Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie XXV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Tomasz Gal

Protokolant: Dorota Wesołowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 grudnia 2015 roku w W.

sprawy z powództwa W. J.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

orzeka:

1)  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz W. J. kwotę 85.000 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od kwoty 65.000 zł od dnia 26 października 2014 r. do dnia zapłaty i od kwoty 20.000 zł od dnia 8 października 2015 r. do dnia zapłaty,

2)  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3)  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz W. J. kwotę 2.855,25 zł (dwa tysiące osiemset pięćdziesiąt pięć złotych, 25/100) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego,

4)  nakazuje pobrać od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 4.249,82 zł (cztery tysiące dwieście czterdzieści dziewięć złotych, 82/100) tytułem pokrycia części opłaty sądowej od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powód został zwolniony,

5)  nie obciąża powoda kosztami procesu w pozostałym zakresie.

Sygn. akt XXV C 1304/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 6 sierpnia 2015 r. (wniesionym tego samego dnia – k. 63) powód W. J. wystąpił przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. z roszczeniem o zasądzenie od pozwanego kwoty 95.000 zł tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc z odsetkami ustawowymi od kwoty 65.000 zł od dnia 26 października 2014 r. do dnia zapłaty i od kwoty 30.000 zł od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i o zwolnienie od kosztów sądowych w całości.

W uzasadnieniu powód wskazał, że jego roszczenie związane jest z wypadkiem drogowym, do którego doszło w dniu 4 listopada 1998 r. w W., w wyniku którego poniosła śmierć M. J. – matka powoda.

Powód zaznaczył, iż sprawcą tego wypadku był kierujący pojazdem marki F. (...) A. J., który za ten czyn został prawomocnie skazany. Natomiast pozwany jest ubezpieczycielem posiadacza tego samochodu z tytułu odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego.

Powód podniósł, iż był bardzo blisko związany ze zmarłą matką i doznał ogromnych cierpień w związku z jej nagłą śmiercią, zostały przerwane ich więzi rodzinne.

Powód zaznaczył, iż wezwał pozwanego do dobrowolnego spełnienia świadczeń, a mianowicie uczynił to w dniu 18 kwietnia 2014 roku. W odpowiedzi pozwany uznał co do zasady odpowiedzialność i wypłacił powodowi kwotę 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia (k. 4 - 6).

Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2015 r. powód został zwolniony od kosztów sądowych w całości (k. 64).

Pozwany Towarzystwo (...) SA w W. w odpowiedzi na pozew z dnia 18 sierpnia 2015 r. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany podniósł, iż roszczenie powoda jest nieuzasadnione i nieudowodnione. Pozwany wskazał, iż powód nie jest podmiotem bezpośrednio poszkodowanym i dlatego nie może dochodzić tego rodzaju roszczenia na podstawie art. 448 kc, a przepis art. 446 § 4 kc obowiązuje dopiero od dnia 3 sierpnia 2008 roku. Dodatkowo pozwany podniósł, iż odsetki od zadośćuczynienia należą się powodowi ewentualnie najwcześniej od dnia wyrokowania (k. 74 i nast.).

Strony podtrzymały stanowiska na rozprawie w dniu 14 grudnia 2015 roku.

Na podstawie przedstawionego materiału dowodowego, w szczególności na podstawie: przesłuchania powoda W. J. (k. 125 - 126), zeznań świadka E. J. (k. 124 - 125), dokumentacji medycznej (k. 19 – 42), zdjęć (43 – 48) Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 4 listopada 1998 r. w W. kierujący pojazdem marki F. (...) A. J. naruszył nieumyślnie zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym i spowodował wypadek w ten sposób, iż nie zachował szczególnej ostrożności i nie ustąpił pierwszeństwa pieszej M. J. znajdującej się na przejściu dla pieszych i potrącił ją. W wyniku odniesionych obrażeń ciała piesza poniosła śmierć (k. 9 – akt oskarżenia, okoliczność bezsporna).

Samochód marki F. (...) prowadzony przez A. J. stanowił jego własność i w dacie wypadku objęty był obowiązkowym ubezpieczeniem odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych w wyniku zawarcia umowy ubezpieczenia z pozwanym zakładem ubezpieczeń (okoliczność bezsporna).

W dniu wypadku M. J. miała 72 lata, a jej syn W. J. 48 lat. M. J. pozostawała w związku małżeńskim , a W. J. zamieszkiwał z małżonką.

Powód był bardzo blisko związany ze zmarłą matką i doznał ogromnych cierpień w związku z jej nagłą śmiercią, zostały przerwane ich więzi rodzinne.

Od śmierci matki powód nie mógł skupić się na niczym, stał się płaczliwy i apatyczny. Objawy stresu związanego ze stratą matki przejawiały się u powoda obniżeniem nastroju, zaburzeniami snu, apatią, skłonnością do płaczu, naporem wspomnień o zmarłej. Z tego względu powód korzystał z pomocy psychiatry (k. 19 i nast. – dokumentacja medyczna)

Poza matką powód w dacie wypadku posiadał również ojca i brata.

Zmarła jako matka była dla powoda wyjątkową osobą i jej tragiczna śmierć stanowiła dla powoda wielką stratę. Powód stracił nie tylko członka rodziny, ale również osobę wnoszącą do jego życia wiele dobrego ( zeznania powoda – k. 125 - 126, zeznania świadka E. J. – k. 124 - 125, zdjęcia – k. 43 i nast.).

Powód bardzo przeżył nagłą i niespodziewaną śmierć matki, zdarzenie to zburzyło jego stabilną i bardzo dobrą pod względem emocjonalnym sytuacją życiową, żył zgodnie z matką, relacje emocjonalne funkcjonowały prawidłowo pomiędzy nimi. Śmierć matki spowodowała znaczne ujemne przeżycia psychiczne powoda. Powód do tej pory jest pogrążony w smutku, bo był bardzo mocno uczuciowo związany z matką (zeznania powoda – k. 125 - 126, zeznania świadka E. J. – k. 125 - 126, zdjęcia – k. 43 i nast., dokumentacja medyczna – k. 19 i nast.).

Powód w piśmie z dnia 18 września 2014 r. doręczonym dnia 23 września 2014 r. wezwał pozwanego do uiszczenia kwoty 70.000 zł tytułem zadośćuczynienia (k. 14 i nast., k. 18 i 90 v.).

W odpowiedzi pozwany uznał co do zasady odpowiedzialność, ale wypłacił pozwanemu jedynie kwotę 5.000 zł tytułem zadośćuczynienia (k. 18 – pismo).

Sąd dokonał następującej oceny dowodów:

Podstawę ustaleń faktycznych w rozpoznawanej sprawie stanowiła dokumentacja zgromadzona w aktach sprawy dotycząca stopnia pokrewieństwa powoda z matką, ich wzajemnych relacji, korzystania przez powoda z pomocy medycznej w związku z następstwami utraty matki. Sąd nie znalazł podstaw do kwestionowania jej zgodności z rzeczywistością, dlatego uznał ją za wiarygodne źródło dowodowe. Dane w niej zawarte znajdują potwierdzenie w zeznaniach powoda i świadka.

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się również na zeznaniach powoda i świadka. Sąd nie znalazł żadnych podstaw do odmówienia wiarygodności tym dowodom, albowiem są logiczne, spójne, potwierdzają się wzajemnie.

W szczególności należy zwrócić uwagę na zachowanie powoda na sali sądowej podczas przesłuchania , które niezbicie dowodzi głębokiego emocjonalnego przeżywania następstw przedmiotowego wypadku drogowego i faktycznej więzi ze zmarłą matką. W ocenie Sądu zeznania powoda są wiarygodne nie tylko z uwagi na ich spójny i logiczny charakter, ale także dlatego, że ich treść koresponduje z zasadami doświadczenia zawodowego i życiowego.

Sąd oddalił wniosek dowodowy stron o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu psychologii (k. 126). W ocenie Sądu przeprowadzenie tego dowodu nie miało znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, albowiem dla ustalenia cierpień (krzywdy) osoby na skutek zgonu innej osoby najbliżej nie jest konieczne dysponowanie specjalistyczna wiedzą medyczną. Kwestia ta została szerzej przedstawiona w ramach poniższych rozważań prawnych. W tym okresie wystarczające jest ogólne doświadczenie życiowe i zawodowe Sądu. Przeprowadzenie dowodu wnioskowanego przez strony przyczyniłoby się jedynie do nieuzasadnione przedłużenia czasu trwania niniejszego procesu i wygenerowania zbędnych kosztów.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W niniejszej sprawie sporna była wysokość świadczenia należnego powodowi.

W pierwszym rzędzie należy podnieść, iż odpowiedzialność pozwanego ubezpieczyciela względem powoda wynika z art. 822 k.c., zgodnie z którym w następstwie zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do zapłacenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający – sprawca szkody. Odpowiedzialność ta oparta jest na zasadzie ryzyka, a wyjątkowo na zasadzie winy zgodnie z art. 436 § 1 i 2 kc. Natomiast stosownie do treści art. 805 kc świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości szkody poniesionej przez osobę poszkodowaną. Wysokość odszkodowania powinna zostać ustalona zgodnie z regułami określonymi w art. 363 i 361 kc, przy uwzględnieniu dodatkowych przesłanek zawartych w art. 448 kc. W sytuacji gdy pozwany ponosi odpowiedzialność co do zasady względem powodów to w konsekwencji zobowiązany jest stosownie do treści art. 361 kc do pełnego naprawienia szkody przez nich poniesionej.

Jest w sprawie bezsporne, iż A. J., czyli podmiot z którym pozwany jako ubezpieczyciel zawarł umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, spowodował wypadek drogowy w następstwie którego zgon poniosła M. J.. Powyższe znajduje potwierdzenie w treści prawomocnego wyroku skazującego kierowcę za popełnienie tego czynu zabronionego. Sąd rozpoznający niniejszy spór na podstawie art. 11 kpc jest związany treścią tego wyroku.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż co do zasady zaistniały podstawy do przypisania odpowiedzialności pozwanemu ubezpieczycielowi za następstwa zgonu M. J..

W ocenie Sądu powództwo o zapłatę kwoty pieniężnej z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę spowodowaną śmiercią matki powoda na skutek naruszenia dobra osobistego powoda w postaci prawa do utrzymywania więzi rodzinnych z osobą najbliższą zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Podstawę prawną rozstrzygnięcia w zakresie należności głównych stanowi przepis art. 448 kc w związku z art. 23 i 24 kc , zgodnie z którym w przypadku naruszenia dobra osobistego czynem stanowiącym delikt podmiot, którego dobro osobiste zostało bezprawnie naruszone może domagać się odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

W ocenie Sądu bez znaczenia jest okoliczność, iż w dniu 3 sierpnia 2008 r. przepis art. 446 k.c. został zmieniony przez dodanie § 4, zgodnie z którym sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego, którego śmierć nastąpiła wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Należy przyznać rację stronie pozwanej, iż poprzednio obowiązujący stan prawny nie dawał wprost podstawy do przyznania członkom rodziny zmarłego tego zadośćuczynienia. Jednakże, zdaniem Sądu, już po wejściu w życie z dniem 23 sierpnia 1996 r. przepisu art. 448 k.c. należy uznać że ten właśnie przepis stanowi podstawę ochrony odrębnego dobra osobistego, jakim jest bliska relacja pomiędzy zmarłym a osobą mu najbliższą ( tak SN w wyroku z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, nie publ.),

Należy podzielić pogląd, iż dodanie § 4 do art. 446 k.c. nie zmieniło oceny zakresu zastosowania przepisu art. 448 k.c.. Sąd Najwyższy wyjaśnił w uchwale z dnia 27 października 2010 r., III CZP 76/10 (OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 42), że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 roku. Sąd Najwyższy wskazał, że art. 446 § 4 k.c. ma zastosowanie wyłącznie do sytuacji, w której czyn niedozwolony popełniony został po dniu 3 sierpnia 2008 roku. Przepis ten nie uchylił art. 448, jego dodanie było natomiast wyrazem woli ustawodawcy zarówno potwierdzenia dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia na gruncie obowiązujących przed jego wejściem w życie przepisów, jak i ograniczenie kręgu osób uprawnionych do zadośćuczynienia do najbliższych członków rodziny. Stanowisko to zostało potwierdzone w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10 (OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 44) oraz z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 521/10 (nie publ.). Sąd może przyznać najbliższemu członkowi rodziny zmarłego zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc także wtedy gdy śmierć nastąpiła przed dniem 3 sierpnia 2008 r. wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia (tak Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13.07.2011 r., III CZP 32/11, nie publ. ). Sąd Okręgowy rozpoznający niniejszy spór w całości podziela powyższy pogląd.

Według Sądu śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy. Nie może być kwestionowane, że ten sam czyn niedozwolony może wyrządzać krzywdę różnym osobom, źródłem krzywdy jest zatem czyn niedozwolony, którego następstwem jest śmierć. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również więc osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowana bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego.

Przed dokonaniem szczegółowych rozważań dotyczących roszczenia będącego przedmiotem niniejszego procesu należy podnieść, iż pozwany jako ubezpieczyciel ponosi wobec powoda pełną odpowiedzialność za wszelkie szkody powstałe na skutek zachowania się sprawcy wypadku komunikacyjnego z dnia 4 listopada 1998 r., który poruszał się pojazdem mechanicznym, którego posiadacz był ubezpieczony u pozwanego, w następstwie którego to wypadku doszło do zgonu M. J..

Zgodnie bowiem z treścią art. 822 kc w następstwie zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązany jest do zapłacenia odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający – sprawca szkody. Ubezpieczyciel ponosi odpowiedzialność za szkodę będącą następstwem śmierci osoby na skutek ruchu pojazdu mechanicznego. W ocenie Sądu takiego rodzaju zdarzenie stało się właśnie podstawą sformułowania roszczenia przez powoda. Jak zostało to już powyżej podniesione należy uznać za bezsporne, że ten sam czyn niedozwolony może wyrządzać krzywdę różnym osobom, źródłem krzywdy jest zatem czyn niedozwolony, którego następstwem jest śmierć. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, natomiast dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również więc osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c., w tym przypadku powód, może być poszkodowany bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, poniesionej poprzez naruszenie jego własnego dobra osobistego ( tak też Sąd Najwyższy w uchwale wydanej w dniu 7.11.2012 r. w sprawie o sygn. III CZP 67/12, OSNC 2013/4/45).

Natomiast stosownie do treści art. 805 kc świadczenie ubezpieczyciela obejmuje zapłatę sumy pieniężnej odpowiadającej wysokości szkody poniesionej przez poszkodowanego. Wysokość odszkodowania powinna zostać ustalona zgodnie z regułami określonymi w art. 363 i 361 kc, przy uwzględnieniu dodatkowych przesłanek zawartych w art. 448 kc w zw. z art. 23 i 24 kc. W sytuacji gdy pozwany ponosi odpowiedzialność co do zasady względem powoda to w konsekwencji zobowiązany jest stosownie do treści art. 361 kc do pełnego naprawienia szkody przez niego poniesionej.

W odniesieniu do żądania powódki dotyczącego zapłaty kwoty pieniężnej z tytułu zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 23 i 24 kc należy uznać, iż powód co do zasady w uzasadniony sposób wystąpił ze swoim roszczeniem przeciwko pozwanemu. Zdaniem Sądu zostały zrealizowane wszystkie przesłanki uzasadniające zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty pieniężnej z tego tytułu, przy czym w mniejszym zakresie ilościowym niż wynika to z żądania powoda, a mianowicie jedynie w kwocie 85.000 złotych.

Stanowisko Sądu znajduje uzasadnienie w tym, iż powód jako syn należy do najbliższych członków rodziny zmarłej M. J., której śmierć spowodowała znaczne ujemne przeżycia psychiczne u powoda.

Sąd uwzględniając wszelkie okoliczności sprawy uznał, iż powodowi należy się kwota pieniężna z tytułu zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc. Zdaniem Sądu tylko takie rozstrzygnięcie pozwala na osiągnięcie celu zadośćuczynienia z art. 448 kc, czyli zrekompensowanie powodowi uszczerbku o charakterze niemajątkowym. Z ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wydanego wyroku wynika, iż powód bardzo przeżył śmierć osoby najbliższej, ponosząc ujemne skutki psychiczne.

Śmierć matki stała się powoda tragedią, przygnębiła go i spowodowała załamanie psychiczne. Po śmierci matki poczuł ogromną pustkę i osamotnienie, cierpienia psychiczne spowodowane śmiercią osoby bliskiej przełożyły się na osłabienie aktywności życiowej powoda.

Powód był bardzo emocjonalnie związana ze zmarłą. Powodowi nadal bardzo brakuje matki, do chwili obecnej nie może pogodzić się z jej śmiercią.

Powód bardzo przeżył nagłą i niespodziewaną śmierć matki, zdarzenie to zburzyło jego stabilną i bardzo dobrą pod względem emocjonalnym sytuacją życiową, żyli zgodnie, relacje emocjonalne funkcjonowały prawidłowo pomiędzy nimi. Śmierć matki spowodowała znaczne ujemne przeżycia psychiczne powoda.

Mając na uwadze powyższe Sąd dokonał analizy sytuacji życiowej powoda i doszedł do wniosku, iż rozmiary ujemnych następstw natury niemajątkowej na skutek śmierci M. J. są bardzo znaczne. Za przyjęciem takiego stanu rzeczy przemawiają także zasady doświadczenia zawodowego i życiowego.

W tym stanie rzeczy Sąd uznał roszczenie powoda z tytułu zadośćuczynienia za trafne co do zasady.

Mając na uwadze całokształt okoliczności dotyczących roszczenia powoda z tytułu zadośćuczynienia Sąd uznał, iż łącznie w realiach niniejszej sprawy krzywdzie powoda odpowiada kwota 90.000 zł, przy czym zasądzeniu podlega ostatecznie kwota 85.000 zł, ponieważ powód uzyskał od pozwanego dobrowolnie z tego tytułu kwotę 5.000 złotych.

W rezultacie w pozostałym zakresie roszczenie powoda o zadośćuczynienie podlegało oddaleniu.

Stanowisko Sądu znajduje uzasadnienie w tym, iż powód jako syn należy do najbliższych członków rodziny zmarłej, której śmierć spowodowała znaczne ujemne przeżycia psychiczne po stronie powoda.

Sąd uwzględniając wszelkie okoliczności sprawy uznał, iż powodowi należy się kwota pieniężna z tytułu zadośćuczynienia. Zdaniem Sądu tylko takie rozstrzygnięcie pozwala na osiągnięcie celu zadośćuczynienia z art. 448 kc, czyli zrekompensowanie powodowi uszczerbku o charakterze niemajątkowym. Z ustaleń faktycznych poczynionych powyżej i przyjętych za podstawę wydanego wyroku wynika, iż powód bardzo przeżył śmierć osoby najbliższej, ponosząc dotkliwe ujemne skutki psychiczne.

Według Sądu śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego powoda w postaci prawa do utrzymywania więzi rodzinnych z osobą najbliższą osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do katalogu dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie i rodzi poczucie krzywdy. Nie może być kwestionowane, że ten sam czyn niedozwolony może wyrządzać krzywdę różnym osobom, źródłem krzywdy jest zatem czyn niedozwolony, którego następstwem jest śmierć. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, dla osób mu bliskich zaś jest to naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również więc osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowana bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego ( tak SN w wyroku z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, nie publ., w uchwale z dnia 27 października 2010 r., III CZP 76/10 (OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 42), w wyrokach z dnia 10 listopada 2010 r., II CSK 248/10 (OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 44) oraz z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 521/10 (nie publ.), w uchwale z dnia 13.07.2011 r., III CZP 32/11, nie publ. ).

W ocenie Sądu powód wykazał co do zasady trafność powyższego roszczenia, natomiast pozwany nie przedstawił żadnego dowodu przemawiającego za przyjęciem odmiennego stanu rzeczy. W ocenie Sądu zasądzona kwota w uzasadniony sposób kompensują powodowi szkodę niemajątkową i jednocześnie zadośćuczynienie to jest utrzymane w rozsądnych granicach odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stale rosnącej stopie życiowej społeczeństwa.

Sąd uwzględnił także okoliczność, iż powód z członków najbliższej rodziny posiada jeszcze żonę i brata , a w dacie wypadku posiadał dodatkowo ojca, co oznacza, iż śmierć matki nie spowodowała sytuacji, w której powód zostałby osobą zupełnie samotną. Zdaniem Sądu okoliczność ta z jednej strony ma wpływ na wysokość zadośćuczynienia, ale z drugiej strony należy uznać, iż sam fakt posiadania pozostałych członków rodziny nie oznacza, iż utrata matki nie spowodowała ujemnych przeżyć psychicznych u powoda. Przyjęcie wyłącznie ilościowego podejścia w odniesieniu do bliskich relacji osobowych pozbawione jest jakichkolwiek podstaw. Dla ocenianego roszczenia zasadnicze znaczenie ma poczucie krzywdy wynikające z definitywnej utraty relacji osobistych z daną osobą najbliższą, a nie możliwość przeniesienia uczuć na inne osoby bliskie.

Stanowisko Sądu przedstawione powyżej w przedmiocie zasądzenia zadośćuczynień z art. 448 kc znajduje uzasadnienie w ugruntowanym orzecznictwie Sądu Najwyższego i sądów powszechnych.

Dokonując oceny jaka suma pieniężna powinna stanowić zadośćuczynienie za doznaną krzywdę Sąd wziął pod uwagę rodzaj i stopień nasilenia cierpień powoda, konsekwencje w życiu osobistym. Sąd miał również na uwadze, iż zadośćuczynienie powinno spełnić funkcję kompensacyjną. Zdaniem Sądu przyznane kwoty pieniężne z tytułu zadośćuczynienia powinny stanowić przybliżony ekwiwalent poniesionej szkody niemajątkowej, aby wynagrodzić doznane cierpienia psychiczne oraz ułatwić przezwyciężenie ujemnych przeżyć. Przyjęcie powyższej zasady jest niezbędne do tego, aby przynajmniej częściowi przywrócona została równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Z uwagi na kompensacyjny charakter zadośćuczynienia jego wysokość musi przedstawiać odczuwalną wartość ekonomiczną adekwatną do warunków gospodarki rynkowej. W tym miejscu należy również podkreślić, iż powód domaga się zadośćuczynienia w związku z ujemnymi następstwami przedmiotowego wypadku dla niej na skutek śmierci osoby najbliższej. W konsekwencji wysokość zadośćuczynienia z tego tytułu powinna być odpowiednio duża. Zaprezentowane powyżej stanowisko znajduje potwierdzenie w utrwalonym w tym zakresie orzecznictwie Sądu Najwyższego np. wyrok SN z dnia 09.11.2007 r., V CSK 245/07, OSNC, Zbiór Dodatkowy 2008, Nr D, poz. 95, wyrok z dnia 30.01.2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005, Nr 2, poz. 40, z dnia 28.06.2005 r., I CK 7/05, nie publ., wyrok z dnia 10.03.2006 r., IV CSK 80/05, OSNC 2006/10/175.

Zdaniem Sądu zasądzona suma przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość, a jednocześnie nie jest nadmierna w stosunku do doznanej krzywdy i odpowiada aktualnej stopie życiowej społeczeństwa w warunkach gospodarki wolnorynkowej.

Dokonując ustaleń w zakresie wysokości zadośćuczynienia należnego powodowi Sąd miał na uwadze, iż powód bardzo przeżył nagłą i tragiczną śmierć matki.

Zdaniem Sądu zadośćuczynienie jest roszczeniem o charakterze ściśle niemajątkowym mającym za zadanie kompensację doznanej krzywdy. Roszczenie to nie ma na celu wyrównania straty poniesione przez członków najbliższej rodziny zmarłej, lecz ma pomóc dostosować się do nowej rzeczywistości. Ma także na celu złagodzenie cierpienia wywołanego utratą osoby bliskiej. Okoliczności wpływające na wysokość tego świadczenia to m.in.: dramatyzm doznań osób bliskich zmarłej, poczucie osamotnienia, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rola jaką w rodzinie pełniła osoba zmarłego, charakter i rodzaj zaburzeń w prawidłowym funkcjonowaniu pozostałych członków rodziny, stopień w jakim pozostali członkowie będą umieli odnaleźć się w nowej rzeczywistości i na ile zdolni są zaakceptować obecny stan rzeczy, skorzystanie z pomocy fachowej w czasie radzenia sobie w tej trudnej sytuacji, proces leczenia doznanej traumy mający na celu pomoc w odbudowie struktury rodziny i przywrócenie znaczenia każdego z jej członków.

W ocenie Sądu trudno jest wycenić ból, rozpacz, cierpienie. Nie można ustalać miernika bólu i cierpienia (tym bardziej, że generalnie brak w takiej sytuacji pomocniczego środka, jakim jest stopień trwałego uszczerbku na zdrowiu, uwzględniany przy art. 445 k.c.), każdy przypadek powinien być rozpatrywany indywidualnie i odrębnie przy stosowaniu wszystkich istotnych elementów dla danej sprawy.

Według Sądu z jednej strony konieczne jest odwołanie się do przeciętnej stopy życiowe, ale nie może ono pozbawiać roszczenia funkcji kompensacyjnej i przesłaniać innych ważniejszych przesłanek ustalenia należnych kwot. Jest to przesłanka pomocnicza, mająca charakter uzupełniający w stosunku do kwestii zasadniczej, jaką jest rozmiar szkody niemajątkowej.

Odczuwane przez powoda krzywda i żal są bardzo duże i wynikają z silnych związków z matką.

Jednocześnie nie można tracić z pola widzenia tej okoliczności, iż w ocenie Sądu mierzenie skali cierpienia osoby, która nie doznała rozstroju zdrowia, w istocie pozostaje poza możliwościami dowodowymi sądu. Aktualny stan wiedzy nie pozwala na udowodnienie rozmiaru uczuć i przywiązania czy też ich braku. Przede wszystkim zaś trudno zakładać, aby ustawodawca "premiował" osoby o słabszej konstrukcji psychicznej, reagujące intensywniej na sytuację traumatyczną, a gorzej traktował roszczenia osób o osobowości zamkniętej, kumulującej w sobie wewnętrzne emocje.

Kryterium bólu jest więc nieprzydatne w praktyce sądowej i wydaje się słuszne, że kodeks cywilny nie odwołuje się do niego, zakładając, że utrata osoby najbliższej zawsze wywołuje ból. Samo odczuwanie bólu nie wymaga też dowodu (P. Hyrlik "Zadośćuczynienie za śmierć tylko dla członków najbliższej rodziny", Rzeczpospolita z 9 lipca 2009 r.).

Zadośćuczynienie ma kompensować nie tyle doznany ból spowodowany śmiercią osoby bliskiej, lecz przedwczesną utratę członka rodziny. Dobrem osobistym, którego naruszenie wymaga rekompensaty, jest zatem prawo do życia w rodzinie.

Należy także podkreślić, iż w każdym wypadku wysokość zadośćuczynienia powinna zostać dokonana z uwzględnieniem okoliczności, że śmierć każdej osoby jest zdarzeniem pewnym, które prędzej czy później musi nastąpić. Tym samym zadośćuczynienie rekompensuje w istocie często jedynie wcześniejszą utratę członka rodziny. Mając na uwadze wiek zmarłej oraz młodszy wiek jej syna należało uznać, iż gdyby nie przedmiotowy delikt powód miałaby perspektywę na utrzymywanie dalszych relacji z matką liczoną średnio na około 15 - 20 lat. W tym miejscu należy podkreślić, iż zaprezentowane wyliczenie stanowi jedynie prawdopodobną projekcję przy uwzględnieniu wskaźnika długości średniego życia człowieka.

W orzecznictwie sądowym i doktrynie zostały wypracowane kryteria ustalania zadośćuczynienia pieniężnego za naruszenie dóbr osobistych (art. 23 i art. 24 w zw. z art. 448 k.c.). Sąd orzekając w przedmiocie takiego żądania musi wziąć pod uwagę kompensacyjny charakter zadośćuczynienia i rodzaj naruszonego dobra - ciężar gatunkowy poszczególnych dóbr osobistych nie jest bowiem jednakowy i nie wszystkie dobra osobiste zasługują na jednakowy poziom ochrony za pomocą środków o charakterze majątkowym. Z uwagi na ciężar gatunkowy dobra osobistego w postaci prawa do życia w rodzinie, wywodzonego z art. 448 k.c. powinno ono w hierarchii wartości zasługiwać na wzmożoną w porównaniu z innymi dobrami ochronę. Naruszenie tego dobra stanowi dalece większą dolegliwość psychiczną dla członka rodziny zmarłego, niż w przypadku innych dóbr, a jej skutki rozciągają się na całe życie osób bliskich. Dlatego doznana w tym przypadku szkoda jest bardziej godna ochrony z uwagi na naruszenie dobra wysokiej rangi i w najwyższym stopniu. Ponadto wymaga zaznaczenia, iż utrata osoby bliskiej ma zawsze charakter nieodwracalny.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, iż zasądzenie z tego tytułu na rzecz powoda kwoty uprzednio wskazanej będzie odpowiednie do zaistniałego stanu rzeczy.

Jednocześnie powód wystąpił o zasądzenie odsetek ustawowych od tego zadośćuczynienia.

W ocenie Sądu to roszczenie o należności uboczne podlega uwzględnieniu w części.

Podstawą rozstrzygnięcia w przedmiocie odsetek ustawowych od kwoty żądanej z tytułu zadośćuczynienia jest art. 481 § 1 kc, zgodnie z którym wierzyciel może domagać się odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego.

Powód w piśmie z dnia 18 września 2014 r. doręczonym dnia 23 września 2014 r. wezwał pozwanego do uiszczenia kwoty 70.000 zł tytułem zadośćuczynienia (k. 14, 18, 90 v.).

Roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 70.000 zł stosownie do treści art. 817 kc stało się zatem wymagalne po upływie 30 dni od tego dnia. Uchybienie temu terminowi rodzi odpowiedzialność z tytułu ustawowych odsetek za zwłokę stosownie do treści art. 481 k.c. W konsekwencji Sąd zasądził odsetki ustawowe od kwoty 65.000 zł od dnia 26 października 2014 r. zgodnie z żądaniem powoda, mając na uwadze zakaz orzekania ponad żądanie określony w art. 321 kpc oraz fakt, iż pozwany już uprzednio uiścił na rzecz powoda kwotę 5.000 zł z przedmiotowego tytułu. Natomiast w pozostałym zakresie, czyli ponad kwotę 65.000 zł roszczenie o odsetki ustawowe stało się wymagalne po upływie 30 dni od daty doręczenia odpisu pozwu stronie pozwanej, które to doręczenie nastąpiło dnia 7 września 2015 r. (k. 71).

Sąd kierował się w tym zakresie treścią art. 481 § 1 k.c. i art. 817 k.c. uznając, że bezskuteczny upływ dni 30 od momentu zgłoszenia pozwanemu ubezpieczycielowi szkody, otwiera prawo żądania odsetek od tej części roszczeń, które zostały sprecyzowane i ostatecznie okazały się usprawiedliwione. Orzeczenie Sądu przyznające zadośćuczynienie ma charakter rozstrzygnięcia deklaratoryjnego, a nie konstytutywnego.

Zdaniem Sądu przewidziany w art. 817 § 1 k.c. trzydziestodniowy termin na wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela i wysokości należnego powodowi świadczenia był wystarczający.

Dodatkowo należy podkreślić, że obecnie funkcja odszkodowawcza odsetek przeważa nad ich funkcją waloryzacyjną.

Przyjęcie odmiennego poglądu prowadziłoby w istocie do nieuzasadnionego uprzywilejowania dłużnika, skłaniając go niekiedy do jak najdłuższego zwlekania z opóźnionym świadczeniem pieniężnym, w oczekiwaniu na orzeczenia sądu znoszące obowiązek zapłaty odsetek za wcześniejszy okres (tak np. Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 24 lipca 2008 r., V ACa 252/08).

Przedstawiony pogląd znajduje uzasadnienie w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego: wyrok z dnia 22.02.2007 r., I CSK 433/06, Lex nr 274209, wyrok z dnia 18.02.2011 r., I CSK 243/10, Lex nr 848109, wyrok z dnia 08.02.2012 r., V CSK 57/11, Lex nr 1147804, wyrok z dnia 14.01.2011 r., I PK 145/10, Lex nr 794777 oraz w orzeczeniach sądów powszechnych: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 10.02.2012 r., I ACa 1405/11, Lex nr 1109992, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 28.10.2011 r., VI ACa 247/11, Lex nr 1103602.

Konsekwencją rozstrzygnięcia w przedmiocie żądania pozwu jest obowiązek rozstrzygnięcia przez Sąd w przedmiocie kosztów procesu. Sąd rozstrzygnął o kosztach procesu, w tym o kosztach zastępstwa procesowego na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc, 102 kpc oraz na podstawie § 2, § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu.

Sąd zasądził z tytułu kosztów procesu od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.855,25 złotych. Takie rozstrzygnięcie stanowi następstwo reguły, iż częściowe przegranie sprawy stwarza obowiązek częściowego zwrotu kosztów procesu, a jej wysokość wynika z wygrania sprawy a przez powoda w 89,47 %, przy łącznych kosztach zastępstwa procesowego poniesionych przez strony w kwocie 7.234 zł (po stronie powódki: 3.600 zł – wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, 17 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego i po stronie pozwanego: 3.600 zł – wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, 17 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa).

Konkludując, pozwany powinien ponieść koszty procesu w kwocie 6.472,25 zł (7.234 x 89,47 %), a dotychczas poniósł już te koszty na kwotę 3.617 złotych. W konsekwencji do zapłaty pozostała na rzecz powoda od pozwanego kwota 2.855,25 zł (6.472,25 zł – 3.617 zł ).

Sąd nie podzielił poglądu strony pozwanej, iż koszty zastępstwa procesowego w sprawie niniejszej powinny zostać ustalone na podstawie par. 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu. Zdaniem Sądu ustalenie stawki wynagrodzenia pełnomocnika procesowego na poziomie 360 zł byłoby właściwe jedynie w przypadku gdyby przedmiotem powództwa było roszczenie nie majątkowe z zakresu ochrony dóbr osobistych. W przypadku dochodzenia roszczeń majątkowych zastosowanie znajdują zasady określone w § 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu.

Uznając, iż charakter zdarzenia stanowiącego podstawę do wystąpienia z roszczeniem oraz sytuację majątkową powoda Sąd na podstawie art. 113 ust. 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd wyjątkowo nie obciążył powoda kosztami procesu poniesionymi tymczasowo przez Skarb – w zakresie w jakim powód przegrał spór.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd stosownie do zakresu przegrania sporu przez pozwanego nakazał pobranie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwoty 4.249,82 zł tytułem pokrycia części opłaty sądowej od pozwu, od obowiązku uiszczenia której powód został zwolniony (4.750 zł x 89,47 %).

Mając na uwadze całokształt poczynionych powyżej rozważań Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.