Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 21 kwietnia 2015 roku powodowie S. G. i R. L. wnieśli o zasądzenie od pozwanego Towarzystwa (...) S.A. w W.:

1. na rzecz powódki S. G. kwoty 80.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek śmierci teściowej C. L. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 marca 2015 roku do dnia zapłaty,

2. na rzecz R. L.:

- kwoty 88.000 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek śmierci matki C. L. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 10 marca 2015 roku do dnia zapłaty,

- kwoty 4.740 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu C. L. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 10 marca 2015 roku do dnia zapłaty,

- kwoty 2.400 zł z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia pozwu pozwanemu do dnia zapłaty z tytułu poniesionych przez powoda wydatków na wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu szkodowym prowadzonym przez ubezpieczyciela.

Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. /pozew k. 2-8/

Odpis pozwu strona pozwana otrzymała 6 maja 2015 roku. /potwierdzenie odbioru k. 48/

W odpowiedzi na pozew z dnia 22 maja 2015 roku pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany zakwestionował powództwo w całości w stosunku do powódki S. G. - tak co do zasady, jak i co do wysokości, natomiast w stosunku do powoda R. L. co do wysokości dochodzonych roszczeń. /odpowiedź na pozew k. 49-54/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 1 grudnia 2009 roku około godziny 19:11 w Ł. na ulicy (...) miał miejsce wypadek drogowy. Kierująca samochodem marki R. (...) o numerze rejestracyjnym (...) I. B. (1) jadąc ulicą (...) od ulicy (...) w kierunku ulicy (...) na skrzyżowaniu z ulicą (...), potrąciła C. L. przechodzącą po wyznaczonym przejściu dla pieszych. Kierująca prowadziła pojazd, będąc w stanie nietrzeźwym, wjechała na skrzyżowanie na czerwonym świetle. Po potrąceniu pieszej kierująca samochodem marki R. (...) nie zatrzymując się, odjechała z miejsca wypadku, nie udzielając pomocy C. L..

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 6 grudnia 2010r. wydanym w sprawie o sygn. akt VI K 878/10 I. B. (2) została uznana za winną popełnienia czynów określonych w art. 178a § 1 k.k. oraz 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. i skazana na łączną karę 2 lat pozbawienia wolności. Ponadto orzeczono łączny środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na 10 lat.

Na skutek wypadku C. L. doznała obrażeń ciała w postaci urazu głowy ze złamaniem prawej kości jarzmowej prawej, stłuczeniem mózgu i krwiakami śródmózgowymi, urazu tułowia ze stłuczeniem lewego płuca, stłuczeniem wątroby oraz złamaniem gałęzi górnej lewej kości łonowej, złamania kłykcia bocznego prawej kości piszczelowej, otarć naskórka na głowie i kończyn dolnych oraz sińca powłok śródbrzusza. /wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi k. 399-401 załączonych akt o sygn. VI K 878/10/

W wyniku następstw wypadku C. L. zmarła w dniu 8 lipca 2010 roku. / kserokopia odpisu skróconego aktu zgonu k. 17/

C. L. była matką R. L.. Powód jest jej jedynym dzieckiem. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 128v.-129 - 00:07:30, zeznania powoda protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 130 - 00:51:52/

Powodowie pozostają w konkubinacie od 13 lat. Mają dwóch synów: M. L. urodzonego (...) i A. L. urodzonego (...). /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 128v.-129 - 00:07:30, kserokopie odpisów skróconych aktu urodzenia k. 13,14/

Przed śmiercią C. L. utrzymywała się z różnych prac, w ostatnim okresie zajmowała się opieką nad osobami starszymi. Nie miała stałego zatrudnienia. Pracowała w nocy lub od rana - w zależności od wykonywanej pracy. Zmarła zarejestrowana była w urzędzie pracy jako bezrobotna. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 128v.-129 - 00:07:30/

C. L. nie miała problemów zdrowotnych. /zeznania powoda protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 130 - 00:51:52/

Zmarła mieszkała sama przy ulicy (...) w Ł., w odległości 7-10 km od miejsca zamieszkania powodów, które mieściło się przy ulicy (...) w Ł.. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 128v.-129 - 00:07:30/

Mąż C. L. zmarł w kwietniu 2008 roku. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 129v.-130 - 00:40:38/

Przed wypadkiem powódka zatrudniona była na stanowisku kasjera na ¾ etatu w spółce komandytowej (...) w Manufakturze. W dni powszednie pracowała od godziny 9 do godziny 15, najwięcej godzin spędzała w pracy podczas weekendów. Powód pracował na budowie od poniedziałku do piątku w godzinach od 7 do 17-18. Dzieci powodów uczęszczały do przedszkola. Gdy synowie zachorowali, najczęściej opiekowała się nimi C. L.. Powódka jeden raz była na zwolnieniu w związku z opieką na dziećmi, powód nigdy nie korzystał ze zwolnień lekarskich.

S. G. ze zmarłą widywała się czasami pięć dni w tygodniu, zimą najczęściej w mieszkaniu przy ulicy (...), a w lecie przy ulicy (...). Powódka miała bardzo dobre relacje ze zmarłą, lepsze niż z własna matką. C. L. uwielbiała wnuki, lubiła do nich przyjeżdżać, zapewniała im wolny czas podczas weekendów, chodziła z nimi na plac zabaw, do kościoła. Kiedy powódka pracowała w systemie zmianowym, zmarła odbierała dzieci z przedszkola i przychodziła do domu syna. C. L. zawsze pomagała powódce. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 128v.-129 - 00:07:30, 00:31:20, zeznania powoda protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 130 - 00:51:52, 00:58:26/

Powód widywał się z matką co drugi dzień, miał z nią bardzo dobry kontakt, pomagali sobie nawzajem finansowo. /zeznania powoda protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 130 - 00:51:52/

Każdą Wigilię powodowie spędzali ze zmarłą. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 129v. - 00:31:20/

Kiedy powód ustalił, że matka uległa wypadkowi i w ciężkim stanie przebywa w szpitalu, powódka zwolniła się pracy i pojechała z partnerem do szpitala (...)w Ł.. C. L. była hospitalizowana do 9 lutego 2010 roku, a potem została przewieziona do zakładu opiekuńczo – leczniczego, gdzie przebywała do chwili śmierci. Po wypadku S. G. zajęła się sprawami urzędowymi, odwiedzała zmarłą, odbierała dzieci z przedszkola. W związku z nagromadzeniem się obowiązków od grudnia 2009 roku do kwietnia 2010 roku pracowała na 7/8 etatu. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 128v.-129 - 00:07:30/

Powód odwiedzał matkę w szpitalu po powrocie z pracy. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 130 - 00:46:15, zeznania powoda protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 130v. - 00:58:26/

W trakcie pobytu C. L. w zakładzie opiekuńczo – leczniczym powódka odwiedzała ją prawie codziennie, mówiła do niej, rozmawiała z pielęgniarkami o stanie zdrowia matki powoda. S. G. spędzała w zakładzie około godziny, w zależności od tego, czy była w stanie odebrać dzieci z przedszkola do godziny 17. Zajmowanie się C. L. było dla powódki obciążające pod względem fizycznym, jak i psychicznym. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 129v. -130 - 00:31:20, 00:46:15/

Rodzice powódki pracują zawodowo. Po wypadku zajęli się wnukami trzy razy. W opiece nad synami pomagała powodom najczęściej sąsiadka. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 128v.-129 - 00:07:30/

Gdy C. L. zmarła, pierwszym odczuciem S. G. była ulga, że matka powoda już nie cierpi. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 129v. - 00:31:20/

Powodowie nie korzystali z pomocy psychiatry i psychologa po śmierci C. L.. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 1230 - 00:46:15, zeznania powoda protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 130v. - 00:58:26/

Obecnie S. G. pracuje na zmiany i trzy weekendy w miesiącu, R. L. pracuje także na zmiany. Powodowie starają się tak układać godziny pracy, żeby dzieci były jak najkrócej bez opieki. Rzadko spędzają wspólnie czas, mijają się w ciągu dnia. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 129v.-130 - 00:31:20, 00:40:38, 00:46:15/

Dzieci powodów uczęszczają do IV i V klasy, nie chodzą na świetlicę. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 129v.-130 - 00:40:38/

Rodzice powódki nie pomagają w opiece nad wnukami. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 1230 - 00:46:15/

Powodowie wraz z dziećmi mieszkają obecnie w mieszkaniu C. L.. /zeznania powoda protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 130v. - 00:58:26/

W związku ze śmiercią matki R. L. poniósł następujące koszty związane z jej pochówkiem:

- opłatę za grób (ziemny, o wymiarach 100x200 cm) – 1.220 zł,

- opłatę za kremację – 700 zł,

- opłatę za urnę – 280 zł,

- opłatę za trumnę – 400 zł,

- opłatę za tabliczkę – 50 zł,

- opłatę za przewóz – 150 zł,

- opłatę za oprawę medyczną – 150 zł,

- opłatę za kwiaty – 520 zł,

- opłatę za nagrobek – 5.380 zł,

- opłatę za budowę nagrobka ziemnego pojedynczego – 520 zł.

/pokwitowanie k. 22, faktury VAT k. 23-25, dowód wpłaty k. 26, zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 129v. - 00:40:38/

Koszty pogrzebu zostały częściowo pokryte z zasiłku pogrzebowego w wysokości około 6.000 zł. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 128v.-129 - 00:07:30/

Powódka od dnia wypadku do dnia śmierci C. L. znajdowała się w sytuacji stresowej wywołanej nadmiernym obciążeniem psychofizycznym. Emocjonalnie przeżywała stan teściowej, odczuwała przygnębienie, smutek, bezradność, poczucie winy. Była przeciążona dodatkowymi obowiązkami (opieka nad teściową, konieczność załatwiania spraw urzędowych z nią związanych), problemami w organizacji czasu i trudnościami finansowymi. S. G. z powodu śmierci C. L. odczuła ulgę emocjonalną, dla niej, bowiem zakończyła się sytuacja trudna i obciążająca system regulacji osobowości. Śmierć C. L. nie wpłynęła negatywnie na stan zdrowia psychicznego powódki. S. G. była i jest osobą ogólnie prawidłowo zaadaptowaną psychologicznie, nie stwierdza się występowania u niej zaburzeń emocjonalnych, czy psychotycznych. /pisemna opinia biegłego psychologa M. P. k. 86/

Z punktu widzenia biegłego psychiatry u powódki nie stwierdza się naruszenia sprawności organizmu w rozumieniu psychopatologicznym. W związku ze śmiercią C. L. u powódki rozwinęła się adekwatna, prawidłowa reakcja afektywna o obrazie fizjologicznej reakcji żałoby. Cierpienia psychiczne powódki w początkowym okresie miały zakres lekki. U S. G. nie stwierdza się zaburzeń nerwicowych dających podstawę do przyznania trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. /pisemna opinia biegłego psychiatry A. R. k. 100/

U powoda wskutek śmierci matki wystąpiła prawidłowa (niepowikłana zaburzeniami psychicznymi) reakcja żałoby trwająca około pół roku i wyrażająca się obniżeniem nastroju z płaczliwością, przeżywaniem smutku, żalu, straty, poczucia krzywdy, okresowo występującymi zaburzeniami snu. Rozmiar cierpień psychicznych powoda z uwagi na śmierć matki należy ocenić na umiarkowany. Obecnie powód jest osobą ogólnie prawidłowo zaadaptowaną psychologicznie, nie stwierdza się występowania u niego zaburzeń o charakterze emocjonalnym, czy psychotycznym. /pisemna opinia biegłego psychologa M. P. k. 80/

Z punktu widzenia biegłego psychiatry u powoda nie stwierdza się naruszenia sprawności organizmu w rozumieniu psychopatologicznym. W związku ze śmiercią C. L. u powoda rozwinęła się adekwatna, prawidłowa reakcja afektywna o obrazie fizjologicznej reakcji żałoby. Cierpienia psychiczne powoda w początkowym okresie miały zakres umiarkowany i stopniowo malejący. U R. L. nie stwierdza się zaburzeń nerwicowych dających podstawę do przyznania trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. /pisemna opinia biegłego psychiatry A. R. k. 108/

Na mocy porozumienia zawartego w dniu 3 grudnia 2010 roku I. B. (2) przeprosiła rodzinę R. L. i wyraziła żal z powodu swojego zachowania w stosunku do C. L.. R. L. przyjął przeprosiny i wybaczył oskarżonej.

Tytułem częściowego zadośćuczynienia w związku ze śmiercią C. L. I. B. (2) przekazała R. L. 40.000 zł. /porozumienie k. 394 załączonych akt o sygn. VI K 878/10/

Wyrokiem z dnia 27 maja 2014 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II C 1074/10 Sąd Okręgowy w Łodzi zasądził od Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz R. L., jako następcy prawnego C. L., tytułem dalszego zadośćuczynienia kwotę 240.000 zł oraz rentę na zwiększone potrzeby w kwocie po 3.100 zł miesięcznie za okres od 9 lutego 2010 roku do 8 lipca 2010 roku. /wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi k. 510 załączonych akt o sygn. akt II 1074/10/

Na skutek zaskarżenia przez strony w/w orzeczenia Sąd Apelacyjny w Łodzi wyrokiem z dnia 22 października 2014 roku wydanym w sprawie o sygn. akt I ACa 1104/14 zmienił wyrok m.in. w ten sposób, że zasądzoną kwotę tytułem zadośćuczynienia obniżył do kwoty 180.000 zł, natomiast zasądzoną rentę na zwiększone potrzeby obniżył do kwoty po 2.550 zł. /wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi k. 592 załączonych akt o sygn. akt II 1074/10/

Część uzyskanej kwoty z tytułu zadośćuczynienia powodowie przeznaczyli na spłatę zobowiązań zaciągniętych przez C. L., resztę przechowują na koncie. /zeznania powódki protokół rozprawy z 18.01.2016 r. – k. 129v.-130 - 00:40:38/

Powodowie dokonali zgłoszenia szkody pozwanemu ubezpieczycielowi w dniu 15 grudnia 2014 roku, domagając się zasądzenia na rzecz R. L. 100.000 zł zadośćuczynienia w związku ze śmiercią matki oraz 3.470 zł z tytułu poniesionych kosztów pogrzebu, natomiast na rzecz S. G. 80.000 zł za doznaną krzywdę w związku ze śmiercią teściowej C. L.. /zgłoszenie szkody k. 27- 31, potwierdzenie odbioru k. 32/

Pismami z dnia 9 marca 2015 roku pozwany poinformował powodów, iż uznał roszczenie R. L. w zakresie wypłaty zadośćuczynienia za śmierć matki w kwocie 12.000 zł oraz zwrotu kosztów pogrzebu w wysokości 4.630 zł (trumna, urna, tabliczka, przewóz, oprawa muzyczna). S. G. odmówiono przyznania zadośćuczynienia. /pismo k. 37, 38/

W dniu 19 marca 2015 roku adwokat P. N. wystawił R. L. fakturę VAT na kwotę 2.400 zł tytułem wynagrodzenia adwokackiego. /faktura VAT nr (...) k. 40/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów. Nie był on sporny między stronami. Wydane opinie przez biegłych z zakresu psychologii i psychiatrii Sąd uznał za rzetelne i wyjaśniające wszystkie konieczne do rozstrzygnięcia kwestie. Zostały one wykonane zgodnie z tezami dowodowymi w oparciu o badanie powodów i analizę akt sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Podstawą odpowiedzialności sprawcy wypadku jest art. 436 § 1 k.c. w zw. z art. 435 k.c. W oparciu o te przepisy samoistny posiadacz mechanicznego środka komunikacji poruszanego za pomocą sił przyrody, ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch tego środka komunikacji, chyba, że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

Ustawową podstawą odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela jest z kolei przepis art. 822 k.c., stanowiący, że przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo ubezpieczony.

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2003, Nr 124, poz. 1152 ze zm.) z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, będącą następstwem śmierci, uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia bądź też utraty, zniszczenia lub uszkodzenia mienia.

Stosownie do art. 35 ustawy ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu.

W rozpoznawanej sprawie odpowiedzialność strony pozwanej za skutki wypadku z dnia 1 grudnia 2009 roku, w wyniku, którego zmarła C. L., nie była sporna. Pozwane Towarzystwo (...) przyjęło odpowiedzialność za przedmiotowe zdarzenie i wypłaciło powodowi 12.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz 4.630 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu.

Roszczenia zgłoszone przez powodów należy oceniać pod kątem uregulowań zawartych w przepisach art. 446 § 1 i § 4 k.c. Zgodnie z art. 446 § 4 k.c. Sąd może także przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Z roszczeniem o zadośćuczynienie po śmierci C. L. wystąpił jej syn R. L. oraz jego konkubina S. G..

Uprawnionymi do dochodzenia roszczeń wskazanych w art. 446 § 4 k.c. są członkowie rodziny zmarłego, przy czym muszą być to najbliżsi członkowie tej rodziny. Krąg uprawnionych obejmuje nie tylko małżonka i dzieci zmarłego, ale także innych członków jego rodziny, a więc krewnych, powinowatych lub osoby niepowiązane formalnymi stosunkami prawnorodzinnymi, jeżeli zmarły pozostawał z nimi faktycznie w szczególnej bliskości powodowanej bardzo silną więzią uczuciową. Krąg osób, które mogą zostać uznane za najbliższych członków rodziny zmarłego jest otwarty. O tym, kto jest najbliższym członkiem rodziny decyduje faktyczny układ stosunków pomiędzy określonymi osobami, a nie formalna kolejność pokrewieństwa wynikająca w szczególności z przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, czy ewentualnie z powinowactwa. Aby więc ustalić, czy występujący o zadośćuczynienie jest najbliższym członkiem rodziny nieżyjącego sąd powinien stwierdzić, czy istniała silna i pozytywna więź emocjonalna pomiędzy dochodzącym tego roszczenia a zmarłym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 8 lipca 2015 roku o sygn. akt V ACa 684/14). Trafnie zauważa się, że rodzina jest podstawową grupą społeczną. Skoro, zatem konkubinat był związkiem wieloletnim, w ramach, którego były zaspokajane zarówno potrzeby materialne, jak i emocjonalne konkubentów, aspiracje do samorealizacji i poczucia bezpieczeństwa, to trudno byłoby twierdzić, że związek ten nie jest rodziną w rozumieniu art. 446 § 4 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 23 grudnia 2014 roku o sygn. akt I ACa 638/14).

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela te zapatrywania. Każdy człowiek ma prawo do swobodnego kształtowania swojego życia osobistego, jak też uprawnienie do planowania relacji czy kontaktów łączących go z innymi osobami, nie wykluczając przy tym związków opartych na konkubinacie. Decyzja w tym zakresie należy do zainteresowanych osób i brak sformalizowania danego związku nie może sam przez się pociągać za sobą negatywnych konsekwencji. Partnerzy pozostający w konkubinacie w gruncie rzeczy na każdej płaszczyźnie życia funkcjonują tak jak małżonkowie w związku z małżeńskim. Konkubentów łączą także więzi emocjonalne, fizyczne i gospodarcze, i to nie rzadko o bardzo ścisłym charakterze.

R. L. i S. G. żyją w konkubinacie od 13 lat, mają wspólnych synów w wieku 12 lat i 11 lat. Powodowie pozostają, zatem w wieloletnim związku, funkcjonują jak małżonkowie prowadzący wspólne gospodarstwo domowe. Należy, zatem przyjąć, że ich związek jest rodziną w rozumieniu art. 446 § 4 k.c.

Mając powyższe na uwadze oraz uwzględniając relacje powódki z matką konkubenta, Sąd uznał, że S. G. oraz R. L. należą do kręgu najbliższych członków rodziny C. L.. Nie ulega wątpliwości, że łączyły ich silne więzy uczuciowe. Powodowie bardzo często widywali się ze zmarłą, C. L. pomagała im w opiece nad dziećmi. S. G. miała ze zmarłą lepszy kontakt niż z własną matką, traktowała ją jak teściową.

Zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c., jest roszczeniem majątkowym zmierzającym do zniwelowania szkody niemajątkowej (krzywdy) w postaci cierpienia, osamotnienia, wstrząsu i dalszych negatywnych psychicznych, moralnych i emocjonalnych skutków związanych z utratą osoby bliskiej. W tym zakresie abstrahuje się, zatem od poszukiwania uszczerbków majątkowych w dobrach prawnych uprawnionego, wkraczając w obszar ludzkiej psychiki i ściśle osobistych doznań związanych z zaistnieniem zdarzenia szkodzącego.

W przepisach obowiązującego prawa ustawodawca nigdzie nie sprecyzował sposobu ustalenia wysokości zadośćuczynienia, odwołując się do sędziowskiego uznania. Każde żądanie zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. podlega ocenie w okolicznościach konkretnej sprawy i musi uwzględniać nie tylko jego funkcję kompensacyjną, ale także przeciętną stopę życiową społeczeństwa. Należy zastrzec, że zadośćuczynienie pieniężne ma na celu zmniejszenie negatywnych doznań psychicznych związanych ze śmiercią osoby bliskiej, choć nie prowadzi do całkowitego ich wyeliminowania (por. M. Łolik, Nowelizacja kodeksu cywilnego w zakresie możliwości przyznania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej, Przegląd Prawa Handlowego 9/2008, s. 14).

Użyte w art. 446 § 4 k.c. wyrażenie „odpowiednia suma” zawiera już w sobie pojęcie niemożności ścisłego ustalenia zadośćuczynienia ze względu na istotę krzywdy. Dlatego przy ustaleniu zadośćuczynienia nie stosuje się automatyzmu, a każda krzywda jest oceniana przez pryzmat konkretnych okoliczności sprawy. Należy podnieść, że w razie śmierci osoby bliskiej na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią tej osoby, rodzaj i intensywność więzi łączących pokrzywdzonych ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 23 kwietnia 2013 roku, sygn. akt V ACa 30/13).

Więź, jaka wiązała powodów ze zmarłą, wskazuje na rozmiar cierpień, zasługujący na zasądzenie na ich rzecz zadośćuczynienia. Relacje R. L. i S. G. z C. L. były bardzo dobre. Powód odwiedzał matkę co drugi dzień, natomiast powódka widywała się z nią czasami nawet pięć dni w tygodniu. Matka powoda pomagała w opiece nad wnukami, kiedy powodowie pracowali, odbierała dzieci z przedszkola, spędzała z nimi weekendy. Każdą Wigilię powodowie spędzali ze zmarłą. R. L. i S. G. zawsze mogli liczyć na pomoc matki powoda.

Ustalając wysokość należnego powodom zadośćuczynienia Sąd wziął pod uwagę to, że zmarła była matką powoda i osobą najbliższą dla powódki, z którą pozostawali w bardzo bliskiej więzi emocjonalnej z uwagi na bliskie zamieszkiwanie, wsparcie w opiece nad dziećmi, wzajemną pomoc. Powodowie mieli w zmarłej oparcie. Od momentu wypadku powodowie odwiedzali C. L. w szpitalu i zakładzie opiekuńczo – leczniczym codziennie. Powódka bezpośrednio z pracy jeździła do tych placówek, zajmowała się sprawami urzędowymi, odbierała dzieci z przedszkola. W tym okresie S. G. znajdowała się w sytuacji stresowej wywołanej nadmiernym obciążeniem psychofizycznym. Emocjonalnie przeżywała stan matki powoda, odczuwała przygnębienie, smutek, bezradność. Była przeciążona dodatkowymi problemami. S. G. z powodu śmierci C. L. odczuła ulgę, że teściowa już nie cierpi. U powoda wskutek śmierci matki wystąpiła prawidłowa reakcja żałoby trwająca około pół roku i wyrażająca się obniżeniem nastroju z płaczliwością, przeżywaniem smutku, żalu, straty, poczucia krzywdy. Od momentu śmierci C. L. powodowie starają się tak układać godziny pracy, żeby synowie pozostawali jak najkrócej bez opieki. Dlatego rzadko spędzają wspólnie czas, mijają się w ciągu dnia.

Oceniając całokształt ustalonych okoliczności sprawy, Sąd uznał, iż odpowiednią kwotą zadośćuczynienia z tytułu śmierci C. L. jest kwota 75.000 zł na rzecz R. L. i 45.000 zł na rzecz S. G.. Uwzględniając wypłatę z tego tytułu na rzecz powoda w toku postępowania likwidacyjnego 12.000 zł oraz 40.000 zł zadośćuczynienia przez sprawcę szkody w ramach zawartego porozumienia w postępowaniu karnym, Sąd zasądził tytułem zadośćuczynienia na rzecz powoda kwotę 23.000 zł i na rzecz powódki kwotę 45.000 zł.

Oddalając powództwo w pozostałym zakresie, Sąd wziął pod uwagę okoliczność, że zmarła nie mieszkała z powodami. Wprawdzie utrzymywali częsty kontakt, jednakże nie przebywała z nimi na co dzień, co przekładało się w pewnym stopniu na poziom zażyłości między nimi. Poza tym w związku ze śmiertelnym wypadkiem C. L. u powodów nie stwierdzono zaburzeń nerwicowych, dających podstawę do przyznania trwałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Ponadto w ślad za opinią biegłego psychologa Sąd przyjął, że śmierć C. L. nie wpłynęła negatywnie na stan zdrowia psychicznego powódki.

O odsetkach od zasądzonych kwot orzeczono na podstawie art. 481 k.c., uznając za zasadne żądanie od dnia 10 marca 2015 roku, skoro wezwanie do zapłaty zadośćuczynienia zostało zgłoszone ubezpieczycielowi w dniu 15 grudnia 2014 roku, a w dniu 9 marca 2015 roku ubezpieczyciel przyznał powodowi z tego tytułu kwotę 12.000 zł, powódce zaś odmówił wypłaty.

Stosownie do § 1 cyt. przepisu, jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, choćby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Istotne jest, więc ustalenie momentu, w którym dłużnik opóźnił się ze spełnieniem świadczenia. Przepis art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2003 r., Nr 124, poz.1152 ze zm.) reguluje zasadę, co do terminu spełnienia świadczenia przez ubezpieczyciela. Zgodnie z powołanym przepisem zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni, licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. W chwili wezwania pozwanego do zapłaty granice krzywdy mogły już zostać ocenione, bowiem zdarzenie wywołujące krzywdę miało charakter jednorazowy. Z drugiej strony w judykaturze przyjmowany jest pogląd o dopuszczalności zasądzenia odsetek od roszczenia o zadośćuczynienie wcześniej niż od daty orzeczenia, w tym od daty wezwania zobowiązanego do zapłaty (por. wyrok SN z dnia 19 lutego 2002 r., II UKN 202/01, LEX nr 564470, wyrok SN z dnia 20 stycznia 2004 r., II CK 364/02, LEX nr 347285, wyrok SN z dnia 17 listopada 2006 r., V CSK 266/06, LEX nr 276339).

Zgodnie z art. 446 § 1 k.c. jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł.

Obowiązek zwrotu kosztów pogrzebu na podstawie powyższego przepisu obejmuje zwrot kosztów bezpośrednio związanych z pogrzebem (jak przewóz zwłok, nabycie trumny, zakup miejsca na cmentarzu i in.), jak również zwrot wydatków, odpowiadających zwyczajom danego środowiska. Do tych wydatków zalicza się koszt postawienia nagrobku, wydatki na wieńce i kwiaty, koszty zakupu odzieży żałobnej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 stycznia 1982 roku, II CR 556/81).

W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy Sąd uznał, że powód poniósł koszty pogrzebu matki w łącznej wysokości 9.370 zł, na którą to kwotę składają się koszty związane z opłatą za grób, kremację, urnę, trumnę, tabliczkę, przewóz, oprawę muzyczną, kwiaty, nagrobek, budowę grobu. Uwzględniając wypłacenie powodowi przez pozwanego w toku postępowania likwidacyjnego kwoty 4.630 zł, Sąd zasądził na rzecz R. L. 4.740 zł tytułem zwrotu kosztów pogrzebu i nagrobka.

Zasiłek pogrzebowy, jaki otrzymał powód w wysokości 6.000 zł, jako świadczenie o charakterze ubezpieczeniowym, nie podlega zaliczeniu na poczet należnego odszkodowania z art. 446 § 1 k.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 września 2015 roku o sygn. akt I ACa 2065/14).

O odsetkach od zasądzonej kwoty orzeczono na podstawie art. 481 k.c., uznając za zasadne żądanie od dnia 10 marca 2015 roku, skoro wezwanie do zapłaty zwrotu kosztów pogrzebu zgłoszone zostało ubezpieczycielowi w dniu 15 grudnia 2014 roku i 18 lutego 2015 roku, a w dniu 9 marca 2015 roku ubezpieczyciel przyznał powodowi w tego tytułu 4.630 zł.

Podzielając stanowisko zawarte z uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13 marca 2012 roku o sygn. akt III CZP 75/11, iż uzasadnione i konieczne koszty pomocy świadczonej przez osobę mającą niezbędne kwalifikacje zawodowe, poniesione przez poszkodowanego w postępowaniu przedsądowym prowadzonym przez ubezpieczyciela, mogą w okolicznościach konkretnej sprawy stanowić szkodę majątkową podlegającą naprawieniu w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych (art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych), Sąd w rozpoznawanej sprawie zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda 2.400 zł tytułem zwrotu wydatków poniesionych w postępowaniu szkodowym.

O odsetkach ustawowych od zasądzonej kwoty orzeczono na podstawie art. 481 k.c., uwzględniając doręczenie stronie pozwanej odpisu pozwu w dniu 6 maja 2015 roku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie 100 k.p.c., przy przyjęciu, że powódka wygrała proces w 56,25%, natomiast powód w 31,68%.

Powódka poniosła koszty procesu w łącznej kwocie 8.934,76 zł, na którą to kwotę składają się: opłata od pozwu (4.000 zł), koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł ustalone w oparciu o § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.), opłata od pełnomocnictwa (17 zł), wydatki związane z wynagrodzeniem biegłych sądowych (1.317,76 zł).

Z kolei powód poniósł koszty procesu w łącznej kwocie 9.755,71, na którą to kwotę składają się: opłata od pozwu (4.757 zł), koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.600 zł ustalone w oparciu o w/w rozporządzenie, opłata od pełnomocnictwa (17 zł), wydatki związane z wynagrodzeniem biegłych sądowych (1.381,71 zł).

Stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 5.025,80 zł, natomiast na rzecz powoda kwotę 3.090,60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.