Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w G.

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2016 r. w Gdańsku

sprawy S. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji S. O.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 maja 2015 r., sygn. akt VII U 180/15

1.  zmienia zaskarżony wyrok i przyznaje ubezpieczonemu S. O. prawo do emerytury od dnia 9 października 2014 roku;

2.  nie stwierdza odpowiedzialności Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji;

3.  zasądza od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz ubezpieczonego S. O. kwotę 210,00 (dwieście dziesięć 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za obie instancje.

SSA Maria Sałańska – Szumakowicz SSA Bożena Grubba SSA Maciej Piankowski

Sygn. akt III AUa 1372/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 listopada 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ustalenia S. O. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach wskazując, że nie wykazał posiadania na dzień 01 stycznia 1999 r. wymaganego co najmniej 15-letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł S. O. kwestionując przyjęcie w postępowaniu administracyjnym, że nie spełnia wszystkich ustawowych przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym oraz domagając się zmiany tej decyzji i przyznania mu emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, a także zasądzenia kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując swoje dotychczasowe stanowisko wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 12 maja 2015 r. w sprawie VII U 180/15 Sąd Okręgowy w Gdańsku VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Podstawę tego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu I instancji:

S. O., urodzony dnia (...), z zawodu kierowca, w dniu 11 września 2014 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniosek o emeryturę w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach.

Wymagany wiek 60 lat ubezpieczony ukończył w dniu (...). i nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego

W toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony, na dzień 01 stycznia 1999 r., udowodnił staż sumaryczny - 28 lat, 10 miesiące i 23 dni oraz 6 lat 11 miesięcy i 12 dni okresów pracy warunkach szczególnych.

Zaskarżoną w sprawie decyzją z dnia 14 listopada 2014 r. organ rentowy odmówił ustalenia S. O. prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, tj. wobec nie udowodnienia wymaganego 15–letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony w okresie od dnia 21 kwietnia 1975 r. do dnia 20 kwietnia 1977 r. był zatrudniony w D. w G. na stanowisku elektromontera. W okresie od dnia 17 listopada 1975 r. do dnia 26 marca 1977 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Okresy pracy przez rozpoczęciem zasadniczej służby wojskowej od dnia 21 kwietnia 1975 r. do dnia 16 listopada 1975 r. oraz po zakończeniu tej służby – od dnia 27 marca 1977 r. do dnia 20 kwietnia 1977 r. - zostały zaliczone do okresów pracy w szczególnych warunkach.

S. O. od dnia 03 lutego 1982 r. jest zatrudniony w Zakładzie (...) w G.. W okresie od dnia 03 lutego 1982 r. do dnia 19 maja 1982 r. robił kurs prawa jazdy kategorii (...), a następnie wykonywał pracę na stanowisku:

- kierowcy autobusu w okresie od dnia 20 maja 1982 r. do dnia 30 września 1988 r.,

- kierowcy przetokowego w okresie od dnia 01 października 1988 r. do dnia 03 kwietnia 1989 roku,

- kierowcy pogotowia technicznego od dnia 04 kwietnia 1989 r. do dnia 31 maja 1989 r.,

- kierowcy przetokowego od dnia 01 czerwca 1989 r. do dnia 31 grudnia 1991 r.,

- kierowcy pogotowia technicznego od dnia 01 stycznia 1992 r. do chwili obecnej.

S. O. na stanowisku kierowcy pogotowia technicznego pracował (i nadal pracuje) w systemie zmianowym 12/24 godziny. Do jego obowiązków należało jak najszybsze uruchomienie autobusu, ewentualnie zholowanie zepsutego autobusu z trasy. Ubezpieczony zarówno do niewielkiej awarii, jak i po to by zholować autobus jechał samochodem J. z dźwigiem (pojazd ok. 14-15 tonowy), którym woził narzędzie i akumulatory. Kierowca autobusu o awarii pojazdu na trasie powiadamiał dyspozytora, który wydawał ubezpieczonemu polecenie wyjazdu. Ubezpieczony dojeżdżał na miejsce i samodzielnie dokonywał drobniejszych napraw np. wymieniał żarówkę, regulował drzwi, dokręcał lusterka, wycieraczki. Jeśli ubezpieczony ocenił, że autobus wymaga poważniejszej naprawy jechał po mechanika do warsztatu, ewentualnie podejmował decyzję o zholowaniu pojazdu. W okresie do końca 1998 r. tabor liczył ok. 260 autobusów, z czego większość 230-240 była cały czas w trasie. Z uwagi na to, że tabor był stary awaryjność pojazdów była duża i nie zdarzało się, aby ubezpieczony w trakcie zmiany nie musiał wyjeżdżać do awarii. Stosunek awarii, które ubezpieczony mógł usunąć samodzielnie do tych, które wymagały interwencji mechanika lub zholowania pojazdu był równy (50%/50%). Jeśli autobus wymagał holowania, ubezpieczony podłączał sztywny hol i przewody pneumatyczne, żeby nie zeszło powietrze z holowanego pojazdu.

Holowanie autobusu odbywało się z prędkością ok 25 do 40 km/h. Zakład (...) w G. obsługiwał obszar od S. po P./C.. Zdarzało się, że ubezpieczony holował autobus do S., gdzie była główna naprawa J.. Czasem również kierownika warsztatu prosił ubezpieczonego o przetoczenie unieruchomionego autobusu na terenie warsztatu.

Za okresy: od dnia 04 kwietnia 1989 r. do dnia 31 maja 1989 r. oraz od dnia 01 stycznia 1992 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy w szczególnych warunkach, w którym wskazano, że ubezpieczony pracując w w/w okresach na stanowisku kierowcy pogotowia technicznego wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace, o których mowa w dziale VIII, poz. 2, wykazu A – załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. oraz w dziale VIII poz. 2 pkt 1, wykazu A, załącznika nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Administracji i Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 01 lipca 1983 r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach resortu administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej.

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach emerytalnych organu rentowego, których prawdziwość i rzetelność nie była przez żadną ze stron kwestionowana. Sąd ten również nie znalazł podstaw do podważenia jej wiarygodności z urzędu.

Podstawę ustaleń stanu faktycznego stanowiły także uznane za wiarygodne, szczere i przekonujące zeznania świadków: W. R., C. T. i Z. S. (1) oraz zeznania wnioskodawcy, tym bardziej, że korespondowały z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Zdaniem Sądu I instancji w świetle poczynionych ustaleń faktycznych odwołanie S. O. nie jest zasadne i z tego tytułu nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd ten wskazał, że przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia prawa ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Ogólne zasady nabywania prawa do emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 1948 r. zostały uregulowane w treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 ze zm.), dalej: ustawa, zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, tj. spełniają łącznie następujące warunki:

1) legitymują się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż: 65 lat dla mężczyzn, 60 lat dla kobiet,

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej: 25 lat dla mężczyzn, 20 dla kobiet,

3) nie przystąpili do otwartego funduszu emerytalnego albo złożyli wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Aktem wykonawczym, do którego odsyła ustawa, jest rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Stosownie do treści § 4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W wykazie A – prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego – stanowiącym załącznik do rozporządzenia w dziale VIII (w transporcie i łączności) pod pozycją 2 wskazano prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów.

Zgodnie z przepisem § 2 ust. 1 i 2 powołanego wyżej rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Okresy pracy natomiast, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (§ 2 ust. 2).

Sąd Okręgowy zwrócił jednak uwagę, że zgodnie z utartą praktyką i orzecznictwem w postępowaniu przed sądem okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, mogą być ustalane także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia z zakładu pracy (por. uchwały S.N.: z dnia 10 marca 1984 r., III UZP 6/84 oraz z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84), a więc wszelkimi dopuszczalnymi przez prawo środkami dowodowymi.

Bezspornym jest, że ubezpieczony w dniu 09 października 2014 r. osiągnął 60-ty rok życia, na dzień 01 stycznia 1999 r. udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze 25 lat oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Sąd I instancji zważył, że przedmiotem sporu pozostawało ustalenie, czy ubezpieczony legitymuje się 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych, a dokładniej, czy do tego stażu pracy można zaliczyć ubezpieczonemu okres odbywania służby wojskowej od dnia 17 listopada 1975 r. do dnia 26 marca 1977 r. oraz okresy zatrudnienia na stanowisku kierowcy pogotowia technicznego w Zakładzie (...) w G.: od dnia 04 kwietnia 1989 r. do dnia 31 maja 1989 r. i od dnia 01 stycznia 1992 r. do dnia 31 grudnia 1998 r.

Sąd ten powołując się na obowiązującą w polskiej postępowaniu cywilnym zasadę kontradyktoryjności (sporności) stwierdził, że skarżący decyzję organu rentowego, zaprzeczając jego twierdzeniom, który na podstawie przeprowadzonego postępowania kontrolnego dokonał niekorzystnych dla ubezpieczonego ustaleń, winien był w postępowaniu sądowo-odwoławczym nie tylko podważyć trafność poczynionych w ten sposób ustaleń dotyczących obowiązku ubezpieczeń społecznych, ale również, nie ograniczając się do polemiki z tymi ustaleniami, wskazać na okoliczności i fakty znajdujące oparcie w materiale dowodowym, z których możliwym byłoby wyprowadzenie wniosków i twierdzeń zgodnych z jego stanowiskiem reprezentowanym w odwołaniu od decyzji.

W ocenie Sądu Okręgowego zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że stanowisko organu rentowego, dotyczące kwestionowanego okresu pracy S. O. jest prawidłowe, albowiem również postępowanie dowodowe przeprowadzone przed tym Sądem nie dało podstaw do przyjęcia, iż ubezpieczony spełnił wszystkie kryteria wymagane dla uzyskania emerytury w obniżonym wieku związanej z pracą w warunkach szczególnych wynikające z art. 184 ustawy, gdyż nie udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wnioskodawca twierdził, że przez cały sporny okres wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego o masie całkowitej powyższej 3,5 tony. Zdaniem Sądu I instancji jednak takiego poglądu nie można podzielić, z uwagi na fakt, że w spornych okresach ubezpieczony poza pracą kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony wykonywał również szereg czynności mechanika, która to praca w warunkach, w jakich wykonywał ją ubezpieczony (ubezpieczony dokonywał niewielkich bieżących napraw w miejscu zatrzymania autobusu) nie jest zaliczana do pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia z 1983 r.

Sąd ten stwierdził, że charakter pracy wykonywanej przez ubezpieczonego nie pozwala na jej zaliczenie do pracy w szczególnych warunkach, albowiem w niniejszym przypadku wchodziło w grę łączenie różnych rodzajów prac, z których tylko pracę kierowcy samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony można zakwalifikować jako prace w warunkach szczególnych. Zatem w przedmiotowym stanie faktycznym uznał, że ubezpieczony istotnie pracował na stanowisku łączonym kierowcy – mechanika pogotowia technicznego. Co prawda przesłuchani w sprawie świadkowie zeznali, że tabor, jakim dysponował pracodawca był stary i awaryjny, jednocześnie jednak przyznali, że ilość awarii była różna od 10 do nawet 50 na zmianie, a stosunek awarii poważnych do tych mniejszych, gdzie ubezpieczony podjeżdżał i samodzielnie dokonywał naprawy był równy. Dlatego też, uwzględniając czas, jaki ubezpieczony poświęcał na naprawy autobusu na miejscu awarii, czas oczekiwania na wyjazd, w stosunku do czasu, który ubezpieczony poświęcał na holowanie autobusów, zdaniem Sądu Okręgowego, nie sposób uznać, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace kierowcy samochodu ciężarowego o masie całkowitej powyższej 3,5 tony.

Sąd ten podkreślił, że do uznania danego zatrudnienia za wykonywane w szczególnych warunkach w rozumieniu rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. jest wykonywanie pracy stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Stanowi o tym przepis § 2 ust. 1 rozporządzenia, wskazując przez to, że intencją ustawodawcy było zawężenie zakresu okresów szczególnych tylko do tych okresów zatrudnienia, w których praca była faktycznie wykonywana, a nie do samego pozostawania w zatrudnieniu. Zaznaczyć bowiem trzeba, że tylko okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy kreują i wypełniają weryfikowalne kryterium uznania pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Taki sam warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku), a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia (por. wyrok S.N. z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008/21-22/329).

Samo subiektywne przekonanie ubezpieczonego, że jego praca z uwagi na uciążliwe warunki, w jakich była świadczona, może stanowić podstawę do przyznania mu uprawnień do emerytury w niższym od powszechnego wieku, nie znajduje uzasadnienia faktycznego i prawnego (por. wyrok S.N. z dnia 21 listopada 2001 r., II UKN 598/00, OSNP 2003, Nr 17, poz. 419).

Zdaniem Sądu I instancji skoro zarówno z dokumentów przedstawionych przez ubezpieczonego, jego wyjaśnień oraz zeznań świadków wynika, że wykonywał on zarówno prace kierowcy samochodu ciężarowego o ładowności powyżej 3,5 tony, jak też prace mechanika pogotowia technicznego, nie można było uznać, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał tylko i wyłącznie prace kierowcy samochodu ciężarowego powyższej 3,5 tony, o których mowa w wykazie A, dział VII, pozycja 2 rozporządzenia.

Sąd ten uznał natomiast, że możliwe jest doliczenie okresu zasadniczej służby wojskowej do wymaganej dla otrzymania świadczenia emerytalnego ilości okresów pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Wskazał na aktualną linię orzeczniczą Sądu Najwyższego, który wskazuje, że okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy emerytalnej, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. (por. wyrok S.N. z dnia 17 maja 2012 r., I UK 399/11). Sąd Najwyższy bowiem za trafny uznał pogląd odnośnie wymogu stosowania regulacji prawnych obowiązujących w okresie odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej, to jest brzmienia przepisów uprawniających do zaliczenia czasu odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia, w tym w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. (por. wyrok S.N. z dnia 09 marca 2010 r., I UK 333/09).

Biorąc powyższe pod uwagę, jak również treść przytoczonych art. 108 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. z 1967 r. Nr 44, poz. 220 ze zm.) oraz § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1956 roku Nr 39, poz. 176 ze zm.), w ocenie Sądu Okręgowego, należało zaliczyć wnioskodawcy do okresów pracy w warunkach szczególnych sporny okres odbywania przezeń zasadniczej służby wojskowej.

Sąd ten przytoczył w tym miejscu najnowszy judykat dotyczący przedmiotowego zagadnienia, a więc uchwałę 7 sędziów Sądu Najwyższego, podjętą w sprawie II UZP 6/13 w dniu 16 października 2013 r., zgodnie z którą, czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r. zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej).

Jedynie dla porządku Sąd I instancji wskazał, że powyższa uchwała zapadła na kanwie stanu prawnego z lat 1967-1974 – zaś w przedmiotowej sprawie wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową w latach 1975-1977 – jednakże okoliczność ta pozostaje bez znaczenia i rozważania Sądu Najwyższego zachowują swoją aktualność, co wynika z faktu, iż art. 108 ust. 1 ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL pierwotnie brzmiał: „Okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy” (Dz. U. z 1967 r. nr 44 poz. 220), natomiast po zmianie od dnia 01 stycznia 1975 r. przyjął brzmienie: „Czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby” (Dz. U. z 1974 r. nr 24 poz. 142) – zatem minimalna różnica w treści przepisu pomiędzy stanem prawnym z 1974, a 1975 r. w tym zakresie pozostaje bez znaczenia pod kątem wymogów, jakie spełnić musiał żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową, aby jej okres został doliczony do jego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na uwadze, mimo uwzględnienia do pracy w warunkach szczególnych okresu służby wojskowej od dnia 11 listopada 1975 r. do dnia 26 marca 1977 r., Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony nie spełnił wszystkich przesłanek do uzyskania prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 184 ustawy emerytalnej, tj. nie legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, a zatem brak było podstaw do uwzględnienia jego odwołania i dlatego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w związku z cytowanymi wyżej przepisami orzekł jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł S. O. zaskarżając ten wyrok w całości i zarzucając mu:

1) naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i dokonanie dowolnej ich oceny, skutkujące błędem w ustaleniach faktycznych i nieprawidłowym przyjęciem, że odwołujący się dokonywał napraw pojazdów samodzielnie oraz odholowania w proporcji czasu pracy 50 % na 50 %;

2) naruszenie prawa materialnego, tj. art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ze zm.) w zw. z § 2 ust. 1 i 2 oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) poprzez ich błędną wykładnię i przyjęcie, że odwołujący nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W uzasadnieniu apelacji skarżący dokonał streszczenia postępowania sądowego pierwszo-instancyjnego w niniejszej sprawie, zakwestionował przyjęcie, że w oparciu o przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie wykazał, że w spornych okresach zatrudnienia na stanowisku kierowcy pogotowia technicznego stale i w pełnym wymiarze czasu wykonywał prace w szczególnych warunkach oraz obszernie uzasadnił podniesione zarzuty i twierdzenia.

W konkluzji apelacji skarżący wnosił o:

1) zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uwzględnienie odwołania i zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury,

2) zasądzenie od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Po uzupełnieniu postępowania dowodowego w postępowaniu apelacyjnym okazało się, że apelacja S. O. zasługuje na uwzględnienie w sposób skutkujący zmianą zaskarżonego wyroku i ustaleniem mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym od dnia (...)

Odnosząc się na wstępie do podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia prawa procesowego, a w szczególności art. 233 § 1 k.p.c., a w konsekwencji poczynienia błędnych ustaleń faktycznych w sprawie wskazać należy, że skuteczne postawienie zarzutu sprzeczności istotnych ustaleń ze zgromadzonymi dowodami lub naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, lub nie uwzględnił wszystkich przeprowadzonych w sprawie dowodów, jedynie to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu do dokonywania swobodnej oceny dowodów (por. wyrok S.N. z dnia 13 października 2004 r., III CK 245/04, LEX nr 174185).

Sąd II instancji zauważa, że prawo do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi zostać udowodnione, a temu służą dokumenty. Dlatego, w tej kategorii spraw podkreśla się, że już tylko zeznania świadków lub przesłuchanie stron, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków lub przesłuchaniu stron w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (por. wyrok S.A. w Szczecinie z dnia 20 września 2012 r., III AUa 374/12, LEX nr 1223476 oraz powołane w uzasadnieniu wyroki S.A. we Wrocławiu: z dnia 17 stycznia 2012 r., III AUa 1482/11, LEX nr 1110006 i z dnia 22 lutego 2012 r., III AUa 1734/11, LEX nr 1129735).

Z uwagi na wartość dowodową jaką mają dokumenty dotyczące spornych okresów zatrudnienia ubezpieczonego i sporządzone w tych okresach zachodziła zatem konieczność uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego w postępowaniu sądowym pierwszo-instancyjnym w niniejszej sprawie poprzez dopuszczenie dowodu z dokumentów zawartych w jego aktach osobowych i konfrontację treści tych dokumentów z zeznaniami świadków i przesłuchaniem wnioskodawcy w charakterze strony, czego jednak Sąd Okręgowy nie uczynił.

Tym samym podniesiony w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest zasadny w tym sensie, że Sąd ten uznał przeprowadzone w postępowaniu sądowym pierwszo-instancyjnym dowody za wystarczające dla dokonania miarodajnych ustaleń faktycznych w przedmiotowej sprawie.

W związku z powyższym, celem uzupełnienia postępowania dowodowego przeprowadzonego przez Sąd I instancji, na mocy art. 382 k.p.c., Sąd Apelacyjny dopuścił w postępowaniu apelacyjnym dowód z dokumentów zawartych w aktach osobowych S. O. oraz w aktach rentowych M. B. (k. 98 akt sprawy 00:01:10).

Z treści dokumentów z akt osobowych w postaci: wniosku z dnia 22 listopada 1988 r. o zmianę wymiaru czasu pracy, angaży: z dnia 04 kwietnia 1989 r., z dnia 17 lipca 1989 r., z dnia 13 marca 1992 r., z dnia 17 marca 1992 r., z dnia 01 czerwca 1992 r., z dnia 04 czerwca 1992 r., z dnia 08 października 1992 r., z dnia 09 października 1992 r., z dnia 14 czerwca 1993 r., z dnia 05 listopada 1993 r., z dnia 24 maja 1994 r., z dnia 10 listopada 1994 roku, z dnia 13 czerwca 1995 r., z dnia 30 listopada 1995 r., z dnia 17 maja 1996 r., z dnia 19 listopada 1996 r., z dnia 28 kwietnia 1997 r., z dnia 09 grudnia 1997 r., z dnia 24 czerwca 1998 r., z dnia 08 grudnia 1998 r. i z dnia 09 grudnia 1998 r., opinii z dnia 09 października 1989 r., pism z działu kadr: z dnia 23 listopada 1988 r., z dnia 09 stycznia 1992 r., z dnia 02 września 1993 roku, z dnia 20 lutego 1997 roku i z dnia 01 września 1998 r., pisma o przyznaniu dodatku z dnia 02 września 1993 r., pisma o przyznaniu nagrody jubileuszowej z dnia 19 września 1995 r., zaświadczenia o ukończeniu kursu z dnia 13 września 1996 r., pisma dyrektora z dnia 20 lutego 1997 r., zaświadczenia z dnia 09 września 2014 r. i zaświadczenia wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 09 września 2014 r. wynika, że w spornych okresach: od dnia 04 kwietnia 1989 r. do dnia 31 maja 1989 r. oraz od dnia 01 stycznia 1992 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. S. O. był zatrudniony w Zakładzie Komunikacji Miejskiej w Gdańsku na stanowiskach kierowcy pogotowia technicznego w pełnym wymiarze czasu pracy oraz kierowcy autobusu w wymiarze ¼ etatu.

Nieprawidłowo zatem Sąd Okręgowy ustalił, że w tych okresach ubezpieczony był zatrudniony wyłącznie na stanowisku kierowcy pogotowia technicznego.

Z treści zawartych w aktach emerytalnych M. B. dokumentów w postaci: zaświadczenia z dnia 27 czerwca 2014 r. i zaświadczenia wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 27 czerwca 2014 r. wynika, że podobnie jak wnioskodawca był on zatrudniony w Z. (...) w G. na stanowisku kierowcy pogotowia technicznego w okresie od dnia 01 września 1987 r. do dnia 30 września 2000 r., zaś zakład pracy dokonał analogicznej kwalifikacji wykonywanej przez niego pracy jako pracy w szczególnych warunkach, o której mowa w poz. 2 „Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajowych”, działu VIII „W transporcie i łączności”, wykazu A rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., nazywanej dalej rozporządzeniem w sprawie wieku emerytalnego).

Istota sporu w niniejszym postępowaniu sprowadza się do oceny, czy S. O. spełnia łącznie wszystkie, wynikające z treści art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 roku, poz. 748 ze zm., nazywanej dalej ustawą emerytalną), warunki ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, a w szczególności przesłankę w postaci osiągnięcia w dniu wejścia ustawy emerytalnej w życie, tj. w dniu 01 stycznia 1999 r., wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej).

Nie jest natomiast przedmiotem sporu i nie budzi wątpliwości spełnianie przez ubezpieczonego pozostałych przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Ocena kwestii spełniania przesłanki z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy okresy zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładzie (...) w G.: od dnia 04 kwietnia 1989 r. do dnia 31 maja 1989 r. oraz od dnia 01 stycznia 1992 r. do dnia 31 grudnia 1998 r., jak również okres jego zasadniczej służby wojskowej od dnia 17 listopada 1975 r. do dnia 26 marca 1977 r. podlegają zaliczeniu do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

W odniesieniu do tych okresów zatrudnienia zakład pracy wystawił „zaświadczenie” wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 09 września 2014 r., w którym wskazał, że S. O. w tych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał w tych okresach prace wymienione w poz. 2, działu VIII, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego na stanowisku kierowca pogotowia technicznego wymienionym w pkt 1, poz. 2, działu VIII, wykazu A, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Administracji i Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 01 lipca 1983 r. w sprawie stanowisk pracy w zakładach pracy resortu administracji, gospodarki terenowej i ochrony środowiska, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do niższego wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytury lub renty inwalidzkiej, nazywanego dalej zarządzeniem resortowym.

Świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający te świadectwa nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w tym dokumencie (por. wyrok S.N. z dnia 16 czerwca 2009 r., I UK 24/09, LEX nr 518067).

Tym samym treść tego dokumentu podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych.

Sąd Apelacyjny zauważa, że stanowisko „kierowca pogotowia technicznego” nie jest wymienione w pkt 1-5, poz. 2, działu VIII, wykazu A, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia resortowego.

Ponadto z treści dokumentów zawartych w aktach osobowych wynika, że w spornych okresach zatrudnienia ubezpieczony wykonywał również prace kierowcy autobusu.

Powyższe okoliczności podważają miarodajność tego świadectwa dla ustalenia faktu wykonywania przez wnioskodawcę w spornych okresach zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku prac w szczególnych warunkach.

W odniesieniu zaś do zaświadczenia z dnia 09 września 2014 r. wskazać należy, że nie jest to ani świadectwo pracy, o którym mowa w art. 97 § 1 k.p., ani świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, a zatem nie jest to żaden z dokumentów wymienionych w § 2 ust. 2 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, w których zakład pracy stwierdza okresy pracy w szczególnych warunkach wykonywane stale i w pełnym wymiarze pracy.

Podkreślenia wymaga jednak, że w sądowym postępowaniu odwoławczym fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego, a do sądu należy ocena ich wiarygodności (por. wyrok S.N. z dnia 02 lutego 1996 r., II URN 3/95, LEX nr 24774).

W związku z powyższym S. O. ma szerokie możliwości udowodnienia faktu świadczenia w spornych okresach zatrudnienia stale i w pełnym wymiarze czasu prac w szczególnych warunkach wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia, przy zastosowaniu różnorodnych środków dowodowych.

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może – w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych – stanowić negatywną przesłankę dowodową (por. wyrok S.N. z dnia 16 listopada 2010 r., I UK 124/10, LEX nr 707404).

W przypadku ustalenia, że stanowisko pracy ubezpieczonego widniejące na dokumentach dotyczących spornych okresów zatrudnienia, figuruje w wykazie stanowiącym załącznik do właściwego zarządzenia resortowego albo uchwały, zachodziłoby zatem domniemanie faktyczne, że w okresie zatrudnienia na tym stanowisku wykonywał on prace w szczególnych warunkach.

Z przeprowadzonych w sprawie dowodów wynika, że w spornych okresach zatrudnienia wnioskodawca był zatrudniony na stanowiskach kierowcy pogotowia technicznego i kierowcy autobusu.

Stanowisko „kierowcy pogotowia technicznego” nie jest wymienione w pkt 1-5, poz. 2 „Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych , specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15”, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów”, działu VIII „W transporcie i łączności”, wykazu A, stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia resortowego. Natomiast w pkt 2, poz. 2, działu VIII, wykazu A zarządzenia resortowego wymienione jest stanowisko „kierowcy autobusu o liczbie miejsc siedzących powyżej 15”.

Tym samym w odniesieniu do spornych okresów zatrudnienia na stanowisku „kierowcy autobusu” zachodzi domniemanie faktyczne wykonywania prac w szczególnych warunkach.

W oparciu o wszystkie przeprowadzone w sprawie dowody, w tym zeznania świadków: W. R. (k. 32 akt sprawy 00:03:44), C. T. (k. 32 akt sprawy 00:15:55) i Z. S. (2) (k. 32 akt sprawy 00:24:57) oraz przesłuchanie w charakterze strony S. O. (k. 32 akt sprawy 00:33:58), w zakresie korespondującym z treścią dokumentów dotyczących spornych okresów zatrudnienia i sporządzonych w tych okresach, zasadne jest przyjęcie, że ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał wówczas prace w szczególnych warunkach wymienione w poz. 2 „Prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów”, działu VIII „W transporcie i łączności”, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny miał na względzie, że według reguły ogólnej, przewidzianej w § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, praca kierowców stanowi zatrudnienie w szczególnych warunkach tylko wtedy, gdy jest wykonywana stale, a jej wymiar odpowiada pełnemu wymiarowi czasu pracy obowiązującemu na tym stanowisku pracy. Wymaganie przewidziane w omawianym paragrafie rozporządzenia polega na wykonywaniu w sposób stały i w rozmiarze czasu pracy niemniejszym niż pełny wymiar czasu pracy na stanowisku wymienionym, jako praca w szczególnych warunkach, przewidziany dla tego stanowiska. Przepis przewidujący ten warunek jest jasny i jako taki nie wymaga wykładni. Nie może być też stosowany "mniej rygorystycznie". Pełne zatrudnienie w warunkach szczególnych pojmowane jest, jako bezwzględna cecha tego zatrudnienia, jako uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego.

Sąd Najwyższy przyjmuje, że uprawnienie do emerytury w obniżonym wieku może nabyć tylko pracownik, który pracę w warunkach szczególnych wykonuje w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym dla zajmowanego przez niego stanowiska (por. wyroki S.N.: z dnia 08 grudnia 2008 r., II UK 107/08, niepubl., z dnia 24 marca 2009 r., I UK 280/08, niepubl., z dnia 04 października 2011 r., I UK 125/11, niepubl., z dnia 06 lutego 2013 r., I UK 490/12, niepubl., z dnia 22 lipca 2013 r., III UK 106/12, niepubl.).

Pewna trudność interpretacyjna może powstać tylko wówczas, gdy określenie pracy jako wykonywanej w warunkach szczególnych nie dotyczy czynności jednorodzajowych, lecz praca wskazana w wykazie jest kompilacją różnych czynności. Może ona polegać na równoczesnym wykonywaniu prac stanowiących integralną część większej całości, dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję wykazu pracy w szczególnych warunkach. Wtedy warunek pełnego wymiaru czasu przewidziany dla tej pracy jest spełniony, gdy wszystkie czynności - łącznie wypełniając w całości pełny wymiaru czasu pracy - podlegają choćby zbliżonemu narażeniu na szkodliwe, uciążliwe lub wymagające wysokiej sprawności warunki. Możliwe jest także łączenie w przebiegu dniówki prac o różnym charakterze polegające na wykonywaniu nie jednego, lecz kilku rodzajów pracy w szczególnych warunkach, wymienionych w wykazie. W takim wypadku do czasu pracy w warunkach szczególnych zlicza się czas równolegle wykonywanych czynności tylko wtedy, gdy różne prace wszystkie łącznie lub każda z osobna odpowiadają pracom w szczególnych warunkach i wszystkie razem są wykonywane stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (por. wyroki S.N.: z dnia 27 stycznia 2012 r., II UK 103/11, niepubl. i z dnia 24 stycznia 2013 r., III UK 47/12, niepubl.).

Jeżeli pracy w szczególnych warunkach towarzyszą inne czynności pracownicze, Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 06 grudnia 2007 r., III UK 62/07 (niepubl.), z dnia 05 maja 2009 r., I UK 4/09 (niepubl.) oraz z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08 (niepubl.) zdecydował, że warunek pełnego zatrudnienia należy odnosić tylko do tych czynności, które wykonywane są w warunkach bezpośrednio narażających na czynniki szkodliwe dla zdrowia i uwzględniać w wymiarze czasu pracy tylko te inne czynności, które są ściśle związane z pracą w szczególnych warunkach, stanowiąc integralną część tej pracy albo są wykonywane incydentalnie, w rozmiarze nieznaczącym dla wymiaru pracy w warunkach szczególnych. Miał przy tym na względzie, że prawo do emerytury w wieku obniżonym stanowi odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy emerytalnej i określonego w nim wieku emerytalnego, więc przepisy regulujące to prawo należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. wyrok S.N. z dnia 28 sierpnia 2014 r., II UK 537/13, LEX nr 1521351).

Niewątpliwie definicji użytego w poz. 2, działu VIII, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego pojęcia „samochód specjalistyczny (specjalny)” poszukiwać należy w przepisach regulujących zasady i warunki dopuszczenia pojazdów do ruchu na drogach publicznych.

W myśl art. 2 pkt 36 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2012 r., poz. 1137 ze zm., nazywanej dalej Prawo o ruchu drogowym) przez pojazd specjalny rozumieć należy pojazd samochodowy lub przyczepę przeznaczone do wykonywania specjalnej funkcji, która powoduje konieczność dostosowania nadwozia lub posiadania specjalnego wyposażenia; w pojeździe tym mogą być przewożone osoby i rzeczy związane z wykonywaniem tej funkcji.

Sąd II instancji podziela stanowisko, zgodnie z którym istotną cechą pojazdu specjalnego jest jego przeznaczenie. Będą to zatem takie pojazdy, w których ze względu na to, że przeznaczone są do wykonywania specjalnej funkcji, konieczne staje się dostosowanie nadwozia lub posiadanie specjalnego wyposażenia. Do pojazdów specjalnych należy więc zaliczyć pojazdy konstrukcyjnie przystosowane do wykonywania czynności na drodze lub zimowego utrzymania dróg (polewaczki, piaskarki, pługi odśnieżne), stanowiące ruchome urządzenia (dźwigi, żurawie, agregaty prądotwórcze, koparki, koparko-spycharki, ładowarki) lub służące do prowadzenia określonej działalności (kina ruchome, ambulanse radiologiczne, laboratoria techniczne, warsztaty naprawcze) (por. wyrok NSA w Warszawie z dnia 25 lipca 2012 r., II FSK 2518/10, LEX nr 1244241).

W ocenie Sądu Apelacyjnego, uwzględniając powyższe uwagi, stwierdzić należy, że samochód pomocy technicznej jest pojazdem specjalnym w rozumieniu art. 2 pkt 36 ustawy Prawo o ruchu drogowym, integralną częścią prac S. O. jako kierowcy tego pojazdu były również drobne naprawy autobusów, zaś prace naprawcze w zakresie, w jakim nie były związane z tą pracą wykonywane były incydentalnie.

Nieprawidłowo zatem Sąd Okręgowy uznał, że po pierwsze w spornych okresach ubezpieczony wykonywał prace kierowców samochodów ciężarowych, a po drugie, iż większość dokonywanych przez niego drobnych prac naprawczych nie stanowiła integralnej części jego pracy – pracy kierowcy samochodu specjalnego.

Przeprowadzone w sprawie dowody, a w szczególności zeznania świadków: W. R. (k. 32 akt sprawy 00:03:44), C. T. (k. 32 akt sprawy 00:15:55) i Z. S. (2) (k. 32 akt sprawy 00:24:57) oraz przesłuchanie w charakterze strony S. O. (k. 32 akt sprawy 00:33:58) wykazały jednoznacznie, że tak ujęte prace kierowcy samochodu specjalnego, o których mowa w poz. 2, działu VIII, wykazu A rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego, ubezpieczony wykonywał w spornych okresach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Tym samym stwierdzić należy, że wbrew stanowisku tego Sądu zachodzą podstawy prawne z § 2 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego do zaliczenia okresów wykonywania przez wnioskodawcę tych prac do wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Odnosząc się następnie do okresu zasadniczej służby wojskowej S. O. od dnia 17 listopada 1975 r. do dnia 26 marca 1977 r. podzielić należy stanowisko, zgodnie z którym okres zasadniczej służby wojskowej odbytej w czasie trwania stosunku pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (jak w niniejszej sprawie) zalicza się do stażu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, jeżeli pracownik w ustawowym terminie zgłosił swój powrót do tego zatrudnienia (por. wyroki S.N.: z dnia 25 lutego 2010 r., II UK 219/09, LEX nr 590248, z dnia 17 maja 2012 r., I UK 399/11, LEX nr 1211140 i z dnia 24 maja 2012 r., II UK 265/11, LEX nr 1227192).

Ponieważ w ustawowym terminie 30 dni ubezpieczony zgłosił swój powrót do pracy w dotychczasowym zakładzie pracy, a zatem zasadne jest przyjęcie, że zachodzą podstawy prawne do zaliczenia okresu tej służby do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wymaganego przez przepisy dotychczasowe do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym.

Prawidłowo zatem Sąd I instancji uznał, że okres zasadniczej służby wojskowej wnioskodawcy od dnia 17 listopada 1975 r. do dnia 26 marca 1977 r. podlega zaliczeniu do wymaganego w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Podlegające zaliczeniu do wymaganego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach sporne okresy zatrudnienia S. O. w Zakładzie (...) w G.: od dnia 04 kwietnia 1989 r. do dnia 31 maja 1989 r. (1 miesiąc i 27 dni) i od dnia 01 stycznia 1992 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. (7 lat), okres zasadniczej służby wojskowej od dnia 17 listopada 1975 r. do dnia 26 marca 1977 r. (1 rok, 4 miesiące i 10 dni), liczone razem z okresami zatrudnienia uwzględnionymi przez organ rentowy (6 lat, 11 miesiące i 12 dni), wynoszą na dzień 01 stycznia 1999 r. łącznie 15 lat, 5 miesięcy i 19 dni, a zatem ubezpieczony spełnia sporną przesłankę z art. 184 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Jednocześnie nie jest przedmiotem sporu ani nie budzi wątpliwości fakt spełniania przez wnioskodawcę wszystkich pozostałych przesłanek ustalenia mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej.

Wobec spełniania łącznie wszystkich ustawowych przesłanek ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej, zachodzi podstawa prawna do przyznania S. O. tego świadczenia.

W myśl art. 100 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, z zastrzeżeniem ust. 2.

Zgodnie z art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2 (który dotyczy renty rodzinnej i nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie).

Ponieważ ostatnią przesłankę ustalenia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym - osiągnięcie wieku emerytalnego 60 lat ubezpieczony spełnił w dniu 09 października 2014 r., a zatem dopiero od tego dnia powstało jego prawo do tej emerytury i jej wypłaty.

Za zasadny uznać należy podniesiony w apelacji zarzut naruszenia prawa materialnego, a w szczególności art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej w zw. z § 2 ust. 1 i 2 oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego.

Uznając, że apelacja S. O. zasługuje na uwzględnienie, działając na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Ponieważ wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji wymagało przeprowadzenia wyczerpującego postępowania dowodowego w postępowaniu sądowo-odwoławczym, w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie tej okoliczności, na mocy art. 118 ust. 1 lit. a ustawy emerytalnej, Sąd ten orzekł jak w pkt 2 sentencji wyroku.

O kosztach procesu – kosztach sądowych w postaci: kosztów zastępstwa procesowego S. O. w postępowaniu sądowym pierwszo i drugo instancyjnym w niniejszej sprawie oraz poniesionej przez apelującego opłaty podstawowej od apelacji w kwocie 30 zł, na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c., art. 99 k.p.c., art. 108 § 1 k.p.c., § 2 ust. 1 i 2, § 11 ust. 2 i § 12 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1804), jak również art. 36 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2014 r., poz. 1025 ze zm.), Sąd II instancji orzekł jak w pkt 3 sentencji wyroku.

SSA Maria Sałańska-Szumakowicz SSA Bożena Grubba SSA Maciej Piankowski