Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III AUa 1186/13

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Jolanta Hawryszko (spr.)

Sędziowie:

SSA Barbara Białecka

SSO del. Beata Górska

Protokolant:

St. sekr. sąd. Katarzyna Kaźmierczak

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2014 r. w Szczecinie

sprawy B. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o podjęcie wypłaty emerytury

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 2 października 2013 r. sygn. akt VII U 741/13

oddala apelację.

SSO del. Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka

Sygn. akt III AUa 1186/13

UZASADNIENIE

Decyzją z 18 marca 2013 r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w S. odmówił ubezpieczonej uchylenia decyzji z 12 października 2011 r.
w części, w jakiej decyzja ta zawiesza, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257. Poz.1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz.1707; dalej jako: ustawa zmieniająca) w związku z art.103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz.1227 ze zm.; dalej jako: ustawa emerytalna), prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że brak jest podstaw do podjęcia wypłaty świadczenia od 1 października 2011 r., ponieważ – jego zdaniem – przepis art. 103a ustawy emerytalnej na podstawie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 listopada 2012 r. (sygn. akt K 2/12) utracił moc prawną dopiero od 22 listopada 2012 r., tj. od dnia jego publikacji.

W odwołaniu ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez jej uchylenie w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. i nakazanie organowi rentowemu wypłaty zaległej emerytury za ten okres wraz z odsetkami.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z 2 października 2013 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego w ten sposób, że uchylił decyzję z 12 października 2011 r. w części, w jakiej decyzja zawiesza prawo do emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 21 listopada
2012 r. i przyznał ubezpieczonej prawo do wypłaty emerytury za ten okres (pkt I),
a w pozostałym zakresie oddalił odwołanie (pkt II).

W zakresie istotnym dla rozpoznania apelacji sąd okręgowy ustalił i rozważył następująco.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczona, ur. (...) emeryturę otrzymała od 12.03.2009 r. Decyzją z 12.10.2011 r. organ rentowy wstrzymał wypłatę emerytury od 1.10.2011 r. z uwagi na kontynuację zatrudnienia. Decyzją z 18.03.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonej uchylenia decyzji z 12.10.2011 r. w części, w jakiej decyzja zawieszała na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej w związku z art. 103a ustawy emerytalnej, prawo do emerytury za okres 1.10.2011/ 21.11.2012 r.

Sąd I instancji uznał, że odwołanie było uzasadnione. Wskazał, że od 1.07.2000r., tj. od dnia wejścia w życie art. 103 ust. 2a ustawy emerytalnej, nierozwiązanie stosunku pracy powodowało, że prawo do świadczenia mogło zostać ustalone, ale nie mogło zostać zrealizowane. Przepis ten został uchylony art. 37 pkt 5 lit. b ustawy z 21.11.2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz. U. nr 228, poz. 1507) i od 8.01. 2009 r. treścią ryzyka emerytalnego było osiągnięcie odpowiedniego wieku. Wypłata zawieszonej emerytury odbywała się na wniosek osoby zainteresowanej i co do zasady przysługiwała do 31.12.2010 r. Od 1.01.2011 r. wszedł w życie – na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy zmieniającej – art. 103a ustawy emerytalnej. Przepis art. 103a obejmował wszystkich emerytów, w tym również tych, którzy przeszli na emeryturę przed wejściem ww. przepisu w życie i stanowił, że: „prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury”. Następnie 22.11.2012 r. art. 28 ustawy zmieniającej w związku z art. 103a ustawy emerytalnej dodany przez art. 6 pkt. 2 ustawy zmieniającej, w zakresie w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1.01.2011r. bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, został uznany wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 13.11.2012 r. (sygn. akt K 2/12) za niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa, wynikającą z art. 2 Konstytucji RP. W ocenie Trybunału Konstytucyjnego rozwiązanie przyjęte przez ustawodawcę w art. 28 ustawy zmieniającej spowodowało, że osoby, które skutecznie nabyły i zrealizowały prawo do emerytury w okresie 8.01.2009/ 31.12.2010 r. zostały objęte nową, mniej korzystną dla nich treścią ryzyka emerytalnego. Sąd I instancji w konsekwencji zastosował orzeczenie do sytuacji ubezpieczonej i stwierdził, że rozpoznając odwołanie, zasadność którego strona opiera na podstawie powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, musi oceniać sytuację każdego ubezpieczonego indywidualnie; zatem uznał, że decyzja z 12.10.2011 r. wydana została na podstawie niekonstytucyjnych przepisów. Skoro zatem Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją RP art. 103a ustawy emerytalnej i art. 28 ustawy zmieniającej we wskazanym powyżej zakresie, to przepisy te w takim zakresie nie mogą mieć zastosowania w niniejszej sprawie, a tym samym muszą być pominięte przy rozstrzyganiu. Powyższej zasady organ rentowy nie kwestionował, wydając 22 lutego 2013 r. – na wniosek ubezpieczonej – decyzję o wznowieniu wypłaty emerytury ubezpieczonej począwszy od 22 listopada 2012 r.

Sąd okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 190 ust. 1 i 3 Konstytucji RP, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne. Zgodnie z tym przepisem, orzeczenie o niekonstytucyjności musi prowadzić do dalszych działań, mających na celu przywrócenie stanu zgodnego
z Konstytucją. Podkreślił, że wprawdzie sąd ubezpieczeń społecznych ocenia decyzję organu rentowego według stanu prawnego obowiązującego w dacie jej wydania, jednak należy to odnieść wyłącznie do sytuacji zmiany stanu prawnego w wyniku działań ustawodawcy, nie zaś w sytuacji orzeczenia o niekonstytucyjności przepisów przez Trybunał Konstytucyjny. Sąd I instancji stwierdził, że przy dokonaniu oceny prawnej występującego w sprawie przedmiotu sporu – z wyłączeniem wyżej przywołanych przepisów, uznanych za niekonstytucyjne – roszczenie ubezpieczonej dotyczące podjęcia wypłaty emerytury z dniem 1 października 2011 r. okazało się być w pełni zasadne, co skutkowało koniecznością zmiany zaskarżonej decyzji.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy. Jak wynika z treści apelacji wyrok został zaskarżony w zakresie dotyczącym daty, od jakiej sąd I instancji przyznał ubezpieczonej prawo do dalszej wypłaty dotychczas zawieszonej emerytury. Organ rentowy zarzucił naruszenie art. 28 ustawy zmieniającej w zw. z art. 103a ustawy emerytalnej dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy zmieniającej poprzez przyjęcie, że przepis art. 28 ustawy zmieniającej był niekonstytucyjny w dacie wydania zaskarżonej decyzji, pomimo treści wyroku TK z 13.11.2012 r. (K 2/12), a tym samym przyznanie ubezpieczonej prawa do dalszej wypłaty emerytury od chwili jej zawieszenia, tj. od
1.10.2011 r. W ocenie apelującego przepis art. 28 ustawy zmieniającej
w zw. z art. 103 a ustawy emerytalnej przestał obowiązywać od momentu ogłoszenia powoływanego wyroku, a nie ex tunc. Zdaniem organu rentowego, podstawowym argumentem uzasadniającym jego stanowisko jest to, że Trybunał Konstytucyjny
w sentencji wyroku nie wskazał innego terminu utraty mocy obowiązującej powoływanej regulacji niż dzień ogłoszenia wyroku. W związku z powyższym, treść zaskarżonej decyzji była prawidłowa. Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części poprzez przyznanie ubezpieczonej prawa do dalszej wypłaty emerytury od
22 listopada 2012 r.

Sąd apelacyjny rozważył apelację organu rentowego i uznał, że jest nieuzasadniona.

W odniesieniu do apelacji organu rentowego należy podkreślić, że z chwilą ogłoszenia w Dzienniku Ustaw wyroku Trybunału Konstytucyjnego co do art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r., jedynie potwierdzono niekonstytucyjność przyjętej przez ustawodawcę regulacji prawnej. Sąd apelacyjny wskazuje przy tym na obszerną linię orzecznictwa: orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające niezgodność aktu normatywnego lub jego części z Konstytucją, wchodzące w życie
z dniem ogłoszenia, mają skutki retrospektywne, tj. działają wstecz (zob. wyrok z dnia 6.04.2006r., sygn. III AUa 996/05, OSA 2008r. nr 3, str. 6, LEX nr 357749, wyrok
z dnia 16.01.2013r. LEX nr 1264372; zob. uchwała składu siedmiu sędziów z dnia
7 grudnia 2006 r., III CZP 99/06, OSNC 2007, nr 6, poz. 79, uchwały z dnia
23 stycznia 2001 r., III ZP 30/00, OSNP 2001, nr 23, poz. 685, z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 136, z dnia 23 stycznia 2004 r. III CZP 112/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 61, z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05, OSNC 2006,
nr 5, poz. 81 i z dnia 19 maja 2006 r. III CZP 26/06, OSNC 2007, nr 3, poz. 39
oraz wyroki z dnia 10 listopada 1999 r., I CKN 204/98, OSNC 2000, nr 5, poz. 94,
z dnia 19 grudnia 1999 r., I CKN 632/98, niepubl., z dnia 19 kwietnia 2000 r., II CKN 272/00, niepubl., z dnia 15 stycznia 2003 r. IV CKN 1693/00, niepubl., z dnia
9 października 2003 r., I CK 150/02, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 132, ze sprost. OSNC 2004, nr 10, s. 131, z dnia 29 października 2003 r., III CK 34/02, OSP 2005, nr 4, poz. 54, z dnia 30 września 2004 r., IV CK 20/04, OSNC 2005, nr 9, poz. 161, z dnia 26 listopada 2004 r., V CK 270/04, niepubl., z dnia 12 stycznia 2005 r., I CK 457/04, niepubl., z dnia 7 października 2005 r., II CK 756/04, "Monitor Prawniczy" 2005, nr 21, s. 1027, z dnia 14 września 2006 r., III CSK 102/06, niepubl., z dnia 15 czerwca 2007 r., II CNP 37/07, niepubl., z dnia 13 grudnia 2007 r., I CSK 315/07, niepubl.,
z dnia 19 czerwca 2008 r. V CSK 31/08, OSNC-ZD 2009, nr 1, poz. 16, z dnia 20 maja 2009 r., I CSK 379/08, OSNC 2009, nr 10, poz. 172 i z dnia 10 grudnia 2009 r., III CSK 110/09, OSNC 2010, nr 5, poz. 82, a także postanowienia z dnia 7 grudnia 2000 r., III ZP 27/00, OSNAPUS 2001, nr 10, poz. 331 i z dnia 15 kwietnia 2004 r., IV CK 272/03, niepubl.). Od zasady skuteczności wyroku Trybunału Konstytucyjnego ex tunc istnieją co prawda wyjątki mające podstawę w przepisach Konstytucji, ale nie zachodzą one w okolicznościach sprawy. Przypadkiem wyłączenia retroaktywności wyroku Trybunału Konstytucyjnego jest wyraźne stwierdzenie w tym zakresie zawarte w sentencji wyroku Trybunału, w której wyłącza retroaktywność w pełnym zakresie, tzn. określa jego skutki na przyszłość. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 r., sygn. II CSK 335/10, Biuletyn SN z 2011, nr 4, s. 8), wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie jest skuteczny ex tunc, również w takim zakresie, w jakim naruszałoby to zasadę ochrony praw słusznie nabytych (art. 2 Konstytucji RP). A contrario, w przypadku przyznanej emerytury,
a ściślej przyznanego prawa do emerytury, wskutek spełniania przez ubezpieczoną wszystkich ustawowych przesłanek, według stanu prawnego obowiązującego na dzień wydania decyzji, a więc w sytuacji prawa słusznie nabytego, ochrona realizacji tego prawa, czyli wypłaty rozciąga się na cały okres. Charakterystyczny zaś przykład wyłączenia skuteczności ex tunc wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynikający
z odroczenia utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu (art. 190 ust. 3 Konstytucji) nie dotyczy niniejszej sprawy, jak też nie może być tłumaczone inaczej niż jego pozostawienie przez oznaczony czas w porządku prawnym i oznacza, że Trybunał Konstytucyjny, mimo stwierdzenia niezgodności aktu z przepisami wyższego rzędu, działając w granicach kompetencji, utrzymuje w mocy normę prawną. Do wskazanej zatem w wyroku Trybunału Konstytucyjnego daty utraty mocy obowiązującej przepis musi być uznany za zgodny z Konstytucją, a tym samym wyłączony jest skutek retrospektywny takiego wyroku (zob. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2003 r., III CZP 45/03, OSNC 2004, nr 9, poz. 136, z dnia 24 stycznia 2004 r., III CZP 112/03, OSNC 2005, nr 4, poz. 61 i z dnia 23 czerwca 2005 r., III CZP 35/05, OSNC 2006, nr 5, poz. 81, wyrok Sądu Najwyższego z dnia
20 kwietnia 2006 r., IV CSK 28/06, OSNC 2007, nr 2, poz. 31 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2008 r., V CZ 73/08, nie publ.). Ustawodawca nie mógł zatem, na podstawie art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. rozciągnąć stosowanie art. 103a ustawy emerytalnej – przepisu ustalającego nową treść ryzyka emerytalnego – na sytuacje przeszłe, tj. wobec osób, takich jak ubezpieczona, które już nabyły prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., czyli w czasie obowiązywania regulacji niezawierającej wymogu rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą dla uzyskania świadczenia emerytalnego. Określając skutki wyroku Trybunał wyjaśnił, że z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw utraci moc art. 28 ustawy zmieniającej z 16 grudnia 2010 r. w zakresie, w jakim przewiduje stosowanie art. 103a ustawy emerytalnej do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia
2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy. Oznacza to, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą - jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury - nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r. Natomiast przepis ten pozostaje nadal w obrocie prawnym i znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury w momencie jego wejścia w życie i później, tj. od 1 stycznia
2011 r. Przenosząc powyższe rozważania na grunt sprawy, niewątpliwe ubezpieczona znajduje się w kręgu beneficjentów omawianego orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z uwagi na treść przepisów obowiązujących w dacie wydania decyzji organu rentowego przyznającego jej prawo do świadczenia emerytalnego.

W związku z powyższym sąd apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację organu rentowego.

SSO del. Beata Górska SSA Jolanta Hawryszko SSA Barbara Białecka

III AUa 1186/13

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE