Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 stycznia 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 stycznia 2014 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...)Spółki z o.o. w K.

przeciwko L. C.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Gospodarczego w Krakowie

z dnia 24 kwietnia 2013 r. sygn. akt IX GC 891/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu brzmienie:

„I. zasądza od pozwanego L. C. na rzecz strony powodowej (...) Spółki z o.o. w K. kwotę 88.291 zł (osiemdziesiąt osiem tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt jeden złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 11 czerwca 2006 roku do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo w pozostałej części;

III. zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 18.716 zł (osiemnaście tysięcy siedemset szesnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu”;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz strony powodowej kwotę 6.304, 90 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 1385/13

UZASADNIENIE

Strona powodowa (...)spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K. domagała się zasądzenia od pozwanego L. C. kwoty 103.870,70 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 11 czerwca 2006 r. tytułem zwrotu zapłaconego za pozwanego podatku dochodowego od osób fizycznych od podwyższenia kapitału zakładowego powodowej spółki, a nadto wniosła o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 21.04.2010 r. Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu. Pozwany zarzucił, że podwyższenie kapitału zakładowego było operacją księgową, która polegała na przeniesieniu kapitału zapasowego na kapitał zakładowy a zamiarem wspólników było pokrycie podatku przez powodową spółkę z kapitału zapasowego.

Dodatkowo w toku postępowania pozwany zgłosił zarzut przedawnienia roszczenia.

Sąd Okręgowy w Krakowie wyrokiem z dnia 25 stycznia 2011 r. sygn. akt IX GC 339/10 oddalił powództwo i orzekł o kosztach postępowania.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział I Cywilny wyrokiem z dnia 3 czerwca 2011r. sygn. akt I ACa 425/11 oddalił apelację od tego orzeczenia. Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że chociaż podniesione zarzuty, w szczególności kwestionujące podstawę faktyczną wyroku oraz odnoszące się do naruszenia art. 231 k.p.c. są uzasadnione, to apelacja jest bezzasadna, albowiem roszczenie strony powodowej uległo przedawnieniu z uwagi na upływ 3 letniego terminu dla czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że pomimo wadliwości postępowania Sądu I instancji zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

W uwzględnieniu skargi kasacyjnej strony powodowej Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 6 czerwca 2012 r. uchylił ten wyrok Sądu Apelacyjnego i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego. Sąd Najwyższy przyjął, że dochodzone przez stronę powodową roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia nie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, a zatem termin przedawnienia tego roszczenia wynosi dziesięć , a nie trzy lata.

Rozpoznając ponownie sprawę, Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania oraz orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego i kasacyjnego.

W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Apelacyjny stwierdził, że brak było podstaw do czynienia domniemania faktycznego, że zgodną wolą wspólników było pokrycie obciążającego ich podatku ze środków powodowej spółki. Zastosowanie domniemania faktycznego jest możliwe, gdy do wniosku z takiego domniemania nie ma innych hipotez konkurencyjnych, a wniosek nie budzi wątpliwości z uwagi na starannie zebrane dowody. Ta kwestia (zgoda lub brak zgody wspólników na pokrycie podatku ze środków spółki) była tymczasem pomiędzy stronami sporna, dla jej wykazania strona powodowa powoływała się na fakt, że pozostali wspólnicy zwrócili jej podatek, zaś pozwany prezentował inne stanowisko. Sąd Apelacyjny podniósł, że Sąd I instancji „milcząco” zignorował oferowane w tym zakresie wnioski dowodowe, nie wydając żadnego postanowienia, czyniąc ustalenia z odwołaniem się do domniemania faktycznego, gdy domniemanie to pozostawało w sprzeczności ze wspomnianym faktem zwrotu przez pozostałych wspólników na rzecz spółki zapłaconego podatku.

W tym zakresie koniecznym stało się zatem wyjaśnienie podnoszonych przez strony twierdzeń i przeprowadzenie wnioskowanego przez nie postępowania dowodowego. Nadto Sąd Apelacyjny wskazał, że nie wyjaśniono też prawnomaterialnych kwestii związanych z tym, że to wspólnicy byli podatnikami, a spółka z mocy prawa płatnikiem, a w konsekwencji nie wyjaśniono podstawy prawnej oceny czy dług powstał, czy też doszło do zwolnienia z długu lub innych zdarzeń wywołujących skutki cywilnoprawne pomiędzy powodową spółką a wspólnikami.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy , zaskarżonym obecnie wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2013r. sygn. akt IX GC 891/12, Sąd Okręgowy w Krakowie oddalił powództwo.

Za niesporne Sąd uznał, że

- pozwany posiadał 218 udziałów powodowej spółki (21,67%),

- w dniu 24 czerwca 2002 r. wspólnicy jednomyślną uchwałą podwyższyli kapitał o 503.000 zł przez zwiększenie wartości nominalnej każdego udziału z 500 zł do 1000 zł,

- kolejne podwyższenie kapitału zakładowego o 2.213.000 zł nastąpiło na mocy jednomyślnej uchwały z dnia 21 listopada 2002 r. przez zwiększenie wartości udziału z 1.000 zł do 3.200 zł.

- w obu wypadkach podwyższenie kapitału zakładowego nastąpiło z funduszu rezerwowego spółki,

- w treści uchwał brak jest jakichkolwiek zapisów w przedmiocie sposobu pokrycia podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu zwiększenia wartości nominalnej ich udziałów w następstwie podwyższenia kapitału zakładowego spółki, a w szczególności pokrycia go z kapitału zapasowego,

- przy podejmowaniu wyżej opisanych uchwał o podwyższeniu kapitału zakładowego wspólnikami powodowej spółki poza pozwanym byli P. P. (1) i P. D., którego udziały w 2005 r. zostały przeniesione na spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (...) w M.,

- w dniu 15 lipca 2004 r. spółka złożyła w urzędzie skarbowym deklarację PIT – 8A, w której wykazała przychód wspólników z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, w wysokości 591.765 zł oraz należny od tej sumy 15% podatek w wysokości 88.764,80 zł,

- w kolejnej deklaracji złożonej dnia 15 lipca 2004 r. spółka wykazała przychód wspólników 2.603.765 zł i podatek 390.564 zł,

- obydwa przychody z tytułu udziału w zyskach osób prawnych spółka zaksięgowała jako zmniejszenie kapitału zapasowego, a jednocześnie spółka zaksięgowała wzrost kapitału zakładowego lecz tylko o sumy 503.000 zł i 2.213.000 zł,

- powodowa spółka zapłaciła podatek wraz z odsetkami oraz opłatami prolongacyjnymi w łącznej kwocie 479.329,50 zł w okresie od dnia 15 lipca 2004 r. do dnia 18 czerwca 2006 r., z tym że sam podatek został zapłacony do dnia 6 grudnia 2005 r.

- pismami z dnia 12 maja 2006 r. i z dnia 6 lipca 2009 r. strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty odpowiednio kwot 113.403,70 zł i 103.870,70 zł (wyliczonych jako 21,67 % x 479.329,50) zł tytułem zwrotu przypadającej na niego części zapłaconego zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych,

- dodatkowo pismem z dnia 6 lipca 2009 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty odsetek wysokości 81.012,66 zł,

- dopiero w 2008 r. powodowa spółka ujawniła w swoich księgach rachunkowych zobowiązania wspólników z tytułu zapłaconego za nich podatku.

Dodatkowo Sąd Okręgowy ustalił, że w sprawozdaniach finansowych powodowej spółki za 2002 r. i za 2003 r., które były przedmiotem Zgromadzeń Wspólników zatwierdzających jej bilans, w pozycjach dotyczących stanu kapitału zapasowego uwzględniono w następstwie uchwał z dnia 24 czerwca 2002 r. i z dn. 21 listopada 2002 r. zmniejszenie tego kapitału i przeznaczenie środków na kapitał zakładowy odpowiednio w kwotach 591.764,70 zł i 2.603.764,70 zł, a więc z uwzględnieniem kwot należnego podatku dochodowego od osób fizycznych.

Wspólnicy powodowej spółki z tym czasie nie zgłaszali zastrzeżeń do jej sprawozdań finansowych. W księgach rachunkowych spółki nie ujawniono wówczas żadnych zobowiązań wspólników w stosunku do spółki. Powodowa spółka zapłaciła podatek dochodowy związany z podwyższeniem kapitału zakładowego ze środków obrotowych. Nie wiadomo co stało się z nadwyżką ponad kwotę podniesionego kapitału zakładowego przeniesioną z kapitału zapasowego w 2002 r. i 2003 r. Bezpośrednio po zapłacie podatku w swoich księgach rachunkowych powodowa spółka nie wykazała zobowiązań wspólników z tego tytułu, chociaż rozliczenie powodowej spółki z Urzędem Skarbowym było bezpośrednią przyczyną rozrachunków spółki ze wspólnikami z tytułu podatku dochodowego. W dniu 29 listopada 2010 r. na prośbę prezesa powodowej spółki główna księgowa spółki p. M. F. sporządziła informację o sposobie księgowania podatku z tytułu podwyższenia kapitału zakładowego, zgodnie z którą w księgach rachunkowych spółki dotyczących 2008 r. miała być skorygowana wysokość kapitału zapasowego spółki za 2002 i 2003 r. odpowiednio o kwoty 88.764,70 zł i 390.564,70 zł, tj. o kwotę podatku od podniesienia kapitału zakładowego w wyniku uchwał Zgromadzeń Wspólników z dnia 24 czerwca 2002 r. i z dnia 21 listopada 2002 r. W związku ze sporządzeniem tej informacji i tabel 2 i 4 nie doszło do przeniesienia tych kwot z powrotem na kapitał zapasowy, ani o takiej operacji nie informowano wspólników powodowej spółki. W dniu 2 grudnia 2010 r. zostało podpisane porozumienie między powodową spółką a spółką (...), której prezesem zarządu jest P. D., zgodnie z którym spółka (...) jako dłużnik zobowiązuje się zapłacić należność w kwocie 201.120,80 zł, w tym należność odsetkową w kwocie 100.250,10 zł, tytułem spłaty zadłużenia wynikającego z podwyższenia kapitału zakładowego w latach 2002 r. i 2003 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o informacje o sposobie księgowania, wyciągi ze sprawozdań finansowych spółki za 2002 r. i 2003r., opinie biegłych rewidentów, badania sprawozdania finansowego za 2002r. i za 2003r. oraz zeznań świadka M. F..

Wobec takich okoliczności Sąd Okręgowy wskazał, że powodowa spółka jako płatnik podatku dochodowego od osób fizycznych zobowiązana była do pobrania podatku dochodowego z tytułu podwyższenia kapitału zakładowego wskutek przeksięgowania środków z kapitału zapasowego na podwyższony kapitał zakładowy, w następstwie podjęcia stosownych uchwał wspólników i zwiększenia wartości poszczególnych udziałów (art. 41 ust. 4 w zw. z art. 17 ust. 1 pkt 4 i art. 30a ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Z uwagi na specyfikę powodowej spółki działającej jako towarzystwo budownictwa społecznego, zysk spółki nie mógł być przeznaczony do podziału między wspólników, a wyłącznie na działalność statutową towarzystwa, a za taką należy uznać przeznaczenie go na podwyższanie kapitału zakładowego. Wspólnicy nie ukształtowali praktyki w zakresie sposobu rozliczania i uiszczania podatku dochodowego z tytułu takiej operacji, tj. podwyższania kapitału zakładowego z kapitału zapasowego. W samej treści uchwał z dn. 24 czerwca 2002 r. i 21 listopada 2002r. nie postanowiono w jaki sposób zostanie pobrany podatek dochodowy, jednakże po podjęciu tych uchwał z kapitału zapasowego wyksięgowano kwotę wyższą niż zaksięgowaną na kapitale zakładowym, a różnica odpowiadała kwocie podatku dochodowego od osób fizycznych jaki był należny z tego tytułu. Co więcej, w sprawozdaniach finansowych za lata 2002 i 2003 operacja powyższa została wykazana, a wspólnicy zatwierdzający te sprawozdania finansowe nie złożyli co do tego żadnych zastrzeżeń. Dopiero w 2008 roku, bez podjęcia dodatkowych uchwał wspólników, w księgach spółki zostały ujawnione zobowiązania wspólników względem spółki z tytułu zapłaconego podatku dochodowego od osób fizycznych, a w materiale dowodowym brak jest wyjaśnienia co się stało ze środkami wyksięgowanymi z kapitału zapasowego na poczet zapłaty podatku dochodowego z tytułu podwyższenia kapitału zakładowego. Z zeznań głównej księgowej spółki wynika jedynie że ujawnienie długu wspólników nastąpiło na polecenie aktualnego prezesa zarządu spółki bez odniesienia do nowych księgowych dokumentów źródłowych, a jedynie z odwołaniem się do samych uchwał podjętych w 2002 r. Uchwały wspólników stanowią swoiste oświadczenia woli i ustalając ich treść uwzględnia się nie tylko ich literalne brzmienie, ale wolę i zamiar podejmujących je wspólników. Zatem należało przyjąć, że wolą i zamiarem wspólników podwyższających kapitał zakładowy wskutek przesunięcia środków z kapitału zapasowego było pokrycie obciążającego ich podatku od osób fizycznych z tego tytułu, ze środków powodowej spółki zaksięgowanych na kapitale zapasowym. Kapitał zapasowy tworzy się z niepodzielonego zysku zatem przesunięcie środków z kapitału zapasowego na podwyższenie kapitału zakładowego nie stanowiło w ocenie Sądu przysporzenia majątkowego wspólników kosztem spółki w rozumieniu art. 405 k.c. Skutkiem takiej operacji nie nastąpił bowiem ani odpływ ani dopływ nowych środków do spółki, ani też nie zachodziło zwiększenie udziału w kapitale wspólnika, który obejmuje podwyższony kapitał. Udział wspólnika w majątku spółki wynika z jego udziału w kapitale zakładowym, ale realizacja jego udziału następuje przy podziale całego majątku spółki między wspólników, proporcjonalnie do jego udziału w kapitale, i nie ma znaczenia czy dzielony majątek z przyczyn księgowych jest odnotowywany jako kapitał zakładowy czy jako kapitał zapasowy. Zatem obliczenie i pobranie podatku ze środków kapitału zapasowego, na co wspólnicy wyrazili zgodę, wprawdzie nie wprost w treści podjętych uchwał ale poprzez zatwierdzenie stosownych rocznych sprawozdań finansowych spółki, w których takie przesunięcie zostało zarejestrowane bezpośrednio po podjęciu uchwał i przekazanie podatku dochodowego do urzędu skarbowego nie stanowi dla nich przysporzenia majątkowego kosztem spółki. Wprawdzie z ustawy z dn. 26.10.1995 r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego wynika zakaz wypłaty dywidendy dla wspólników spółek prowadzących działalność w formie towarzystw budownictwa społecznego, ale w niniejszej sprawie nie doszło do przeniesienie środków z majątku spółki do majątku osobistego wspólników, więc nie można uznać że zostali oni wzbogacenie kosztem spółki i został złamany przepis którego celem jest zatrzymanie zysków spółki dla celów statutowych towarzystwa. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że cały majątek spółki należy do wspólników i w przypadku likwidacji spółki tylko oni będą uczestniczyć w jego podziale, tak jak tylko oni partycypują w zyskach spółki. Wprawdzie ze względu na cel tworzenia i funkcjonowania towarzystw budownictwa społecznego ustawodawca ograniczył możliwość podziału powstałych zysków między wspólników w czasie ich działalności, ale realizacja prawa korporacyjnego jakim jest generalnie prawo do zysku, nawet jeśli materializuje się w jego zamianie na podwyższany kapitał zakładowy, nie może być uznane za „zubożenie” spółki, ani też nie występuje w tym zakresie antagonizm między spółką i wspólnikiem. Sąd uznał więc, że wskutek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu przeniesienia środków z kapitału zapasowego na kapitał zakładowy w spółce nie doszło do wzbogacenia pozwanego kosztem powodowej spółki, tym bardziej że nie wykazała na co zostały przeznaczone środki z których miał być zapłacony ten podatek przy realizacji pierwotnego zamiaru wspólników, a które zostały wyksięgowane z kapitału zapasowego i nie zaksięgowane na kapitale zakładowym, i powództwo jako bezzasadne oddalił. Jako podstawę orzeczenia o kosztach procesu Sąd powołał art. art. 98 k.p.c., z uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego i postępowania kasacyjnego.

Apelację od tego wyroku wniosła strona powodowa , żądając zmiany wyroku i uwzględnienia powództwa , ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku oraz przekazania sprawy do ponownego rozpoznania .

Strona powodowa zarzuciła naruszenie prawa materialnego a to :

-art. art. 17 pkt 4, 24 ust. 5 ( obecnie 24 ust. 5 pkt 4) oraz art. 30 ust. 1 pkt 1 a ( obecnie art. 30a ust. 1 pkt 4) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 1 stycznia 2004 r. ( Dz.U. 2012 poz.361 ze zm.), poprzez błędną wykładnię sprowadzającą się do przyjęcia, iż pozwany wspólnik nie osiągnął dochodu /przychodu/ z tytułu podwyższenia kapitału zakładowego Spółki. Tymczasem, dochód przeznaczony na podwyższenie kapitału zakładowego oraz dochód stanowiący równowartość kwot przekazanych na ten kapitał (fundusz) z innych kapitałów (funduszy) osoby prawnej powoduje zwiększenie wartości nominalnej udziałów pozwanego co z kolei implikowało powstanie obowiązku podatkowego w związku z osiągnięciem (zwiększeniem) przez niego przychodu/dochodu tytułem udziału w zyskach osób prawnych. W konsekwencji Sąd nie mógł zakwestionować faktu powstania obowiązku podatkowego i podmiotu odpowiedzialnego za zapłatę podatku. Jeżeli zaś podatek został zapłacony przez stronę powodową (płatnika), to tym samym konieczny jest zwrot jego równowartości przez pozwanego podatnika.

-art. 405 k.c. w zw. z art. art. 17 pkt 4, 24 ust. 5 ( obecnie 24 ust. 5 pkt 4) ,30 ust. 1 pkt la (obecnie art. 30a ust. 1 pkt 4), 41 ust. 4 i 5 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2001 r. do dnia 1 stycznia 2004 r. (Dz.U. 2012 poz.361 ze zm.), art. 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa ( Dz. U. z 2012 poz. 749 ze zm.) poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że podwyższenie kapitału zakładowego nie stanowi przysporzenia majątkowego wspólników oraz przyjęcie, że w skutek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych nie doszło do wzbogacenia pozwanego kosztem strony powodowej. Tymczasem, zapłata przez powodowego płatnika podatku dochodowego, który obciążał pozwanego podatnika oznacza stan bezpodstawnego wzbogacenia podatnika kosztem majątku płatnika i uzasadnia roszczenie o zwrot zapłaconej kwoty podatku.

Strona powodowa zarzuciła także:

I naruszenie przez Sąd I instancji przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, a to:

a)  art. 231 k.p.c. poprzez przyjęcie za zasadzie domniemania faktycznego, iż wolą i zamiarem wspólników podwyższających kapitał było także pokrycie obciążającego ich podatku od osób fizycznych .

Tymczasem:

- to nie uchwały wspólników, czy też praktyka decydują na kim spoczywa ekonomiczny ciężar podatkowy, ale powszechnie obowiązujące przepisy prawa podatkowego,

- fakty składające się na podstawę przyjętego domniemania faktycznego nie uzasadniają, w świetle zasad logiki i doświadczenia życiowego, wyprowadzonego z niego wniosku, albowiem pozostali wspólnicy powodowej Spółki nie kwestionowali roszczenia powoda o zapłatę powstałej zaległości podatkowej i zaległość tę uznali. W konsekwencji woli wspólników nie można ustalać na podstawie treści uchwały zatwierdzającej sprawozdanie finansowe w sytuacji, gdy przeczą temu inne fakty. Wspólnicy zatwierdzając sprawozdanie finansowe wykonywali obowiązek nałożony na spółki kapitałowe na podstawie ustawy o rachunkowości, w konsekwencji zatwierdzenie sprawozdania finansowego stanowi co najwyżej swoiste oświadczenie wiedzy o sytuacji finansowej Spółki. Sposób przedstawienia zapisów księgowych, zawarty w sprawozdaniach finansowych nie stanowi o "woli i zamiarze" wspólników,

b) art. 386 § 6 k.p.c. poprzez nieuwzględnienie przez Sąd Okręgowy oceny prawnej oraz wskazań co do dalszego postępowania wyrażonych w uzasadnieniu wyroku Sądu II instancji, a w szczególności tego, że brak było podstaw do czynienia domniemania faktycznego, że :zgodną wolą wspólników było pokrycie obciążającego ich podatku ze środków powodowej spółki i konieczne jest wyjaśnienie materialno prawnych kwestii związanych z tym , że wspólnicy byli podatnikami podatku dochodowego a spółka płatnikiem,

c) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niedostatecznie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku, sprowadzające się do przyjęcia, iż wspólnicy nie wzbogacili się kosztem Spółki, co potwierdza niezrozumienie Sądu istoty sprawy, gdyż bezpodstawne wzbogacenie na którym powód opiera swoje roszczenie wynika z faktu zapłaty podatku za pozwanego podatnika przez Spółkę,

II. rażące przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.), poprzez dopuszczenie się przez Sąd Okręgowy błędu logicznego rozumowania, sprzeczność ocen Sądu z doświadczeniem życiowym, brak wszechstronności w ocenie materiału dowodowego oraz bezzasadne pominięcie istotnych dla sprawy dowodów. Pozostałe dowody, które Sąd Okręgowy całkowicie pominął tj. zapłata i uznanie roszczenia o zapłatę podatku przez pozostałych wspólników, korekta zapisów księgowych, wskazują, że wspólnicy nie kwestionowali obowiązku pokrycia przez nich podatku. Środki zostały wpłacone na rzecz Skarbu Państwa tytułem zapłaty zryczałtowanego podatku dochodowego od osób fizycznych, co wynika chociażby z pism organów podatkowych. Należna kwota podatku nie może być sprowadzana do różnicy pomiędzy kwotą wyksięgowaną z kapitału zapasowego a kwotą podwyższenia kapitału zakładowego. Środki te bowiem nie pozostają w Spółce, a uiszczane są na rzecz Skarbu Państwa, stąd też bez znaczenia jest źródło finansowania podatku, zapewne ze środków obrotowych Spółki, a te jak wiadomo mogą pochodzić z kapitału, kredytu, dopłat, czy chociażby darowizny. W związku z podwyższeniem kapitału zakładowego Spółki wzrosła wartość nominalna udziałów wspólników (udziałów należących do ich majątku osobistego), a tym samym uzyskali oni podlegający opodatkowaniu przychód/dochód/ od udziału w zysku osób prawnych. Skoro zaś Spółka jako płatnik uiściła za pozwanego wspólnika podatek od ww. przychodu/dochodu/, stała się ona podmiotem" zubożonym" kosztem wzbogaconego wspólnika, który zaoszczędził określonego wydatku pomimo tego, iż to jego z mocy prawa obciążał ekonomiczny ciężar podatkowy. Apelująca zakwestionowała także stanowisko Sądu Okręgowego, że cały majątek spółki należy do wspólników co stoi w oczywistej sprzeczności z istotą spółek kapitałowych oraz zwróciła uwagę, że treść uchwał zatwierdzających sprawozdania finansowe nie zawiera postanowień wspólników, których treścią jest pokrycie podatku ze środków Spółki.

Strona powodowa wniosła o zmianę wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 24 kwietnia 2013 r. sygn. akt IX GC 891/12 i zasądzenie od pozwanego na rzecz powodowej spólki kwoty 103 870,70 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 czerwca 2006 r. do dnia zapłaty oraz przyznanie powodowi zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za pierwszą oraz drugą instancję oraz prowadzenie sprawy przed Sądem Najwyższym (dwukrotnie sprawa przed Sądem Okręgowym w Krakowie oraz trzykrotnie przed Sądem Apelacyjnym w Krakowie), według spisu kosztów przedłożonego na rozprawie, a w razie jego braku - w wysokości 2,5 krotności stawki minimalnej.

ewentualnie:

o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.

Rozpoznając apelację Sąd Apelacyjny uznał za własne ustalenia Sądu Okręgowego z tą zmianą, że przyjął brak podstaw do ustalenia, że wolą i zamiarem wspólników podwyższających kapitał zakładowy wskutek przesunięcia środków z kapitału zapasowego było bezzwrotne pokrycie obciążającego wspólników podatku od osób fizycznych wynikającego z tego podwyższenia. To stwierdzenie nie wynika wprawdzie z części dotyczącej ustaleń a jedynie z rozważań, niemniej było to elementem stanu faktycznego przyjętego przez Sąd pierwszej instancji za podstawę rozstrzygnięcia. Z tym stanowiskiem nie sposób się zgodzić i trzeba przypomnieć wiążącą ocenę dokonaną przez tut. Sąd że brak było podstaw do czynienia domniemania faktycznego, że zgodną wolą wspólników było pokrycie obciążającego ich podatku ze środków powodowej spółki. Zastosowanie domniemania faktycznego jest możliwe, gdy do wniosku z takiego domniemania nie ma innych hipotez konkurencyjnych, a wniosek nie budzi wątpliwości z uwagi na starannie zebrane dowody. Zeznania świadka M. F. wnioskowane na okoliczność podwyższenia kapitału i rozliczeń nie zawierały okoliczności wskazujących na rzeczywisty zamiar organów spółki. Wniosek o przesłuchanie stron zgłoszony dopiero w piśmie z dnia 16 stycznia 2013r. nie zawierał tezy dowodowej i pozwany nie przedstawiał k-256 żadnych nowych okoliczności niż już wcześniej ujawnione w postępowaniu. Przede wszystkim jednak dowód z przesłuchania stron nie został zgłoszony na okoliczność zamiaru wspólników podejmujących uchwały a więc nie został zgłoszony ponad lub przeciwko osnowie złożonych dokumentów, w tym na okoliczność treści czy wykładni oświadczeń organów spółki. Uznanie sprawy za dostatecznie wyjaśnioną do rozstrzygnięcia dawało jasny wyraz pominięcia tego dowodu k-283 a pełnomocnik pozwanego obecny na tym posiedzeniu nie składał w tym przedmiocie zarzutu o jaki mowa w art. 162 k.p.c. co oznacza, że ten subsydiarny dowód nie ma dla pozwanego istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia. W tej sprawie Sąd Okręgowy nie dokonywał więc w istocie dodatkowej oceny oświadczeń wspólników wykraczających poza treść protokołów zgromadzeń wspólników z dnia 24 czerwca 2002r. k-18 i z dnia 21 listopada 2002r. (k18-40) lecz jedynie dla dokonania wykładni woli powielił zakwestionowane wcześniej przez Sąd drugiej instancji wnioskowanie oparte na innych faktach tj. na sprawozdaniach finansowych powodowej spółki, które były przedmiotem Zgromadzeń Wspólników zatwierdzających bilans, w którym uwzględniono zmniejszenie kapitału zapasowego i przeznaczenie środków na kapitał zakładowy z uwzględnieniem kwot należnego podatku dochodowego od osób fizycznych jak też na fakcie, że bezpośrednio po zapłacie podatku w swoich księgach rachunkowych powodowa spółka nie wykazała zobowiązań wspólników z tego tytułu, chociaż rozliczenie powodowej spółki z Urzędem Skarbowym było bezpośrednią przyczyną rozrachunków spółki ze wspólnikami z tytułu podatku dochodowego.

Wobec prymatu w stosunkach wewnętrznych uprawnień wspólników (art. 207 ksh) nie można wprawdzie zakwestionować prawa zgromadzenia wspólników do wyrażenia zgody na dokonanie czynności rozporządzającej, której skutkiem będzie wzbogacenie wspólników także poprzez zapłatę za nich podatku dochodowego, to jednak trzeba zauważyć, że wykładnia oświadczeń woli organów spółki prawa handlowego na podstawie następczych okoliczności musi być dokonana z dużą ostrożnością i winna uwzględniać charakter i kompetencje tych organów. W tej sprawie w istocie brak jest jakichkolwiek dowodów pozwalających na przyjęcie, że kwestia zapłaty podatku za wspólników była przedmiotem zgromadzenia wspólników w dniu 24 czerwca 2002r. k-18 i z dnia 21 listopada 2002r. lub też zgromadzeń w innej dacie, ewentualnie oświadczeń wspólników którym można przypisać znaczenie wyrażenia woli przez organ kolegialny (art. 227§1 i 2 ksh.). Prawidłowo natomiast Sąd Okręgowy ustalił, że w treści uchwał o podwyższeniu kapitału brak jest jakichkolwiek zapisów w przedmiocie sposobu pokrycia podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu zwiększenia wartości nominalnej udziałów w następstwie podwyższenia kapitału zakładowego. Uchwały których skutkiem jest wzbogacenie wspólników są zaskarżalne także przez zarząd, np. jako dokonane wbrew interesom spółki (art. 249§1ksh) i jakkolwiek dla ich ważności nie jest wymagana forma pisemna, to jednak takich uchwał nie można domniemywać, tym bardziej że w świetle art. 198§1 k.p.c. niedopuszczalne jest dokonywanie bez podstawy prawnej przesunięć majątkowych kosztem spółki na rzecz wspólników. Nie można także nadmiernego znaczenia przypisać zatwierdzeniu sprawozdania skoro obowiązkiem spółki jako płatnika było odprowadzenie podatku dochodowego. Podatek ten zresztą nie został odprowadzony i by zrealizować obowiązek spółki jako płatnika występowała ona o rozłożenie zaległości na raty. Jeżeli tego podatku nie pobrano od podatnika to fakt pokrycia tego podatku ze środków spółki musiał znaleźć odzwierciedlenie w pomniejszeniu funduszy strony powodowej co jednak nie przesądza woli pokrycia tego podatku bez rozliczenia się ze wspólnikami z tego tytułu. Zatwierdzenie sprawozdania nie tworzy domniemania celowego przysporzenia na rzecz wspólników. W orzecznictwie przyjmuje się, że uchwała zatwierdzająca sprawozdanie finansowe nie prowadzi do powstania zmiany albo ustania stosunku prawnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2012r. sygn. akt II CSK 350/11, Lex nr 1157551). Taka okoliczność nie może więc tworzyć podstawy prawnej do bezzwrotnej zapłaty za wspólników z wolą bezpłatnego przysporzenia. Także nie przesądza tego fakt nieujawnienia w dokumentacji księgowej zobowiązania wspólników do zwrotu podatku. Zaniechanie to nie dotyczy bowiem wspólników a trudno też przyjąć by w ten sposób inny organ spółki tj zarząd wyraził wyraźnie i dostatecznie na zewnątrz (w rozumieniu art. 60k.c.) wolę: bądź zapłaty podatku za wspólników bądź też zwolnienia ich z zobowiązania do pokrycia tej należności, szczególnie wobec kolektywności tego organu i różnic w uprawnieniach osób wchodzących w jego skład k- 13 a także kolizji interesów tych członków zarządu spółki, którzy byli jednocześnie wspólnikami (także pozwany). Nie wyklucza poniesienia podatku ze środków obrotowych, okoliczność że środki te wcześniej mogły zostały wyksięgowane z kapitału zapasowego tym bardziej, że nie ustalono dokładnie dalszego przepływu środków po obniżeniu środków na kapitale zapasowym. Podnoszony przez pozwanego fakt, że żaden z pozostałych wspólników nie zapłacił żadnych kwot z tytułu obowiązku zwrotu podatku nie oznacza, że nie byli oni zobowiązani z tego tytułu. Nie jest więc potrzebne dla rozstrzygnięcia badanie w tej sprawie czy inny wspólnik (np. P. k-116) skutecznie dokonał potrącenia własnej wierzytelności z wierzytelnością spółki o zwrot podatku. Skuteczność zresztą tego potrącenia może być kwestionowana w innym postępowaniu. Zasadnie więc apelujący podniósł zarzut naruszenia art. 231 k.p.c. i art. 233§1 k.p.c. Nie budzi żadnych wątpliwości sam fakt wzbogacenia wspólników poprzez zapłatę obciążającego ich podatku przez spółkę. Nie mają znaczenia podnoszone przez pozwanego zarzuty oparte na art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 26 października 1995r. o niektórych formach popierania budownictwa mieszkaniowego (Dz.U. 1995 nr 133 poz. 654 z późn. zm). Brak możliwości podziału dochodów towarzystwa między wspólników oznacza wyłączenie dopuszczalności tej konkretnej czynności i nie przesądza ważności innych czynności prawnych w tym podwyższenia kapitału zakładowego z funduszy powstałych z zysku. Niezależnie od podnoszonej przez stronę powodową odrębności kapitałowej i osobowej spółki względem wspólników trzeba zwrócić uwagę, że czynność o jakiej mowa w art. 260 ksh (tj podwyższenie kapitału zakładowego ze środków spółki) stanowiła czynność opodatkowaną o jakiej mowa w art. 41 ust. 5 ustawy z dnia 26 lipca 1991r.o podatku dochodowym od osób fizycznych według brzmienia wynikającego z tekstu jedn. Dz.U. 2000r. Nr 14 poz. 176 ze zm. Dz.U. 2001r. Nr 134 poz. 1509). Zgodnie z tym przepisem w razie przeznaczenia dochodu na powiększenie kapitału zakładowego płatnicy, o których mowa w ust. 4 w zw. z ust. 1 (tj m.in. osoby prawne ), pobierają zryczałtowany podatek dochodowy w terminie 14 dni od dnia uprawomocnienia się postanowienia sądu rejestrowego o dokonaniu wpisu o podwyższeniu kapitału zakładowego. Zgodnie z art. 24 ust. 5 tej ustawy wg powołanego brzmienia dochodem jest także dochód wspólników (osób fizycznych) stanowiący równowartość kwot przekazanych na kapitał zakładowy z innych kapitałów ( a więc także zapasowego). Już to czyni niezasadną argumentację pozwanego. Powodowa spółka jako płatnik miała więc obowiązek pobrać i przekazać podatek co dodatkowo zostało stwierdzone przez organy podatkowe i wiązało Sąd w niniejszym postępowaniu. Zupełnie bezprzedmiotowe są więc rozważania sądu pierwszej instancji dotyczące uznania, że przesunięcie środków z kapitału zapasowego na podwyższenie kapitału zakładowego nie prowadzi do przysporzenia majątkowego wspólników a tym bardziej rozważania dotyczące struktury własnościowej w spółce, skoro spółka jako osoba prawna była płatnikiem a pozwany jako osoba fizyczna podatnikiem. Obowiązek strony powodowej jako płatnika w rozumieniu art. 8 ordynacji podatkowej tj. naliczenia i pobrania podatku za podatnika został stwierdzony (co jest bezsporne) w postępowaniu podatkowym, podatek ten został zapłacony ze środków powodowej spółki a nie podatnika, co oznacza przysporzenie na rzecz wspólnika który był podatnikiem. Uzyskana przez pozwanego korzyść majątkowa polega w tym przypadku na nieponiesieniu (zaoszczędzeniu) wydatku związanego z zapłatą należności podatkowej poniesionej ze środków spółki (por. wyroki SN z dnia 12 marca 2009r. sygn. akt V CSK 371/08, Lex nr 619670, z dnia 11 kwietnia 2013r. sygn. akt II CSK 368/12, LEX nr 1324262 i z dnia 7 marca 2013r. sygn. akt IV CSK 442/12, LEX nr 1314437). Jak wyżej wskazano do takiego przysporzenia nie istniała podstawa prawna. Apelacja w zakresie w jakim podnosi zarzut naruszenia art. 405 k.c. i wskazanych przepisów podatkowych jest więc zasadna.

Zgodnie z art. 30 ust. 1 pkt 1 litera a powołanej wyżej ustawy z dnia 26 lipca 1991r.o podatku dochodowym od osób fizycznych podatek ten wynosił 15 %. Na podstawie uchwał powołanych w pozwie podwyższono kapitał łącznie o kwotę 2716200zł ( 503000zł k-23+ 2213200zł k-35/2). Zryczałtowany podatek 15% należny od wspólników a wyliczony przez płatnika od wartości podwyższenia wynosił więc łącznie 407430zł. Z tej kwoty na pozwanego przypada 21,67% z tytułu ustalonego przez Sąd Okręgowy udziału pozwanego w spółce, albowiem w takim zakresie doszło do podwyższenia wartości nominalnej udziałów dotąd istniejących. Podatek należny w części przypadającej na pozwanego od wartości zwiększenia nominalnej jego udziału na skutek zwiększenia kapitału zakładowego wyniósł po zaokrągleniu do pełnych złotych 88291zł. Ta kwota stanowi wartość wzbogacenia pozwanego kosztem majątku spółki bo w takiej wysokości zaoszczędził on wydatek na pokrycie podatku. Wobec powyższego Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżone orzeczenie na podstawie art. 386§1 k.p.c. i art. 405 k.c., zasądzając od pozwanego na rzecz strony powodowej wskazaną kwotę. Podstawę zasądzenia odsetek od tej kwoty zgodnie z żądaniem pozwu tj od dnia 11 czerwca 2006r. stanowił art. 455k.c. (k- 72) w zw. z art. 481§1 i2 k.c. W konsekwencji częściowego uwzględnienia powództwa na podstawie art. 100 k.p.c. obciążono pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów procesu według stosunku odpowiedzialności za wynik sprawy (powód wygrał w 85%). Na koszty procesu, które winny być uwzględnione w tym orzeczeniu (art. 108§2 k.pc.) w łącznej kwocie 31216zł składają się opłata od pozwu 5194zł+ opłata od pierwszej apelacji 5194zł+ opłata od skargi kasacyjnej5194zł powiększone o koszty zastępstwa 2x6017zł stosowne do zwiększonego nakładu pracy i opłaty skarbowej + za postępowanie kasacyjne 2x1800zł. Na powoda przypada 15% z łącznie poniesionych przez obie strony kosztów tj kwota 4682,40zł. Strona powodowa poniosła 23399zł. To oznacza , że pozwany winien zwrócić stronie powodowej kwotę 18716,60zł (23399zł-4682,40zł).

Dalej idąca apelacja nie jest zasadna. Pozwanego nie obciążają ani odsetki od zaległości podatkowej ani też opłaty prolongacyjne. Z art. 26 ordynacji podatkowej wynika, że podatnik odpowiada za podatki wynikające ze zobowiązania podatkowego. Nie jest to jednak równoznaczne z przejęciem odpowiedzialności za konsekwencje niepobrania podatku przez płatnika. Obowiązek i odpowiedzialność płatnika za pobranie podatku jest niezależna od odpowiedzialności podatnika(art. 30 ordynacji podatkowej). Płatnik w postępowaniu podatkowym może bronić się , że za niewpłacenie podatku odpowiada podatnik i wówczas nie ponosi on odpowiedzialności za nieterminową wpłatę. W przeciwnym wypadku skutki zwłoki jego obciążają. Zapłata odsetek za zaległość podatkową czy opłat prolongacyjnych stanowi spełnienie własnego zobowiązania i nie stanowi wzbogacenia podatnika. W tej części powództwo nie było więc zasadne co słusznie podnosił w sprzeciwie pozwany k-85. Wobec powyższego w tej części powództwo nie było zasadne i Sąd Apelacyjny oddalił apelację w pozostałej części na podstawie art. 385 k.p.c. O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100k.p.c. w zw. z §§2ust.1i2, 6 pkt 6 i 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2013r. poz. 490 ) a także odpowiednio §§2 ust.1i2 , 6 pkt. 6 i 13ust.1pkt2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( tekst jedn. Dz.U. 2013r. poz. 461). Stosunkowe rozdzielenie kosztów nastąpiło według wyżej wskazanego stosunku. Na poniesione przez obie strony koszty postępowania apelacyjnego w kwocie 10594zł złożyły się: opłata od apelacji 5194zł + koszty udziału obu pełnomocników 2700zł. Strona powoda jako wygrywająca w 15% winna partycypować w tych kosztach kwotą 1589,10zł. Skoro poniosła 7894zł to pozwany winien zwrócić jej 6304,90zł.