Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 maja 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. w Z. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 i 3, art. 6 ust. 1 pkt 4, art.8 ust. 6 pkt.4, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 4, art.18 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1779 z późn. zm.) i art. 81 ust 2, art. 87 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ( Dz. U. z 2017 roku poz. 1938) i art. 107 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia (Dz. U. z 2017 roku poz. 1543) stwierdził, że D. N. R. jako jednoosobowy wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym tj.: emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia 28 czerwca 2017 roku, a miesięczne podstawy wymiaru składek z tego tytułu wynoszą:

a). na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne oraz Fundusz Pracy za miesiące:

- od czerwca do grudnia 2017 roku – 2.557,80 zł;

- od stycznia do grudnia 2018 roku - 2.665,80 zł;

- od stycznia do kwietnia 2019 roku -2.859,- zł;

b). na obowiązkowe ubezpieczenie zdrowotne za miesiące:

- od czerwca do grudnia 2017 roku – 3.303,13 zł;

- od stycznia do grudnia 2018 roku – 3.554,93 zł;

- od stycznia do kwietnia 2019 roku – 3.803,56 zł .

W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że w okresie od 10 kwietnia 2017 roku do 27 czerwca 2017 roku ubezpieczona zgłosiła się do ubezpieczeń społecznych w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i zdrowotnego z tytułu bycia wspólnikiem (...) spółki z o.o. Z wpisu do KRS-u wynikało, iż była jedynym wspólnikiem. Natomiast na podstawie wpisu z dnia 14 maja 2019 roku wynika, iż posiadał 99% udziałów. Pomimo sprzedania 1% udziałów wnioskodawczyni jest nadal traktowana jako wspólnik jednoosobowy Nadto w okresie od 1 III do 15 V 2017 roku oraz od 18 IV 2019 roku odwołująca zgłoszona była do ubezpieczeń z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) spółka z o.o. Jest to co do zasady wykluczone bo wtedy pracownik byłby podporządkowany samemu sobie (decyzja w aktach ZUS).

Odwołanie od w/w decyzji z dniu 12 czerwca 2019 roku złożyła ubezpieczona, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika. Zaskarżonej decyzji zarzuciła błędne przyjęcie przez organ rentowy, że wnioskodawczyni przestała być wyłącznym wspólnikiem dopiero od 14 maja 2019 roku podczas gdy do zbycia udziałów na rzecz Ł. K. doszło już 27 czerwca 2017 roku. W konsekwencji wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji (odwołanie k. 3 – 5).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego, wywodząc jak w uzasadnieniu decyzji (odpowiedź na odwołanie k. 13 – 14).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) spółka z o.o. zarejestrowana została w dniu 8 grudnia 2016 roku. Kapitał spółki wynosi 50.000,- zł i jest podzielony na 500 udziałów. W dniu 14 maja 2019 roku dokonano wpisu, z którego wynika, iż podział udziałów następuje pomiędzy dwóch w S. w proporcji 499 do 1, przy czym udziałowcem większościowym jest D. N. R.. Uprzednio wszystkie udziały posiadali kolejno N. P. M. R. i V. A. (odpis z KRS-u w aktach ZUS i k.79-83).

W dniu 27 czerwca 2017 roku wnioskodawczyni zawarła umowę zbycia jednego udziału w spółce (...). Z § 3 umowy wynika m.in., iż kupującemu nie jest znana sytuacja finansowa spółki i nie zapoznał się z dokumentami dotyczącymi spółki ani nie informacji pozwalającej na ustalenie sytuacji finansowej i majątkowej spółki (umowa k.8-9).

Strony poznały się przez babcię Ł. K., która sprzątała u wnioskodawczyni. Ł. K. jest prawnikiem, który pomógł odzyskać udziały od poprzedniego wspólnika, które przejęła wnioskodawczyni. Świadczył także konsultacje na rzecz spółki, za co otrzymywał wynagrodzenie. Spółka zajmowała się handlem tekstyliami. Kiedy został wspólnikiem również udzielał porad prawnych np. w zakresie zmiany księgowego do czego jednak nie doszło czy obiegu dokumentów. Nie otrzymał dywidendy. Był cały czas czynny zawodowo, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej – firmę prawniczą (przesłuchanie wnioskodawczyni D. N. R. e-protokół z 25 XI 2021 roku 00:44:50 – 01:02:17, zeznania świadka Ł. K. e-protokół z 25 II 2021 roku 00:08.00 – 00:28:43, zeznania świadka N. P. M. R. e-protokół z 25 XI 2021 roku 00:10:48 – 00:22:18 i 00:24:07-00:36:12).

Za swoje usługi (...) wystawiał faktury, które zostały w pełni uregulowane. Nigdy nie spotykał się z klientami spółki (zeznania świadka N. P. M. R. e-protokół z 25 XI 2021 roku 00:24.07).

Złożenie podpisów pod umową poświadczone zostało przez notariusza (poświadczenie k.10-11).

W dniu 30 sierpnia 2019 roku w KRS-ie odnotowano zbycie udziałów w liczbie 200 na rzecz N. P. M. R. (odpis z KRS-u k.79-83).

Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd odmówił wiary zarówno świadkom jak i wnioskodawczyni w zakresie tego, iż celem sprzedaży nie było uniknięcie konieczności opłacania składek. Jest to, w ocenie sądu, jedynie przyjęta linia obrony. W rzeczywistości nie było żadnych powodów, dla których Ł. K. miałby zgodzić się na przyjęcie jednego udziału, który nawet w przypadku wypłaty dywidendy, miałby marginalne znaczenie, w zamian za utratę korzyści w postaci opłaty za usługi prawnicze i mając jedynie nadzieję na przekazanie w przyszłości większej, ale nie bliżej określonej, liczby udziałów. Do tego nigdy dywidendy nie otrzymał. Nie dość na tym - poświadczył w umowie fakt, iż tak naprawdę nie zna i, w ocenie sądu, nie chce znać sytuacji finansowej spółki. Nie postępuje tak żaden racjonalnie działający człowiek a tym bardziej czynny zawodowo prawnik. Do tego świadek zajmował się obsługą prawną spółki na długo przed tym jak przekazano mu udział, a twierdzenia, że bardziej się później udzielał, nie znalazły potwierdzenia w dowodach a nadto są mało prawdopodobne, bowiem wydaje się, iż więcej starań wymagało odzyskanie udziałów w spółce niż późniejsze działania. Zwłaszcza, że – jak twierdzi- jego propozycje nie były wysłuchiwane, a z klientami nie miał do czynienia.

Dodatkowo trudno przyjąć za wiarygodne informacji, o odzyskiwanych udziałach – skoro w spółce od początku zarejestrowania jedynym wspólnikiem był V. A., a zatem ani wnioskodawczyni ani jej mąż wcześniej czyli przed objęciem udziałów przez wnioskodawczynię- nie byli jej wspólnikami

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1, art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2017 r. poz. 1779 z późn. zm.) obowiązkowym ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu - podlegają pracownicy, czyli osoby fizyczne pozostające w stosunku pracy, w okresie od nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania.

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Od dnia 1 stycznia 2003 r. w myśl art. 8 ust. 6 pkt 4 za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uważa się wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej.

Zgodnie z art. 18 ust. 8 podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 5, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek, ogłoszonego w trybie art. 19 ust. 10 na dany rok kalendarzowy.

Na mocy art. 12 ust. 1 obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.

Na podstawie art. 20 ust. 1 ustawy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

W oparciu o ust. 2 przy ustalaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe nie stosuje się ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1.

W oparciu o treść art. 32 do składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Zgodnie z art. 81 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1938 z późn. zm.) podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski". Składka w nowej wysokości obowiązuje od dnia 1 stycznia do dnia 31 grudnia danego roku.

Istota niniejszego sporu sprowadza się do ustalenia, czy organ rentowy słusznie zakwestionował podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne wnioskodawczyni z tytułu bycia wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wysokość określonych składek nie była sporna między stronami.

Nie ulega wątpliwości, że odwołująca od dnia 25 maja 2017 roku była jedynym wspólnikiem spółki. W dniu 27 czerwca 2017 roku jeden z 500 udziałów odsprzedany został Ł. K.. Ł. K. był uprzednio i de facto nadal pozostał prawnikiem obsługującym spółkę. Z tytułu tego otrzymywał wynagrodzenie, nie wypłacono mu natomiast dywidendy. Nigdy także nie doszło do zwiększenia liczby jego udziałów

Czynność nabycia udziału zasadnie, w ocenie sądu, zakwestionował organ rentowy.

Zgodnie z art. 58 kc § 1 czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

W myśl § 2 kc nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Sprzeczność czynności prawnej ze wspomnianymi zasadami zachodzić będzie wówczas, gdy dana czynność prawna (np. umowa o pracę, podjęcie działalności gospodarczej itp.) będzie godzić w powszechnie przyjęte w społeczeństwie normy i wartości moralne (obyczajowe itp.). Nieważne są więc czynności prawne sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a zatem takie, w wyniku których powstaje obowiązek lub uprawnienie do postępowania zakazanego przez normę moralną, czy też takie, które służą osiągnięciu stanu rzeczy podlegającego negatywnej ocenie moralnej.

O czynności prawnej mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających
z przepisu ustawy i tylko z takim zamiarem została dokonana. Nie jest natomiast obejściem prawa dokonanie czynności prawnej w celu osiągnięcia skutków, jakie ustawa wiąże z tą czynnością prawną. Skoro z nabyciem symbolicznej liczby udziałów w spółce, ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych wiąże ustanie obowiązku opłacania składek na zasadach przyjętych dla osób prowadzących dzialałalność gospodarczą podział udziałów w celu uniknięcia tego obowiązku może być kwalifikowane jako obejście prawa.

Wnioskodawczyni nie przedstawiła żadnego przekonującego uzasadnienia nabycia przez Ł. K. tak znikomej liczby udziałów (1 z 500). Czynność ta nie wpłynęła, co do zasady, na prawa i obowiązki obu stron tej umowy, niewątpliwie natomiast pozwoliła jej na uniknięcie dotkliwego obciążenia w postaci składek na ubezpieczenia społeczne. Podkreślić w tym miejscu należy, iż uzasadnieniem takim, w ustalonym stanie faktycznym, nie jest brak możliwości zapłaty wynagrodzenia za świadczone usługi prawnicze, bowiem Ł. K. nigdy nie otrzymał dywidendy. Zresztą trudno sobie wyobrazić aby w tym wypadku dywidenda z tytułu posiadania jednego udziału mogła zrekompensować straty z tytułu braku wynagrodzenia za obsługę prawną spółki. Za przyjętą linię obrony uznać natomiast należało argument dotyczący możliwości przekazania w przyszłości większej, choć bliżej nieokreślonej, liczby udziałów, do której nigdy nie doszło.

Faktycznie zakres obowiązków Ł. K. nie zmienił się i nadal zajmował się doradztwem prawnym spółki. Nie miał wpływu na decyzje dotyczące strategii spółki i nie spotykał się także z jej klientami.

W związku z powyższym, w ocenie sądu, zachowanie wnioskodawczyni jako zmierzające do obejścia prawa w rozumieniu art. 58 § 1 kpc. nie podlega ochronie i skutkuje uznaniem, iż podlega ubezpieczeniom społecznymna zasadach określonych dla jednososobowego wspolnika sp. z.o.o.

Podobne stanowiko wyraził Sądu N. wyroku z dnia 14 września 2017 r., w sprawie III UK 190/16. W uzasadnieniu orzeczenia SN wskazał, iż (…) ”W dotychczasowych judykatach przyjmowano założenie, zgodnie z którym jednoosobowa spółka z o.o. jest szczególną formą prowadzenia działalności gospodarczej na "własny" rachunek, nawet gdy jest on przez konstrukcję (fikcję) osoby prawnej oddzielony od osobistego majątku jedynego wspólnika (wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09. Jednocześnie w dotychczasowej judykaturze dopuszcza się pracownicze zatrudnianie wspólników wieloosobowych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością na stanowiskach członków zarządu (uchwała Sądu Najwyższego z: 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, OSNAPiUS 1995 Nr 18, poz. 227; wyroki Sądu Najwyższego z: 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, OSNAPiUS 2000 Nr 4, poz. 159; 2 lipca 1998 r.,II UKN 112/98, OSNAPiUS 2000 Nr 2, poz. 66; 14 marca 2001 r., II UKN 268/00, LEX nr 551026; 23 października 2006 r., I PK 113/06, Pr.Pracy 2007 nr 1, s. 35; z 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09, LEX nr 987623; 3 sierpnia 2011 r., I UK 8/11, LEX nr 1043990). Jednakże, gdy udział w kapitale zakładowym spółki innych wspólników pozostaje iluzoryczny, Sąd Najwyższy nie uznaje takiego zatrudnienia za zatrudnienie pracownicze (wyroki Sądu Najwyższego z: 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09, LEX nr 599767; wyrok z dnia 3 sierpnia 2011 r., I UK 8/11, LEX nr 1043990).” (…)

Podobnie w Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 sierpnia 2011 r., w sprawie I UK 8/11 uznano, iż „Jedyny lub "niemal jedyny" wspólnik spółki z o.o. nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu.” W uzasadniu SN wyjaśnił, iż (…) „W zakresie dopuszczalności pracowniczego zatrudnienia w spółkach o wieloosobowym składzie wspólniczym Sąd Najwyższy nie ma wątpliwości, że mogą oni wykonywać pracę w zarządzie w charakterze wspólników (np. wyrok z 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, ostatnio wyroki z 16 grudnia 2008 r., I UK 162/08 oraz z 12 maja 2011 r., II UK 20/11). Jedynie wyjątkowo, gdy udział w kapitale zakładowym spółki innych wspólników pozostaje iluzoryczny (99/100 do 1/100), Sąd Najwyższy nie przyjmuje zatrudnienia pracowniczego (por. np. wyrok z 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09), co zresztą zasługuje na uznanie. Obecne brzmienie art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wynikające ze zmiany dokonanej przez art. 1 pkt 2 lit. b ustawy z dnia 18 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 241, poz. 2074 ze zm.) decyduje, że wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej. Ubezpieczoną należało traktować jak jedynego wspólnika spółki, mimo że formalnie pozostawała ona jedynie większościowym udziałowcem. Ł. K. jako udziałowiec mniejszościowy był w istocie udziałowcem iluzorycznym (1/500). Z perspektywy przywołanej normy prawa ubezpieczeń Zgodnie z art. 58 kodeksu cywilnego § 1 czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy.

Wyroki te odnoszą się co prawda do sytuacji osób zatrudnionych w oparciu o umowy o pracę, ale uwagi zawarte w uzasadnieniach mają charakter szerszy i dotyczą kwestii wspólników spółki z o.o., w których obok wspólnika wiądącego (nieomal jedynego) pojawia się drugi wspólnik (iluzoryczny). Jedynym zaś celem pojawienia się tego drugiego wspólnika jest obejście przepisów ustawy dotyczących ograniczeń wspólnika spółek jednoosobowych (ex definitione).

Niezależnie od powyższych rozważań, w ocenie Sądu, nawet gdyby nie uznać wskazanej umowy za zmierzającą do obejścia prawa to i tak decyzję organu rentowego należałoby ocenic jako prawidłową.

Cytowany przepis art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych pozwala na traktowanie jako osobę prowadzącą działalność gospodarczą także wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej. Interpretacja tego przepisu winna prowadzić w ocenie sądu do ustalenia czy spółka de facto a nie de iure jest spółką jednosobową. Celem tego przepisu jest zapewnienie ochrony ubezpieczeniowej także wspólnikom spółek. Co ciekawe dotyczy ona wszystkich wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej oraz tylko jedynego wspólnika spółki z o.o. (...) określenie ustawodawcy jest wynikiem tego, iż tylko spółka z o.o. może istnieć posiadając jednego wspólnika, która to sytuacja stanowi swoiste zaprzeczenie istoty spółki. Mając zatem na względzie ochronną funkcję przepisów ubezpieczeniowych cytowany przepis winien być interpretowany jako podstawa do objęcia takim ubezpieczeniem także niemal jedynego współnika, bowiem jego sytuacja właścicielska nie odbiega od sytuacji jedynego wspólnika spółki z o.o. (...) należy także, iż mniejszościowi wspólnicy nie są nawet wymieniani w Krajowym R. Sądowym. Zdaniem sądu jedynym wspólnikiem w rozumieniu cytowanego przepisu jest jedyny wspólnik wymieniony w KRS. Obowiązek opłacania składek odpada dopiero jeśli podział udziałów jest na tyle znaczący, że osoby wspólników wymienione są w KRS.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 kpc, oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawczyni PI.

10 I 2022 roku.