Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Świeciu – VI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w Tucholi wyrokiem z dnia 28 lutego 2013 roku po rozpoznaniu sprawy z powództwa K. P. przeciwko Powiatowi T. o zapłatę :

-utrzymał w mocy w całości wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Tucholi z dnia 13.12.2012 roku w sprawie I C 737/12.

K. P. wniósł o zasądzenie od Powiatu T. kwoty 425 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 września 2012 roku do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu. W uzasadnieniu podał, że uiścił w trybie administracyjnym opłatę w wysokości 500 zł za wydanie karty pojazdu, przy pierwszej rejestracji pojazdu używanego w Polsce. Powód powołał się na niezgodność przepisu rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku, na podstawie którego opłata została pobrana, z przepisami ustawy z dnia 20 czerwca 1997 roku – Prawo o ruchu drogowym i z Konstytucją, o czym orzekł Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 17 stycznia 2006 roku. Zdaniem powoda należna opłata winna wynosić 75 zł, ale pomimo wezwania do zapłaty pozwany nie zwrócił nadpłaconej kwoty w wysokości 425 zł. Powód w pozwie powołał się na art. 410 §2 k.c.

W dniu 13 września 2012 roku Sąd wydał wyrok zaoczny, w którym uwzględnił powództwo w całości, zasądzając od pozwanego kwotę 425 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 14 września 2012 roku wraz z kosztami procesu w kwocie 107 zł.

Pozwany w sprzeciwie od wyroku zaocznego wniósł o jego uchylenie i odrzucenie pozwu w całości oraz zasądzenie kosztów procesu, podnosząc zarzut niedopuszczalności drogi sądowej. Zdaniem pozwanego zmienił się stan prawny, albowiem od dnia 1 stycznia 2010 roku weszła w życie ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 roku. Ustawa ta zawiera definicję środków publicznych, do których należy opłata za wydanie karty pojazdu, do których z kolei zastosowanie mają przepisy kodeksu postępowania administracyjnego oraz ustawy ordynacja podatkowa. Jest to zatem tryb szczególny administracyjny, który wyłącza drogę postępowania przed sądem powszechnym.

W przypadku nieuwzględnienia powyższego zarzutu pozwany podnosił, że nie mógł nie stosować wskazanego przez powoda rozporządzenia, który obowiązywał wówczas w porządku prawnym i brak było innego przepisu, który wskazywałby na obowiązek pobierania innej opłaty, niż wskazana w okolicznościach sprawy. Ponadto pobierana opłata nie była niezależna, skoro podstawa do jej pobrania istniała.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

K. P. w 2004 roku dokonał pierwszej rejestracji w Polsce używanego pojazdu sprowadzonego z innego kraju UE – marki F. (...). Z tego tytułu za wydanie karty pojazdu uiścił w dniu 29 października 2004 roku opłatę administracyjną w kwocie 500 zł.

Pismem z dnia 27 sierpnia 2012 roku powód wezwał pozwanego do zwrotu kwoty 425 zł.

Pozwany w drodze decyzji administracyjnej z dnia 14 września 2012 roku odmówił zwrotu nadpłaty powyższej kwoty.

Powyższy stan faktyczny był niesporny pomiędzy stronami i wynikał z przedłożonych dokumentów.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy uznał za niezasadny zarzut niedopuszczalności drogi sądowej. Powołana regulacja w ustawie o finansach publicznych z 2009 roku, w ocenie Sądu nie wyłącza drogi sądowej, co potwierdził dwukrotnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 maja 2007 roku (sygn. III CZP 35/2007) oraz w uchwale z dnia 06 czerwca 2012 roku (sygn. III CZP 24/12). Dopuszczalność drogi sądowej w sprawie należy domniemywać (art. 2 k.p.c.) i rozumieć stosunkowo szeroko, na co wskazuje orzecznictwo Sądu Najwyższego, z czego wynika konieczność istnienia konkretnego przepisu prawa, który wprost wyznacza dla sprawy drogę administracyjną, jako wyłączną. Brak jest natomiast takiego wskazania dla spraw związanych z opłatami za kartę pojazdu w powołanych przez pozwanego przepisach prawa.

Jednocześnie zdaniem Sądu nie jest dopuszczalne odrzucenie pozwu w sprawie mającej cechy sprawy cywilnej, a powód swoje roszczenie oparł na instytucji nienależnego świadczenia. Ponadto pozwany powołując się na drogę administracyjną na skutek wezwania powoda nie wszczął w tym zakresie żadnej procedury administracyjnej, a nawet na taką procedurę się wcześniej nie powoływał.

Uwzględniając powyższe Sąd Rejonowy odmówił odrzucenia pozwu w rozpoznawanej sprawie.

W ocenie Sądu roszczenie powoda było w całości zasadne. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 czerwca 2010 roku (sygn. akt III CZP 37/10, Lex nr 578583) rozważając kwestię zwrotu nienależnie pobranych opłat za kartę pojazdu stwierdził na wstępie, że rozstrzygnięcie tego zagadnienia wymaga przede wszystkim odpowiedzi na pytanie, czy przepis §1 ust. 1 rozporządzenia z dnia 28 lipca 2003 roku, na podstawie którego została od powoda pobrana opłata za kartę pojazdu zakupionego na terenie państwa należącego do Unii Europejskiej i sprowadzonego do Polski, był zgodny z prawem wspólnotowym. Wskazać bowiem należy, że zasada pierwszeństwa prawa wspólnotowego zobowiązuje nie tylko Sąd danego kraju, ale także organ administracyjny, do stosowania prawa wspólnotowego i odstąpienia od stosowania sprzecznych z nim przepisów prawa wewnętrznego, krajowego (tak m.in. WSA w Warszawie z dnia 4 listopada 2009 roku. sygn. akt 111 SA/Wa 832/09, Lex nr 550223), niezależnie od wyroku polskiego Trybunału Konstytucyjnego, który odroczył utratę mocy obowiązującej przepisów rozporządzenia, w drodze wyroku z dnia 17 stycznia 2006 roku, w sprawie o sygnaturze U 6/04.

W sprawie zgodności odpowiedniego przepisu rozporządzenia z 2003 roku z prawem wspólnotowym Europejski Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu w dniu 10 grudnia 2007 roku w sprawie C-134/07 zajął stanowisko, że art. 90 akapit pierwszy WE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on opłacie takiej, jak przewidziana w §1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku, która to w praktyce była nakładana w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu przywiezionego z innego państwa członkowskiego, lecz nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on tam już zarejestrowany.

Traktat WE jest umową międzynarodową, ratyfikowaną przez RP, która była w odpowiednim trybie ogłoszona w Dzienniku Ustaw. Zgodnie zaś z przepisem art. 91 Konstytucji RP ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana. Także z art. 10 TWE należy wywieść zasadę pierwszeństwa, która nakłada na Sąd krajowy obowiązek pominięcia normy prawa krajowego, jeśli stwierdzi, że jest ona sprzeczna z normą wspólnotową. Zasada ta została wprost sformułowana w dotychczasowym orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Postanowienie z dnia 10 grudnia 2007 roku ma skutek ex tunc, tj. wywołuje skutek od samego początku obowiązywania niezgodnego z prawem wspólnotowym przepisem. W świetle tego nakładanie opłaty za kartę pojazdu było od samego początku sprzeczne z prawem unijnym. Oznacza to. że kupujący pojazd i rejestrujący go po raz pierwszy w Polsce, nie był w ogóle zobowiązany do uiszczenia tej opłaty. Bez znaczenia zatem na roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozostaje odroczenie obowiązywania w mocy przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 17 stycznia 2006 roku.

Sąd Rejonowy jednocześnie zważył, że powyższe postanowienie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10 grudnia 2007 roku odnosi się do pełnej wysokości opłaty pobieranej za kartę pojazdu w kwocie 500 zł, a nie jej części czy różnicy pomiędzy kwotami pobieranymi w tym przedmiocie poprzednio i obecnie. Po pierwsze. Trybunał uznał za sprzeczne z prawem wspólnotowym pobieranie opłaty w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu samochodowego, przywiezionego z innego kraju członkowskiego UE w sytuacji, gdy opłata taka nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on już tam zarejestrowany. Po drugie, skoro dany przepis uznano za sprzeczny i z tego powodu nie mógł być on stosowany, to na dzień faktycznego uiszczenia przez osoby rejestrujące pojazdy w Polsce pełnej opłaty 500 zł, nie było skutecznego przepisu, który ustalałby wysokość jakiejkolwiek opłaty za tą czynność rejestracyjną. Zatem spełnione wówczas świadczenie było nienależne.

Sąd Rejonowy w konsekwencji uznał, że zostały spełnione przesłanki z art. 410 §2 k.c. w zakresie zgłoszonego roszczenia, dlatego zgodnie z art. 347 k.p.c. wyrok zaoczny utrzymał w mocy w całości.

Wyrok Sądu Rejonowego zaskarżył apelacją w całości pozwany zarzucając:

- naruszenie art. 199 §1 pkt 1 k.p.c. poprzez jego nie zastosowanie;

- naruszenie 410 §2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie;

- naruszenie art. 2 §1 k.p.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie;

- naruszenie art. 2 §3 k.p.c. poprzez jego nie zastosowanie.

Wskazując na powyższe zarzuty pozwany wnosił o :

- uchylenie wyroku w całości i odrzucenie pozwu,

ewentualnie

- zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za pierwszą instancję wg norm przepisanych,

- zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Powód w odpowiedzi na apelację wnosił o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu.

S ą d O k r ę g o w y z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e :

Apelacja nie jest zasadna. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego zaoferowanego w toku postępowania przez strony bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 §1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne.

Przystępując do rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności rozpoznał zarzut nieważności postępowania z uwagi na niedopuszczalność drogi sądowej (art. 379 pkt 1 k.p.c. w zw. z art. 199 §1 k.p.c. oraz art. 2 k.p.c.)

Pozwany podnosił, że z dniem 01.01.2010 roku weszła w życie ustawa z dnia 27.8.2009 roku o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 roku, nr 157, poz.1240), która w art. 60 zawiera definicję środków publicznych stanowiących niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno – prawnym, a punkcie 7 art. 60 mieści się opłata objęta żądaniem pozwu, gdyż stanowiła dochód pobierany przez samorządową jednostkę budżetową na podstawie odrębnych przepisów. Jednocześnie w art. 67 tej ustawy przewidziano, że do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą ustawą stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku – Kodeks postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa. Natomiast zgodnie z art. 115 ustawy z dnia 27.8.2009 roku – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych, do spraw dotyczących niepodatkowych należności budżetowych, o których mowa w art. 60 ustawy o finansach publicznych, wszczętych i nie zakończonych decyzją ostateczną przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższa regulacja nie wyłącza drogi sądowej, którą zgodnie z art. 2 k.p.c. należy domniemywać i jest ona rozumiana szeroko, a jej granicą jest wyraźny przepis prawa, który wprost przewiduje dla konkretnej kategorii spraw jedynie drogę administracyjną.

W tym miejscu przywołać należy pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24.6.2010 roku w sprawie IV CSK 554/09 (publ. Lex nr 738131), że nie jest uzasadnione odrzucenie pozwu ze względu na niedopuszczalność drogi sądowej w sprawie nie mającej cech sprawy cywilnej, jeżeli powód przedstawił okoliczności i zdarzenia, które mogą stanowić cywilnoprawne źródło jego żądań.

Powód w pozwie jako podstawę faktyczną swojego żądania wskazuje pobranie przez pozwanego bez podstawy prawnej opłaty, wskutek czego pozwany stał się bezpodstawnie wzbogacony, czyli roszczenia o zwrot tej kwoty od pozwanego upatruje w przepisach prawa cywilnego, art. 405 i nast. k.c. Natomiast przytoczone przez pozwanego przepisy ustawy o finansach publicznych z 27.8.2009 roku regulują kwestię pobierania opłat.

W powyższej sprawie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 06 czerwca 2012 roku w sprawie o sygn. III CZP 24/12 na pytanie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy zadane w analogicznej sprawie zajął stanowisko, że wejście w życie z dniem 1 stycznia 2010 roku ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych ( Dz. U. z 2009 roku, nr 157, poz. 1240), która w art. 60 pkt 7, jako środki publiczne stanowiące niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publiczno – prawnym wymienia: „dochody pobierane przez państwowe i samorządowe jednostki budżetowe na podstawie innych ustaw”, a w art. 67 do spraw dotyczących należności, o których mowa w art. 60, nieuregulowanych niniejszą ustawą przewiduje stosowanie przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm. ⁵⁾) i odpowiednio przepisów działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm. ⁶⁾), nie spowodowało niedopuszczalności drogi sądowej w sprawach o zwrot nienależnie pobranych opłat za karty pojazdu na podstawie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 roku w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu (Dz. U. z 2003 roku, nr 137, poz. 1310)

Z powyższego względu zarzut niedopuszczalności drogi sądowej uznać należy za niezasadny.

W dalszej kolejności rozpoznaniu podlegał zarzut naruszenia w wyroku art. 410 §2 k.c.

W kwestii zgodności §1 ust.1 rozporządzenia z 2003 r. z prawem wspólnotowym wypowiedział się na pytanie prejudycjalne Sądu Rejonowego w Jaworznie Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który postanowieniem z dnia 10 grudnia 2007 roku, sygn. akt C-134/07 (Dz. U. UE C 64, poz. 15), orzekł, że art. 90 akapit pierwszy WE należy interpretować w ten sposób, że sprzeciwia się on opłacie, takiej jak ta przewidziana w §1 ust.1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 28 lipca 2003 r. w sprawie wysokości opłat za kartę pojazdu, która to opłata w praktyce jest nakładana w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu samochodowego przywiezionego z innego państwa członkowskiego, lecz nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on tam już zarejestrowany.

Postanowienie to ma skutek ex tunc, tj. wywołuje skutek retroaktywny. W świetle tego postanowienia nakładanie opłaty za kartę pojazdu było sprzeczne z prawem unijnym i było z nim sprzeczne od samego początku. Oznacza to, że kupujący nie był w ogóle zobowiązany do uiszczenia tej opłaty. Bez wpływu zatem na rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozostaje odroczenie obowiązywania mocy przepisów rozporządzenia z 2003 r. o opłacie za wydanie karty pojazdu przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17 stycznia 2006 r., sygn. akt U 6/04.

Zauważyć trzeba, że postanowienie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej odnosi się do pełnej wysokości opłaty za kartę pojazdu w kwocie 500 zł, a nie jedynie do różnicy 425 zł pomiędzy kwotami określonymi w rozporządzeniach z 2003 i 2006 roku.

Trybunał Sprawiedliwości uznał bowiem za sprzeczną z prawem unijnym (wspólnotowym) opłatę nakładaną w związku z pierwszą rejestracją używanego pojazdu samochodowego przywiezionego z innego państwa członkowskiego w sytuacji, w której opłata taka nie jest nakładana w związku z nabyciem w Polsce używanego pojazdu samochodowego, jeśli jest on tam już zarejestrowany.

Zważyć jednocześnie należy, że sprzeczność przepisów rozporządzeń krajowych z prawem wspólnotowym, wywoływało skutek nieważności tych rozporządzeń ex tunc, dlatego odroczenie przez Trybunał Konstytucyjny utraty mocy obowiązującej przepisów prawa, nie ma znaczenia dla ich nieważności od samego początku.

Z tytułu naruszenia prawa unijnego wchodzi w grę odpowiedzialność odszkodowawcza. Powód jednak nie nawiązuje do tej podstawy odpowiedzialności, a zgłoszone roszczenie - żądanie zapłaty określonej kwoty - oparł na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, przytaczając stan faktyczny dla wykazania przesłanek bezpodstawnego wzbogacenia i te przesłanki wykazywał.

Powyższe pozostaje w zgodności ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 2 czerwca 2010 roku (sygn. akt III CZP 37/10, OSNC 2011/1/2, LEX nr 578583,Biul.SN 2010/6/9).

Podzielając powyższą ocenę wyrażoną przez Sąd Najwyższy Sąd Okręgowy uznał, że powód wykazał zaistnienie podstawy domagania się zwrotu nienależnie pobranej opłaty na podstawie art. 410 §2 k.c.

W przedmiotowej sprawie Sąd Rejonowy oraz rozpoznający apelację Sąd Okręgowy związany był żądaniem pozwu ograniczonym do zasądzenia jedynie kwoty 425 zł, przyjmując jako datę popadnięcie pozwanego w opóźnienie datę dnia następnego od wezwania pozwanego pismem do zwrotu uiszczonej opłaty (art. 455 k.c. w zw. z art. 481 k.c.)

W konsekwencji Sąd Rejonowy zgodnie z art. 347 k.p.c. po przeprowadzeniu rozprawy na skutek sprzeciwu pozwanego od wyroku zaocznego, prawidłowo orzekł o utrzymaniu wyroku zaocznego w mocy.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy apelację jako niezasadną oddalił. (art. 385 k.p.c.)

Jednocześnie zgodnie z art. 108§ 1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda zwrot kosztów procesu za drugą instancję w wysokości 60 zł według 50% stawki minimalnej wynagrodzenia radcy prawnego zastępującego powoda w tym postępowaniu (§12 ust.1 pkt 1 i §6 pkt 1 w zw. z §2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1349 ze zm.)