Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 6 lipca 2016 r. w Krakowie

sprawy z wniosku S. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy S. B. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie Wydziału VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 31 marca 2015 r. sygn. akt VII U 1444/14

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 972/15

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 31 marca 2015r. Sąd Okręgowy Krakowie oddalił odwołanie S. B. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w K. z dnia 30 maja 2014r., odmawiającej mu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu wykonywania pracy warunkach szczególnych. Uzasadniając swoje stanowisko Zakład podał, że wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999r. nie udowodnił wymaganych 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Jako okoliczności niesporne Sąd Okręgowy przyjął, iż wnioskodawca, urodzony (...) w dniu 17 grudnia 2013r. złożył wniosek o emeryturę. Nie jest członkiem OFE i na dzień 1 stycznia 1999r. udokumentował wymagany, co najmniej 25 – letni okres składkowy i nieskładkowy. Do wniosku o emeryturę wnioskodawca dołączył - zakwestionowane przez ZUS - świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach wydane w dniu 30 maja 2011r. przez Likwidatora Majątku Spółki Fabryka (...), w którym podano, że w okresie od 05.10.1979r. do 31.12.2001r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w Fabryce (...) na stanowisku elektryk konserwator (wykaz A, Dz. 2 poz. 1 pkt 6 w brzmieniu: poz. 1 – prace przy wytwarzaniu, przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, pkt 6 – konserwator rozdzielni i sieci elektroenergetycznych) oraz świadectwo wydane w dniu 31 grudnia 2001r. przez Fabrykę (...) S.A. w K., w którym podano, że w okresie od 5.10.1979r. do 31.12.2001r. pracował na stanowisku elektryka, na którym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace – remont, eksploatacja urządzeń elektroenergetycznych (wykaz A, dział II)

Sąd Okręgowy ustalił, iż S. B. (1) od dnia 5 października 1979r. do dnia 31 grudnia 2001r. pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w Fabryce (...) w K. ( w 1996r. przekształcona w spółkę akcyjną). Zakład ten produkował maszyny odlewnicze. Wnioskodawca zatrudniony na stanowisku elektromontera w D. Głównego Mechanika, a po reorganizacji połączono D. Mechaniczny i Elektryczny i powstał D. Utrzymania (...). Do obowiązków wnioskodawcy należało między innymi utrzymanie ruchu w Podstacji wysokiego Napięcia (15 tys. V). W Podstacji musiał być kilkanaście razy w ciągu doby. Co godzinę należało spisać odczyt liczników i regulować współczynnik „fi.” Oprócz tego pobierał tam próbki oleju transformatorowego do badań. W podstacji był sprzęt ochronny (drążki, kalosze, rękawice), który należało sprawdzić. Wnioskodawca dokonywał także przeglądów podstacji, podczas których była ona wyłączona. (...) elektryczna z tej podstacji była rozprowadzana za pomocą kabli do różnych rozdzielni na wydziałach, z tych rozdzielni były zasilane różne odbiorniki. W Fabryce (...) były takie wydziały jak: hartownia, malarnia, palarnia (cięto tam blachę za pomocą palników), kotłownia, spawalnia, wydział mechaniczny (piły, tokarki, frezarki), szlifiernia (głównie szlifierki magnetyczne), transport (wózki akumulatorowe). Do obowiązków wnioskodawcy należały konserwacja, naprawa i utrzymanie w pełnej eksploatacji urządzeń zainstalowanych w zakładzie na wszystkich wydziałach. W przypadku wózków akumulatorowych – przegląd, naprawa, ładowanie baterii i uzupełnianie elektrolitu (było wydzielone miejsce do ładowania ogniw). W hartowni były piece hartownicze oporowe i w przypadku awarii należało dokonać przeglądu ( np. wejść do pieca i np. usunąć młotkiem lub przecinakiem usunąć szlakę, która powodował zwarcie). W malarni była suwnica, pompa wodna, nagrzewnice, oświetlenie przeciwwybuchowe. W przypadku awarii pompy należało rozebrać rozdzielnię i sprawdzić czy dochodzi napięcie, sprawdzić silnik i przystąpić do naprawy. Wnioskodawca dokonywał również napraw suwnic (miał uprawnienia do pracy na wysokości) - naprawiał silnik posuwu, jazdy udźwigu, przewody. W spawalni wnioskodawca naprawiał spawarki, wentylatory. Źródłem ciepła była ciepła woda z kotłowni, ale napęd był elektryczny. W kotłowni były 4 kotły (na górze był silnik wyciągu spalin, na dole silnik napędu rusztu i silnik podmuchu), zespół pomp ciśnieniowych i obiegowych. W szlifierni wnioskodawca naprawiał szlifierki. Natomiast Ś. to była kabina, w której był kompresor, podajnik śrutu i oświetlenie. Wnioskodawca dokonywał również napraw oświetlenia w tym przeciwwybuchowego, rtęciówek, które często się psuły. Na Wydziale Mechanicznym nad tokarkami były całe rzędy świetlówek, które psuły się dość często i które wymieniał wnioskodawca. W przypadku awarii wyłączano z ruchu jedynie to urządzenie – wydziały pracowały. S. B. (2) otrzymywał dodatek za pracę w warunkach szkodliwych.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów znajdujących się w aktach ZUS wnioskodawcy, zeznań świadków W. H. (1), T. D. oraz o zeznań wnioskodawcy S. B. (1). Sąd dał również wiarę zeznaniom świadków i wnioskodawcy.

Na tle takiego stanu faktycznego Sąd Okręgowy ocenił, iż odwołanie jest nieuzasadnione. Sąd na wstępie przytoczył przesłanki ustawowe warunkujące nabycie prawa do spornego świadczenia, w szczególności powołał art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. Dz. U. z 2013r. poz. 1440 ze zm.) świetle, którego ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem (ust. 2). Przepis art. 32 powołanej ustawy stanowi, że urodzonym przed 1 stycznia 1949r, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracy o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne i otoczenia (ust. 2). Wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych (ust. 3). Sąd dalej wskazał, iż przepisy dotychczasowe to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. z 1983r. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Stosownie do treści §4 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymieniowe w wykazie A nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnił łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 prac w warunkach szczególnych. Zgodnie z § 2 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu

Sąd Okręgowy podkreślił, iż dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy i rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych oraz, że w postępowaniu sądowym, toczącym się z odwołania ubezpieczonego od decyzji organu rentowego, dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo skarżącego do świadczeń, i to zarówno wtedy, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument taki z różnych przyczyn nie może być sporządzony. Zauważył też, że świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Dokument taki podlega kontroli zarówno, co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej podstawy prawnej (wyrok Sądu Najwyższego z 23 listopada 2004 r., I UK 15/04, OSNAP 2005 nr 11, poz. 161). Zdaniem Sądu pierwszej instancji, przeprowadzone postępowanie dowodowe nie dało podstaw do uznania, że wnioskodawca legitymuje się co najmniej 15 –letnim okresem pracy w warunkach szczególnych. Sąd podzielił stanowisko organu rentowego, że okres pracy wnioskodawcy w Fabryce (...) w K. od 05.10.1979r. do 31.12.1998r. nie może być uznany za okres pracy w warunkach szczególnych Nawet przyjmując, że S. B. (2) faktycznie pracował na stanowisku elektromontera to brak jest podstaw do zakwalifikowania tej zgodnie z wykazem A. Dział II załącznika do w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 lutego 1983r. (w energetyce – prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych).

Sąd Okręgowy odwołał się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 czerwca 2010 r., sygn. II UK 21/10 w którym wyrażono pogląd, iż w świetle przepisów wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo - branżowy. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. (...) to gałąź przemysłu zajmująca się wytwarzaniem (przetwarzaniem) energii elektrycznej oraz cieplnej i dostarczeniem jej odbiorcom. Nie jest zatem uzasadnione zaliczanie do prac szkodliwych w „energetyce” wszystkich prac związanych z montowaniem oraz eksploatacją wszelkich instalacji i urządzeń elektrycznych. Wówczas wykonywanie tak szeroko rozumianego rodzaju prac czyniłoby bezprzedmiotowymi granice pojęcia „energetyka” z działu II i przenosiłoby wcześniejsze uprawnienia emerytalne na różnorakie roboty elektryczne nienależące do „energetyki”. W świetle powyższego nie można uznać, że wnioskodawca wykonywał pracę wymienioną w dziale II wykazu A stanowiącym załącznik do rozporządzenia.

Zdaniem tego Sądu brak jest również podstaw zakwalifikowania pracy wnioskodawcy jako pracy w warunkach szczególnych z Działu XIV pkt 25 wykazu A. bowiem wnioskodawca wykonywał szereg czynności dotyczących napraw urządzeń elektrycznych nie tylko na wydziałach produkcyjnych, ale np. w kotłowni, ponadto wymieniał też sprzęt oświetleniowy, dokonywał przeglądu sprzętu ochronnego (drążki, kalosze, rękawice).W rezultacie w cenie Sądu Okręgowego, wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków wymaganych do przyznania emerytury z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

S. B. (1) wniósł apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez ich błędne stosowanie, a to przepisu art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, w zw. z § 1 ust. 1 oraz § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze, polegające na błędnym przyjęciu, iż praca wykonywana przez odwołującego się w spornym okresie nie odpowiada rodzajowi pracy opisanej w Dziale II, a nadto w pkt 25 Działu XIV, wykazu A stanowiącego załącznik do wskazanego wyżej Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. Apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i poprzedzającej go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych poprzez przyznanie odwołującemu się prawa do emerytury, a także zasądzenie od strony pozwanej na rzecz odwołującego się kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach Sądowi Okręgowemu w Krakowie.

W uzasadnieniu środka zaskarżenia wskazano, iż należy zgodzić się co do zasady z Sądem Okręgowym, iż nie jest uzasadnione zaliczanie do prac szkodliwych w "energetyce" wszystkich prac związanych z montowaniem oraz eksploatacją wszelkich instalacji i urządzeń elektrycznych. Nie sposób jednak nie zauważyć, iż w zakresie definicji prac w „energetyce" zawartej w dziale II wykazu A, mieści się obok wytwarzania i przesyłu energii elektrycznej i cieplnej, także montaż, remont i eksploatacja urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych. O ile przy tym prace polegające na wytwarzaniu i przesyle energii elektrycznej i cieplnej wiązać się będą co do zasady z funkcjonowaniem przedsiębiorstw, których przedmiotem działania jest dystrybucja energii elektrycznej i cieplnej, to w przypadku prac polegających na montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych należy przyjąć, iż w zakresie tego rodzaju prac mieszczą się także czynności związane z montażem, remontem i eksploatacją urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych w przedsiębiorstwach oraz zakładach, które wykorzystują urządzenia elektroenergetyczne i cieplne w celu prowadzenia działalności innej niż wytwarzanie i dystrybucja energii. Termin „urządzenie elektroenergetyczne" z działu II wykazu A należy tłumaczyć w ten sposób, iż chodzi o urządzenia lub zespoły urządzeń przeznaczonych do dystrybucji i wykorzystania energii w skali i w przypadkach zdecydowanie wykraczających poza zwykłe, typowe wykorzystanie energii elektrycznej lub cieplnej. Chodzi ponadto o takie urządzenia lub zespoły urządzeń za pomocą których obsługiwany jest sam proces wydatkowania energii elektrycznej lub cieplnej i to w sytuacji, gdy dane przedsiębiorstwo lub zakład wymaga odrębnej obsługi samego procesu wydatkowania energii, a nie tylko prostego podłączenia do sieci elektroenergetycznej lub cieplnej. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż w spornym okresie do obowiązków odwołującego się należała kompleksowa obsługa podstacji wysokiego napięcia i wewnętrznej sieci przesyłowej w zakładzie przemysłowym, w którym wykorzystywano energię elektryczna na taką skalę, iż odwołujący się zobowiązany był do codziennego śledzenia komunikatów radiowych o stopniu zasilania i w ślad za tym takiej parametryzacji urządzeń służących do wewnętrznej dystrybucji energii elektrycznej, by pobór mocy całego zakładu mieścił się w dopuszczalnych wielościach. Tego rodzaju praca z pewnością nie jest pracą zwykłego elektryka i mieści się pod pojęciem eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych z działu II wykazu A. Zdaniem apelacji, czynności wykonywane przez odwołującego się w spornym okresie mieszczą się ponadto w zakresie prac opisanych w pkt 25 Działu XIV wykazu A tj. w zakresie prac polegających na bieżącej konserwacja agregatów i urządzeń oraz pracach budowlano-montażowych i budowlano-remontowych na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Jak wynika bowiem z przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego, odwołujący się świadczył stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę polegającą na utrzymaniu ruchu (od strony energetycznej) na oddziałach przedsiębiorstwa pracodawcy, w których jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w Wykazie A. W strukturach przedsiębiorstwa na „oddziałach" będących w ruchu wykonywane były jako podstawowe następujące prace w rozumieniu pkt 25 Działu XIV wykazu A: prace przy piecach hartowniczych ( pkt 76 Działu III Wykazu A); prace w szlifierni (pkt 78 Działu III Wykazu A); prace przy spawaniu (pkt 12 działu XIV Wykazu A); prace polegające na śrutowaniu (pkt 80 Działu III Wykazu A); prace przy pokrywaniu konstrukcji metalowych powłokami (pkt 71-73 Działu III Wykazu A); prace w akumulatorowni (pkt 14 Działu XIV Wykazu A); prace w kotłowni (pkt 1 Działu XIV). Chybiony jest także - zdaniem skarżącego- argument Sądu, iż czynności odwołującego się polegające na wymianie świetlówek na „oddziałach" będących w ruchu nie można zakwalifikować do pracy w warunkach szczególnych w rozumieniu pkt 25 Działu XIV wykazu A.

Uzupełniając obraz okoliczności faktycznych sprawy w oparciu o zeznania świadka W. H. (1) Sąd Apelacyjny ustalił, iż na terenie zakładu znajdowała się podstacja średniego napięcia ( (...)) oraz podstacja niskiego napięcia. Na wydziale przygotowania produkcji głównie cięto piłami mechanicznymi metalowe elementy, a w mniejszym zakresie - w oddzielnym pomieszczeniu - cięto elementy metalowe palnikami. Na kolejnym wydziale produkcyjnym tj. obróbki mechanicznej podstawowe prace wykonywane były na tokarkach, obrabiarkach i frezarkach. Na wydziale montażowym głównie wykonywano prace spawalnicze, a na wydziale W-30 elektrycy wyposażali produkowane urządzenia w podzespoły elektryczne. Na tym ostatnim wydziale wnioskodawca nie pracował. Planowe remonty również w zakresie prac elektrycznych wykonywała specjalna brygada remontowa, do której wnioskodawca nie należał. Do jego podstawowych zadań należało przede wszystkim utrzymanie ruchu tj. zabezpieczenie ciągłości dostawy energii do wszystkich urządzeń w zakładzie. W ramach tych zadań wykonywał bieżące naprawy (np. wymiana bezpieczników, naprawy dotyczące zasilania danego urządzenia, naprawy rozruszników, silników lub innych podzespołów.) Na terenie zakładu znajdował się warsztat, w których wykonywano naprawy elektryczne. Wnioskodawca, w przypadku konieczności naprawy urządzenia elektrycznego lub podzespołu w sytuacji, gdy tylko możliwe było jego wymontowanie i przeniesienie do warsztatu naprawczego, wykonywał te naprawy na terenie warsztatu. Naprawy, których nie można wykonać na terenie warsztatu wykonywał w innych części zakładu, w których znajdowały się te urządzenia. Warsztat, w którym naprawiano urządzenia lub podzespoły elektryczne wykorzystywany był w razie potrzeby przez wszystkich elektryków i elektromonterów zatrudnionych w zakładzie. Wyposażony był w stoły i odpowiednie narzędzia.

(dowód: uzupełniające zeznania świadka W. H. (1) 00:03:22- 00:04:42)

Zeznania tego świadka są w ocenie Sądu wiarygodne, bowiem korespondują z relacjami świadka T. D. oraz samego wnioskodawcy, a ponadto nie budzą wątpliwości sądu z punktu widzenia zasad logiki i doświadczenia życiowego. W zakresie jednak parametrów podstacji średniego napięcia (do 15 000 V) sąd uznał za bardziej precyzyjne zeznania tego świadka, pełniącego funkcje głównego energetyka, niż relacje wnioskodawcy. W świetle twierdzeń wnioskodawcy zawartych w samym odwołaniu o wykonywaniu przez niego pracy w warsztacie elektrycznym, a także w świetle zasad logicznego rozumowania, nie budzą wątpliwości relacje świadka dotyczące możliwości, przesłanek i okoliczności w jakich wnioskodawca wykonywał część napraw na terenie tego warsztatu elektrycznego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie jest uzasadniona.

Istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się do ustalenia, czy wnioskodawczyni spełnia warunki uprawniające ją do nabycia emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz. U. 2015. 748) oraz w zw. z treścią § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), a w szczególności czy legitymuje się ona wymaganym co najmniej 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach. Na mocy bowiem art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a zatem na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn (pkt. 1) oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, czyli wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn (pkt 2). Nadto, w myśl art. 184 ust. 2 tej ustawy, emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. W myśl art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, a zatem przepisów powołanego rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z dyspozycją § 1 ust. 1 powołanego rozporządzenia, przepisy tego aktu stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w § 4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Spór w przedmiotowej sprawie dotyczył możliwości przyjęcia w okolicznościach przedmiotowej sprawy, iż wnioskodawca w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace wymienione w załączniku A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w szczególności czy można je zakwalifikować pod pozycją wskazaną w Dziale II, a nadto w pkt 25 Działu XIV, wykazu A.

W apelacji nie sformułowano zarzutów dotyczących ustaleń faktycznych stanowiących podstawę rozstrzygnięcia zawartego w zaskarżonym wyroku, a jedynie zarzut naruszenia prawa materialnego. Sąd drugiej instancji, jako sąd merytoryczny ponownie analizując cały materiał dowodowy w sprawie, w aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. W niewielkim tylko zakresie obraz okoliczności faktycznych wymagał uzupełnienia w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji dotyczące znaczenia dla istotnych ustaleń faktycznych, a tym samy rozstrzygnięcia sprawy wydanych wnioskodawcy świadectw wykonywania pracy warunkach szczególnych.

Jak trafnie stwierdził Sąd Okręgowy, odwołując się do ugruntowanego orzecznictwa, świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach nie są dokumentami urzędowymi, lecz dokumentami prywatnymi, wystawianymi przez pracodawcę, a zatem wyłącznie oświadczeniem wiedzy tego pracodawcy, które mogą być podważane przed sądem w postępowaniu w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych. Sąd nie jest zatem związany wynikającą z tych dokumentów oceną charakteru zatrudnienia pracownika.

Z ustaleń Sądu Okręgowego, dokonanych przede wszystkim w oparciu o relacje samego wnioskodawcy wynika, iż istotną część jego obowiązków i czasu pracy stanowiły czynności związane z utrzymaniem ruchu podstacji średniego napięcia, jaka znajdowała się na terenie zakładu. Na terenie tej podstacji powód bywał nawet kilkanaście razy dziennie, praktycznie co godzinę, gdzie obserwował pobór mocy, dokonywał odczytów liczników i regulował odpowiedni współczynnik. Jak zeznał wnioskodawca również pobierał tam próbki oleju transformatorowego do badań. W ocenie Sądu Apelacyjnego czynności nie były wykonywane w warunkach szczególnych przewidzianych w Dziale II załącznika A do powołanego rozporządzenia tj. w Energetyce. Odnosząc się do zarzutu apelacji, iż pracę, która ubezpieczony świadczył w spornym okresie można zaliczyć do tej pozycji, jako „ prace przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych”, stwierdzić należy, że jest on nieuzasadniony. Przyporządkowanie określonej pracy, a co za tym idzie pracodawcy, do określonej branży w wykazie A do powołanego rozporządzeniu ma istotne znaczenie dla kwalifikacji pracy w szczególnych warunkach. W tym kontekście wypada jeszcze raz przypomnieć, iż wykaz A tego rozporządzenia ma charakter stanowisko - branżowy i przyporządkowuje podane w wykazie prace w szczególnych warunkach do określonej branży. S. prac i ich usystematyzowanie w danym dziale nie jest kwestią przypadku i uwzględnia zaistnienie szczególnie niekorzystnych dla zdrowia warunków pracy, właściwych dla określonego w konkretnym dziale sektora gospodarki. To samo stanowisko pracy w różnych dziedzinach gospodarki nie zawsze wiąże się z jednakową szkodliwością i uciążliwością. Stopień narażenia na ekspozycję na czynniki szkodliwe dla organizmu pracownika jest uzależniony od tego, z jakim procesem technologicznym mamy do czynienia w zatrudniającym tego pracownika zakładzie pracy. (...) prowadzonej przez pracodawcę działalności gospodarczej z rozważanego punktu widzenia nie jest zatem bez znaczenia. Oznacza to, że przynależność pracodawcy do określonej gałęzi przemysłu ma znaczenie istotne i nie można dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały przypisane w tym akcie prawnym (por. wyrok SN z dnia 19 maja 2011 r., III UK 174/10, LEX nr 901652, wyrok SN z dnia 14 stycznia 2014 r., II UK 224/13, LEX nr 1424852). Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia z dnia 21 maja 2015 r. ( III AUa 1742/14 LEX nr 1730149) zwracał już uwagę, na ugruntowane orzecznictwo Sądu Najwyższego, z którego wynika, że nie jest uzasadnione zaliczanie do prac szczególnych w "energetyce”, w rozumieniu rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. wszystkich prac związanych z montowaniem, naprawą oraz eksploatacją wszelkich instalacji i urządzeń elektrycznych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2009 r., sygn. akt I UK 24/09, LEX nr 518067 oraz z dnia 17 kwietnia 2014 r., sygn. akt I UK 384/13). (...) to bowiem gałąź przemysłu zajmująca się wytwarzaniem (przetwarzaniem) energii elektrycznej oraz cieplnej, a następnie dostarczaniem jej odbiorcom i dlatego nie jest uprawnione zaliczanie do prac świadczonych w warunkach szczególnych w "energetyce" wszystkich prac obejmujących montaż czy naprawy urządzeń elektrycznych. Przemysł energetyczny, a tego tylko dotyczy Dział II Wykazu A składa się bowiem z elektrowni, ciepłowni i elektrociepłowni, czyli zakładów, w których energii pierwotna przetwarza się na jej użyteczna postać oraz z energetycznych sieci przesyłowych, czyli systemu urządzeń umożliwiających przesyłanie energii do odbiorcy. Uwzględniając postulat ścisłej wykładni omawianych przepisów warunkujących nabycie prawa do tego emerytury w obniżonym wieku emerytalnym wskazać należy, iż Dziale II Wykazu A, to jest w "energetyce" nie chodzi o wszelkie prace zwiane z elektrycznością, czy nawet energetyką, lecz tylko prace wykonywane przy wytwarzaniu i przesyłaniu energii elektrycznej, i cieplnej oraz przy montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych, i cieplnych, przy czym montaż, remont oraz eksploatacja urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych musi się również odbywać w ramach tak rozumianej (...), czyli w zakładach pracy zaliczanych do tej branży. Taką wykładnię zaprezentował Sąd Najwyższy między innymi w wyroku z dnia 17 kwietnia 2014 r., I UK 384/13 (LEX nr 1466626), stwierdzając, że za prace w szczególnych warunkach w energetyce mogą być uznane tylko takie prace, które są realizowane w przedsiębiorstwie działającym w ramach tej gałęzi przemysłu (branży), ściśle związanymi z wytwarzaniem i przesyłaniem energii elektrycznej i cieplnej. Jak podkreślił Sąd Najwyższy - chodzi o kwalifikowany charakter tych prac wynikający właśnie z wykonywania ich w obrębie "systemu energetycznego", w skład którego wchodzą zakłady wytwarzające (przetwarzające) energię elektryczną i cieplną oraz przesyłające (dostarczające) tę energię do odbiorców. Stanowisko to powtórzył Sąd Najwyższy w kolejnym wyroku z dnia 24 czerwca 2015r.( I UK 359/14 LEX nr 1771086). W ocenie Sądu Najwyższego, za prace w szczególnych warunkach w energetyce mogą być uznane tylko takie prace, polegające na montażu, remoncie i eksploatacji urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych, które są wykonywane w przedsiębiorstwie działającym w ramach tej gałęzi przemysłu (branży) .

W świetle powyższego - wbrew zarzutom apelacji - wskazany w Dziele II załącznika do powołanego rozporządzenia „montaż, remont oraz eksploatacja urządzeń elektroenergetycznych i cieplnych” musi się również odbywać w ramach tak rozumianego działu energetyki, a zatem jedynie w przedsiębiorstwach wytwarzających lub dostarczających energię do odbiorców, a w nie w przedsiębiorstwach będących odbiorcami tej energii, nawet znaczącymi. Zakład pracy, w którym zatrudniony był wnioskodawca, posiadał ( jak wynika z zeznań świadka W. H. (1) – głównego energetyka) podstację średniego napięcia oraz niskiego napięcia, transformatory i wewnętrzną sieć kablową, co jednak nie było czymś wyjątkowym i niecodziennym w dużych zakładach przemysłowych, wykorzystujących energię elektryczną do zasilania maszyn i urządzeń służących do produkcji. Do takich dużych odbiorców energii niewątpliwe należała Fabryka (...) w K.. Nie można jednak jedynie z tego tylko względu zaliczyć ten zakład do systemu energetycznego, na który jak już wyjaśniono składają się wyłącznie zakłady wytwarzające energie elektryczną i zakłady przesyłające tę energię ( por. wyrok SA w Katowicach III AUa 1186/13 Legalis 831359). Poza tym, przyjęcie stanowiska prezentowanego w apelacji i wskazanej tam wykładni przepisu zawartego w Dziale II załącznika do powołanego rozporządzenia, nie pozwoliłoby postawić wyraźniej granicy, poza którą dany zakład produkcyjny byłby uznany za tak dużego odbiorcę energii, że już można by zaliczyć niektóre prace wykonywane w takim zakładzie do prac w branży energetycznej w rozumieniu tego przepisu. Stanowisko zawarte apelacji prowadzi też do wątpliwości dotyczących tego jakie urządzenia elektroenergetyczne znajdujące się w zakładach produkcyjnych, (które nie należą do branży energetycznej) uzasadniają uwzględnienie prac przy montażu, remoncie i eksploatacji takich urządzeń do Działu II wykazu A tj. prac w energetyce.

Prowadzi to do wniosku, iż czynności wykonywane przez wnioskodawcę, na które poświęcał codzienne istotną część czasu pracy, a związane z obsługą podstacji średniego napięcia czy innych urządzeń związanych z wewnętrzną siecią, nie można zakwalifikować do Działu II załącznika A powołanego rozporządzenia z 7 lutego 1983r.

W świetle okoliczności przedmiotowej spawy trudno też przyjąć, iż wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę o której mowa w dziale XIV poz 25 Wykazu A polegającą na bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń oraz pracach budowlano-montażowych i budowlano-remontowych na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Przypomnieć należy, że praca w szczególnych warunkach w rozumieniu powołanych wyżej przepisów ustawy emerytalno-rentowej, to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, LEX nr 528152). W przedmiotowej sprawie, mimo, że niektóre czynności polegające na naprawie urządzeń elektrycznych wnioskodawca mógł wykonywać na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane były pracy w warunkach szczególnych (np. wymienione w uzasadnieniu apelacji prace w spawalni, szlifierni, hartowni przy piecach, czy kotłowni), to nie były to jednak prace „budowlano – montażowe”, czy „budowlano - remontowe”. Postulat ścisłej wykładni tych przepisów nakazuje uwzględnić jedynie taki dwuczłonowy charakter pracy, bowiem gdyby prawodawca chciał rozdzielić prace montażowe od prac budowlanych, to użyłby innej konstrukcji zdania, wymieniając odrębnie te rodzaje prac. Postępowanie dowodowe nie wskazuje, aby wnioskodawca wykonywał jakieś prace budowlano -montażowe, czy budowlano-remontowe. Również wykonywana przez wnioskodawcę bieżąca naprawa urządzeń i podzespołów oraz naprawy związane z zapewnieniem ciągłości dostawy energii do poszczególnych urządzeń, nie jest tożsama z pojęciem „bieżącej konserwacji agregatów i urządzeń”. W akcie tym prawodawca wielokrotnie, w różnych pozycjach wykazu posługuje się określeniem „naprawa”, jeśli uznaje dokładnie taki rodzaj czynności za pracę warunkach szczególnych. W pozycji 25 działu XIV nie wspomina jednak o naprawach, a jedynie o „bieżącej konserwacji”. Pojęcia te nie są tożsame. Konserwacja to zespół czynności zabezpieczających coś (np. zabytki, urządzenia) przed uszkodzeniem, zniszczeniem, psuciem się, utratą wartości itp. Naprawa natomiast, to rodzaj remontu nieplanowanego, która polega na przywróceniu wartości użytkowej (sprawności), ale dotyczy obiektu (maszyny, urządzenia) już uszkodzonego.

Jednak podstawową przyczyną, dla której Sąd Apelacyjny uznał zarzut apelacji odnośnie takiej kwalifikacji czynności wnioskodawcy za bezzasadny jest to, że znaczną część czasu pracy wnioskodawcy zajmowały czynności realizowane w miejscach ( na oddziałach), na których nie były wykonywane, jako podstawowe prace w warunkach szczególnych. Dotyczy to przede wszystkim czasu, jaki spędzał wnioskodawca na wykonywanie czynności w podstacji średniego i niskiego napięcia, które to czynności - jak już wykazano - nie mogą zostać zaliczone do prac w warunkach szczególnych.

Istotną część czasu pracy wnioskodawca spędzał też w warsztacie naprawczym, gdzie co do zasady nie wykonywano jako podstawowe prac wymienionych w wykazie A do powołanego rozporządzenia. Logika i doświadczenie życiowe nakazują jako wiarygodne ocenić z relacje świadka H. . W sytuacji, gdy możliwe z punktu widzenia technicznego jest wymontowanie w celu naprawy danego urządzenia lub podzespołu, znajdującego się w hali produkcyjnej, zwłaszcza, gdy prowadzona jest produkcja i panują tam trudne warunki pracy, celowym i racjonalnym jest naprawa go w bardziej sprzyjających warunkach warsztatu naprawczego. Wykonywanie prac naprawczych w specjalnym warsztacie sprzyja również samej skuteczności naprawy, bowiem zapewnia bardziej komfortowe warunki pracy. Mimo, że świadek nie potrafił dokładnie wskazać czasu pracy spędzonego przez wnioskodawcę w tym warsztacie, to z jego zeznań nie wynika, iż były to sytuacje incydentalne i rzadkie.

Również twierdzenia apelacji odnoszące się do wykonywania przez wnioskodawcę prac wymienionych w dziale XIV poz 13 tj. w akumulatorowniach są błędne. Czas spędzany przez wnioskodawcę przy obsłudze akumulatorów również nie może być uwzględniony do czasu pracy w warunkach szczególnych. Z ustaleń Sądu oraz z relacji samego wnioskodawcy wynika, iż wykonywał również prace w akumulatorowniach, ale warto podkreślić, że nie były to prace wymienione w Dziale XIV poz 13 tj. polegające na „opróżnianiu, oczyszczaniu i wymianie stężonego kwasu siarkowego i płyt ołowianych”, a jedynie prace polegające na „przeglądach i naprawach wózków akumulatorowych” oraz „ładowaniu baterii i uzupełnianiu elektrolitu” (por. Wyrok SN z 17 kwietnia 2014r. I UK 384/13 Legalis 998524).

Z ustaleń Sądu Okręgowego wynika też, iż naprawy wielu urządzeń i maszyn, które wykonywane w jednym z zasadniczych wydziałów produkcyjnych zakładu tj. wydziale mechanicznym ( tokarek, frezarek, obrabiarek) nie były wykonywane na oddziale, w którym jako podstawowe wykonywane były prace wymienione w wykazie. Okoliczność taka w żaden sposób nie została wykazana w postępowaniu dowodowym, a co do zasady praca tokarzy czy frezerów nie jest wymieniona wykazie A stanowiącym załącznik do powołanego rozporządzenia. Podobna sytuacja dotyczy zasadniczej części wydziału przygotowania produkcji (poza pomieszczeniem gdzie używano do cięcia palników), w której podstawowe prace – jak wynika z zeznań świadka W. H. - wykonywane były przy pomocy pił mechanicznych.

Reasumując, powołane wyżej przepisy do zaliczenia danego okresu do okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych wymagają, aby praca odpowiadająca pozycjom wymienionym w rozporządzeniu z 7 lutego 1983r. wykonywana była pełnym wymiarze czasu pracy, co w przypadku wnioskodawcy oznaczało pracę w wymiarze 8 godzin dziennie. Nawet gdyby przyjąć, wbrew wyżej zaprezentowanego stanowisku Sądu, że niektóre prace jakie wnioskodawca wykonywał na oddziałach będących w ruchu, w których jako podstawowe wykonywane były prace wymienione wykazie ( np. w spawalni, szlifierni, kotłowni, w hartowni przy piecach) można zaliczyć do „bieżącej konserwacji urządzeń” w rozumieniu poz. 25 Działu XIV Wykazu A, to z całą pewnością okoliczności ustalone przez Sąd Okręgowy oraz Sąd Apelacyjny nie pozwalają na przyjęcie, iż w spornym okresie wykonywał takie prace w szczególnych warunkach w pełnym wymiarze czasu pracy.

Powyższe rozważania Sądu prowadzą do stwierdzenia, że wnioskodawca nie spełnia przesłanek do przyznania wcześniejszej emerytury wynikające z treści art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, gdyż nie legitymuje się co najmniej 15 - letnim stażem pracy w szczególnych warunkach.

Dlatego też mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie wskazanych wyżej przepisów oraz art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

Bożena Lichota Iwona Łuka – Kliszcz Dariusz Płaczek