Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 stycznia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ponownie ustalił dla S. A. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r.

Do ustalenia tego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1779,57 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenie wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1975 r. do 31 grudnia 1984 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 145,76%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokość podstawy wymiaru wynoszącego 146,76% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 887), (145,76% x 1220,89 zł = 1779,57 zł).

Zakład przyjął okresy składkowe w łącznej ilości 23 lat, 9 miesięcy, 8 dni, tj. 285 miesięcy, okresy nieskładkowe w łącznej ilości 3 miesięcy, 9 dni, tj. 3 miesiące.

Współczynnik proporcjonalny do – osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł dla ubezpieczonego 70,78%. Zakład podał, że współczynnik ten służy do wyliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do obliczenie współczynnika przyjęto okresy składkowe i nieskładkowe w łącznej ilości 24 lat i 17 dni.

Średnie dalsze trwanie życia – wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie tablic średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn - M.P. Nr 12, poz. 173).

Zakład wyliczył wartość kapitału początkowego w następujący sposób:

293,01 zł x 70,78% (współczynnik proporcjonalny) = 207,39 zł

(285 miesięcy okresów składkowych x 1,3%) : 12 x 1779,57 zł = 594,53 zł

(3 miesiące okresów nieskładkowych x 0,7%) : 12 x 1779,57 zł = 3,20 zł

Razem 760,12 zł

760,12 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 158 865,08 zł

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 158 865,08 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresów:

- od 10 maja 1984 r. do 13 maja 1984 r., od 1 stycznia 1990 r. do 10 kwietnia 1990 r., gdyż w tych okresach ubezpieczony przebywał na urlopie bezpłatnym,

- od 1 października 1991 r. do 7 stycznia 1992 r., gdyż ubezpieczony w tym okresie przebywał na urlopie bezpłatnym.

Jednocześnie Zakład poinformował ubezpieczonego, że za okres zatrudnienia za granicą trwający od 14 maja 1984 r. do 31 grudnia 1989 r. zostały zaliczone kwoty wynagrodzenia minimalnego, ponieważ nowe dokumenty przedłożone przez wnioskodawcę wraz z wnioskiem o emeryturę z dnia 6 grudnia 2021 r. ujawniły rozbieżności w wysokości osiąganych zarobków. Organ emerytalny wskazał, że istnieje możliwość przedłożenia wynagrodzenia zastępczego, tj. osiąganych przez innego pracownika w kraju, ale pracującego na podobnym stanowisku. Za okresy, za które nie przedłożył wnioskodawca wynagrodzeń rocznych przyjęto obowiązujące w danym czasie wynagrodzenie minimalne: od 24 stycznia 1974 r. do 24 marca 1975 r., od 19 maja 1975 r. do 31 grudnia 1976 r., od 14 maja 1984 r. do 31 grudnia 1989 r.

(decyzja k. 49-50 akt kapitałowych)

Decyzją z dnia 26 stycznia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. po rozpoznaniu wniosku z dnia 27 grudnia 2021 r. podjął wypłatę emerytury dla S. A. od 1 grudnia 2021 r., tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Wskazał, że podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 175124,31 zł,

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 808542,61 zł,

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 203,60 miesięcy

Obliczona kwota emerytury wynosi 4831,37 zł

Po korekcie kapitału początkowego na koncie wysokość emerytury wynosi

(175124,31 zł + 808542,61 zł) / 203,60 =4831,37 zł.

(decyzja k. 23-24 akt emerytalnych)

W dniu 10 marca 2022 roku S. A. odwołał się od obu wskazanych decyzji. Uzasadniając swoje odwołania zarzucił, że organ rentowy wydając decyzję z dnia 26 stycznia 2022 r. o podjęciu wypłaty emerytury, nie uwzględnił decyzji z grudnia 2021 r. o ustaleniu wartości kapitału początkowego, która nie została uchylona. Ponadto odwołujący zarzucił, że we wskazanej decyzji z grudnia 2021 r. za rok 1984 przyjęto zarobki w kwocie 145.039,00 zł, natomiast w zaskarżonej decyzji z dnia 21 stycznia 2022 r. o ponownym ustaleniu kapitału początkowego za rok 1984 przyjęto zarobki w kwocie 135.241,00 zł, podnosząc, że nie wiadomo skąd wzięła się ta różnica. Zarzucił też, że w decyzji z dnia 21 stycznia 2022 r. występuje informacja o rozbieżnościach w wysokości osiąganych dochodów, podnosząc, że odnośnie dokumentów, które organ miał na uwadze rozbieżności nie zostały wyjaśnione. Odwołujący się zarzucił również, że w zaskarżonej decyzji o ponownym ustaleniu kapitału początkowego został podany okres urlopu bezpłatnego od 1 stycznia 1990 r. do 10 kwietnia 1990 r., podczas gdy z przedstawionej przez niego dokumentacji wynika, że urlop bezpłatny był w okresie od 3 stycznia 1990 r. do 27 marca 1990 r., podnosząc, że nie wiadomo skąd wzięła się ta różnica. Powołując się na przepisy kodeksu postępowania administracyjnego skarżący podniósł, że wszelkie wątpliwości Zakład powinien rozstrzygnąć na korzyść ubezpieczonego. W konkluzji odwołujący wniósł o wypłatę jego emerytury w wysokości wynikającej z decyzji z dnia 22 grudnia 2021 r. do czasu rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. (odwołania k. 3, k. 3 akt VIII U 590/22)

Odpowiadając na odwołania pismem z dnia 1 kwietnia 2022 roku pozwany organ emerytalny wniósł o ich oddalenie, podtrzymując zajęte stanowisko i argumentację przytoczoną w zaskarżonych decyzjach. Odnosząc się do zarzutów skarżącego zawartych w odwołaniach, Zakład dodatkowo wyjaśnił, że ubezpieczony do wniosku o emeryturę przedłożył nowe dowody i dlatego zmieniono i ponownie ustalono wartość kapitału początkowego decyzją z dnia 21 stycznia 2022 r. Zakład wskazał, że emerytura ustalona decyzją z dnia 22 grudnia 2021 r. był decyzją zaliczkową z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia (decyzja nieprawomocna). Kapitał początkowy jest wyższy niż ustalony decyzją z dnia 4 czerwca 2003 r. Organ emerytalny wyjaśnił, że w decyzji o ponownym ustaleniu kapitału początkowego z dnia 14 grudnia 2021 r. nie dokonano weryfikacji w oparciu o przedłożone do wniosku nowe dowody. Dopiero ponowna analiza tych dokumentów na wniosek o podjęcie wypłaty emerytury miała wpływ na zmianę wysokości kapitału w zakresie pracy z granicą. Pozwany wskazał, że decyzją z dnia 21 stycznia 2022 r. uwzględnione zostały, tj. zostały odliczone ze stażu pracy dodatkowe dni urlopu bezpłatnego od 10 maja 1984 r. do 13 maja 1984 r. oraz od 1 stycznia 1990 r. do 10 kwietnia 1990 r., które wynikały z nowych dokumentów złożonych przy wniosku o emeryturę z dnia 6 grudnia 2021 r., a które nie zostały ujęte w decyzji z dnia 14 grudnia 2021 r. Zakład podniósł, że przy ustalaniu uprawnień do emerytury oraz obliczaniu kapitału początkowego brak jest podstaw do zaliczenia jako okresu składkowego urlopu bezpłatnego przed wyjazdem za granicę oraz rozliczenia czasu pracy po powrocie do kraju. Organ emerytalny podniósł, że zgodnie z załączoną kserokopią z zakładu pracy z dnia 5 lutego 1990 r. dotyczącą rozliczenia, odwołujący podjął pracę w zakładzie dopiero 11 kwietnia 1990 r. Dalej pozwany podniósł, że w decyzji z dnia 21 stycznia 2022 r. za okresy nieudokumentowane zaświadczeniami od 24 stycznia 1974 r. do 24 marca 1975 r., od 19 maja 1975 r. do 31 grudnia 1976 r. oraz za okres pracy za granicą od 14 stycznia 1984 r. do 31 grudnia 1989 r., zostały przyjęte kwoty minimalnych wynagrodzeń, ponieważ przedłożone z wnioskiem z dnia 6 grudnia 2021 r. karty wynagrodzeń nie zawierały składników wynagrodzeń, a tylko jego łączną kwotę. Ponadto wykazane wynagrodzenia miesięczne w tym okresie nie było nazwane i jednocześnie było niższe od najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Zakład argumentował, że z analizy karty wynagrodzeń za 1984 r. od maja widać spadek wynagrodzeń na niekorzyść świadczeniobiorcy. Inna jest podsuma składników nienazwanych w danym roku a zapisem o wynagrodzeniu, od którego odprowadzono składki ZUS. Pozwany podniósł, że wobec braku pełnej dokumentacji nie można wywnioskować czy ujęte składniki wynagrodzenia podlegały oskładkowaniu zgodnie z przepisami. W konkluzji pozwany wniósł o oddalenie odwołań. (odpowiedź na odwołania k. 4-5, k. 4-5 akt VIII U 590/22)

Sprawy z obu odwołań połączono do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia (postanowienie k. 7 akt VIII U 590/22)

Na rozprawie z dnia 9 sierpnia 2022 r. wnioskodawca poparł odwołanie, a pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie. ( e-protokół rozprawy z dnia 9.08.2022 r., zapis: 00:00:54, 00:01:05)

Na rozprawie w dniu 11 października 2022 r. wnioskodawca poparł odwołania, oświadczając, że zgadza się w całości z hipotetycznymi wyliczeniami pozwanego organu, dodając, że do dnia dzisiejszego nie została wydana żadna inna decyzja poza zaskarżoną. ( e-protokół rozprawy z dnia 11.10.2022 r., zapis: 00:01:01)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. A. urodził się (...) ( niesporne)

W dniu 6 grudnia 2021 r. złożył wniosek o emeryturę. ( niesporne)

Wobec powyższego Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wydał w dniu 14 grudnia 2021 r. decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego dla wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 r.

Do ustalenia kapitału początkowego Zakład przyjął podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 1810,58 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenie wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1977 r. do 31 grudnia 1986 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 148,30% i został ustalony przy przyjęciu następujących zarobków – dochodów wnioskodawcy:

- 1977 r. 55 185,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 55 152,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 100,06%,

- 1978 r. 77 396,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 58 644,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 131,98%,

- 1979 r. 125 221,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 63 924,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 195,89%,

- 1980 r. 154 837,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 72 480,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 213,63%,

- 1981 r. 184 905,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 92 268,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 200,40%,

- 1982 r. 335 691,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 139 572,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 240,51%,

- 1983 r. 437 027,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 173 700,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 251,60%,

- 1984 r. 145 039,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 202 056,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 71,78%,

- 1985 r. 54 519,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 240 060,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 22,71%,

- 1986 r. 157 519,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 289 140,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 54,48%.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokość podstawy wymiaru wynoszącego 148,30% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (t.j. Dz.U. z 2016 r., poz. 887), (148,30% x 1220,89 zł = 1810,58 zł).

Zakład przyjął okresy składkowe w łącznej ilości 24 lat, 21 dni, tj. 288 miesięcy, okresy nieskładkowe w łącznej ilości 3 miesięcy, 9 dni, tj. 3 miesiące.

Współczynnik proporcjonalny do – osiągniętego do 31 grudnia 1998 r. – wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł dla ubezpieczonego 71,20%. Zakład podał, że współczynnik ten służy do wyliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do obliczenie współczynnika przyjęto okresy składkowe i nieskładkowe w łącznej ilości 24 lat i 4 miesiące.

Średnie dalsze trwanie życia – wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat – wynosi 209 miesięcy (komunikat Prezesa GUS z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie tablic średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn - M.P. Nr 12, poz. 173).

Zakład wyliczył wartość kapitału początkowego w następujący sposób:

293,01 zł x 71,20% (współczynnik proporcjonalny) = 208,62 zł

(288 miesięcy okresów składkowych x 1,3%) : 12 x 1810,58 zł = 564,90 zł

(3 miesiące okresów nieskładkowych x 0,7%) : 12 x 1810,58 zł = 3,26 zł

Razem 776,78 zł

776,78 zł x 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) = 162 347,02 zł

Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 r. wynosi 162 347,02 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego Zakład nie uwzględnił okresu od 1 października 1991 r. do 7 stycznia 1992 r., gdyż ubezpieczony w tym okresie przebywał na urlopie bezpłatnym.

( decyzja k. 42-43 akt kapitałowych)

Decyzją z dnia 22 grudnia 2021 r., w wyniku rozpoznania wniosku z dnia 6 grudnia 2021 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawcy emeryturę w kwocie zaliczkowej od dnia 1 grudnia 2021 r., tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek, przy czym Zakład zawiesił wypłatę tego świadczenia ponieważ S. A. kontynuował zatrudnienie.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 175124,31 zł,

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 826263,96 zł,

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 203,60 miesięcy

Obliczona kwota emerytury wynosi 4918,41 zł

(decyzja k. 17 akt emerytalnych )

Stosunek pracy łączący wnioskodawcę z ostatnim pracodawcą - ARGUS Ochrona Osób i Mienia z siedzibą w K. został rozwiązany z dniem 27 grudnia 2021 r. na mocy porozumienia stron. (świadectwo pracy k. 20 akt emerytalnych)

Wnioskodawca złożył w dniu 27 grudnia 2021 r. wniosek o podjęcie wypłaty emerytury w związku z rozwiązaniem wskazanego stosunku pracy. (wniosek k. 19 akt emerytalnych)

S. A. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w S. w okresie od 8 lutego 1978 r. do 31 sierpnia 1992 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na następujących stanowiskach: pomoc dołowa pod ziemią od 8 lutego 1978 r. do 30 czerwca 1981 r., młodszego górnika pod ziemią od 1 lipca 1981 r. do 30 kwietnia 1982 r., górnika pod ziemią od 1 maja 1982 r. do 31 sierpnia 1992 r.

Na podstawie umowy o pracę za granicą z dnia 10 maja 1984 r. zawartej z Przedsiębiorstwem (...) w K. i przedłużanej aneksami z dnia 8 lutego 1985 r., z dnia 20 grudnia 1985 r., z dnia 20 stycznia 1987 r., z dnia 23 maja 1987 r., z dnia 4 stycznia 1988 r., z dnia 1 grudnia 1988 r., wnioskodawca na podstawie udzielanych czasowych delegacji świadczył pracę za granicą na budowie V. na W. w okresie od 14 maja 1984 r. do 31 grudnia 1989 r. w charakterze górnika. Na powyższy okres zakład macierzysty pracownika udzielił mu urlopu bezpłatnego.

Zgodnie z opisaną umową o pracę za granicą w czasie trwania tej umowy wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie miesięczne składające się: z wynagrodzenia walutowego w grupie 9 w części stałej w wysokości (...) forintów, z części ruchomej w wysokości (...) forintów, dodatku dołowego 864 forintów, razem wynagrodzenie walutowe wynosiło (...) forintów, a także wynagrodzenie złotowe w wysokości 3500 zł.

Przed wyjazdem w dniu 14 maja 1984 r. do pracy za granicą wnioskodawca korzystał z urlopu w macierzystym zakładzie pracy w dniach 11, 12 i 13 maja 1984 r.

Wnioskodawca był czasowo niezdolny do pracy od 24 do 28 października 1988 r.

Dojazd i rozliczenie po zakończeniu pracy za granicą w dniu 31 grudnia 1989 r., nastąpił w dniach 1-2 stycznia 1990 r.

W okresie pracy za granicą odwołujący nabył prawo do urlopu dewizowego w wymiarze 72 dni, z którego korzystał w okresie od 3 stycznia 1990 r. do 27 marca 1990 r.

Po wykorzystaniu w/w urlopu wnioskodawca korzystał następnie z urlopu bezpłatnego po powrocie z pracy za granicą w macierzystym zakładzie pracy w okresie od 28 marca 1990 r. do 10 kwietnia 1990 r.

Odwołujący powrócił do pracy w macierzystym zakładzie pracy w dniu 11 kwietnia 1990 r.

W okresie od 1 października 1991 r. do 7 stycznia 1992 r. wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego.

( zaświadczenie z zakładu pracy k. 16 akt emerytalnych, pismo z dnia 16 maja 1984 r. o korzystaniu z urlopu przed wyjazdem do pracy za granicą w dniach 11,12,13 maja 1984 r. k. 6 akt emerytalnych, świadectwo pracy k. 7 akt kapitałowych i w oryginalnych aktach osobowych k. 18, umowa o pracę za granicą z aneksami k. 8-15 akt kapitałowych, pismo informujące o czasowej niezdolności do pracy z 26.10.1988 r. k. 16 akt kapitałowych, zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu k. 22 -23 akt kapitałowych, zaświadczenie k. 25 akt emerytalnych, podanie o urlop od 29 marca 1990 r. do 11 kwietnia 1990 r. w oryginalnych aktach osobowych k. 18, karta skierowania na badania po urlopie bezpłatnym z 6.01.1992 r. w oryginalnych aktach osobowych k. 18, zaświadczenie do Sądu w Sosnowcu z 14.11.1991 r. w oryginalnych aktach osobowych k. 18, podanie z 27.09.1991 r. o urlop bezpłatny od 1.10.1991 r. do 31.12.1991 r. w oryginalnych aktach osobowych k. 18, umowa o pracę z 8.02.1978 r. w oryginalnych aktach osobowych k. 18)

Zgodnie z zaświadczeniem o wynagrodzeniu i zatrudnieniu z dnia 29 kwietnia 2002 r. ze wskazanego okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w S. oraz zgodnie z oryginalnymi kartami wynagrodzeń w spornym okresie zatrudnienia za granicą w latach 1984-1989 roczne zarobki wnioskodawcy, od których zostały w odprowadzone składki do ZUS wynosiły:

- za 1984 rok – 145 039 zł,

- za 1985 rok – 54 813 zł,

- za 1986 rok – 157 519 zł,

- za 1987 rok – 53 689 zł,

- za 1988 rok – 177 659 zł,

- za 1989 rok - 151 055 zł.

( zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 29 kwietnia 2002 r. k. 22 -23 akt kapitałowych, oryginalne karty wynagrodzeń w aktach osobowych w kopercie za kartą 18, a nadto ich kserokopie k. 9-15 akt emerytalnych)

Przy uwzględnieniu wymienionych zarobków z lat 1984 -1989, najkorzystniejszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyliczony z 10 lat kalendarzowych z okresu 1977 -1986 wyniósł 148,32 %.

Do jego wyliczenia uwzględniono następujące zarobki:

- w 1977 r. - 55 185,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 55.152,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 100,06%,

- w 1978 r. - 77 396,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 58 644,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 131,98%,

- w 1979 r. - 125 221,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 63 924,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 195,89%,

- w 1980 r. - 154 837,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 72 480,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 213,63%,

- w 1981 r. - 184 905,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 92 268,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 200,40%,

- w 1982 r. - 335 691,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 139 572,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 240,51%,

- w 1983 r. - 437 027,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 173 700,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 251,60%,

- w 1984 r. - 145 039,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 202 056,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 71,78%,

- w 1985 r. - 54 813,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 240 060,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 22,83%,

- w 1986 r. - 157 519,00 zł, kwota rocznego przeciętnego wynagrodzenia 289 140,00 zł, stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok kalendarzowy w % - 54,48%.

Kwota hipotetycznie wyliczonego kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. wynosi 160 894,47 złotych.

Kwota hipotetycznego zwaloryzowanego kapitału początkowego ustalonego na dzień przyznania prawa do emerytury, tj. 1 grudnia 2021 r., wynosi 818 871,16 zł.

Wysokość hipotetycznej emerytury wyliczona z zastosowaniem wskazanych zarobków z lat 1984-1989, ustalona na podstawie art. 26 ustawy emerytalnej wynosi:

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji 175124,31 zł,

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 818871,16 zł,

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 203,60 miesięcy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 4882,10 zł

Wysokość emerytury hipotetycznej obliczono zgodnie z zasadami emerytalnej w następujący sposób: ( (...),31 + (...),16) / 203,60 = 4882,10 zł

Po waloryzacji od 1 marca 2022 r. wysokość emerytury hipotetycznej wynosi 5223,85 zł brutto.

( hipotetyczne wyliczenia ZUS k. 30-39)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów zalegających w aktach organu rentowego, oryginalnych aktach osobowych ubezpieczonego oraz złożonych przez niego w toku postępowania sądowego, których autentyczności nie kwestionowała żadna ze stron, a i Sąd nie znalazł powodów by to czynić z urzędu.

Z zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 29 kwietnia 2002 r. wynikają roczne kwoty zarobków wnioskodawcy w spornych latach 1984-1989, od których odprowadzono składki. Korelują one z oryginalnymi kartami wynagrodzeń wystawionymi przez macierzysty zakład pracy z lat 1984-1989, które nie noszą znamion przerobienia, ani podrobienia, w których wprost podano roczne zarobki wnioskodawcy opatrując informacją, że zostały od nich odprowadzone składki na ZUS. W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że wnioskodawca w sposób należyty wykazał, że takie właśnie dochody roczne winny zostać przez Zakład uwzględnione do wyliczenia kapitału początkowego.

Sąd oparł się na hipotetycznym wyliczeniu pozwanego, które - zdaniem Sądu - nie nasuwa jakichkolwiek zastrzeżeń co do jego matematycznej poprawności.

Zaznaczyć należy, że wnioskodawca nie zgłosił żadnych zarzutów do wyliczeń Zakładu, wprost oświadczając, że zgadza się z tym wyliczeniem i wnosi o zmianę zaskarżonych decyzji z uwzględnieniem tego wyliczenia.

Co do okresów urlopów bezpłatnych, których ZUS nie uwzględnił w zaskarżonej decyzji kapitałowej z dnia 21 stycznia 2022 r. to Sąd zważył, że wynikają one z dostępnej dokumentacji z badanego okresu zatrudnienia. Jest to w szczególności: pismo z dnia 16 maja 1984 r. o korzystaniu przez wnioskodawcę z urlopu przed wyjazdem do pracy za granicą w dniach 11,12,13 maja 1984 r. (k. 6 akt emerytalnych), świadectwo pracy zalegające za k. 7 akt kapitałowych i w oryginalnych aktach osobowych w kopercie za k. 18, podanie o urlop od 29 marca 1990 r. do 11 kwietnia 1990 r. w oryginalnych aktach osobowych za k. 18, zaświadczenie wystawione przez pracodawcę, z którego wynika, że po zakończeniu pracy za granicą w dniach 1 i 2 stycznia 1990 r. nastąpił dojazd i rozliczenie, a także, że skarżący korzystał z urlopu dewizowego od 3 stycznia 1990 r. do 27 marca 1990 r. a następnie z urlopu bezpłatnego od 28 marca 1990 r. do 10 kwietnia 1990 r. i powrócił do pracy 11 kwietnia 1990 r. za k. 7 akt ZUS, podanie z 27.09.1991 r. o urlop bezpłatny od 1.10.1991 r. do 31.12.1991 r. w oryginalnych aktach osobowych w kopercie za k. 18. Skarżący nie podważył wartości dowodowej tych dokumentów i ostatecznie nie zgłaszał w tym zakresie żadnych zarzutów, a nadto wprost przyznał, że po powrocie z pracy za granicą i wykorzystaniu urlopu dewizowego korzystał z urlopu bezpłatnego w dniach od 28 marca 1990 r. do 10 kwietnia 1990 r.

W tym zakresie zatem wszelkie wątpliwości, o jakich mowa w odwołaniu skarżącego zostały wyjaśnione i nie nasuwają zastrzeżeń Sądu co do poprawności podanych w zaskarżonej decyzji kapitałowej okresów urlopów bezpłatnych, których Zakład nie uwzględnił.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania zasługują na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie kwestią sporną była okoliczność ustalenia wysokości emerytury, która jest uzależniona od wysokości kapitału początkowego. Wnioskodawca zaskarżył zarówno decyzję z dnia 21 stycznia 2022 r. o ponownym ustaleniu kapitału początkowego, jak i decyzję z dnia 26 stycznia 2022 r. o podjęciu wypłaty emerytury.

Zgodnie z art. 25 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 504 ze zm.), podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

Zgodnie z art. 26 cytowanej ustawy emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach. Prezes Głównego Urzędu Statystycznego ogłasza w formie komunikatu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" corocznie w terminie do dnia 31 marca tablice trwania życia, z uwzględnieniem ust. 3, dla wieku ubezpieczonych określonego w myśl ust. 2.

Tablice, o których mowa w ust. 4 są podstawą przyznawania emerytur na wnioski zgłoszone od dnia 1 kwietnia do dnia 31 marca następnego roku kalendarzowego, z uwzględnieniem ust. Jeżeli jest to korzystniejsze dla ubezpieczonego, do ustalenia wysokości emerytury zgodnie z ust. 1 stosuje się tablice trwania życia obowiązujące w dniu, w którym ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a i 1b oraz w art. 27 ust. 2 i 3.

Zgodnie z treścią art. 173 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Zgodnie z art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Natomiast zgodnie z art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)  okresy składkowe, o których mowa w art. 6,

2)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5,

3)  okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

W myśl art. 174 ust. 3 ustawy, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Natomiast w myśl ust. 7 do obliczenia kapitału początkowego przyjmuje się kwotę bazową wynoszącą 100% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w II kwartale kalendarzowym 1998 r.

Ust. 8 powyższego przepisu, stanowi, że przy obliczaniu kapitału początkowego część kwoty bazowej wynoszącej 24% tej kwoty mnoży się przez współczynnik proporcjonalny do wieku ubezpieczonego oraz okresu składkowego i nieskładkowego osiągniętego do 31 grudnia 1998 r.

Z kolei z mocy art. 15 powyższej ustawy o emeryturach i rentach z FUS podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 tego samego przepisu przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek o emeryturę lub rentę. Z kolei ust 3 tego samego przepisu stanowi, że na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie natomiast z art. 15 ust. 2a cytowanej ustawy, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy. (por uchwałę SN z 7.05.2003 r., III UZP 2/03, OSNAPiUS z 2003 r. nr 14, poz.338)

Zgodnie z przepisem art. 16 ustawy emerytalnej przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat przez okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w ubezpieczeniu.

Jak stanowi § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. Nr 237, poz. 1412) środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Orzeczenia Sądu Najwyższego, jakie zapadły jeszcze na gruncie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku, są zgodne co do tego, że ograniczenie co do środków dowodowych wynikające z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku obowiązujące w postępowaniu przed organem rentowym nie ma zastosowania w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych. Wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi, które sąd uzna za celowe i pożądane. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazano, że w postępowaniu sądowym nie obowiązuje ograniczenie co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty określanych w § 20 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, Lex nr 32696).

Wysokość podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w danych okresach, przyjmowana dla potrzeb ustalenia wysokości świadczeń emerytalno-rentowych, wynikać musi z niebudzących żadnych wątpliwości, spójnych i precyzyjnych dowodów (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, z dnia 3 grudnia 2015 r. .III AUa 1088/15 LEX nr 1960794).

W sprawach emerytalno – rentowych wyliczenie wysokości świadczenia może nastąpić jedynie na podstawie zarobków faktycznie otrzymanych i to tych, od których istniał obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne, co wynika jednoznacznie z treści art.15 ww. Ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W postępowaniu cywilnym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych w sprawie o przeliczenie wysokości emerytury możliwe jest dopuszczenie i przeprowadzenie wszelkich dowodów, w tym także dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania samego ubezpieczonego lub innych pracowników. Nie jest jednak możliwe przeliczenie wysokości emerytury w oparciu o jakąś hipotetyczną uśrednioną wielkość wynagrodzenia uzyskiwanego przez ubezpieczonego, bowiem uśrednione obliczenie wysokości wynagrodzenia nie może oddać indywidualnych cech właściwych dla danego stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 lipca 2007 r., I UK 36/07, Lex nr 390123).

Co za tym idzie, zasada obliczania świadczeń w oparciu o rzeczywiste zarobki nie może zostać zastąpiona domniemaniem wynagrodzenia w danym roku kalendarzowym.

Zgodnie zaś ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z 9 stycznia 1998 r. (II UKN 440/97, Lex nr 34199), przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalenie wynagrodzenia w sposób przybliżony lub prawdopodobny. Prymat nadany dokumentacji pracowniczej prowadzi do gradacji mocy dowodowej polegającej na tym, że dokumentacja ta stanowi podstawę weryfikacji pozostałych dowodów przedłożonych przez strony.

Wysokość uzyskiwanego uposażenia może być zatem ustalana także przy pomocy innych pisemnych środków dowodowych pochodzących od pracodawcy, czy też nawet dowodów pośrednich, nie wyłączając zeznań świadków - aczkolwiek wskazujących wprost na wysokość wynagrodzenia zainteresowanego (wyrok Sądu Najwyższego z 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, Lex 32696; wyrok Sądu Najwyższego z 14 czerwca 2006 r., I UK 115/06, Lex 303869). Przy czym nie jest możliwe obliczanie wysokości emerytury wyłącznie na podstawie twierdzeń ubezpieczonego. Twierdzenia te muszą być udowodnione.

Sąd Okręgowy w Łodzi podziela cytowane stanowiska, jak i stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 3 września 2013 roku, III AUa 303/13 (Lex nr 1366097), że Sąd nie może ustalać wysokości zarobków na podstawie przypuszczeń i uśrednień. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczeń emerytalno-rentowych może być bowiem uwzględnione tylko wynagrodzenie faktyczne uzyskane przez zainteresowanego w danym okresie. Jego wysokość musi być niewątpliwa i bezwarunkowa. Podkreślić bowiem należy, iż stosunek pracy ma zawsze charakter indywidualny, a określone warunki zatrudnienia mają charakter niepowtarzalny, ponieważ zostały wyznaczone pomiędzy pracodawcą a jego konkretnym pracownikiem.

Wskazać należy, że do ustalania podstawy wymiaru świadczeń przyjmuje się zarobki objęte obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Oznacza to, że przyjmuje się te składniki wynagrodzenia, które w rozumieniu przepisów o podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, obowiązujących w danym okresie, podlegały składce na to ubezpieczenie.

Należy również przypomnieć, że w postępowaniach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych sąd nie jest obowiązany do poszukiwania dokumentów zatrudnieniowo - płacowych, o które nie zadbała osoba dochodząca świadczenia ubezpieczeniowego. W związku z tym to na ubezpieczonym spoczywał ciężar dowodzenia i udokumentowania podnoszonych twierdzeń. Przy ustalaniu podstawy wymiaru składki wnioskodawca powinien udowodnić, że w spornym okresie uzyskiwał wynagrodzenie w konkretnie określonej wysokości oraz to, że od wynagrodzenia tego była odprowadzana składka (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.08.2016 r. III AUa 1723/15 LEX nr 2149641).

Rzeczą sądu w sprawach o wysokość emerytury jest dokładne ustalenie wysokości wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w danym okresie. Zarobki za poszczególne miesiące i wybrane lata kalendarzowe wykazane muszą być w sposób nie budzący wątpliwości w ściśle określonej kwotowo wysokości i co do odprowadzonych od nich składek na ubezpieczenie społeczne. Nie można natomiast przyjmować wysokości wynagrodzenia opartego wyłącznie na przypuszczeniach, czy też twierdzeniach ubezpieczonego, jak też dowodach niejasnych. Przepisy prawa ubezpieczeń społecznych są normami bezwzględnie obowiązującymi i nie zawierają unormowań pozwalających na ustalanie wynagrodzeń w sposób przybliżony (tak trafnie wyrok SA w Łodzi z 19.10.2016 r., III AUa 2185/15LEX nr 2152862).

W zakresie urlopów bezpłatnych, których pozwany dodatkowo nie uwzględnił w zaskarżonej decyzji kapitałowej z dnia 21 stycznia 2022 r., a mianowicie: od 10 do 13 maja 1984 r. (pismo z dnia 16 maja 1984 r. - k. 6 akt emerytalnych) oraz od 1 stycznia 1990 r. do 10 kwietnia 1990 r., a w tym; po powrocie z pracy za granicą dojazd i rozliczenie w dniach 1 i 2 stycznia 1990 r., korzystanie z urlopu dewizowego od 3 stycznia 1990 r. do 27 marca 1990 r., a następnie z urlopu bezpłatnego od 28 marca 1990 r. do 10 kwietnia 1990 r. (zaświadczenia macierzystego zakładu pracy k. 7 akt kapitałowych), to, ze względu na realia badanej sprawy, należy przypomnieć, że status prawny pracownika skierowanego do pracy za granicą i na ten czas korzystającego z urlopu bezpłatnego u macierzystego pracodawcy ukształtowały przepisy rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (t.j. Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze zm., dalej jako rozporządzenie).

Wymienione rozporządzenie zostało wydane na podstawie art. 298 k.p., który w § 1 stanowił, że Rada Ministrów w porozumieniu z ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową może określić w drodze rozporządzenia w sposób szczególny niektóre prawa i obowiązki pracowników zatrudnionych w niektórych działach służby państwowej, w jednostkach wojskowych, w zakładach służby zdrowia, a także pracowników zatrudnionych za granicą przez polskie przedsiębiorstwa.

Przypomnienie to jest celowe dlatego, że fakt wydania wskazanego rozporządzenia na podstawie art. 298 k.p. oznaczał wyłączenie w stosunku do pracowników skierowanych do pracy za granicą i objętych rozporządzeniem, przepisów Kodeksu pracy (bądź innych ustaw) w sprawach uregulowanych tym aktem, chyba że rozporządzenie odsyłało wyraźnie do ich stosowania w określonym zakresie. Przepisy wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 298 k.p. stanowiły (w przedmiocie nimi uregulowanym) unormowania całościowe.

Przepisy omawianego rozporządzenia miały zastosowanie do wszystkich pracowników kierowanych do pracy za granicą przez jednostki wskazane w jego § 2 ust. 1 i określone wspólnym mianem „jednostek kierujących”. Jednostką kierująca mógł być też macierzysty zakład pracy, tj. eksporter, który będąc jednostką prowadzącą działalność gospodarczą zawarł z kontrahentem zagranicznym kontrakt na realizację budowy (usługi) eksportowej i kierował do pracy za granicą swoich pracowników w ramach odrębnej umowy zwartej zgodnie z przepisami rozporządzenia (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1994 r., I PZP 44/93, OSNCP 1994 nr 7-8, poz. 140 oraz wyrok z dnia 22 maja 1979 r., I PRN 59/79, OSNCP 1979 nr 12, poz. 245).

Jeżeli jednostka kierująca chciała zawrzeć umowę o pracę za granicą z osobą, która była pracownikiem innego zakładu, to musiała od tego zakładu pracy uzyskać na to zgodę (§ 2 ust. 2).

Kwestię kwalifikacji prawnej okresów urlopów bezpłatnych udzielanych pracownikowi świadczącemu pracę za granicą na podstawie czasowych delegacji na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 22 maja 2013 r., III UZP 1/13 (OSNP 2013 nr 21 - 22, poz. 255) stwierdzając, że okres urlopu bezpłatnego udzielonego pracownikowi w macierzystym zakładzie pracy w wymiarze równym liczbie nieudzielonych w czasie zatrudnienia za granicą dni wolnych od pracy, przewidziany w § 9 ust. 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicę w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (t.j. Dz.U. z 1986 r. Nr 19, poz. 101 ze zm., od dnia 10 lipca 1990 r. § 10 ust. 4 tego rozporządzenia, t.j. Dz.U. z 1990 r. Nr 44, poz. 259 ze zm.), nie stanowi okresu składkowego przewidzianego w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS.

W uzasadnieniu uchwały zauważono, że okres urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie § 9 ust. 4 rozporządzenia stanowił w zatrudnieniu u macierzystego pracodawcy okres urlopu bezpłatnego, a jako taki pozostawał bez wpływu nie tylko na prawo, lecz także na wysokość świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego. Okres ten w zakresie ubezpieczenia społecznego nie był okresem składkowym ani nieskładkowym; dla ubezpieczenia społecznego był to okres obojętny. Między macierzystym pracodawcą a pracownikiem korzystającym z urlopu bezpłatnego trwał stosunek ubezpieczenia społecznego, istniejący od nawiązania stosunku pracy do jego ustania (art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych, t.j. Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.), jednak w ramach tego stosunku status pracownika korzystającego z urlopu bezpłatnego rozpatrywany jako okres, w którym nie był zobowiązany do wykonywania pracy i nie otrzymywał świadczeń ze stosunku pracy lub z nimi związanych ani też ich surogatów, analizowany w świetle art. 6 ust. 2 lit. a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, nie był i nie może być obecnie uznany za okres zatrudnienia ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 sierpnia 1973 r. I PR 408/73, OSNCP 1974 nr 5, poz. 96; z dnia 7 października 1998 r., II UKN 334/98, OSNAPiUS 1999 nr 21, poz. 694 i uchwałę z dnia 12 czerwca 2002 r., III UZP 4/02, OSNAPiUS 2002 nr 24, poz. 601).

Bez względu na sposób pojmowania pojęcia „zatrudnienie”, które można rozumieć wąsko, jako aktywną realizację stosunku pracy przez jej świadczenie, albo szeroko, jako trwanie prawnego stosunku pracy, użyte w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o emeryturach i rentach z FUS pojęcie „zatrudnienia” zwężono do kręgu tych tylko zatrudnień, w czasie których pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego. Sąd Najwyższy zwrócił też trafną uwagę na to, że na podstawie szczególnej regulacji przepisu § 15 rozporządzenia (w tekście ustalonym od dnia 10 lipca 1990 r. - § 16 tego rozporządzenia), w czasie urlopu bezpłatnego przypadającego po okresie skierowania do pracy za granicę w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem, pracownik zachowywał dla siebie i członków rodziny prawo do świadczeń społecznej służby zdrowia i do zasiłków rodzinnych oraz przysługujące mu prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Gdyby okres, o którym mowa był okresem ubezpieczenia (składkowym lub nieskładkowym), taka regulacja byłaby oczywiście zbędna (zob. też wyrok SN z 18.03.2015 r., I UK 269/14, Legalis nr 1263250).

Sąd Okręgowy w całości podziela przytoczony wyżej pogląd Sądu Najwyższego, traktując go jako własne stanowisko w sprawie. W efekcie należy uznać, że pozwany poprawnie nie uwzględnił okresów urlopu bezpłatnego w zaskarżonej decyzji kapitałowej z dnia 21 stycznia 2022 r. Ostatecznie zresztą wnioskodawca po wykonaniu hipotetycznego przeliczenia jego kapitału początkowego przez pozwanego nie podnosił zarzutów w tym zakresie, ale w całości zgodził się wyliczeniami pozwanego.

Jeśli chodzi o zarobki powoda uzyskane za pracę za granicą, to Sąd zważył, że w wyroku z 4 marca 2010 r., II UK 306 /09, Sąd Najwyższy wskazał że podstawę wymiaru emerytury pracownika skierowanego do pracy za granicą przed 1 stycznia 1991 roku stanowi wynagrodzenie zastępcze, o którym mowa w § 10 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent ( Dz.U. z 1989 roku nr 11 pozycja 63; zmienionego rozporządzeniem z dnia 5 października 1990 roku zmieniającego niektóre przepisy w sprawie ustalania podstawy wymiaru emerytury i rent -Dz.U. nr 71 pozycja 418).

Przypomnieć należy, że zgodnie z § 10 tego rozporządzenia, jeżeli w okresie, z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru, pracownik był zatrudniony za granicą, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia:

1) kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju, albo

2) jeżeli okres zatrudnienia za granicą przypada przed dniem 1 stycznia 1991 r. - kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę.

Podstawa wymiaru emerytury, a w tym wypadku, kapitału początkowego za okresy pracy za granicą przypadające przed dniem 1 stycznia 1999 roku może być zatem ustalana wyłącznie w oparciu o tzw. wynagrodzenie zastępcze, to jest wynagrodzenie należne pracownikowi zatrudnionemu w tych okresach w kraju w takim samym lub podobnym charakterze, w jakim pracownik był zatrudniony przed wyjazdem za granicę, o czym stanowi § 10 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytury i rent ( Dz.U. z 1989 roku nr 11 pozycja 63 z późniejszymi zmianami ).

Żadne odmienne regulacje, które pozwalały przyjmować za podstawę składek wynagrodzenie faktycznie wypłacone w czasie pracy za granicą nie wynikały ani z rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 roku w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (Dz.U. 1990 nr 44 pozycja 259 ze zm.), ani uchwały nr 71 Rady Ministrów z dnia 3 maja 1989 roku w sprawie zasad wynagradzania oraz przyznawania innych świadczeń związanych z pracą pracownikom skierowanym do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług eksportowych (M.P. nr 14 pozycja 106). Innymi słowy, uprawnione jest stwierdzenie, że przepis § 10 rozporządzenia, dotyczący podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne zatrudnianych za granicą, stanowi regulację szczególną i samodzielną, skoro wprowadza inną niż powszechna podstawę wymiaru składek obowiązującą dla zatrudnianych w kraju. Skoro ustawodawca w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent z dnia 1 kwietnia 1985 roku zmienionym rozporządzenia z dnia 11 lutego 1989 roku w § 10 postanowił, że jeżeli w okresie z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru pracownik był zatrudniony za granicą, to do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się te kwoty, od których za te okresy opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne w kraju.

Mając na uwadze poczynione powyżej rozważania Sąd Okręgowy uznał, że odwołujący w sposób należyty wykazał w niniejszym postępowaniu wysokość oskładkowanych zarobków rocznych w spornych latach 1984-1989. W zaświadczeniu o wynagrodzeniu i zatrudnieniu z dnia 29 kwietnia 2002 r. (k. 23 akt kapitałowych) dotyczącym okresu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w S. wskazano jakie były kwoty rocznych oskładkowanych zarobków ubezpieczonego w badanym okresie w latach 1984-1989. Kwoty te odpowiadają oryginalnym kartom wynagrodzeń z lat 1984-1989. Brak jest zatem podstaw do przyjęcia innej metody obliczania rocznego wynagrodzenia za sporne lata. W ocenie Sądu w należało tym samym uwzględnić w/w zarobki roczne. W konsekwencji Sąd zobowiązał ZUS do wyliczenia wwpw kapitału początkowego w najkorzystniejszym wariancie przy uwzględnieniu rocznych zarobków skarżącego z lat 1984-1989 wynikających z zaświadczenia o wynagrodzeniu i zatrudnieniu z dnia 29 kwietnia 2002 r. i załączonych do akt sprawy oryginalnych kart wynagrodzeń.

Zgodnie z hipotetycznym przeliczeniem kapitału początkowego wnioskodawcy z uwzględnieniem w/w zarobków z lat 1984 -1989, najkorzystniejszy wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyliczony z 10 lat kalendarzowych z okresu 1977 -1986 wyniósł 148,32% a zatem jest on korzystniejszy od wynikającego ze spornej decyzji kapitałowej z dnia 21 stycznia 2022 r., w której tenże wskaźnik wyniósł 145,76% z 10 kolejnych lat kalendarzowych 1975-1984. Kwota hipotetycznie wyliczonego kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999r. wyniosła 160 894,47 zł i również jest korzystniejsza od kwoty kapitału wynikającej ze spornej decyzji kapitałowej z dnia 21 stycznia 2022 r., zgodnie z którą tenże kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 r. wyniósł 158 865,08 zł. Kwota hipotetycznego zwaloryzowanego kapitału początkowego ustalonego na dzień przyznania prawa do emerytury, tj. 1 grudnia 2021 r., wyniosła zaś 818 871,16 zł i jest ona także korzystniejsza niż przyjęta w spornej decyzji emerytalnej z dnia 26 stycznia 2022 r., zgodnie z którą wynosi ona 808 542,61 zł. Z hipotetycznych wyliczeń pozwanego wynika także, że kwota hipotetycznej emerytury obliczonej zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 26 ustawy emerytalnej na dzień przyznania emerytury, tj. 1 grudnia 2021 r., wynosi 4 882,10 zł, podczas gdy w spornej decyzji emerytalnej z dnia 26 stycznia 2022 r. wynosi ona 4 831,37 zł. Powyższe hipotetyczne wyliczenie zostało dokonane przez organ rentowy, przy czym wnioskodawca nie tylko nie kwestionował tego wyliczenia, ale na ostatnim terminie rozprawy wprost oświadczył, że całkowicie się z nim zgadza (e-protokół roxzprawy z 11.10.2022 r., zapis: 00:01:01).

Sąd z urzędu również nie znalazł powodów do podważenia hipotetycznych wyliczeń pozwanego organu rentowego, których poprawność matematyczna nie nasuwa jakichkolwiek zastrzeżeń.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 21 stycznia 2022 r. i ustalił wysokość kapitału początkowego S. A. na kwotę 160.894,47 zł, przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego w wysokości 148,32%, ustalonego z lat 1977-1986, oraz zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 26 stycznia 2022 roku i zobowiązał Zakład Ubezpieczeń Społecznych do ustalenia wysokości emerytury S. A. z uwzględnieniem wyżej wskazanej kwoty kapitału początkowego.

A.P.