.U.2016r.,poz.2270), zwana dalej „ustawą zmieniającą lub dezubekizacyjną”, na mocy której wprowadzono art. 13b, ustalający katalog cywilnych i wojskowych instytucji i formacji, w których służba od dnia 22.07.1944r. do dnia 31.07.1990r. była uznawana za służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Ustawa zmieniająca wprowadziła także w art. 15c zasady obliczania wysokości dla osób, które pełniły służbę na rzecz totalitarnego państwa. Zgodnie z brzmieniem art.15c ust. 1 w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2.01.1999r., emerytura wynosi:

1)  0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2)  2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, la oraz 2-4.

Powołany przepis zawiera także obostrzenie zawarte w ust. 3, zgodnie z którym wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W okresie od ustalenia uprawnienia emerytalnego powoda w 2015r. do chwili wyrokowania, w sytuacji powoda nie nastąpiły żadne zmiany. Nie ustalono w tym czasie, aby jednostki, w których pełnił służbę pracowały w jakiś szczególny, nie znany dotychczas sposób na rzecz systemu totalitarnego, ani żeby powód w nich działał z zaangażowaniem bezpośrednio ukierunkowanym na realizowanie zadań i funkcji charakterystycznych dla poprzedniego ustroju państwa. Nadal z dokumentów wynikało, że powód aktywność zawodową ograniczał do zwykłych, standardowych działań podejmowanych w służbie publicznej, tj. służbie na rzecz państwa jako takiego, bez angażowania się w specyficzne cele państwa komunistycznego i totalitarnego.

V.

Emerytura z zasady zależy od indywidualnego przebiegu ścieżki zawodowej; okresu pracy i pobieranego wynagrodzenia/uposażenia z tytułu zatrudnienia lub służby. Ma na nią zdecydowany wpływ rodzaj i charakter wykonywanych czynności, zajmowane stanowisko, zdobyte stopnie awansu zawodowego, otrzymane nagrody/premie, itp., które wpływają na wysokość otrzymywanych świadczeń. Wynika z tego, że majątkowe uprawnienia emerytalne mają charakter praw majątkowych tak ściśle związanych z sytuacją prawną jednostki, że nie powinny podlegać mechanicznym uśrednieniom. Dla wszystkich praw majątkowych istotna jest bowiem zawsze konkretna wysokość zindywidualizowanego świadczenia, w sytuacji konkretnego świadczeniobiorcy. Na mocy cyt. ustawy z dnia 16.12.2016r. wprowadzono fikcję prawną, która polega na tym, że za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa obniża się podstawę emerytury do 0%. Mechanizm ten nie jest znany w opisanym wyżej powszechnym systemie emerytalnym.

Mimo zasad uzależnienia wysokości emerytury od stażu pracy i wysokości wynagrodzenia, obniżenie emerytury stawiało powoda w gorszej sytuacji, niż osoby zatrudnione w późniejszym czasie. Przykładowo: funkcjonariusz podejmujący służbę w (...) w dniu 1.08.1990r. osiągnąłby na dzień 31.08. 2015r. wysługę emerytalną w wysokości 25 lat i jednego miesiąca i otrzymałby emeryturę w wysokości wynikającej wprost z wyliczenia dla takiej wysługi, czyli korzystniejszą niż powoda. Powód, pomimo tego, że w tym samym czasie pełnił służbę na takich samych warunkach ustawowych w zakresie pragmatyki zawodowej poprzedzoną okresem 1985-1990r., otrzymałby emeryturę zdecydowanie niższą. Takie działanie organów Państwa narusza między innymi konstytucyjną zasadę równości wobec prawa oraz zasadę zakazu dyskryminacji wyrażoną w art. 32 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Ustawodawca nie przestrzegając ww. zasady, zobowiązał pozwany organ emerytalny do wszczynania z urzędu postępowania w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczeń i wysokości świadczeń stosownie do wyżej wymienionych przepisów. Dotychczas emeryturę za okres do września 2017r. powód otrzymałby w wysokości 6.648,94 złotych brutto miesięcznie a po obniżeniu 2.069,02złotych. Powód podnosił, że za październik do listopada 2017r. winien otrzymać kwotę łączną 13.297,88złotych, a otrzymał 4.138,04złotych. Różnica w kwocie 9.159,94 złotych stanowi przedmiot sporu. (zob.: decyzja z dnia 10 lipca 2017r. –k. 11-12, 13, wydruki z rachunku bankowego powoda –k. 137-139) Powodowi zatem z uwagi na brak wypłaty na skutek wydanej decyzji wyrządzono szkodę majątkową. Mimo istnienia zasady praw nabytych, otrzymał świadczenie znacznie niższe niż dotychczasowe, niekorzystnie odmienne od tych, na jakie liczył podejmując i kontynuując oraz kończąc służbę. Powód podjąłby szereg odmiennych decyzji życiowych i zawodowych, gdyby nie został w 1990r. pozytywnie zweryfikowany, ale po pozytywnej weryfikacji miał ekspektatywę i gwarancje Państwa obejmujące trwałość służby i określone prawa emerytalne, korzystniejsze niż te wynikające z ubezpieczenia społecznego w ZUS.

Z informacji o przebiegu służby z dnia 25.05.2017r., Nr (...) sporządzonej przez (...) wynika, iż powód w okresie od dnia 1.02.1987r. do dnia 31.07.1990r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18.02.1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), (…)oraz ich rodzin (tj. Dz.U. 2016, poz. 708 z późn. zm.)( zob.: informacja IPN k. 45 akt emerytalnych, akta w formie digitalnej – k. 182). Powód przed 1990r. pełnił służbę w przeważającej części w warunkach skoszarowanych jako student w Wyższej Szkole (...) w L.. W związku z powyższym pozwany na mocy decyzji z dnia 10.07.2017r. dokonał ponownego przeliczenia świadczenia powoda na zasadach określonych w art. 15c powoływanej ustawy z dnia 18.02.1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) (...).(zob: decyzja k. 46 akt emerytalnych).

W tym zakresie Sąd jest związany prawomocnym orzeczeniem z dnia 13.12.2016r., w którym Sąd Okręgowy (...), XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w sprawie o sygn. akt (...) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do wyliczenia emerytury (...) A. K. z uwzględnieniem wskaźnika 2,6 podstawy wymiaru za każdy rok służby za okres od dnia 1.09.1988r. do dnia 31.07.1990r. Orzeczenie nie dotyczyło innych okresów po dniu 30.01.1985r. Ponadto złożenie odwołania w tej sprawie i kolejnych nie wstrzymywało wykonania decyzji. Powodowi nie były wypłacane dochodzone przez niego kwoty. Powód nie otrzymał kwot, których dochodzi po przeliczeniu uwzględniającym te rozstrzygnięcie za miesiące, za które dochodzi odszkodowania.

VI.

Jednoczenie Sąd w pełni zaakceptował stanowisko Sądu Najwyższego z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2011 r. (II UZP 10/11), iż sąd powszechny - sąd ubezpieczeń społecznych (tam: rozpoznający odwołanie od decyzji organu emerytalnego w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury (...) byłego funkcjonariusza (...)), nie jest związany treścią informacji (...) zarówno co do faktów (ustalonego w informacji przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania danego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). Dał temu też wyraz Sąd Okręgowy (...), IV Wydział Ubezpieczeń Społecznych w nieprawomocnym wyroku dnia 18.02.2021r. w sprawie o sygn. akt (...), w którym zmienił zaskarżoną decyzję oraz decyzję z dnia 07.03.2019r. i ustalił, że A. K. przysługuje prawo do emerytury (...) w wysokości ustalonej przed dniem 1.10.2017r., a umorzył postępowanie w zakresie odwołania od decyzji z dnia 07.03.2019r. Z uwagi na to, że na dzień wydania orzeczenia w niniejszej sprawie apelacja pozwanego nie została rozstrzygnięta, powód nadal nie otrzymał należnych mu świadczeń. Nadal w jego majątku pozostaje szkoda.

VII.

Sąd postanowieniem z dnia 29.06.2018r.(k. 171) uznał, że zachodzą przesłanki do zawieszenia postępowania z uwagi na pozostawanie w toku sprawy przed Sądem Okręgowym (...), XIII Wydział Ubezpieczeń w sprawie o sygn. akt (...) (k.158-15, 164-165, 167, 168-169, 205-210) z odwołania powoda od decyzji Dyrektora (...) w W. nr (...). Sprawa ta została również zawieszona postanowieniem z dnia 20.07.2018r. (k. 194-196).

W tym czasie, w sprawie m.in. o sygn. akt (...), postanowieniem z dnia 24.01.2018r., Sąd Okręgowy (...), Sekcja XIII Wydziału Ubezpieczeń Społecznych Sekcja ds. odwołań od decyzji zmniejszających wysokość emerytur i rent byłym funkcjonariuszom pełniącym służbę na rzecz totalitarnego państwa na podstawie art. 193 Konstytucji RP zwrócił się do Trybunału Konstytucyjnego z pytaniem prawnym, czy:

a) art. 15c, art. 22a oraz art. 13 ust. 1 lit. 1c w związku z art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) (….), oraz ich rodzin (tekst jednolity z dnia 6 maja 2016r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 708 ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 1 ustawy z

16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), (…) oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016r. poz. 2270) w związku z art. 2 ustawy z 16 grudnia 2016 r. są zgodne z art. 2, art. 30, art. 32 ust. 1 i ust. 2, art. 67 ust 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP z uwagi na ukształtowanie regulacji ustawowej w sposób ograniczający wysokość emerytury i renty mimo odpowiednie go okresu służby, w zakresie w jakim

dokonano tą regulacją naruszenia zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa prawa i stanowionego przez niego prawa, niedziałania prawa wstecz, powodującego nierówne traktowanie części funkcjonariuszy w porównaniu z tymi, którzy rozpoczęli służbę po raz pierwszy po dniu 11 września 1989 roku, skutkując ich dyskryminacją;

b) art. 1 i 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) (…) oraz ich rodzin (Dz.U. z 2016 r. poz. 2270) są zgodne z art. 2, art. 7, art. 95 ust. l, art. 96 ust. l, art. 104, art. 106, art. 109 ust. 1, art. 119, art. 120, art. 61 ust. 1 i ust. 2 Konstytucji RP, z uwagi na sposób i tryb uchwalenia zaskarżonych przepisów oraz wątpliwości, czy spełnione zostały merytoryczne przesłanki do ich uchwalenia. Pytanie w jednej z takich spraw zostało przyjęte do rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny i oznaczone sygnaturą P 4/18.

W chwili orzekania nie doszło do wydania prawomocnego rozstrzygnięcia przez Sąd Okręgowy, ani przez Trybunał Konstytucyjny w zakresie objętym niniejsza sprawą. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie odraczał rozprawy w jednej ze spraw z wniosku Sądu Okręgowego (...) o zbadanie zgodności z konstytucją tzw. ustawy dezubekizacyjnej, która zakłada obniżenie emerytur i rent byłym funkcjonariuszom aparatu bezpieczeństwa PRL.

Jednocześnie powód wniósł o kontynuowanie procesu, z uwagi na długi okres rozpoznania i prawo do Sądu. Sąd podjął postępowanie postanowieniem z dnia 18.05.2020r.

Wskazać też należy, że wielu byłych funkcjonariuszy, w tym powód złożyło wnioski o wyłączenie spod przepisów obniżających świadczenie emerytalne ( (...): 2017r.: (...) wniosków, 2018r.: 693 wnioski, 2019r.: 183 wnioski, 2020r.: 35 wnioski), ale ponad połowa wniosków pozostaje wciąż nierozpatrzona. Ministerstwo (...) wydało około 38 decyzji uwzględniających złożone wnioski, tj. wyrażających zgodę na wyłączenie przepisów obniżających świadczenia emerytalne. Do 2.03.2020r. MSWiA wydało 2156 decyzji odmownych (2017r.: 2156decyzji, 2018r.:817decyzji, 2019r.:1097decyzji, 2020r.:106 decyzji). Większość z nierozpatrzonych wniosków nie zostało rozpatrzonych od trzech lat, tj. od 2017 roku. MSWiA nie udostępniło 38 decyzji pozytywnych. (zob. https:// siecobywatelska.pl /tajemnicza- dezubekizacja/? utm_source=rss&utm_ medium= rss&utm_ campaign =tajemnicza- dezubekizacja). Do grupy tej należy także powód. Regulacja obejmowała zatem osoby, które rzeczywiście pełniły służbę na rzecz państwa totalitarnego, ale i osoby, które tego nie rozbiły, a działały na rzecz narodu polskiego. Obejmowała zatem takie osoby, jak powód które niedługo przed rokiem 1990r. zaczęły przygotowywania i szkolenia do służby w (...), ewentualnie w wywiadzie/kontrwywiadzie.

Jednocześnie Sąd Najwyższy w dniu 19.02.2020r. w sprawie o sygn. akt (...) zwrócił się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego:

1) Czy kryterium "pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa" określone w art. 13 b ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) (…) oraz ich rodzin (t.j. Dz. U z 2019 r., poz. 288 z późn. zm.) wprowadzone ustawą z dnia 16 grudnia 2016r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 2270) zostaje spełnione w przypadku formalnej przynależności do służb w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucji i formacji w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r., potwierdzonej stosowną informacją Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wydaną w trybie art. 13 a ust. 1 ustawy, czy też kryterium to powinno być oceniane na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu?

2) w przypadku uznania, że kryterium formalnej przynależności do służb w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucji i formacji od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r. jest wystarczające do przyjęcia spełnienia przesłanki z art. 13 b. ust. 1 ustawy, to czy skutkuje ponownym obniżeniem świadczenia emerytalnego wobec funkcjonariusza organów bezpieczeństwa publicznego państwa, któremu w 2009roku obniżono świadczenie emerytalne na podstawie art. 15 b w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), (…)oraz ich rodzin (Dz.U. z 2004 r. Nr 8, poz. 67 z późn. zm.)? Sąd Najwyższy postanowił przekazać zagadnienia prawne do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi Sądu Najwyższego w dniu 15.09.2020r.

System prawny w Polsce jest systemem prawa pozytywnego – organy władzy wykonawczej i sądowniczej zobowiązane są do stosowania norm ustanowionych przez władzę ustawodawczą, nie może to jednak prowadzić do „bezradności” czy też „paraliżu” działalności sądowniczej, tylko i wyłącznie z powodu niespójności czy niepełności systemu prawa stanowionego. Jak wspomniano powyżej instytucja odroczenia utraty mocy obowiązującej przepisu, co do którego uznano niezgodność z Konstytucją, jest rozwiązaniem mającym zapewnić stabilność systemu prawnego, w sytuacji, gdy jest ona zagrożona destabilizacją.

Pozwany wnosił o zawieszenie postępowania wniosek ten nie mógł być uwzględniony bez szkody dla rozsądnego czasu trwania postępowania. Fakty dotyczące procedowania Trybunału w sprawie o sygn. (...) wskazują, iż pierwszą rozprawę wyznaczono po ponad 2 latach od wpływu sprawy, na 17 marca 2020 r. Powód złożył wniosek o podjęcie postępowania z uwagi na naruszenie jego prawa do rzetelnego procesu(k.213-215).

Podkreślić należy, że w myśl art. 8 Konstytucji RP jest ona najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio. Przedłużenie oczekiwania na wydanie wyroku przez Trybunał Konstytucyjny, pogłębia trudną sytuację emerytów – funkcjonariuszy (...). Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że konieczne jest kontynuowanie indywidualnych postępowań i wydawanie merytorycznych orzeczeń w tego typu sprawach, gdyż dochodzi do naruszenia prawa funkcjonariuszy do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki/w rozsądnym terminie (odpowiednio art. 45 ust. 1 Konstytucji RP i art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności).

Odnosząc się do problemu ograniczenia emerytom mundurowym prawa do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie, trzeba wskazać, że ustawa dezubekizacyjna z 2016r. posługuje się pojęciem „działał na rzecz państwa totalitarnego”. Niniejsza sprawa nie jest wyjątkiem, w podobnej sytuacji znajduje się wiele starszych osób, które mogą nie doczekać rozstrzygnięcia, a sprawiedliwość nie zostanie wymierzona. W podobnej sytuacji do powoda nadal znajduje się wiele osób, które czekają na rozstrzygnięcie w sprawach zawieszonych przed Sądami Okręgowymi do czasu zajęcia stanowiska w sprawie przez Trybunał Konstytucyjny. Zawieszenie postępowania powinno być wyjątkiem od ogólnego obowiązku sprawnego działania każdej instytucji publicznej, przewidzianego we wstępie do Konstytucji oraz szczególnego obowiązku rozpoznawania spraw sądowych bez nieuzasadnionej zwłoki, o czym stanowi art. 45 Konstytucji. W dniu 18.05.2020r. na skutek wniosku powoda postępowanie w niniejszej sprawie zostało podjęte (k. 217). Po uchyleniu sprawy do ponownego rozpoznania z uwagi na okoliczności podnoszone przez powoda, Sąd kontynuował postępowanie i wyznaczył najbliższy możliwy termin rozprawy. Akta sprawy (...) zostały przekazane z apelacją pozwanego do Sądu Apelacyjnego (...). Do dnia wyrokowania nie został wyznaczony termin rozprawy w ww. sprawie (sygn. akt (...))

Wpływ sprawy nastąpił w dniu 12.01.2018r., czyli sprawa w chwili wyrokowania trwała już ponad 3 lata. Sąd był zobowiązany wziąć pod uwagę terminy wynikające z art. 33ust. 1 pkt 6) i ust.4 pkt 3 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), (...), (...) (...), (...) (...) oraz ich rodzin (t.j. Dz.U.2020.723 ). Co będzie przedmiotem dalszych rozważań (w punkcie XI).

W tej sytuacji konieczne było kontynuowanie przez Sąd zawieszonego postępowania do dnia 18 maja 2020r. (k.217 i n.).

VIII.

Przechodząc do części merytorycznej, przypomnieć należy, że słownik PWN (https://www.google.com/search?client=firefox-b-d&q) podaje znaczenia słowa służba, jako:

1. «praca na rzecz jakiejś wspólnoty, wykonywana z poświęceniem»

2. «instytucja użyteczności publicznej lub wojsko; też: pracownicy tej instytucji»

3. «działalność tych instytucji»

4. «obowiązki pełnione w określonych godzinach pracy w niektórych instytucjach»

W art. 1 cyt. ustawy ustawodawca wskazał, że: ”W ustawie z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...),(…) oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708) wprowadza się następujące zmiany: 1) po art. 8 dodaje się art. 8a w brzmieniu: „Art. 8a ust. 1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, w drodze decyzji, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, może wyłączyć stosowanie art. 15c, art. 22a i art. 24a w stosunku do osób pełniących służbę, o której mowa w art. 13b, ze względu na: 1) krótkotrwałą służbę przed dniem 31 lipca 1990r. oraz 2) rzetelne wykonywanie zadań i obowiązków po dniu 12 września 1989r., w szczególności z narażeniem zdrowia i życia. Ustęp 2 stanowi, że do osób, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 15, art. 22 i art. 24.”; 2) w art. 13 w ust. 1: a) uchyla się pkt 1b, b) po pkt 1b dodaje się pkt 1c w brzmieniu: „1c) okresy służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, na zasadach określonych w art. 15c, z wyjątkiem służby określonej w ust. 2;”.

Ustawa zawiera określenie formalnych miejsc służby, na których mogłoby dojść do pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa, poprzez wskazanie, że po art. 13a dodaje się art. 13b i art. 13c w brzmieniu: „Art. 13b ust. 1. za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944r. do dnia 31 lipca 1990r. w wymienionych enumeratywnie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. Są to m.in. miejsca służby, w których wykonywał swoje czynności powód.

Ustawa zatem najpierw wskazuje jakie osoby powinny być wyłączone spod działania zmiany ustawy dezubekizacyjnej, a dopiero potem określa jakie są grupy funkcjonariuszy, do których miałaby być stosowana. Obejmuje z jednej strony definicję pojęcia „pełnienia służby na rzecz państwa totalitarnego" z punktu widzenia formalnego. Ustawa określa do jakich kategorii funkcjonariuszy instytucji i formacji może mieć ona zastosowanie z uwagi na formalną przynależność do służb w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucji i formacji w okresie od 22 lipca 1944r. do 31 lipca 1990r., wskazując na potwierdzenie jej stosowną informacją Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wydaną w trybie art. 13a ust. 1 ustawy

Jednocześnie w świetle art. 1 sformułowanie „pełnienie służby na rzecz państwa totalitarnego", oznacza nie tylko formalną przynależność do służb. Sformułowanie to obejmuje nie tylko element pełnienia służby w określonych miejscach jej wykonywania (3 ww. rozumienie pojęcia służby), ale także pełnienie czyli działanie, pracę na rzecz(1 ww. rozumienie pojęcia służby) czegoś/kogoś, wykonywaną co najmniej z zaangażowaniem/poświęceniem. Inaczej rozsądny ustawodawca pominąłby sformułowanie „na rzecz państwa totalitarnego”. Rozważany ustawodawca tak skonstruowałby przepis, że byłoby jasne, iż ustawie podlegają funkcjonariusze poszczególnych instytucji i formacji, bez względu na to czy „służbę pełnili” czyli „podejmowali działania (z zaangażowaniem/poświęceniem) na rzecz totalitarnego państwa czy nie. W świetle art. 8a ust. 1 szczególnie uzasadnione przypadki (które nie podlegają przepisom obniżającym świadczenia) dotyczą osób pełniących służbę, (o której mowa w art. 13b) krótkotrwale przed dniem 31 lipca 1990r. oraz rzetelnie wykonujących zadania i obowiązki po dniu 12 września 1989r. A contrario zatem pojęcie „pełnienie służby na rzecz państwa totalitarnego” obejmuje funkcjonariuszy, którzy zamiast rzetelnie wykonywać swoje obowiązki, działali na rzecz państwa totalitarnego i na szkodę narodu polskiego oraz czynniki to dłużej niż krótkotrwale przed 31 lipca 1990r. Kryterium „pełnienia służby na rzecz państwa totalitarnego" powinno być zatem oceniane na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu.

Warto przypomnieć, że w odniesieniu do pierwszej ustawy dezubekizacyjnej z 2009r., Trybunał Konstytucyjny do wydania wyroku w sprawie stwierdzał, iż "winę, mającą charakter indywidualny, a nie zbiorowy - należy udowodnić w każdym indywidualnym wypadku, co wskazuje wyraźnie na konieczność indywidualnego, a nie kolektywnego, stosowania ustaw lustracyjnych. To znaczy także, że należy zagwarantować(...) domniemanie niewinności do czasu udowodnienia winy". Analogiczne zasady w ocenie Sądu można wywieść z orzecznictwa ETS. Ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r., zmieniająca ustawę zaopatrzeniową z 1994 r., i przyjęte w niej rozwiązania, budzi uzasadnione wątpliwości co do jej zgodności z zasadą równości jako podstawową zasadą UE. Na mocy ustawy zmieniającej wprowadzono bowiem fikcję prawną dotyczącą osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed 2 stycznie 1999r., emerytura wynosi 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państw. Jest to wskaźnik niespotykany na gruncie żadnej innej regulacji w zakresie świadczeń emerytalno-rentowych.

Uprawnienia emerytalno-rentowe nie są szczególnymi korzyściami nawet w odniesieniu do służb mundurowych. Jest to uprawnienie z tytułu pełnienia służby w organach państwa. Jeżeli sposób pełnienia służby doprowadziłby do popełnienia przestępstwa, to możliwe jest odebranie prawa do emerytury mundurowej, czego nie przewiduje system powszechny. W ocenie Sądu ustawodawca nie może uznać danego okresu pracy w służbach, jako niepracowniczego. Nie można dokonywać zmiany kwalifikacji okresów zatrudnienia bez naruszenia zasady równości. Zasada ochrony praw nabytych, wypracowana przez orzecznictwo sądów, zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych przysługujących jednostce (zob.tezy orzeczeń SA w B. z dnia 17.12.2020r. , (...)). Obecna zmiana ustawy z 2016r., podobnie jak zmiana ustawy z 2009r. akceptuje winę zbiorową. Sąd Apelacyjny (...) uznał, że doszło do przekroczenia ustrojowego zakresu uprawnień przez władzę ustawodawczą. Władza ta zamiast władzy sądowniczej wymierzyła funkcjonariuszom służby bezpieczeństwa określony rodzaj kary (zmniejszenie świadczeń emerytalno-rentowych) oraz dokonała ich moralnej stygmatyzacji. Przepisy art. 15c ust. 5 i art. 22a ust. 5 w sposób niezgodny z utrwalonymi od dawna standardami demokratycznymi przyjmują domniemanie winy wszystkich funkcjonariuszy pracujących w latach 1944-1990 w strukturach służb bezpieczeństwa państwa komunistycznego.

Powód wskazał, że wypłata w związku z obniżeniem mu emerytury narusza szereg przepisów Konstytucji i Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Sąd krajowy ma obowiązek stosowania praw podstawowych Unii Europejskiej z pierwszeństwem ich stosowania przed prawem krajowym. Niezależna i skuteczna kontrola sądowa, w tym kontrola poszanowania praw podstawowych, jest głównym obowiązkiem sądu krajowego. Zatem w każdej sprawie należy udowodnić winę konkretnego emeryta –funkcjonariusza (...) w każdym indywidualnym wypadku, inne stosowanie przepisów ustawy może prowadzić do nieuprawnionej dyskryminacji. Pozwany zaś takich działań z urzędu jak dotychczas nie podjął.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 i 2 cyt. ustawy z 18.02.1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) sytuacja powoda, który pełnił służbę przez 31lat w (...), a tylko przez 5 lat w (...), od 31.08.1988r. w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych przy zadaniach wywiadowczych i kontrwywiadowczych i od 1.09.1988roku był słuchaczem szkoły oficerskiej w L., może być gorsza niż sytuacja prawomocnie skazanego milicjanta/policjanta przestępcy, którego wydalono ze służby, a któremu przysługuje świadczenie na zasadach obowiązujących w powszechnym systemie ubezpieczeń społecznych. W myśl tych przepisów prawo do emerytury (...) nie przysługuje funkcjonariuszowi skazanemu prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub przestępstwo skarbowe umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego, popełnione w związku z wykonywaniem czynności służbowych i w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, albo za przestępstwo określone w art. 258 kodeksu karnego (udział w zorganizowanej grupie celem popełnienia przestępstwa), lub wobec którego orzeczono prawomocnie środek karny pozbawienia praw publicznych za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, które zostało popełnione przed zwolnieniem ze służby, ale przysługuje mu prawo do świadczeń z powszechnego systemu emerytalnego. Zatem zasada niedyskryminacji i proporcjonalności wskazuje, że pozwany przed wydaniem decyzji obniżającej emeryturę, powinien był dokonywać oceny indywidualnych czynów powoda celem ustalenia czy jako funkcjonariusz (...) pełnił służbę krótkotrwale/ długotrwale rzetelnie czy nie, będąc zaangażowany na rzecz państwa totalitarnego.

Obniżenie świadczeń wynikające ze zmiany ustawy z 2016r. dotyczy wszystkich osób, które były funkcjonariuszami, bez względu na to, czy rzeczywiście działały na szkodę narodu polskiego czy nie, co stoi w niezgodzie z wymienionymi zasadami. Brak przesłanek odnoszących się indywidualnie do każdego emeryta, jest działaniem zbyt represyjnym i naruszającym zasadę proporcjonalności między zastosowanymi środkami a celem państwa. W wymienionym zakresie doszło też do naruszenia zasady ochrony praw nabytych, zaufania obywatela do państwa prawa i stanowionego przez niego prawa, niedziałania prawa wstecz, powodującego nierówne traktowanie części funkcjonariuszy w porównaniu z tymi, którzy rozpoczęli służbę po raz pierwszy po dniu 11 września 1989r., co skutkuje ich dyskryminacją.

IX.

W przypadku ustalenia metody odczytania normy prawnej dotyczącej niniejszej sprawy z tekstu ustawy dezubekizacyjnej z 2016r. bez uwzględnienia indywidualnego podejścia do sprawy każdego emeryta, może dojść do naruszenia przepisów ustawy zasadniczej wskazanych w pozwie.

Zgodnie z art.9 i art.91 Konstytucji oraz art. 4 ust. 3 i art.6 Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) prawa podstawowe Unii Europejskiej mają charakter praw bezpośrednio stosowalnych. W takiej sytuacji każdy sędzia krajowy z powołaniem się na zasadę efektywnej kontroli sądowej ma nie tylko prawo, ale obowiązek pominąć w procesie sądowego stosowania prawa, ustawy oraz praktyki sprzeczne z zasadami podstawowymi Unii Europejskiej. Sędzia krajowy ma obowiązek stosowania praw podstawowych UE z prawem pominięcia regulacji krajowych naruszających te prawa. Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wiązałoby się z odpowiedzią na pytanie czy można odwołującemu obniżyć świadczenie emerytalne decyzją organu emerytalnego wydaną na podstawie ustawy sprzecznej z zasadami podstawowymi Unii Europejskiej i Konstytucji RP.

Przepis art. 2 ustawy zasadniczej ustala konstytucyjną zasadę państwa prawa, jako jedną z zasad ustroju państwa. W zasadzie tej została wyrażona wola, aby państwem zarządzano zgodnie z prawem, by prawo stało ponad państwem, było wytyczną działania dla niego i dla społeczeństwa. Norma ogólna winna zostać przez powoda powiązana ze skonkretyzowanym zarzutem naruszenia stosownego przepisu prawa, które to naruszenie z kolei powodowało właśnie naruszenie tej normy konstytucyjnej. Odwołujący wskazał ogólnie na obniżenie emerytury.

Przypomnieć jednak trzeba, że Trybunał Konstytucyjny podkreślał, że zasada ta „ wyraża się w takim stanowieniu i stosowaniu prawa, by nie stawało się ono swoistą pułapką dla obywatela i aby mógł on układać swoje sprawy w zaufaniu, iż nie naraża się na prawne skutki, których nie mógł przewidzieć w momencie podejmowania decyzji i działań oraz w przekonaniu, iż jego działania podejmowane zgodnie z obowiązującym prawem będą także w przyszłości uznawane przez porządek prawny. Przyjmowane przez ustawodawcę nowe unormowania nie mogą zaskakiwać ich adresatów, którzy powinni mieć czas na dostosowanie się do zmienionych regulacji i spokojne podjęcie decyzji co do dalszego postępowania" (TK – K 27/00). Powód zaś (jak wielu innych emerytów mundurowych) został zaskoczony ponownym wprowadzaniem do systemu prawnego nowej, już drugiej ustawy dezubekizacyjnej.

Składową zasady państwa prawnego jest pewność prawa, czyli taki zespół cech przysługujących prawu, które „zapewniają jednostce bezpieczeństwo prawne; umożliwiają jej decydowanie o swoim postępowaniu w oparciu o pełną znajomość przesłanek działania organów państwowych oraz konsekwencji prawnych, jakie jej działania mogą pociągnąć za sobą. Jednostka winna mieć możliwość określenia zarówno konsekwencji poszczególnych zachowań i zdarzeń na gruncie obowiązującego w danym momencie stanu prawnego jak też oczekiwać, że prawodawca nie zmieni ich w sposób arbitralny. Bezpieczeństwo prawne jednostki związane z pewnością prawa umożliwia więc przewidywalność działań organów państwa a także prognozowanie działań własnych" (TK – P 3/00). Zasada ochrony zaufania do państwa i prawa jest źródłem kolejnych zasad, które również nie zostały expressis verbis wskazane w treści art. 2. Pierwszą z nich jest zasada ochrony praw słusznie nabytych, która „zakazuje arbitralnego znoszenia lub ograniczania praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Zasada ochrony praw nabytych zapewnia ochronę praw podmiotowych – zarówno publicznych jak i prywatnych. Powód zatem mógł oczekiwać, że raz ustalone prawa emerytalne nie będą arbitralnie korygowane, bez zmiany, zaistnienia lub bez wykrycia nowych okoliczności faktycznych mających wpływ na te prawa.

„Poza zakresem stosowania tej zasady znajdują się natomiast sytuacje prawne, które nie mają charakteru praw podmiotowych ani ekspektatyw tych praw" (TK – K 5/99). Powód nabył prawo do emerytury, w które przerodziła się jego wcześniejsza ekspektatywa.

Zasada ta nie ma charakteru absolutnego, prawa nabyte mogą być ograniczane lub znoszone w razie kolizji wartości leżących u ich podstaw z innymi wartościami konstytucyjnymi, którym w danej sytuacji należałoby przyznać pierwszeństwo ochrony. Aby ocenić, czy ograniczenie praw nabytych jest dopuszczalne, należy rozważyć: „1) czy podstawą wprowadzonych ograniczeń są inne normy, zasady lub wartości konstytucyjne, 2) czy nie istnieje możliwość realizacji danej normy, zasady lub wartości konstytucyjnej bez naruszenia praw nabytych, 3) czy wartościom konstytucyjnym, dla realizacji których prawodawca ogranicza prawa nabyte, można w danej, konkretnej sytuacji przyznać pierwszeństwo przed wartościami znajdującymi się u podstaw zasady ochrony praw nabytych, a także 4) czy prawodawca podjął niezbędne działania mające na celu zapewnienie jednostce warunków do przystosowania się do nowej regulacji" (TK – K 43/12). Najczęściej odstępstwa od zasady ochrony praw nabytych uzasadniane są potrzebą zapewnienia równowagi budżetowej oraz pogorszeniem sytuacji ekonomicznej państwa. Dodać należy, że omawiana zasada dotyczy wyłącznie praw słusznie nabytych (zob. TK – K 7/90, K 4/99, K 6/09). Prawa nabyte w sposób nieuczciwy nie podlegają ochronie wynikającej z art. 2, jednak prawo powoda nie zostało ocenione jako prawo niesłusznie nabyte. Powód przez okres trwania służby miał nadzieję na uzyskanie najwyższej możliwej emerytury czyli ekspektatywy maksymalnie ukształtowanej Zaufanie obywateli do państwa i prawa na etapie oczekiwania na nabycie prawa może być objęte działaniem zasady ochrony ekspektatywy maksymalnie ukształtowanej. Wymaga ona spełnienia przez obywateli wszystkich zasadniczych przesłanek nabycia danego prawa pod rządami dawnej ustawy oraz nienabycia prawa z uwagi na nagłą niemożliwą do przewidzenia zmianę tej ustawy (zob. TK – K 3/99, K 5/00, K 33/02). Powód spełnił przesłanki zasadnicze do uzyskania emerytury w znacznie wyższym zakresie, niż otrzymał po zmianie przepisów ustawy dezybekizacyjnej.

Kolejną zasadą, która swoje źródło ma w art. 2, jest zasada lex retro non agit. Przewiduje ona, że prawo nie powinno być stosowane wstecznie, a zatem do zdarzeń, które miały miejsce przed jego wejściem w życie (zob. TK – Kp 2/08). Zakaz wstecznego działania prawa dotyczy wyłącznie przepisów pogarszających sytuację jednostki. Na to w szczególności wskazuje powód, przywołując przepisy poszczególnych ustaw regulujących wysokość emerytur funkcjonariuszy mundurowych.

Wymienione wyżej zasady zaufania obywateli do państwa i prawa i zasady bardziej szczegółowe nie zakazują ustawodawcy niekorzystnych (dla niektórych grup obywateli) zmian prawa, lecz nakazują poszanowanie ich zaufania do prawa już obowiązującego.

W konsekwencji ustawodawca powinien uwzględnić sytuację osób, których zaufanie do państwa i prawa wymaga zapewnienia ochrony w drodze stosownych rozwiązań przyjętych w przepisach przejściowych, a także powinien każdorazowo ustanawiać odpowiednie vacatio legis umożliwiające obywatelom dostosowanie się do nowej regulacji prawnej (zob. TK – K 13/97).

Natomiast Państwo postąpiło zupełnie odmiennie. Organy policji stanowią i stanowiły organ szeroko rozumianej administracji państwowej. Administracja państwowa działa w imieniu państwa i na rachunek państwa. Można zatem postawić wniosek, że Państwo, w szeroko rozumianym, potocznym tego słowa znaczeniu zatrudniało powoda, a następnie państwo stało się jego organem rentowym. Jednocześnie organy władzy ustawodawczej, w imieniu tego Państwa władne są tworzyć normy prawne mogące być podstawą zmiany naliczania świadczeń emerytalnych byłych funkcjonariuszy policji. Uwzględniając obowiązujący ustrój polityczny, a więc to, że skład naczelnych organów administracji państwowej w postaci Rady Ministrów zależy od określonej większości parlamentarnej, można postawić tezę, że Państwo jednocześnie było ubezpieczycielem funkcjonariuszy, w tym powoda, jak i poprzez organy władzy ustawodawczej mogło podejmować decyzję o sposobie wywiązywania się z nimi ze stosunku ubezpieczenia. Państwo poprzez władzę ustawodawczą decydowałoby czy Państwo jako ubezpieczyciel musi i w jakiej kwocie i za jakie okresy wypłacić emeryturę. Władze państwowe mogły zatem dowolnie tworzyć prawo, w celu uniknięcia konieczności wypłaty emerytury funkcjonariuszom, którzy zakończyli już służbę, znacznie pogarszając ich sytuację w stosunku do pracowników zatrudnionych przez pracodawców prywatnych, którzy otrzymali emeryturę zgodnie z liczbą lat składkowych i nieskładkowych.

Taka sytuacja jest nie do pogodzenia z art.24 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który stanowi, że praca(także funkcjonariuszy służb) znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami wykonywania pracy. Przyjmuje się, że władze publiczne powinny podejmować działania dla zapewnienia szacunku dla pracy i przyjmowania rozwiązań prawnych czyniących z niej podstawę egzystencji człowieka(także po upadku sił związanych z wiekiem – przypisek B.K.), zapewnienia trwałości samego stosunku pracy oraz bezpiecznych warunków jej wykonywania, ochronę świadczenia za pracę, a także zapobiegania bezrobociu (Konstytucja RP. Tom I. Komentarz red. Safjan, Bosek – komentarz do art.24). Skoro zatem Państwo zagwarantowało funkcjonariuszom służb w szczególny sposób wyliczane świadczenia emerytalne, a następnie poprzez wprowadzenie odpowiednich przepisów ustawowych doprowadziło do nie wliczania im okresów zatrudnienia, które dla innych pracowników byłyby okresami składkowymi, z przyczyn zależnych od Państwa, to w kontekście postanowień art.24 Konstytucji RP niedopuszczalna jest interpretacja wprost przepisów cytowanej wyżej ustawy. Zwrócić warto uwagę, że w ZUS inny były pracownik przez cały okres po uzyskaniu prawa do emerytury otrzymywałby regularnie świadczenia w podobnej wysokości. Nie ma zatem powodów, aby w korzystniejszej sytuacji stawiać organ rentowy występujący w imieniu Państwa (które ma chronić prawa nabyte związane z pracą), tylko dlatego, że poprzez organy władzy ustawodawczej miało możliwość wprowadzenia ustaw, które przy ścisłej, językowej interpretacji zapisów, pozwalałyby uniknąć wypłacenia emerytur i w ten sposób zaoszczędzić na inne cele. Interpretacja przepisów powinna nastąpić z pominięciem przepisów niezgodnych z konstytucją.

W świetle stanu faktycznego Dyrektor (...) przy obniżaniu emerytury powoda, powinien był nie tylko kierować się jedynie informacją z (...)czy też sprawdzać czy powód działał/bądź nie działał na rzecz totalitarnego państwa, czy powód rzetelnie/nierzetelnie wypełniał obowiązki. W świetle zasad z art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji, pozwany powinien ustalać wszystkie okoliczności, które są istotne dla sprawiedliwego rozstrzygnięcia sytuacji powoda. Sprawiedliwość społeczna jest celem, który ma urzeczywistniać demokratyczne państwo prawne. Nie jest demokratycznym państwem prawnym państwo, które nie realizuje idei sprawiedliwości" (TK – K 8/98). Sprawiedliwość społeczna wiąże się z zasadą równości, jednak w najnowszym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego przyjmuje się, że jeżeli podstawę kontroli stanowi zasada równości, wyrażona w art. 32 ust. 1, nie jest celowe sięganie do zasady sprawiedliwości społecznej jako odrębnej podstawy kontroli przy badaniu zarzutów dotyczących nieusprawiedliwionych różnicowań podmiotów prawa (zob. TK – K 7/00, K 51/05). W przypadku, gdyby organ potraktował powoda niesprawiedliwie, pobieżnie oceniając jego sytuację doszło by do naruszenia konstytucyjnej zasady równość obywateli wobec prawa, równości na płaszczyźnie stosowania prawa. Przepis art. art. 32 ust. 1 odnosi się bowiem nie tylko do płaszczyzny stanowienia prawa. Zasada nakazująca takie samo traktowanie osób znajdujących się w takiej samej sytuacji oraz odmienne traktowanie osób znajdujących się w sytuacji odmiennej, adresowana jest do organów stosujących prawo, które mają za zadanie dokonać konkretyzacji norm generalno-abstrakcyjnych w normy konkretno-indywidualne bez nieuzasadnionego różnicowania. Innymi słowy, by traktowały podobnie osób, które mają cechy prawnie relewantne. W tym świetle powyższych ustaleń mogłoby dojść do naruszenia zakazu dyskryminacji opisanego art. 32 ust. 1 Konstytucji, ale i art. 14 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzonej w Rzymie z dnia 4.11.1950r. i ratyfikowanej przez Polskę w dniu 19.01.1993r. (Dz. U. z 1993 r. Nr 61. poz. 284).

Skoro ustawa z 16 grudnia 2016r. narusza prawa podstawowe Unii Europejskiej i zasady wynikające z Konstytucji, a organ rentowy nie udowodnił, że powód w okresie pracy w służbach uczestniczył w praktykach bezprawia, to Dyrektor (...) przy ocenie wysokości świadczenia powoda powinien pominąć przepis art. 15c ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. zmieniającej ustawę o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...) (...) z 1994r., zrywającego z dotychczasowymi zasadami systemu ubezpieczeń społecznych. Przepis ten wskazuje, że wysokość obniżonej emerytury nie może przewyższać przeciętnej emerytury wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Nakaz pominięcia art. 15c oznacza konieczność przeliczenia świadczenia według zasad uprzednio obowiązujących, od daty wskazanej w zaskarżonej decyzji, co do chwili wydania wyroku w niniejszej sprawie nie został wypełniony przez organ rentowy z urzędu.

X.

Trzeba wskazać, że sprawa podlega rozpoznaniu na dzień zamknięcia rozprawy, czyli w dniu 25.06.2021r. Do tego dnia nie doszło do wydania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego odnoszącego się do sprawy A. K. przeciwko Dyrektorowi (...) w W. o rentę. Podkreślić należy, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dniu 16 czerwca 2021r. nie dotyczy emerytury (...), co jest przedmiotem rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Rozpoznając pytanie prawne Sądu Okręgowego (...) dotyczące obniżenia wysokości (...) renty inwalidzkiej byłego funkcjonariusza pełniącego służbę na rzecz totalitarnego państwa, Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 22a ust. 2 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), (…)oraz ich rodzin (Dz. U. z 2020 r. poz. 723) jest zgodny z art. 2 oraz z art. 67 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto istotne jest, że Trybunał Konstytucyjny rozpoznając ww. sprawę nie był należycie obsadzony, co mogło mieć wpływ na podjęte rozstrzygnięcie, od którego niektórzy członkowie składu złożyli zdanie odrębne.

W takiej sytuacji, zgodnie z wcześniej już wypracowaną linią orzeczniczą sądów powszechnych i Sądu Najwyższego, sąd powszechny jest uprawniony do badania zgodności z konstytucją poszczególnych przepisów i odmowy stosowania przepisu, który nie jest zgodny z ustawą zasadniczą . Słusznie podnosi powód, że brak uzyskania rozstrzygnięcia powoduje, że jego prawa zostały naruszone. W tej sytuacji Sąd był zobowiązany dokonać samodzielnej oceny, co zostało przedstawione wyżej.

XI.

Przypomnieć też należy, że zgodnie z art. 35 ust.1 i 2 cyt. ustawy, jeżeli wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania przez organ podległy odpowiednio ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, Ministrowi Obrony Narodowej lub Ministrowi Sprawiedliwości obowiązków wynikających z ustawy osoba uprawniona do świadczeń poniosła szkodę, organ ten jest obowiązany do jej naprawienia stosownie do przepisów prawa cywilnego. Przepisu ust. 1 nie stosuje się tylko wtedy, gdy emeryt albo rencista udaremnia lub utrudnia przeprowadzenie postępowania określonego w ustawie. W niniejszej zaś sprawie bezsporne jest, że powód podejmuje działania zmierzające do ustalenia świadczeń emerytalnych. Jednocześnie powód jest uprawniony do skutecznego wszczęcia takiego postępowania, gdy jego odwołania od decyzji organu emerytalno-rentowych są prawomocnie rozstrzygnięte. Taka sytuacja nie występuje w niniejszej sprawie.

Przywołany przepis dotyczy tzw. błędów organu emerytalno-rentowego popełnionych podczas podejmowania decyzji o ustaleniu świadczeń, np.: w zakresie interpretacji normy prawnej, którą czyni podstawą swojego rozstrzygnięcie. Pojęcie "błąd organu rentowego" obejmuje sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny można uznać wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. Pojęcie błędu organu emerytalno-rentowego obejmuje również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych. Błędy organu emerytalno- rentowego mogą polegać na błędach w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa oraz błędach w ustaleniach faktycznych, będących skutkiem naruszenia przepisów proceduralnych. Błąd w wykładni lub niewłaściwym zastosowaniu prawa jest popełniany wówczas, gdy na podstawie prawidłowo i kompletnie zebranego materiału dowodowego i po ustaleniu niezbędnych okoliczności organ rentowy wydaje decyzję odmawiające ustalenia prawa, ponieważ błędnie dokonuje interpretacji obowiązujących regulacji w danym stanie faktycznym. Wymieniona koncepcja obiektywnej wadliwości decyzji organu rentowego odnosi się do szczególnej sytuacji, w której do zaniżenia świadczenia dochodzi na skutek błędnej interpretacji obowiązujących przepisów. Przy czym nie zmienia odpowiedzialności organu okoliczność, że do zastosowania błędnej wykładni przyczyniło się niejasno sformułowane prawo.

Sąd zatem ocenia czy doszło do naruszenia prawa przez organ rentowy wskutek niewłaściwej wykładni obowiązujących przepisów. Dopiero późniejsze zdarzenia (ujawnienie błędnej interpretacji przepisów dotyczących spowodują, że ustalona na podstawie tego zaświadczenia wysokość emerytury okaże się zaniżona, a decyzja organu rentowego obiektywnie błędna.

Z orzecznictwa sądów powszechnych wynika, że organ emerytalno - rentowy może samodzielnie dokonywać ponownego rozpatrzenia sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych w przypadku przedłożenia nowych dowodów lub ujawnienia okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji lub wyroku sądowego, z których wynika, że ubezpieczonemu przysługują prawo do świadczenia.

W takich wypadkach organ wydaje nową decyzję, tak jakby ostatecznie w tym zakresie nie rozstrzygał. Służy temu specjalny tryb ustawy emerytalnej funkcjonariuszy (...) z art. 33 ust. 1 pkt 6) i w tym trybie następuje ponowne rozpoznanie sprawy przez organ ubezpieczeń społecznych w ramach swoistej instytucji stworzonej i rozwiniętej w systemie prawa ubezpieczeń społecznych, przypisanej wyłącznie organom ubezpieczeń społecznych.

W tym miejscu należy przypomnieć treść normy prawnej wynikającej z nie tylko art. 33 ust. 1 pkt 6, ale także ust. 4 pkt 3 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), (…) oraz ich rodzin (t.j. Dz.U.2020, poz.723) Zgodnie z tym przepisem decyzja organu emerytalnego ustalająca prawo do zaopatrzenia emerytalnego lub wysokość świadczeń pieniężnych z tytułu tego zaopatrzenia ulega uchyleniu lub zmianie na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli m.in.: przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu emerytalnego. Uchylenie lub zmiana ww. decyzji nie może nastąpić, jeżeli od dnia jej wydania upłynął okres 3 lat w przypadku określonym w ust. 1 pkt 6 czyli w przypadku zaistnienia błędu organu rentowego.

Decyzja, z której podjęciem powód wiąże powstanie szkody wydana została dnia 10.07.2017r., wpływ niniejszej sprawy zaś nastąpił w dniu 12.01.2018r., a w dniu 10.07.2020r. nastąpił upływ trzyletniego terminu. W chwili wyrokowania w niniejszej sprawie, od wydania decyzji upłynęło więcej niż 3 lata. Wniesiony po tym czasie wniosek o zmianę decyzji pozwanego biorąc pod uwagę art. 33ust. 1 pkt 6) i ust.4 pkt 3 ustawy z dnia 18 lutego 1994r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), (…) oraz ich rodzin, mógłby nie zostać z powyższych przyczyn uwzględniony. Powód oczekując, aż jego odwołania od decyzji zostaną prawomocnie rozstrzygnięte, utracił możliwość dochodzenia zmiany decyzji i naprawienia wynikłej stąd szkody.

Państwo ma obowiązek dążyć do ochrony prawa konkretnego obywatela demokratycznego państwa prawnego do rzetelnego rozpoznania jego zindywidualizowanej sprawy, z zachowaniem jego podstawowych gwarancji procesowych i materialnych w zakresie ochrony jego świadczenia - przyznanego mu w prawie krajowym i w wiążących Państwo Polskie umowach międzynarodowych, ale tego nie czyni.

Powód zatem ma dobro, którego skutecznej ochrony prawnej dotychczas nie uzyskał. Państwo bowiem zawiodło go jako obywatela. Jako obywatel nie może żądać wypłaty niewypłaconych przez pozwanego świadczeń, gdyż są ograniczone nie tylko terminami przedawnienia, ale także terminami do prowadzenia postępowania w przypadku zaistnienia błędu organu rentowego co do decyzji, od której wydania upłynął okres 3 lat.

Dyrektor (...) jest odpowiedzialny zatem za brak wypłaty dochodzonych kwot na rzecz powoda. Pozwany nie prowadził postępowania celem ustalenia, czy powód rzeczywiście osobiście pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, czy swoim osobistym działaniem przyczyniał się do utrwalania totalitaryzmu w państwie, czy tylko wykonywał czynności obsługowe i techniczne. Pozwany nie prowadził procedury weryfikacyjnej, ani nie stwierdził żadnych naruszeń prawa. Pozwany dyskryminująco, w wyniku jednostronnej i zrealizowanej władczo decyzji, która nie brała pod uwagę indywidualnej sytuacji powoda w oparciu o tzw. ustawę dezubekizacyjną po ich nabyciu od października 2017r. dokonał obniżenia mu emerytury, chociaż przeciwko powodowi nie prowadzono w związku z naruszeniami prawa żadnych postępowań o charakterze karnym, czy dyscyplinarnym. Dyrektor (...) podjął działania bardzo niekorzystne dla powoda, mimo niezaistnienia nowych okoliczności faktycznych, mających wpływ na jego prawa emerytalne. Z uwagi na zasługi, otrzymanie licznych odznak i orderów w okresie po 1990r., powód wykazywał, że spełnia przesłanki art. 8a cyt. ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy (...), który daje możliwość odstąpienia od obniżenia emerytury, jeżeli osoba m.in. po 1990r. szczególnie zasłużyła się dla wolnej Polski. Pozwany nie wziął tego pod uwagę przy wydawaniu zaskarżonej decyzji.

Okoliczność, że powód po 1989r. przeszedł pozytywną weryfikację i został przyjęty w szeregi (...) może świadczyć o tym, że jego wcześniejsze zachowania nie miały charakteru nagannego, czy też nie były zachowaniami tego rodzaju, by uzasadnionym było pozbawianie skarżącego wypracowanych świadczeń emerytalnych. Dyrektor (...) nie oceniał rzetelności wykonywania obowiązków przez powoda. Sąd zaś podziela pogląd, że działać "rzetelnie" to działać dokładnie, należycie, uczciwie, na co wskazuje Naczelny Sąd Administracyjny w sprawie o sygn. akt I OSK 2114/19 w myśl którego "brak powodów, aby kryterium rzetelności rozumieć inaczej niż w sposób standardowo przyjęty w języku polskim. (zob. B. Dunaj (red.): Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1999, tom 2, s. 285), czyli w sposób, który powinien cechować normalne wykonywanie obowiązków przez każdego człowieka. Nie ma podstaw do kwestionowania rzetelności wykonywania obowiązków, jeżeli brak dowodów na działanie nierzetelne określonej osoby.

Konieczne jest także podkreślenie, że świadczenia nieotrzymane tracą na ich realnej wartości w zmieniających się uwarunkowaniach ekonomicznych (w tym zwiększającej się inflacji). Oczywistym jest, że system zaopatrzenia emerytalnego funkcjonariuszy służb mundurowych stanowi szczególny rodzaj ustawowego uregulowania, które jest uzasadnione warunkami służby, w tym ciągłą dyspozycyjnością, nieokreślonymi godzinami pełnienia służby, stresem związanym z jej pełnieniem czasem także narażaniem życia i zdrowia. W konstytucyjnym prawie do zabezpieczenia społecznego mieści się prawo do zachowania realnej wartości nabytych świadczeń. To indywidualne prawo podmiotowe powoda od dnia 1.09.2017r. nie może być w znacznej części realizowane.

XII.

W świetle art. 471 oraz art. 472 k.c. powód wykazał przesłanki odpowiedzialności opartej jest na zasadzie winy domniemanej, tj. obiektywna bezprawność działania lub zaniechania pozwanego, polegająca na nienależytym wykonaniu zobowiązania oraz pozostająca w związku z opisanym zachowaniem strony szkodę jego jako wierzyciela.

Powód zgodnie z art. 472 k.c. wykazał winę sprawcy szkody w postaci niedochowania należytej staranności, czyli - w myśl art. 355 § 1 k.c. staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju. Przy obiektywnym mierniku należytej staranności, odnoszącym się do każdego, kto znajdzie się w określonej sytuacji, należy stwierdzić, że Dyrektor (...) zatrudniający wyspecjalizowane służby i znający poszczególne normy prawne, pragmatyki zawodowe, zwyczaje itp. nie zastosował w praktyce optymalnego w danych warunkach sposobu postępowania, odpowiednio skonkretyzowanego i aprobowanego społecznie. Na tle okoliczności niniejszej sprawy można osobie zobowiązanej postawić zarzut braku należytej staranności w dopełnieniu obowiązków, przy czym decyduje nie tylko niezgodność jej postępowania ze wspomnianym wzorcem, lecz także uwarunkowana doświadczeniem życiowym możliwość i powinność przewidywania odpowiednich następstw zachowania.

W myśl art. 6 k.c. ciężar udowodnienia wszystkich przesłanek owej odpowiedzialności spoczywa zaś na powodzie jako poszkodowanym. Powód sprostał temu ciężarowi.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy (teczka personalna (...), akta osobowe) oraz wyjaśnienia A. K., nie dają podstaw do przypisania powodowi działań bezprawnych, które można zakwalifikować jako służba na rzecz totalitarnego państwa. Zatem nie powinno dojść do obniżenia świadczenia wypłacanego przez pozwanego na rzecz powoda, a następnie na braku wypłaty części tego świadczenia.

W niniejszym przypadku każdorazowe (comiesięczne) wypłacenie emerytury w zaniżonej wysokości powoduje powstanie odrębnej, kolejno występującej szkody (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2007r., II PK 5/07,OSNP 2008 nr 19-20, poz. 285). Zatem z jednego zdarzenia powstaje co pewien czas odrębna szkoda majątkowa wyrażająca się w różnicy między emeryturą wypłaconą a należną. Suma tych różnic składa się na wysokość odszkodowania, co nie oznacza, że odszkodowanie nabiera charakteru świadczenia okresowego. Powtarzalność odrębnych szkód przekłada się na zwiększenie należnego odszkodowania tylko z tego względu, że szkody te objęte zostały jednym pozwem. Orzeczenie o obowiązku wyrównania jednostkowej szkody (za każdy miesiąc) oceniane jest odrębnie i samoistnie oraz nie określa stosunku zobowiązaniowego na przyszłość. Sąd zatem może zasądzić kwoty z dwóch następujących po sobie miesięcy.

Szkodę wynikłą z nienależytego wykonania świadczenia o charakterze pieniężnym stanowi tu różnica między wartością świadczenia spodziewanego a wartością świadczenia spełnionego. Zgodnie z art. 361 § 2 k.c., naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł (damnum emergens), oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans). Strata, o której mowa w tym przepisie, może obejmować wartość świadczenia, które miało zostać spełnione, albo różnicę między wartością świadczenia spodziewanego a wartością świadczenia nienależycie spełnionego. W tego rodzaju sytuacjach, powód jako strona stosunku zobowiązaniowego może dochodzić roszczeń mających na celu przywrócenie pierwotnej równowagi ekonomicznej. Powód zgodnie z art. 6 k.c. wykazał też szkodę majątkową. Szkodą (kwotą wyjściową, bazową) w tym przypadku było uszczuplenie emerytury pozostającej do dyspozycji powoda, po potrąceniu podatku dochodowego. Zasądzenie dotyczy zatem kwot netto.

Na moment orzekania w myśl art. 316 § 1 k.p.c. w rozpoznawanej sprawie, tj. zamknięcia rozprawy 26.06.2021r. wytworzyła się zatem szczególna sytuacja. Wypłata emerytury została co do części wstrzymana w warunkach, gdy samo świadczenie emerytalne nadal przysługuje, nie zostało ani zawieszone, ani nie stwierdzono jego nieistnienia czy ustania. Świadczeniobiorca niezmiennie spełnia ustawowe warunki nabycia prawa do świadczenia, a jego indywidualny status prawny, potwierdzony niegdyś decyzją emerytalną, nadal pozostaje aktualny. Powód zatem poniósł szkodę, gdyż do chwili wydania wyroku w dniu 26.06.2021r. nie otrzymał świadczeń emerytalnych, do których jest uprawniony w kwocie dochodzonej pozwem za dwa pierwsze miesiące, za które doszło do obniżenia jego emerytury, a z uwagi na upływ terminów może tych świadczeń nie otrzymać. W najbardziej skrajnym i niekorzystnym wypadku, może tak jak wielu innych funkcjonariuszy (...), nie dożyć wypłaty.

XIII.

W tej sytuacji, na podstawie cytowanych przepisów i art.318 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., na moment zamknięcia rozprawy powód nie otrzymał swojego świadczenia, Sąd zatem zasądził żądaną kwotę.

XIV.

Sąd oddalił wnioski obu stron o zasądzenie kosztów procesu. Podstawą rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowi art.98 § 1 i 3 k.p.c. Powód wygrał proces, jednak nie wykazał, że poniósł koszty procesu ani, że był reprezentowany przez pełnomocnika profesjonalnego, a pozwany przegrał proces.

SSR Barbara Kokoryn