Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 listopada 2013 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 2013 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku R. R.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o ubezpieczenie społeczne

na skutek apelacji R. R.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze

z dnia 17 kwietnia 2013 r. sygn. akt VII U 120/12

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Odział w L. decyzją z dnia 22 grudnia 2011 r. orzekł, że R. R. w B. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 01.04.2005 r. do 31.01.2006 r. oraz od 01.05.2006 r. do 31.08.2006 r. jako pracownik płatnika składek (...) Sp. z o.o.

Od powyższej decyzji wnioskodawca złożył odwołanie.

Wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze odwołanie to oddalił.

Sąd ten ustalił, co następuje:

(...) Sp. z o.o. w B. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako płatnik składek od dnia 01.01.2001 r., a wyrejestrowana z dniem 01.09.2008 r. Zajmowała się produkcją soków i wód pitnych. Wnioskodawca początkowo był jedynym wspólnikiem spółki z o.o. (...) w B. i posiadał wszystkie 100% udziałów (1300). Aktem notarialnym z dnia 14.05.2004 r. podwyższono kapitał zakładowy o 1 udział, który przypadł nowemu wspólnikowi W. R. (bratu wnioskodawcy), następnie podwyższono kapitał zakładowy również o 1 udział, który przypadł A. R. (żonie wnioskodawcy).

Wnioskodawca przez cały okres istnienia spółki jednoosobowo zajmował się koordynacją i całościowym zarządzaniem, kierował jako szef zarządem spółki, podejmował wszystkie niezbędne decyzje związane z kierowaniem spółki, podejmował wszystkie decyzje w zakresie spraw strategicznych, handlowych, był uprawniony do jednoosobowego podpisywania umów.

Wspólnik brat wnioskodawcy, W. R. pracował w spółce jako przedstawiciel handlowy a później specjalista ds. ochrony, został udziałowcem, ale nie wiedział dlaczego.

W dniu 01.03.2004 r. została zawarta umowa o pracę pomiędzy (...) Sp. z o.o. w B. reprezentowanym przez pełnomocnika G. F. a R. R., na czas nieokreślony. Na podstawie umowy wnioskodawca miał wykonywać pracę prezesa zarządu w wymiarze pełnego etatu z wynagrodzeniem miesięcznym 35.000,00 zł. Umowa nie została zawarta w formie aktu notarialnego, lecz jedynie poświadczona przez notariusza.

Następnie w dniu 01.04.2004 r. wnioskodawca podpisał umowę o pracę z (...) Sp. z o.o. w B. reprezentowaną przez członków Rady Nadzorczej w osobach G. F. oraz W. R. i K. W.. Miał wykonywać obowiązki prezes zarządu w wymiarze 1/5 etatu, z wynagrodzeniem 15.000,00zł.

Wnioskodawca w dniu 01.10.2004 r. podpisał kolejną umowę o pracę z (...) Sp. z o.o. w B. reprezentowaną przez członków Rady Nadzorczej ustanowionych w drodze uchwały z dnia 22.09.2004 r. w osobach G. F. oraz W. R.. Miał pracować jako prezes zarządu, w wymiarze 1/5 etatu, z wynagrodzeniem 15.000,00 zł. Umowa została rozwiązana z dniem 31.08.2006 r. z uwagi na upadłość spółki.

Wnioskodawca pismem ZUS z dnia 09.05.2005 r. został poinformowany o zmianie przepisu art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych ustawą z dnia 18.12.2003r. (Dz. U. nr 241 poz. 2074), wprowadzającej obowiązek objęcia ubezpieczeniem społecznym wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Postanowieniem Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 18.06.2004 r., po rozpoznaniu wniosku (...) Sp. z o.o. w B. odmówiono wpisu w krajowym Rejestrze Sądowym - Rejestrze Przedsiębiorców, w dziale I rubryka 7 "wspólnicy" danych nowego wspólnika W. R., ponieważ nie poosiadał on ani łącznie z innymi wspólnikami co najmniej 10% kapitału zakładowego.

Postanowieniem Sądu Rejonowego we Wrocławiu z dnia 12.04.2012 r. dokonano sprostowania w zapisie KRS w zakresie informacji, że wnioskodawca nie posiada całości udziałów w spółce.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sad Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione. W ocenie Sądu wnioskodawca nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 01.04.2005r. do 31.01.2006 r. oraz od 01.05.2006 r. do 31.08.2006 r., jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. zawarta z wnioskodawcą umowa o pracę z dnia 01.03.2004 r., jak również następne z dnia 01.042004 r. oraz z dnia 01.1 0.2004 r., były umowami nieważnymi, ponieważ były zawarte z naruszeniem przepisów. Umowa z dnia 01.03.2004 r. powinna była zostać sporządzona w formie aktu notarialnego, nie zaś, jak to uczynił wnioskodawca jedynie poświadczona przez notariusza (art. 210 § 2 kodeksu spółek handlowych). Taką umowę można konwalidować, pod warunkiem jednak, że są spełnione wszystkie niezbędne przesłanki z art. 22 kp: pracownik wykonuje pracę pod nadzorem pracodawcy, pracodawca wpłaca mu z tego tytułu wynagrodzenie. W tym konkretnym przypadku nie zachodziła zasada podporządkowania. W istocie nie zachodziła również przesłanka odpłatności za pracę, skoro do przesunięcia majątkowego dochodziło w ramach tego samego wspólnika. Na podstawie zeznań samego wnioskodawcy należało przyjąć, że przez cały okres istnienia spółki zajmował się samodzielnie i jednoosobowo koordynacją i całościowym zarządzaniem, kierował jako szef zarządem spółki, podejmował wszystkie niezbędne decyzje związane z kierowaniem spółki, podejmował wszystkie decyzje w zakresie spraw strategicznych i handlowych, był uprawniony do jednoosobowego podpisywania umów. Z zeznań W. R. wynika jednoznacznie, że wnioskodawca potraktował współudziałowca instrumentalnie, a jego współudział w spółce miał zupełnie inny cel, tj. spowodowanie aby spółka nie była jednoosobowa i aby wnioskodawca mógł podlegać ubezpieczeniom z innego tytułu niż działalność gospodarcza. W ocenie Sądu celem i zamiarem stron - w tym przypadku w rzeczywistości jednej osoby - nie było świadczenie pracy określonej na podstawie art. 22 kodeksu pracy, lecz obejście przepisów ubezpieczeniowych. Zgodnie z treścią przepisu art. 58 § 1 kc, czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna.

Przeprowadzone postępowanie wykazało, że wnioskodawca będąc jednoosobowym wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, a następnie pomimo minimalnego współudziału w spółce swojego brata i żony - a zatem jak określił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 03.08.2011 r. [I UK 8/11] będąc niemal jedynym wspólnikiem spółki z o.o. - winien podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

Z tych względów umowy o pracę zawarte przez wnioskodawcę zostały ocenione przez Sąd jako nieważne. Z tych powodów zaskarżona decyzja organu rentowego stwierdzająca, że R. R. jako pracownik u płatnika składek (...) Sp. z o.o. nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 01.04.2005 r. do 31.01.2006 r. oraz od 01.05.2006 r. do 31.08.2006 r. była prawidłowa.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył wnioskodawca, zarzucając:

1. naruszenie przepisów postępowania:

a.  przepisu art. 227 kpc w zw. z art. 217 § 3 kpc przez pominięcie wniosku dowodowego wnioskodawcy w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawione przez (...) sp. z o.o. w J., z którego wynika, że wnioskodawca był zatrudniony w (...) sp. z o.o. w upadłości w B. od 01.03.2004 r. do 31.08.2006 r. ostatnio jako prezes zarządu i z tego tytułu otrzymywał wynagrodzenie i odprowadzane były składki na ubezpieczenie społeczne, w wyniku wadliwej oceny, iż nie jest on istotny dla rozstrzygnięcia sprawy, co w konsekwencji doprowadziło, iż Sąd orzekający nie uwzględnił tego okresu zatrudnienia wnioskodawcy;

b.  przepisu art. 233 § 1 kpc:

-.

-

przez brak wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego i dokonania jego oceny z pominięciem istotnej części tego materiału, tj. postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Fabrycznej we Wrocławiu Wydział IX Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego sygn. akt WR.IX NS-REJ.KRS/(...), z którego wynika, że KRS podmiotu 1 (...) sp. z o.o. w likwidacji w B. w Dziale I rubryka 7 w polu 6 (czy wspólnik posiada całość udziałów spółki) zaznaczone jest - po sprostowaniu z urzędu oczywistej omyłki pisarskiej — „NIE", a w konsekwencji błędne ustalenie, że wnioskodawca posiada w spółce (...) i sp. z o.o. w likwidacji w B. całość udziałów i nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u ww. płatnika składek, jak również pominięcie tego okresu zatrudnienia dla ustalenia podlegania ubezpieczeniom obowiązkowym;

-

przez wyprowadzenie z zebranego w sprawie materiału dowodowego, tj. odpisu KRS podmiotu (...) sp. z o.o. nr KRS (...) wniosków z niego nie wynikających, a nadto sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania, że wnioskodawca był jednoosobowym wspólnikiem ww. spółki, w sytuacji kiedy z odpisu KRS ww. podmiotu wynika, że dla tego podmiotu w Dziale I rubryka 7 w polu 6 (czy wspólnik posiada całość udziałów spółki) zaznaczone jest „NIE", co w konsekwencji doprowadziło do przyjęcia, że wnioskodawca nie podlegał obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako pracownik ww. podmiotu. Ponadto zgodnie z art. 38 pkt 8 lit. c ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U.2007.168.1186 j.t.) w dziale 1 rejestru przedsiębiorców zamieszcza się następujące dane dotyczące spółki z o.o. zgodnie z art. 35, oznaczenie wspólników posiadających samodzielnie lub łącznie z innymi co najmniej 10 % kapitału zakładowego oraz ilość posiadanych przez tych wspólników udziałów i łączną ich wysokość, a zatem wspólników posiadający poniżej 10% - nie zamieszcza się.

2. naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez:

-

zastosowanie w ustalonym stanie faktycznym przepisu art. 210 § 2 kodeksu spółek handlowych w zw. z art. 58 kodeksu cywilnego, w sytuacji kiedy w przedmiotowej sprawie wnioskodawcy nie przysługiwały wszystkie udziały spółki, a zatem wnioskodawca nie był jedynym wspólnikiem spółki z o.o., co skutkowało przyjęciem, że umowa o pracę jest nieważna, a w konsekwencji błędne zastosowanie art. 6 ust. 1 pkt 5, art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2009.205.1585 j.t.) przez przyjęcie, że wnioskodawca nie jest pracownikiem i nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym;

-

niezastosowanie przepisu art. 6 ust. 1. pkt 1 art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2009.205.1585 j.t.) do ustalonego w sprawie stanu faktycznego w wyniku błędnego uznania, że wnioskodawca nie był zatrudniony jako pracownik, podczas gdy z przedłożonych odpisów KRS podmiotów (...) sp. z o.o. w likwidacji w B. oraz (...) sp. z o.o. wynika, że wnioskodawca jako wspólnik nie posiadał całości udziałów.

Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie odwołania wnioskodawcy w całości poprzez ustalenie podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom i zasądzenie od organu na rzecz wnioskodawcy zwrotu kosztów procesu wg norm przepisanych w tym zwrotu kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie.

Kwestia dopuszczalności pracowniczego zatrudnienia jedynego wspólnika spółki kapitałowej w charakterze członka (prezesa) zarządu została przesądzona w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy w licznych wyrokach możliwość taką odrzuca (por. uchwała z 8 marca 1995 r., I PZP 7/95, wyrok z 16 grudnia 1998 r. II UKN 394/98, wyrok z 2 lipca 1998 r., II UKN 112/98; wyrok z 14 marca 2001 r., II UKN 268/00; wyrok z 23 października 2006 r., I PK 113/06 oraz w wyroku z 7 kwietnia 2010 r., II UK 357/09).

W myśl orzecznictwa Sądu Najwyższego dopuszczalne jest natomiast pracownicze zatrudnienia w spółkach o wieloosobowym składzie (np. wyrok z 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, ostatnio wyroki z 16 grudnia 2008 r., I UK 162/08 oraz z 12 maja 2011 r., II UK 20/11). Jedynie wyjątkowo, gdy udział w kapitale zakładowym spółki innych wspólników pozostaje iluzoryczny (99/100 do 1/100), Sąd Najwyższy nie przyjmuje zatrudnienia pracowniczego (por. np. wyrok z 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09).

Trafnie uznał Sad Okręgowy, iż taka właśnie sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie. Z bezspornego stanu faktycznego wynika, że wnioskodawca posiadał wszystkie (1300) poza jednym, a następnie dwoma udziałami. W istocie zatem należy go traktować jako jedynego wspólnika spółki, ponieważ należało do niego 99,85% wszystkich udziałów, pomimo, że formalnie był udziałowcem większościowym.

Zgodnie natomiast z art. 8 ust. 6 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlega ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia działalności pozarolniczej działalności gospodarczej. Dlatego też podwyższenie kapitału zakładowego i objęcie 2 udziałów w spółce przez innych udziałowców należy uznać za czynność mającą na celu obejście powołanego przepisu.

Także w wyroku z dnia 3 sierpnia 2011r. (I UK 8/11) Sąd Najwyższy uznał, że piśmiennictwie podkreśla się, że jedyny (lub "niemal jedyny") wspólnik spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie powinien uzyskać statusu pracowniczego.

Istotnie bowiem w takim przypadku nie można uznać, że taki stosunek pracy odpowiada treści art. 22 kp, z uwagi na brak podporządkowania oraz odpłatności pracy, jako, że wypłata wynagrodzenia występuje de facto z majątku samego wspólnika. Zeznania świadka W. R. oraz samego wnioskodawcy wskazują, że przez cały okres istnienia spółki (...) jednoosobowo zajmował się zarządem spółki i podejmował wszystkie decyzje dotyczące jej działalności.

Z powyższych względów za trafne uznać należy stanowisko Sądu Okręgowego, że umowy o pracę zawarte przez wnioskodawcę ze spółką (...) należy uznać za nieważne w myśl art. 58 § 1 kc.

Na uwagę zasługuje przy tym również, dostrzeżony także przez Sąd I Instancji fakt że niezależnie od niedopuszczalności zatrudnienia wnioskodawcy - jedynego wspólnika spółki kapitałowej w charakterze członka (prezesa) zarządu, umowa o pracę z dnia 1 marca 2004 r., jak również następne, zawarte zostały z naruszeniem wymogów art. 210 § 1 ksh, w myśl którego czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego. Umowa ta tymczasem została jedynie poświadczona przez notariusza.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny uznał apelację za niezasadną i oddalił ją na mocy art. 385 kpc.

R.S.