Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Arkadia Wyraz - Wieczorek

Sędzia SO Lucyna Morys - Magiera

Sędzia SO Andrzej Dyrda (spr.)

Protokolant Iwona Reterska

po rozpoznaniu w dniu 27 sierpnia 2014 r. w Gliwicach na rozprawie

sprawy z powództwa M. P. i B. P.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 17 lutego 2014 r., sygn. akt I C 1443/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od każdego z powodów na rzecz pozwanej kwoty po 1.200 zł (tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSO Andrzej Dyrda SSO Arkadia Wyraz - Wieczorek SSO Lucyna Morys - Magiera

UZASADNIENIE

Powodowie M. P. i B. P., po ostatecznym sprecyzowaniu swojego stanowiska, domagali się zasądzenia od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz każdego z powodów kwoty po 30.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 kwietnia 2013 r. i na rzecz każdego z powodów ustawowe odsetki od kwot po 10.000 zł za okres od dnia 29 kwietnia 2013 r. do 20 czerwca 2013 r., a także zwrotu kosztów procesu tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę wywołanego śmiercią Z. K..

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, podnosząc, że wypłacone przez niego zadośćuczynienie są odpowiednie do okoliczności przedmiotowej sprawy.

Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej wyrokiem z dnia 17 lutego 2014r. oddalił powództwo oraz zasądził od powodów solidarnych M. P. i B. P. na rzecz pozwanego (...) Spółki Akcyjnej w W. kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Orzeczenie to poprzedził ustaleniem, że 12 czerwca 2012 r. doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego Z. K. doznała obrażeń ciała. Kierujący pojazdem zbliżając się do przejścia dla pieszych nie zastosował się do obowiązku zachowania szczególnej ostrożności, jak również nie udzielił pierwszeństwa pieszej znajdującej się na przejściu dla pieszych. Brak było przy tym podstaw do przyjęcia, iż Z. K. naruszyła zasady ruchu drogowego. Z. K. została przewieziona do szpitala. Zmarła w dniu 14 lipca 2012r.

Wyrokiem z dnia 15 stycznia 2013 r. Sąd Rejonowy w Rudzi Śląskiej, Wydział VI Karny, w sprawie o sygn. akt VI K 696/12 uznał A. M. za winnego przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. i wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 4 lat, oddając go w tym czasie pod dozór kuratora. Sąd orzekł również wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 2 lat.

Sprawca wypadku A. M. był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej u pozwanego, który z tego tytułu ponosi odpowiedzialność za powstałą szkodę.

Pismem z dnia 22 marca 2013 r. powodowie zwrócili się do ubezpieczyciela o wypłatę zadośćuczynienia w odpowiedniej kwocie jako najbliższym członkom rodziny zmarłej w wypadku komunikacyjnym Z. K.. M. P. i B. P. zwrócili się do dobrowolnej zapłaty kwoty po 40.000 zł na rzecz każdego z nich.

W toku postępowania likwidacyjnego pozwany przyznał powodom kwotę w wysokości 4 500 zł tytułem zwrotu kosztów nagrobka oraz kwotę 1.000 zł tytułem zwrotu kosztów zwyczajowego przyjęcia (stypy).

Pismem z dnia 20 czerwca 2013 r. pozwany poinformował powodów, iż przyznał B. P. kwotę 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia po zgonie ciotki męża, a M. P. kwotę 10.000 zł po zgonie ciotki.

Postanowieniem z dnia 17 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej stwierdził, iż spadek po Z. K., zmarłej w dniu 14 lipca 2012 r. w S., ostatnio stale zamieszkałej w R. nabyli na podstawie testamentu notarialnego z dnia 26 kwietnia 2001 r. sporządzonego w Kancelarii Notarialnej w R. w dniu 25 stycznia 2013 r. jej bratanek M. P. oraz B. P. po ½ części każda.

Powodowie nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego z Z. K.. Powód utrzymywał kontakt ze swoją ciotką od czasów dzieciństwa, natomiast powódka odkąd poznała swojego męża. Odwiedzali się przynajmniej raz na tydzień. W czasie pobytu Z. K. w szpitalu po wypadku komunikacyjnym, powodowie odwiedzali ją codziennie. Rodzina była ze sobą bardzo zżyta. Zmarła spędzała święta z powodami. Wyjeżdżali też razem na wycieczki. Powodowie pomagali zmarłej w czynnościach życia codziennego, gdyż Z. K. bardzo przeżyła śmierć swojego męża. Oprócz powoda zmarłej pomagała również kuzynka M. P.. Małżonkowie P. przeżyli śmierć ciotki. Powód nie korzystał jednak z pomocy psychologa, natomiast powódka jako nauczycielka z zawodu przeszła już szkolenie z psychologiem. Po śmierci ciotki powodowie szukali jej przodków. Zrezygnowali także z zaplanowanego wcześniej wyjazdu wakacyjnego.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy zakwalifikował roszczenie powodów w oparciu o art. 446 § 4 k.c. Wskazując przy tym, że uprawnionym do żądania kompensaty na podstawie art. 446 § 3 i § 4 k.c. są wyłącznie członkowie najbliższej rodziny zmarłego (a nie każda osoba bliska), sąd uznał, że o zaliczeniu do kręgu najbliższej rodziny nie decyduje stopień pokrewieństwa, lecz istniejący faktycznie stosunek bliskości pomiędzy osobami pozostającymi w relacjach rodzinnych. W ocenie Sądu umożliwia to, w pewnych okolicznościach, zaliczyć do tego kręgu dalszych zstępnych i wstępnych, macochę lub ojczyma, konkubentów, jak również dziecko pozostające w rodzinie zastępczej.

W dalszej części Sad wskazał, ze odpowiedzialność pozwanej w niniejszej sprawie nie budziła wątpliwości. Sporna była jedynie zasada i wysokość zadośćuczynienia.

Sąd wskazał, że kompensacie określonej w art. 446 § 4 k.c., podlega doznana krzywda, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny. Wskazując na kompensacyjną funkcję zadośćuczynienia, stwierdził, że przyznana suma pieniężna powinna wynagrodzić doznane cierpienia fizyczne i psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć. Jej wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. Nadto, sąd wskazał, że przyznane zadośćuczynienie dotyczy rekompensaty za naruszenie dobra osobistego jakim jest prawo do życia w szeroko rozumianej rodzinie. Przedmiotem ochrony jest samo istnienie więzi emocjonalnej łączącej osoby bliskie.

W ocenie Sądu, miarkując zadośćuczynienie, należy uwzględnić między innymi wstrząs psychiczny i cierpienia moralne wywołane śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki po jej śmierci, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem śmierci osoby bliskiej, stopień, w jakim pokrzywdzony będzie umiał odnaleźć się w nowej rzeczywistości i zdolność do jej zaakceptowania, czy też wiek pokrzywdzonego. Sąd wskazał, że postępowanie dowodowe przeprowadzone w niniejszej sprawie nie wykazało, że śmierć Z. K. spowodowała u powodów szok, ani też nie zostali objęci pomocą lekarską w zakresie m.in. pomocy psychologicznej. Także sam fakt, iż Z. K. sporządziła testament w którym powołała powodów do całości spadku po niej nie przesądza o tym, iż powodowie byli dla niej osobami najbliższymi. Powodowie także nie wykazali żadnymi innymi środkami dowodowymi, iż śmierć Z. K. wpłynęła negatywnie na ich życie i wywołała poczucie pustki i osamotnienia.

Ustalając wysokość zadośćuczynienia, Sąd uwzględnił wysokość minimalnego wynagrodzenie za pracę oraz wysokość przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Uwzględniając te wartości, Sąd wskazał, że pozwany wypłacił powodom kwotę, która stanowi niemal sześciokrotność minimalnego wynagrodzenia oraz przekracza o około dwa i pół razy wysokość przeciętnego wynagrodzenia. W ocenie Sądu wypłacona przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego kwota zadośćuczynienia jest odpowiednia i w pełni kompensuje odniesione przez powodów straty moralne. Małżonkowie P. nadal stanowią rodzinę, która się wspiera, co bez wątpienia pozwala zredukować ujemne następstwa w psychice powodów spowodowane przez nagłą śmierć ciotki.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na mocy art. 98 k.p.c.

Apelację od tego orzeczenia wnieśli powodowie zarzucając naruszenie Zarzucili naruszenie art. 446 § 4 k.c. poprzez błędną wykładnię, polegającą na oczywiście nieodpowiedniej ocenie przyjętych kryteriów ustalenia wysokości zadośćuczynienia w odniesieniu do ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, co skutkowało błędnym uznaniem, iż wypłacona przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego kwota zadośćuczynienia jest odpowiednia i w pełni kompensuje odniesione przez powodów straty moralne; naruszenie prawa procesowego, a to art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów z przekroczeniem granic swobodnej oceny, to jest rażąco zaniżonej kwoty zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej.

Na tych podstawach wnieśli o zmianę wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów kwoty po 30.000 zł zgodnie z żądaniem pozwu, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej do ponownego rozpoznania, nadto o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów postępowania za I i II instancję, według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od każdego z powodów na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zakwalifikował roszczenia powodów przyjmując za podstawę prawną swego rozstrzygnięcia przywołane przepisy prawne, a następnie ustalił wszystkie okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd mają podstawę w zgromadzonym w sprawie materialne dowodowym, który w zakresie dokonanych ustaleń jest logiczny i wzajemnie spójny, natomiast informacje zawarte w poszczególnych źródłach dowodowych nawzajem się uzupełniają i potwierdzają, przez co są w pełni wiarygodne. Ustalenia te Sąd Okręgowy przyjmuje za własne.

Przewidziane w art. 233 k.p.c., ramy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymogami prawa procesowego, doświadczeniem życiowym oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonując wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 14 sierpnia 2012r. III AUa 620/12). Stawiając zatem zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. należy wykazać, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego. Z tych względów za niewystarczające należy uznać przekonanie strony o innej niż przyjęta przez Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i o ich odmiennej ocenie niż ocena dokonana przez Sąd (Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyrokach: z dnia 1 marca 2012r. I ACa 111/12; z dnia 3 lutego 2012r., I ACa 1407/11). Jeżeli zatem Sąd, ze zgromadzonego materiału dowodowego, wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, co ma miejsce w niniejszej sprawie, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, chociażby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne (tak: Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyrokach: z dnia 8 lutego 2012r. (I ACa 1404/11), z dnia 14 marca 2012r. (I ACa 160/12), z dnia 29 lutego 2012r. (I ACa 99/12); a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 17 maja 2012r. VI ACa 31/12).

Nie można również pominąć, iż same, nawet poważne wątpliwości co do trafności oceny dokonanej przez sąd pierwszej instancji, jeżeli tylko nie wykroczyła ona poza granice zakreślone w art. 233 § 1 k.p.c., nie powinny stwarzać podstawy do zajęcia przez sąd drugiej instancji odmiennego stanowiska (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2012r., I UK 347/11).

Powodowie tymczasem w apelacji nie wskazują uchybienia przez Sąd I instancji regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego myślenia, zasadzie doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów.

Ustalenia dokonane przez Sąd Rejonowy na podstawie zgromadzonych w sprawie materiałów dowodowych spełniają określone powyżej wymogi swobodnej oceny dowodowej, a kwestionowane przez powoda odnoszą się wprost do materialnej podstawy roszczenia, a zatem zakwestionowania, że przyznana kwota zadośćuczynienia jest odpowiednia, gdyż nie uwzględnia całokształtu krzywd doznanych przez powodów.

Oceny tej nie zmienia również to, że uzasadnienie wyroku zawiera pewne niejasności, dotyczące ustalenia przez Sąd, czy powodowie byli osobami najbliższymi osobami dla zmarłego. Treść uzasadnienia, w szczególności jego ciągłość logiczna, nie daje jednoznaczne odpowiedzi na sformułowane przez powodów pytanie. Niemniej jednak, pomimo nierozstrzygnięcia (niewyjaśnienia) tego zagadnienia, Sąd uznał, że pozwany w ramach podstawy materialnej roszczenia (art. 446 § 4 k.c.) ponosi odpowiedzialności względem powodów. Również, poczynione przez ten Sąd, rozważania stwierdzające, że wypłacone już świadczenie w wysokości po 10.000 zł, wyczerpuje zakres odpowiedzialności pozwanego, w sposób dorozumiany, wskazuje, że Sąd Rejonowy udzielił odpowiedzi twierdzącej na wskazane powyżej zagadnienie.

Stawiając zarzut naruszenia art. 446 § 4 k.c., powodowie podnieśli nieodpowiednią ocenę przyjętych kryteriów ustalenia wysokości zadośćuczynienia w odniesieniu do ustalonej podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, co skutkowało błędnym uznaniem, iż wypłacona przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego kwota zadośćuczynienia jest odpowiednia i w pełni kompensuje odniesione przez powodów straty moralne. Zarzut ten odnosi się zatem wprost do wysokości przyznanego im zadośćuczynienia.

Niemniej jednak, Sąd Rejonowy, uwzględnił okoliczność, aby wysokość zasądzonego zadośćuczynienia pieniężnego uwzględnia aktualne warunki oraz stopę życiową społeczeństwa kraju, w którym mieszka poszkodowany (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2006r., IV CSK 80/05; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004r., I CK 131/03; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009r., III CSK 62/09). Sąd Okręgowy w pełni również podziela kryteria przyjęte przez ten Sąd, a zatem wysokość średniego miesięcznego wynagrodzenia oraz wysokość minimalnego wynagrodzenia. Porównanie zatem wysokości przyznanego powodom zadośćuczynienia w kwocie po 10.000 zł, przy uwzględnieniu wskazanych powyżej wartości, nie daje podstaw do uznania, że zasądzone zadośćuczynienie jest „nieodpowiednie”.

Poczynione powyżej ustalenie jest o tyle istotne, iż jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 25 lutego 1971 r. (II PR 18/71), wobec braku jednolitych, niezmiennych i porównywalnych kryteriów koniecznym jest uznanie, że określenie wysokości zadośćuczynienia stanowi istotny atrybut sądu merytorycznie rozstrzygającego sprawę w pierwszej instancji. Sąd meritii dysponuje więc w tym zakresie swobodą decyzyjną, natomiast możliwość korygowania wysokości zasądzonego przez ten sąd zadośćuczynienia, jest ograniczona jedynie do sytuacji, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, tj. albo rażąco wygórowane, albo rażąco niskie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 29 listopada 2011r., I ACa 540/11; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 7 maja 2008r., I ACa 199/08; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 lutego 2008r., II AKa 11/08; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 9 sierpnia 2006r. I ACa 161/06; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2005r. II KK 54/05; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 listopada 2004r. I CK 219/04; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 września 1999r. II CKN 477/98; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 1970r. I PR 52/70; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1968r. III PRN 81/68; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1968r. I CR 383/68; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1970r. III PRN 39/70). O rażącym naruszeniu zasad ustalania "odpowiedniego" zadośćuczynienia mogłoby świadczyć przyznanie zadośćuczynienia wręcz symbolicznego zamiast stanowiącego rekompensatę doznanej krzywdy, bądź też kwoty wygórowanej, prowadzącej do niestosownego wzbogacenia się tą drogą. (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 14 lutego 2008r., II AKa 11/08).

Wskazane powyżej okoliczności uniemożliwiają zakwalifikowanie zasądzonego przez Sąd Rejonowy zadośćuczynienia jako rażąco zaniżonego, co z kolei wyklucza możliwość korygowania przez sąd drugiej instancji zasądzonego zadośćuczynienia.

Ze wskazanych powyżej względów apelacja podlegała oddaleniu w oparciu o art. 385 k.p.c., a o kosztach postępowania odwoławczego orzeczono po myśli art. 98 k.p.c. przy uwzględnieniu § 2 ust. 1 w związku z § 6 pkt 5 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 poz. 490) wobec przegrania tego postępowania przez pozwanych w całości, jak również braku podstaw do zastosowania art. 102 k.p.c.

SSO Andrzej Dyrda SSO Arkadia Wyraz - Wieczorek SSO Lucyna Morys - Magiera