Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SO 15/11
POSTANOWIENIE
Dnia 9 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z protestu J. K.
przeciwko ważności wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu
Rzeczypospolitej Polskiej
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 stycznia 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Najwyższego - Izby Pracy,
Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
z dnia 3 listopada 2011 r., sygn. akt III SW 53/11,
odrzuca zażalenie.
UZASADNIENIE
Powołując się na przepisy art. 510 § 1 i art. 518 k.p.c. w związku z art. 394 §
1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 242 § 1 i 3 Kodeksu
wyborczego oraz art. 176 Konstytucji RP i art. 13 Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności J. K. wniósł zażalenie na postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 3 listopada 2011 r., sygn. akt III SW 53/11, mocą którego
pozostawiono bez dalszego biegu jego protest przeciwko ważności wyborów do
Sejmu i Senatu RP. Zarzucając naruszenie art. 160 § 1 pkt 10 Kodeksu
2
wyborczego w związku z art. 57 § 5 k.p.a. w związku z art. 217 § 3 k.p.a., art. 192 i
art. 210 § 3 Kodeksu wyborczego w związku z art. 517 k.p.c., a nadto art. 2, art. 7,
art. 32.1, art. 45.1 Konstytucji RP oraz art. 6.1 i art. 14 Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności, żalący się wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że zaskarżone postanowienie
zostało wydane przedwcześnie, gdyż nie zostało zakończone postępowanie karna
przeciwko członkom Państwowej Komisji Wyborczej i Prezydentowi RP.
Zignorowano też wniosek żalącego się o jawne rozpoznanie sprawy i nie
sporządzono uzasadnienia postanowienia w terminie siedmiu dni. Prezydent RP
zobligowany był podać pełny kalendarz wyborczy, a zwłaszcza ostateczny termin
zakończenia rejestracji list wyborczych. Zastępca przewodniczącego Państwowej
Komisji Wyborczej poświadczył zaś nieprawdę twierdząc, iż żalący się zarzucił
Prezydentowi RP niewskazanie terminu złożenia wniosku PKW o wydanie
zaświadczenia, podczas gdy w rzeczywistości zarzut dotyczył niepodania
ostatecznego terminu do wydania tych zaświadczeń. Termin ten wynosi siedem dni
(podobnie jak terminy odwoławcze z art. 215 i art. 217 Kodeksu wyborczego) i jest
wiążący dla Państwowej Komisji Wyborczej. Zważywszy, że tryb odwoławczy
odnosi się również do rejestracji list kandydatów bez poparcia, Prezydent RP
powinien wyznaczyć ostateczny termin rejestracji zgłoszonych list na 26 dzień
przed dniem wyborów, czego nie uczynił. Sąd Najwyższy nie dostrzegł rażącego
naruszenia art. 210 § 2 Kodeksu wyborczego, albowiem przepis ten nie stanowi o
zarejestrowaniu list wyborczych do 40 dnia przed dniem wyborów. Skoro kwestię
wydania zaświadczeń reguluje Kodeks postępowania administracyjnego, to także
ten akt reguluje prawidłowość złożenia wniosku o potwierdzenie czegoś, co stało
się faktem. Ważne jest, że wniosek został złożony w terminie przewidzianym w
Kodeksie wyborczy.
Zdaniem żalącego się Państwowa Komisja Wyborcza mogła wnioskować o
oddalanie protestu wyborczego, a nie o jego odrzucenie. Z kolei tej treści wniosek
zgłosił Zastępca Prokuratora Generalnego, chociaż nie był do tego uprawniony.
Natomiast Sąd Najwyższy w swym rozstrzygnięciu poszedł jeszcze dalej i bez
podstawy faktyczno – prawnej pozostawił protest bez dalszego biegu.
3
Zważywszy, iż przepisy art. 18.1 ustawy o Trybunale Stanu oraz art. 36.4 i
art. 46.2 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym przewidują dwuinstancyjne
postępowanie przed tymi organami, zasada ta dotyczy również Sądu Najwyższego i
pozwala na zaskarżenie w drodze zażalenia postanowienia o pozostawieniu
protestu bez dalszego biegu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie podlega odrzuceniu jako niedopuszczalne.
Zgodnie z art. 242 § 1 oraz art. 242 § 1 w związku z art. 258 ustawy z dnia
5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz. U. Nr 21, poz. 112) protest przeciwko
ważności wyborów do Sejmu i Senatu Sąd Najwyższy rozpoznaje w składzie
trzyosobowym w postępowaniu nieprocesowym i wydaje, w formie postanowienia,
w sprawie protestu opinię lub – w sytuacjach opisanych hipotezą normy art. 243 § 1
i 2 Kodeksu wyborczego – pozostawia protest bez dalszego biegu. Zarówno
przepis art. 242 § 1 jak i przepis art. 243 § 1 i 3 Kodeksu wyborczego nie zawierają
klauzuli o nieprzysługiwaniu środków prawnych od orzeczeń Sądu Najwyższego
zapadłych w tym trybie. Z faktu tego nie można jednak wyprowadzić wniosku
o dopuszczalności zaskarżenia w drodze zażalenia postanowienia Sądu
Najwyższego wydanego na skutek wniesienia protestu wyborczego. Podobne
stanowisko prezentowane było w judykaturze (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 22 marca 2002 r., III AO 3/02, OSNP – wkł. nr 13, poz. 4; z
dnia 6 stycznia 2006 r., III SO 40/05, niepublikowane i z dnia 5 marca 2008 r., III
SO 10/07, niepublikowane) w odniesieniu do również pobawionych wspomnianej
klauzuli przepisów uprzednio obowiązującej ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. –
Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i Senatu Rzeczypospolitej
Polskiej (jednolity tekst: Dz. U. z 2007 r., Nr 190, poz. 1360 ze zm.).
Podstawy prawnej wniesienia środka zaskarżenia od tego rodzaju orzeczeń
nie stanowią przepisy Kodeksu postępowania cywilnego, do których odsyła – w
zakresie nieprocesowego trybu rozpoznawania protestów wyborczych – art. 242 § 1
Kodeksu wyborczego. Kodeks postępowania cywilnego ustanawia bowiem jednolity
system zaskarżania orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych, opierający się na
4
zasadzie dwuinstancyjności. Przeciwko prawomocnym orzeczeniom sądów drugiej
instancji może być nadto skierowana do Sądu Najwyższego skarga kasacyjna
(art. 3981
§ 1 k.p.c.), albo zażalenie (art. 3941
§ 1 i § 2 k.p.c.), które to środki
zaskarżenia mają nadzwyczajny charakter. Dopuszczalność poszczególnych
środków odwoławczych lub innych środków zaskarżenia jest zatem wyczerpująco
uregulowana w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Ich wniesienie jest
możliwe tylko wówczas, gdy akt ten dopuszcza oznaczony środek odwoławczy lub
inny środek zaskarżenia. Kwestię dopuszczalności wnoszenia do Sądu
Najwyższego zażaleń normuje art. 3941
k.p.c. Instytucja zażalenia do Sądu
Najwyższego podlega odrębnej od art. 394 k.p.c. regulacji, ograniczającej ją do
wypadków wymienionych w tymże przepisie. Powołany przepis wykładany jest więc
w judykaturze w sposób restrykcyjny. Podkreśla się, że przepisy Kodeksu
postępowania cywilnego nie przewidują możliwości wniesienia jakiegokolwiek
środka odwoławczego od orzeczenia Sądu Najwyższego (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 12 października 2007 r., IV CZ 28/07, OSNC 2008 nr 2, poz.
29; z dnia 14 grudnia 2007 r., III CZ 61/07, Biul. SN 2008 nr 4, poz. 12; z dnia
15 lipca 2008 r., III UZ 3/08, LEX nr 497695; z dnia 7 października 2009 r., III UZ
3/09, LEX nr 560877; z dnia 20 stycznia 2010 r., II PZ 29/09, LEX nr 577837 i z
dnia 21 września 2010 r., III PO 4/11, LEX nr 667492).
Żalący się niesłusznie upatruje podstawy prawnej wniesionego środka
zaskarżenia w art. 518 k.p.c. Przepis ten stanowi, że od postanowień sądu
pierwszej instancji orzekających co do istoty sprawy przysługuje apelacja, zaś na
inne postanowienia sądu pierwszej instancji, w wypadkach wskazanych w ustawie,
przysługuje zażalenie. Wymienione w cytowanym przepisie środki zaskarżenia
dotyczą zatem postanowień sądu pierwszej instancji. Tymczasem w świetle art. 183
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ustrojowe usytuowanie Sądu Najwyższego
jako naczelnego organu władzy sądowniczej sprzeciwia się traktowaniu tegoż Sądu
jako sądu pierwszej lub drugiej instancji. Będąc najwyższym organem władzy
sądowniczej, Sąd Najwyższy zawsze orzeka poza tokiem instancji
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2009 r., III SO 2/09, OSNP
2011 nr 15 – 16, poz. 223 i z dnia 8 września 2010 r., III SO 2/10, niepublikowane).
5
Nieuprawnioną jest także stosowana w tym względzie przez żalącego się
analogia do unormowań art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o Trybunale
Stanu (jednolity tekst: Dz. U. z 2002 r., Nr 101, poz. 925 ze zm.), w myśl którego
Trybunał Stanu jest sądem pierwszej instancji i sądem drugiej instancji oraz do
art. 36 ust. 4 art. 46 ust. 2 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale
Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.), z których pierwszy przewiduje
możliwość wniesienia zażalenia do Trybunału na wydane przez wyznaczonego
sędziego postanowienie w przedmiocie nienadania wnioskowi dalszego biegu, a
drugi określa zasady i tryb rozpoznawania skarg przez Trybunał. Przepisy ten
regulują bowiem zasady działania jedynie organów wymienionych w tytułach
powołanych ustaw i nie mają zastosowania do Sądu Najwyższego.
Nie są wreszcie oparciem dla przedmiotowego zażalenia przepisy art. 176
ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 13 Konwencji o ochronie praw
człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada
1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem
nr 2 (Dz. U z 1993 r., Nr 61, poz. 284 ze zm.), wyznaczające – jako minimalny
standard – dwuinstancyjność postępowania sądowego. Trybunał Konstytucyjny
wielokrotnie podkreślał, że zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego
dotyczy jedynie spraw przekazanych na mocy ustaw do właściwości sądów, czyli
spraw rozpoznawanych „od początku do końca" przez sądy. W postępowaniu
o mieszanym charakterze (do jakich można zaliczyć postępowanie w sprawie
protestu wyborczego) jednoinstancyjna kontrola sądowa (w tym przypadku Sądu
Najwyższego) odpowiada standardom konstytucyjnym. Zawarte w art. 176 ust. 1
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej pojęcie „instancji” należy odnosić do
przedmiotu całego postępowania a nie w relacji do przedmiotu konkretnego
rozstrzygnięcia, także incydentalnego. Co więcej – zasada dwuinstancyjności
wyrażona w art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej pozostaje
w ścisłym związku z art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, który to przepis
musi zostać uwzględniony przy ustalaniu znaczenia pierwszego z wymienionych
unormowań. Art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej stanowi zaś, że każda ze
stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji,
ale jednocześnie zastrzega, iż ustawodawca może określić wyjątki od tej zasady
6
oraz trybu zaskarżania (por. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 grudnia
1998 r., K 41/97, OTK 1998 nr 7, poz. 117, Przegląd Sejmowy 1999 nr 1, s. 184, z
glosą B. Wierzbowskiego; Przegląd Sejmowy 2000 nr 1, s. 205, z glosą A. Wróbla;
z dnia 13 lipca 2004 r., P 20/03, OTK-A 2004 nr 7, poz. 64; z dnia 12 września
2006 r., SK 21/05, OTK-A 2006 nr 8, poz. 103 z dnia 20 września 2006 r., SK
63/05, OTK-A 2006 nr 8, poz. 108 i z dnia 31 marca 2009 r., SK 19/08, Dz. U. Nr
58, poz. 486; OTK-A 2009 nr 3, poz. 29 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia
12 kwietnia 2006 r., III PO 1/06, OSNP 2007 nr 9-10, poz. 147 i uchwała składu
siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23 marca 2006 r., III SPZP 3/05, OSNP
2006 nr 21-22, poz. 341; Przegląd Sądowy 2008 nr 9, s. 129, z glosą G. Rząsy i B.
Błońskiej).
Resumując: wynikająca z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego obowiązuje tylko w
sprawach rozpoznawanych od początku do końca przez sądy. Określone w art. 78
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo do zaskarżania obejmuje natomiast
tylko rozstrzygnięcia wydawane w pierwszej instancji we wszystkich
postępowaniach prowadzonych przez organy władzy publicznej, ale nawet w tym
zakresie ustawa może przewidywać wyjątki w postaci niezaskarżalności
rozstrzygnięć organów pierwszej instancji.
Powyższe rozważania prowadzą do wniosku o niedopuszczalności
przedmiotowego zażalenia, co skutkuje jego odrzuceniem z mocy art. 13 § 2 k.p.c.
w związku z art. 370 k.p.c. w związku z art. 398²¹ k.p.c.

III SO 15/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia