Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 24/13
POSTANOWIENIE
Dnia 5 grudnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Maciej Pacuda
w sprawie z powództwa C. K.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o nałożenie kary pieniężnej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 5 grudnia 2013 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 października 2012 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 180 (sto
osiemdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 25 października 2012 r., oddalił apelację C.
K. (powód) od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 16 marca 2012 r., w sprawie
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki (Prezes Urzędu) o nałożenie
kary pieniężnej w wysokości 69.800 zł, co stanowi 10,3532% przychodu
osiągniętego przez powoda w 2008 r.
Kara ta została nałożona przez Prezesa Urzędu decyzją z dnia 3 sierpnia
2009 r. na powoda prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą „M.N . z/s w
K. za naruszenie warunków koncesji na obrót paliwami ciekłymi, poprzez
wprowadzenie do obrotu przez stację paliw mieszczącą się w M. nr 54 paliw
2
ciekłych, które nie spełniały wymagań jakościowych określonych w przepisach
rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 9 grudnia 2008 r. w sprawie
wymagań jakościowych dla paliw ciekłych (Dz. U. z 2008 r., nr 221, poz. 1441).
Powód zaskarżył decyzję Prezesa Urzędu odwołaniem w całości, zarzucając
między innymi naruszenie art. 56 ust. 2 w związku z art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa
energetycznego oraz art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 16 maca 2012 r. oddalił odwołanie
powoda.
W zakresie dotyczącym kary pieniężnej Sąd Okręgowy wskazał, że
wymierzając ją Prezes Urzędu wziął pod uwagę stopień szkodliwości czynu,
stopień zawinienia polegający na niedochowaniu należytej staranności w działaniu,
dotychczasowe zachowanie podmiotu, to jest przestrzeganie norm prawnych oraz
jego możliwości finansowe, poprzez uwzględnienie ogólnej sytuacji finansowej
ukaranego przedsiębiorcy.
Sąd Okręgowy wskazał, że odpowiedzialność za delikt administracyjny w
postaci wprowadzania do obrotu paliw ciekłych o parametrach jakościowych
niezgodnych z normami obowiązującymi w tym zakresie ma charakter niezależny
od jakichkolwiek elementów subiektywnych. Nie jest to odpowiedzialność
warunkowana przypisaniem przedsiębiorcy winy. Zakres obowiązków powoda
odnośnie do prowadzonej przez niego działalności koncesjonowanej został
ustalony na podstawie niebudzących wątpliwości dokumentów oraz
niezakwestionowanych przez powoda wyników badań parametrów wprowadzonego
do obrotu paliwa. Z uwagi na stwierdzone naruszenie, dalsze prowadzenie
postępowania dowodowego Sąd Okręgowy uznał za zbędne. Brak było
usprawiedliwionych podstaw do dopuszczenia dowodu z opinii biegłego na
okoliczność ustalenia przyczyn występowania nadmiernej ilości siarki w
zakwestionowanym oleju napędowym. Bezprzedmiotowe było także
przeprowadzenie dowodów z zeznań świadków na okoliczność przebiegu procesu
zaopatrywania stacji paliw powoda przez dostawcę paliw i zanieczyszczenia
benzyny i oleju w trakcie przemieszczania paliwa z cysterny do zbiorników
stacyjnych. Dowody te nie mogły bowiem podważyć ustalenia Prezesa Urzędu, że
powód wprowadził do obrotu paliwo niespełniające wymogów jakościowych
3
określonych przepisami prawa. Świadomość powoda, że kierowcy cystern
dostawcy paliw stosowali praktyki prowadzące do zanieczyszczenia dostarczanego
paliwa, w zestawieniu z kontynuowaniem współpracy z tym dostawcą, stanowiła
jaskrawy przykład naruszenia obowiązku staranności właściwej dla profesjonalisty
w obrocie gospodarczym, a konsekwencje z tego tytułu mogą dotykać wyłącznie
powoda.
Oddalając zarzut naruszenia art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego, Sąd
Okręgowy wskazał, że przepis ten określa przesłanki miarkowania wysokości kary
pieniężnej. Z okoliczności stanu faktycznego wynikało, że na korzyść powoda
przemawiał jedynie fakt zgodności jego dotychczasowego zachowania z przepisami
prawa obowiązującymi w odniesieniu do prowadzonej przez niego działalności. Co
do pozostałych przesłanek miarkowania wysokości kary pieniężnej Sąd Okręgowy
podzielił stanowisko Prezesa Urzędu. Uznał stopień zawinienia za bardzo wysoki,
podobnie jak stopień szkodliwości czynu. Powód nie dołożył wymaganej od niego
należytej staranności w zakresie dbałości o jakość wprowadzanego do obrotu
paliwa. Uzyskanie przez powoda od dostawcy świadectwa jakości, w przypadku
gdy wiedział, że dostawca stosuje praktyki mogące mieć wpływ na obniżenie
jakości paliwa, nie mogło prowadzić do konkluzji, że powód dołożył należytej
staranności wymaganej od profesjonalisty. Zebrany w sprawie materiał dowodowy
nie dawał jednak podstaw, by przypisać powodowi winę umyślną. Nie wykazano, by
powód dążył do osiągnięcia jakichkolwiek nieuprawnionych korzyści.
Za nietrafne Sąd Okręgowy uznał zarzuty powoda dotyczące niezbadania
przez Prezesa Urzędu jego możliwości finansowych. Prezes Urzędu zgromadził w
toku postępowania dowody na okoliczność wysokości przychodu uzyskanego przez
powoda, której to wysokości powód nie kwestionował.
Mając powyższe na względzie Sad Okręgowy uznał, że wymierzona
powodowi kara w wysokości 2/3 ustawowej wysokości jest adekwatna do wagi
czynu oraz nie jest nadmiernie uciążliwa w stosunku do jego możliwości
finansowych.
Oddalając apelację powoda, Sąd Apelacyjny wskazał z kolei, odnosząc się
do zarzutu dotyczącego nieprzeprowadzenia wnioskowanych przez powoda
dowodów, że zarzut ten mógłby zostać uwzględniony, gdyby nieprzeprowadzenie
4
dowodów mogło mieć istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia w kontekście jego
materialnoprawnej podstawy. Zakres niezbędnych ustaleń w danej sprawie
oceniany jest w aspekcie konkretnego przepisu prawa materialnego. Takim
przepisem jest art. 56 Prawa energetycznego, który wyznaczając przesłanki
nałożenia na przedsiębiorcę kary pieniężnej określa zakres koniecznych ustaleń
faktycznych i ma rozstrzygające znaczenie, czy konkretne okoliczności, jako
ewentualny przedmiot dowodu, mają wpływ na treść orzeczenia.
Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego, że z uwagi na
obiektywną odpowiedzialność przedsiębiorcy energetycznego, wobec ustalenia
zakresu jego obowiązków na podstawie nie budzących wątpliwości dokumentów
oraz niekwestionowanych przez powoda wyników badania parametrów
wprowadzonego do obrotu paliwa, przeprowadzenie wnioskowanych dowodów
pozostawało bez wpływu dla prawidłowość rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Za
irrelewantne uznał okoliczności przebiegu zaopatrywania stacji paliw powoda, na
którą to okoliczność przesłuchani mieli zostać świadkowie. Bez wpływu na treść
rozstrzygnięcia pozostawało także ewentualne wyjaśnienie przyczyn wzrostu
zawartości siarki w paliwie sprzedawanym na stacji powoda. Bezprzedmiotowe było
przeprowadzenie dowodu z akt sprawy karnej, zawartych w nich opinii oraz zeznań.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że odpowiedzialność administracyjna może być
oparta na zasadzie winy jedynie w przypadku wyraźnego wprowadzenia takiej
zasady odpowiedzialności przez ustawodawcę. Odpowiedzialność przewidziana w
art. 56 Prawa energetycznego na takiej zasadzie nie jest oparta, zatem
stwierdzenie zawinionego charakteru naruszenia nie jest konieczną przesłanką
nałożenia na przedsiębiorstwo energetyczne kary pieniężnej. Przeprowadzenie
dowodów wnioskowanych przez powoda nie prowadziłoby w żaden sposób do
podważania ustaleń Prezesa Urzędu, że powód wprowadził do obrotu paliwo nie
spełniające wymogów jakościowych określonych przepisami prawa.
Sąd Apelacyjny zważył ponadto, że wykazanie niestarannego działania
koncesjonowanego dostawcy paliw, który zaopatrywał powoda w wadliwe paliwo,
do czego miało prowadzić przeprowadzenie wnioskowanych dowodów w
kontekście konkretnej sytuacji, nie może wpływać na ocenę stopnia winy powoda,
skoro nie podjął on elementarnych aktów staranności celem zapewnienia właściwej
5
jakości oferowanego konsumentom paliwa. Powód miał obowiązek czuwać nad
tym, by warunków koncesji nie naruszać, a więc tak zorganizować działalność, aby
wykluczyć możliwość wprowadzenia do obrotu paliwa o jakości nie odpowiadającej
obowiązującym normom. Powód miał zaś świadomość, po dostarczeniu paliwa, a
przed jego badaniem, iż kierowy cystern dostawcy stosowali praktyki prowadzące
do jego zanieczyszczenia. Już te okoliczności wskazywały na niestaranność
dostawcy, na którą powód powinien odpowiednio zareagować. Sąd Apelacyjny
zwrócił także uwagę, że przekroczenia norm sięgały od 590% w przypadku
zawartości siarki w benzynie do 4490% w przypadku zawartości siarki w oleju
napędowym.
Sąd Apelacyjny podzielił argumentację Sądu Okręgowego prowadzącą do
wykazania, że stopień szkodliwości społecznej wprowadzenia do obrotu tak
wadliwego paliwa jest wysoki. Możliwości finansowe powoda wynikają ze
zgromadzonych w postępowaniu administracyjnym dokumentów podatkowych.
Kara nakładana na przedsiębiorcę ze względu na swoje prewencyjno-
wychowawcze funkcje nie może mieć charakteru symbolicznego. Jej celem jest
ochrona konsumentów przed wadliwymi towarami.
Sąd Apelacyjny nie podzielił również zarzutu naruszenia art. 56 ust. 6 Prawa
energetycznego. Sąd Okręgowy należycie uwzględnił dyrektywy wymiaru kary
wynikające z tego przepisu, jak stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia,
dotychczasowe zachowanie powoda, jego możliwości finansowe. Wymierzając karę
pieniężną, Prezes Urzędu w pierwszej kolejności ocenia możliwy jej maksymalny
wymiar (15% przychodu) a dopiero w dalszej kolejności, oceniając przesłanki
wskazane w art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego, ostatecznie ustala jej wysokość,
adekwatną do okoliczności danej sprawy. Z uzasadnienia decyzji Prezesa Urzędu
wynika, że uwzględniono wykazanie przez powoda straty w 2008 r. oraz to, że jest
on małym przedsiębiorcą. Możliwości finansowe ukaranego stanowią jedną z
czterech przesłanek warunkujących wymiar kary. Rozmiar prowadzonej działalności
bądź wykazanie straty nie mogą automatycznie prowadzić do wymierzenia kary w
minimalnym, symbolicznym zakresie. Jedyną okolicznością uzasadniającą
zmniejszenie kary był fakt dotychczasowego prowadzenia działalności przez
powoda w sposób zgodny z prawem. Determinantą przesądzającą o adekwatności
6
wymierzenia jej na poziomie ustalonym w decyzji był zaś bardzo wysoki stopień
szkodliwości czynu oraz stopień zawinienia (rażące niedbalstwo).
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w całości.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego oraz
przepisów prawa procesowego. W ramach procesowej podstawy skargi kasacyjnej
powód powołał się na naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c.,
art. 382 k.p.c., 386 § 4 k.p.c. w związku z art. 227 k.p.c. i art. 56 ust. 6 Prawa
energetycznego oraz szeregu przepisów kodeksu karnego i kodeksu postępowania
karnego, a także art. 233 § 1 k.p.c. W ramach materialnej podstawy skargi
kasacyjnej powód zarzucił naruszenie art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego poprzez
błędną wykładnię polegającą na pominięciu treści przepisów prawa karnego
materialnego, poprzez przypisanie pojęciu „możliwości finansowych” węższego
znaczenia, niż wynikające z wykładni językowej, funkcjonalnej i celowościowej tego
pojęcia.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, powód powołał się
na występowanie w sprawie istotnych zagadnień prawnych w rozumieniu art. 3989
§
1 pkt 1 k.p.c., które ponadto budzą poważne wątpliwości i wymagają dokonania
przez Sąd Najwyższy wykładni przepisów prawa (art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c.) oraz na
oczywistą zasadność skargi w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c.
Jako pierwsze zagadnienie prawne wymagające rozstrzygnięcia przez Sąd
Najwyższy powód wskazał następujący problem prawny: czy w procesie
stosowania przepisów art. 56 ust. 1 pkt 12 i art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego
mamy do czynienia z dwoma odrębnymi fazami postępowania dowodowego:
pierwszym nakierowanym na ustalenie odpowiedzialności za delikt i drugiego
prowadzącego do zbadania subiektywnych elementów będących podstawą
wymierzenia kary? Jeżeli postępowania te się krzyżują, to jak stosować obie te
normy, by zachować ich właściwe, przyznane im przez ustawodawcę funkcje? czy
do ustalenia stopnia winy i staranności przedsiębiorcy w procesie wymiaru kar na
podstawie art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego wystarczające jest wyprowadzenie
ogólnie sformułowanej oceny staranności i stopnia winy wypływających z faktu
wprowadzenia do obrotu paliw niezgodnych z normami, czy też sąd winien
przeprowadzić szczegółowe dalsze postepowanie dowodowe w celu
7
wszechstronnego zebrania materiału dowodowego pozwalającego na precyzyjne
określenie formy, stopnia winy przedsiębiorcy i stopnia społecznej szkodliwości
społecznej czynu w świetle odpowiednio zastosowanych norm prawa karnego?
Uzasadniając potrzebę rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego powód
stwierdza, że w niniejszej sprawie Sądy obu instancji miały poważne problemy z
przeprowadzeniem postępowania dowodowego. Oba Sądy uznały, że niecelowe
jest dalsze prowadzenie postępowania dowodowego, wykraczającego poza
okoliczności istotne dla przesłanek zastosowania art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa
energetycznego, w szczególności zaś za niecelowe uznały prowadzenie
postępowania zmierzającego do ujawniania subiektywnych elementów procesu
wymiaru kary. Zdaniem Sądów, wprowadzenie do obrotu paliw o parametrach
jakościowych odbiegających od ustalonych w tym zakresie norm wystarcza do
określenia poziomu społecznej szkodliwości czynu i winy przedsiębiorcy w stopniu
wystarczającym do wymierzenia kary. W ocenie skarżącego, normy wynikające z
art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego oraz art. 56 ust. 6 Prawa
energetycznego nie konkurują ze sobą. Dlatego ustalenie naruszenia ustawy nie
wyklucza drobiazgowego postępowania sądowego zmierzającego do wykazania
wszystkich przesłanek wymiaru kary. Sądy obu instancji nie odniosły się do
odpowiednich przepisów prawa karnego. Według powoda, istnieje potrzeba
oddzielania postępowania dowodowego służącego wykazaniu deliktu i
postepowania dowodowego służącego wymierzeniu kary. Samo stwierdzenie
wprowadzenia do obrotu paliw niezgodnych z normami nie zwalnia sądu z
obowiązku wyjaśnienia wszystkich okoliczności wpływających na wymierzenie kary.
W przeciwnym razie proces sądowy był nierzetelny i nie został przeprowadzony z
zachowaniem poszanowania gwarancji procesowych w postępowaniu karnym.
Jako drugie zagadnienie prawne powód wskazał problem, czy w procesie
wymiaru kary na podstawie art. 56 ust. 6 prawa energetycznego sąd zobligowany
jest do odpowiedniego stosowania art. 33 § 3 k.k. i wytycznych zawartych w
uchwale połączonych Izb Karnej i Wojskowej Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia
1978 r., VII KZP 15/76 (OSNKW z 1978 r., nr 4-5, poz. 41) odnoszących się do
zasad wymiary kary grzywny w prawie karnym? Czy w procesie wymiaru kary na
podstawie art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego sąd bada dochody sprawcy, jego
8
warunki osobiste, rodzinne, stosunku majątkowe i możliwości zarobkowe w chwili
orzekania? Czy sąd z urzędu przeprowadza badanie przesłanek wymiaru kary na
podstawie odpowiedniego zastosowania art. 9 k.p.k. i art. 5 oraz art. 6 k.p.c.? Jaką
gradację przesłanek wymiaru kary stosuje sąd w przypadku, gdy postępowanie
dowodowe wykazuje, że rozmiar prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności
jest niski, a działalność ta nie przynosi dochodów, a planowane kara jest z istoty jej
wysokości a priori nieściągalna?
W uzasadnieniu potrzeby rozstrzygnięcia powyższego problemu prawnego
powód podnosi, że przedsiębiorca w toku postepowania weryfikującego orzeczenie
Prezesa Urzędu korzysta z ochrony wynikającej z art. 42 konstytucji RP. Sąd
Najwyższy winien zatem zdecydowanie zakreślić zakres niezbędnego
postępowania dowodowego w procesie wymiaru kary na podstawie art. 56 ust. 6
Prawa energetycznego w powiązaniu z art. 33 § 3 k.k. oraz wytycznymi wymiaru
sprawiedliwości zawartymi w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1978 r.
VII KZP 15/76. Sąd Najwyższy winien także wypowiedzieć się wobec
odpowiedniego zastosowania art. 5, 6 i 9 k.p.k. oraz co do ciężaru dowodu w
postępowaniu z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu w zakresie wymiaru kary.
Wnosząc o przyjęcie skargi do rozpoznania z powodu jej oczywistej
zasadności, powód twierdzi z kolei, że jest ona oczywiście uzasadniona w zakresie
zarzutów zawartych w punktach 2 i 3 podstaw kasacyjnych. Zdaniem powoda, kary
pieniężne mają charakter sankcji karnych w rozumieniu przepisów EKPC, co
powoduje, że zasady sądowej weryfikacji orzeczenia Prezesa Urzędu winny
odpowiadać analogicznym wymogom obowiązującym sąd w sprawie karnej. Z
przepisu art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego wynika expressis verbis obowiązek
poddania badaniu przez sąd elementów subiektywnych. Postępowanie dowodowe
zmierzające do orzeczenia kary prowadzone jest niezależnie od postępowania
dowodowego przedłożonego dla ustalenia odpowiedzialności obiektywnej, o której
mowa w art. 56 ust. 1 pkt 12 Prawa energetycznego. W tych okolicznościach sąd
dopuszcza każdy dowód zainicjowany przez przedsiębiorcę zmierzający do
wykazania jednej z form winy, okoliczności popełnienia deliktu, stopnia szkodliwości
społecznej czynu, możliwości finansowych przedsiębiorcy, niezależnie od tego, czy
sąd ustalił już fakt popełnienia deliktu. Nie można ograniczyć praw strony,
9
powołując się na obiektywny charakter odpowiedzialności za popełnienie deliktu,
jeżeli przepis ustawy udziela stronie uprawnienia do wykazywania okoliczności
subiektywnych wpływających na wysokość kary administracyjnej. Wykładnia
przepisu art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego jako sankcji karnej musi uwzględniać
prawno-karne aspekty procesu wymiaru kary w warstwie materialnej, co oznacza
odpowiednie stosowanie przepisów prawa karnego materialnego, a to z kolei
wymaga zebrania wszelkich okoliczności umożliwiających wszechstronne
rozważanie sprawy.
Prezes Urzędu wniósł o wydanie postanowienia o odmowie przyjęcia skargi
kasacyjnej powoda do rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa
procesowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna powoda nie kwalifikowała się do przyjęcia celem jej
merytorycznego rozpoznania z następujących względów.
Na wstępie należy przypomnieć, że skarga kasacyjna jest szczególnym
środkiem zaskarżenia. Służy realizacji interesu publicznego w sprawowaniu
wymiaru sprawiedliwości, między innymi poprzez wspomaganie rozwoju prawa.
Funkcje postępowania kasacyjnego powodują, że wniosek o przyjęcie skargi do
rozpoznania oraz jego uzasadnienie powinny koncentrować się na wykazaniu, iż w
konkretnej sprawie zachodzą okoliczności przemawiające za interwencją Sądu
Najwyższego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2013 r., III
SK 55/12 i powołane tam orzeczenia). Dlatego rozpoznanie skargi kasacyjnej
następuje tylko z przyczyn kwalifikowanych, wymienionych w art. 3989
§ 1 pkt 1 – 4
k.p.c. i tylko w przypadku przekonania Sądu Najwyższego przez skarżącego za
pomocą jurydycznej argumentacji, że zachodzi publicznoprawna potrzeba
rozstrzygnięcia sformułowanego w skardze zagadnienia prawnego przy jej
merytorycznym rozpoznawaniu.
Każda z wymienionych w art. 3989
§ 1 k.p.c. przesłanek przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania charakteryzuje się swoistymi wymogami i wymaga
uzasadnienia dostosowanego do przesłanek sformułowanych w poszczególnych
10
punktach art. 3989
§ 1 k.p.c. Dlatego wniosek powoda o przyjęcie do rozpoznania
jego skargi z uwagi na potrzebę rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych,
które wymagają wykładni przepisów budzących poważne wątpliwości, należy uznać
za wadliwie skonstruowany. Inny jest bowiem cel i podstawy przyjęcia skargi
kasacyjnej do rozpoznania ze względu na potrzebę rozstrzygnięcia zagadnienia
prawnego, a inny ze względu na potrzebę wykładni przepisów budzących poważne
wątpliwości interpretacyjne. Przyjmując, że generalnie jako zagadnienie prawne
należy traktować problem nowy, który nie został do tej pory bezpośrednio
rozwiązany w orzecznictwie Sądu Najwyższego i dla rozwikłania którego
dotychczasowe orzecznictwo jest niewystarczające, nie można skutecznie wnosić o
przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania z uwagi na konieczność wyjaśnienia
tego problemu i jednocześnie podnosić, że problem ten wynika na tle przepisów
budzących poważne wątpliwości interpretacyjne.
Niezależnie od powyższego, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu
Najwyższego, w przypadku wskazania jako podstawy wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., skarżący ma obowiązek nie
tylko sformułować samo zagadnienie, ale także – w uzasadnieniu wniosku –
przedstawić odpowiednią jurydyczną argumentację wskazującą na dopuszczalność
i celowość rozwiązania problemu prawnego w sposób preferowany przez
skarżącego, a odmienny od sposobu rozstrzygnięcia tego problemu przy
wykorzystaniu zapatrywań wyrażonych przez Sąd drugiej instancji. Wywód ten
powinien być zbliżony do tego, jaki jest przyjęty przy przedstawianiu zagadnienia
prawnego przez sąd odwoławczy na podstawie art. 390 k.p.c. Samo zaś
zagadnienie prawne, w formie pytania sformułowanego w taki sposób, by możliwe
było rozstrzygnięcie stawianych przez skarżącego wątpliwości, musi w swej treści
zawierać odwołanie do przepisu lub przepisów prawa, na tle których takie
zagadnienie powstaje.
Odnosząc powyższe wymogi do skargi kasacyjnej powoda, należy
stwierdzić, że niektóre z przedstawionych we wniosku o jej przyjęcie do
rozpoznania problemów prawnych nie zawierają w swej treści przepisów prawa,
bądź też sformułowane zostały w formie pytań otwartych. Zasadniczym
mankamentem skargi powoda jest jednak brak jurydycznego uzasadnienia dla
11
sformułowanych problemów prawnych. Towarzyszące im uzasadnienie nie spełnia
choćby minimalnie wymogów sprecyzowanych w utrwalonym orzecznictwie Sądu
Najwyższego. Zawiera lakoniczne zarzuty pod adresem stanowiska Sądu
Apelacyjnego oraz Sądu Okręgowego wyrażonego w niniejszej sprawie oraz pogląd
powoda co do konieczności zajęcia stanowiska przez Sąd Najwyższy w
podniesionych przez niego kwestiach. Uzasadnieniu nie towarzyszy przedstawienie
jakiejkolwiek argumentacji prawnej wykazującej możliwość i celowość (z uwagi na
publicznoprawny charakter postępowania kasacyjnego) określonego
rozstrzygnięcia, wyartykułowanych przez powoda kwestii prawnych. Brak
jakichkolwiek odniesień do dotychczasowego orzecznictwa Sądu Najwyższego w
zakresie kar pieniężnych nakładanych przez organy regulacji, w tym kar
pieniężnych z tytułu deliktów administracyjnych takich, jak ten, którego powód
dopuścił się w niniejszej sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września
2011 r., III SK 10/11). Uzasadnienie nie zawiera także żadnych odwołań do
dorobku piśmiennictwa krajowego, które akurat tej problematyce poświęciło sporo
uwagi, zarówno w kontekście krajowym, jak i europejskim (unijnym i
konwencyjnym).
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powód nie
uwzględnia, że w orzecznictwie ETPC czyni się rozróżnienie pomiędzy
odpowiedzialnością represyjną o charakterze stricte karnym a odpowiedzialnością
represyjną o charakterze zbliżonym do odpowiedzialności karnej. Administracyjne
kary pieniężne o wysokim poziomie dolegliwości zaliczane są do tej drugiej
kategorii. W jej przypadku nie ma potrzeby wprowadzania takich samych
przesłanek i zasad odpowiedzialności, jak w przypadku odpowiedzialności stricte
karnej. W orzecznictwie Sądu Najwyższego odwołania do standardu
konwencyjnego służyły uwypukleniu i uzasadnieniu potrzeby weryfikacji przez sądy
orzekające w sprawach z odwołania od decyzji organów ochrony konkurencji i
regulacji uchybień proceduralnych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 21
września 2010 r., III SK 8/10; z dnia 2 lutego 2011 r., III SK 18/10; z dnia 7 lipca
2011 r., III SK 52/10; z dnia 3 października 2013 r., III SK 67/12). Za chybioną
należy w konsekwencji uznać podjętą przez powoda próbę wprowadzenia do spraw
z odwołania od decyzji Prezesa Urzędu nakładających kary pieniężne obowiązku
12
stosowania przez sądy przepisów kodeksu karnego lub kodeksu postępowania
karnego. Oczywiste dla Sądu Najwyższego jest, że proces ustalania przesłanek
odpowiedzialności z tytułu deliktu administracyjnego opisanego w art. 56 ust. 1 pkt
12 Prawa energetycznego wymaga odrębnych ustaleń i wnioskowań względem
procesu stosowania art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego, zarówno na etapie
postępowania przed Prezesem Urzędu, jak i postępowania odwoławczego.
Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej powoda ujawnia problem prawny
dotyczący okoliczności, jakie należy brać pod uwagę przy wymierzaniu kary w
szczególności w przypadku jej nałożenia na przedsiębiorcę będącego osobą
fizyczną. Sąd Najwyższy, potwierdzając i akceptując obiektywny charakter
odpowiedzialności administracyjnej, o ile ustawodawca nie zdecydował się na jego
subiektywizację, zwraca w swoim orzecznictwie uwagę, że niewłaściwe jest
ograniczenie weryfikacji wysokości kary pieniężnej nałożonej na przedsiębiorcę, a
zwłaszcza takiego jak powód, tylko do sprawdzenia, czy mieści się ona w
ustawowych granicach jej wymiaru (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21
kwietnia 2011 r., III SK 45/10). Skutkuje to potrzebą uwzględnienia sytuacji
finansowej przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną na etapie oceny
proporcjonalności wymierzonej kary, z uwzględnieniem jej funkcji oraz pozostałych
przesłanek wyartykułowanych w art. 56 ust. 6 Prawa energetycznego. Jednakże z
uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego jednoznacznie wynika, że zarówno
Prezes Urzędu, jak i Sąd Okręgowy uwzględniły przy ocenie proporcjonalności
wymiaru kary możliwości finansowe powoda, skalę prowadzonej działalności oraz
wynik finansowy z prowadzonej działalności. Nie można w konsekwencji skutecznie
zarzucać Sądowi drugiej instancji, że w sprawie nie dokonano stosownych ustaleń
oraz oceny prawnej wysokości nałożonej kary pieniężnej z uwzględnieniem
różnorodnych okoliczności wpływających na jej ostateczny wymiar.
W ocenie Sądu Najwyższego, brak również podstaw do uznania skargi
kasacyjnej powoda za oczywiście zasadną. Powód nie powołał żadnych przepisów
prawa, które zostały w ewidentny sposób naruszone przez Sąd drugiej instancji, i
których naruszenie prowadziłoby do uwzględnienia skargi kasacyjnej oraz wydania
co najmniej orzeczenia kasatoryjnego. Z kolei przepisy Prawa energetycznego,
które powód powołał w uzasadnieniu oczywistej zasadności skargi kasacyjnej
13
stanowiły jednocześnie podstawę dla sformułowania przez niego zagadnień
prawnych. Tymczasem nie można mówić o widocznym na pierwszy rzut oka
naruszeniu przepisów prawa, na tle których równocześnie próbuje się formułować
się nowy i oryginalny problem prawny, który do tej pory nie został rozstrzygnięty
przez Sąd Najwyższy.
Mając powyższe na względzie oraz opierając się na treści art. 3989
§ 2
k.p.c., Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji postanowienia. W odniesieniu do
kosztów postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 99
k.p.c. w związku z art. 98 § 3 k.p.c. oraz § 12 ust. 4 pkt 2 w związku z § 14 ust. 3
pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w
sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu.