Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 289/08

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 sierpnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący SSR Mariusz Kurzępa (del. do SO)

Protokolant: prot. sąd. Piotr Słomiński

po rozpoznaniu w dniu 18 sierpnia 2016 roku w Lublinie

na rozprawie sprawy

z powództwa T. C.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w G.

o zapłatę

oraz z powództwa wzajemnego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą

w G.

przeciwko T. C.

o zapłatę

I. oddala powództwo T. C.;

II. zasądza od pozwanego wzajemnie T. C. na rzecz powoda wzajemnego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. kwotę 520.011,70 zł (pięćset dwadzieścia tysięcy jedenaście złotych siedemdziesiąt groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26 października 2006 roku do dnia zapłaty;

III. zasądza od powoda i zarazem pozwanego wzajemnie T. C. na rzecz pozwanego i zarazem powoda wzajemnego Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. tytułem zwrotu kosztów procesu kwotę 50.418 zł (pięćdziesiąt tysięcy czterysta osiemnaście złotych), tytułem zwrotu kosztów procesu;

IV. nieuiszczone koszty sądowe przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt I C 289/08

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 23 maja 2006 roku skierowanym przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w K. (obecnie z siedzibą w G.) powód T. C. wniósł o zasądzenie kwoty 5.696.274,24 zł z odsetkami ustawowymi od 31 października 2006 roku do dnia zapłaty w tym kwoty:

V. 2.802.454,89 zł tytułem rozliczenia stanu rachunków powoda – zgodnie z przekazanymi mu przez pozwanego wyciągami z dnia 10 sierpnia 2006 roku po odrzuceniu operacji dokonanych na rachunkach powoda bez jego wiedzy i zgody;

VI. 457.140 zł jako równowartość wpłaconej przez powoda w dniu 17 czerwca 2004 roku na jego rachunek kwoty 100.000 euro przeliczonej wg średniego kursu NBP z dnia wpłaty, która to wpłata nie została przez pozwany bank uznana na rachunku powoda;

VII. 291.289,61 zł tytułem utraconych korzyści od kwoty ujętej w pkt. 2 – zgodnie z załączonym rozliczeniem wzrostu wartości jednostek uczestnictwa w (...) U. ( (...) Polskich Akcji) od dnia wpłaty do dnia 31 października 2006 roku

VIII. 1.998.561,88 zł tytułem utraconych korzyści, zgodnie z rozliczeniem wzrostu wartości jednostek uczestnictwa w (...) U. ( (...) Polskich Akcji) do dnia 31 października 2006 roku,

IX. 109.679,20 zł tytułem poniesionej szkody z tytułu utraconych zaliczek na samochód marki S. (...) oraz motocykl H.;

X. 36.978,66 zł tytułem utraconych korzyści od kwoty ujętej w pkt. 5 – zgodnie z załączonym rozliczeniem wzrostu wartości jednostek uczestnictwa w (...) U. ( (...) Polskich Akcji) dla poszczególnych wpłat składających się na stratę wskazaną w pkt. 5 do dnia 31 października 2006 roku;

XI. 170 zł tytułem kosztów tłumaczeń korespondencji powoda z (...).

Powód wniósł ponadto o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazał, że w dniu 10 maja 2001 r. zawarł umowę rachunku oszczędnościowego z (...) Bankiem (...) S.A. w W. (którego prawa i zobowiązania przejął pozwany). 17 października 2001 r., za namową T. K. i A. K. zawarł ze wskazanym bankiem umowę kompleksowej obsługi klienta private banking.

Na podstawie wskazanej wyżej umowy bank zobowiązał się do prowadzenia na rzecz T. C. rachunków bankowych a'vista w złotych, dolarach amerykańskich i euro oraz rachunków lokat terminowych w złotych i walutach obcych. Do obsługi klienta – powoda bank wyznaczył doradcę – pracownika banku w osobie A. K..

Ponadto, w dniu 17 grudnia 2001 r. powód zawarł z (...) Bankiem (...) S.A. umowę aktywnego lokowania środków, mocą której udzielił bankowi pełnomocnictwa do dysponowania w jego imieniu środkami zgromadzonymi na należących do niego lokatach terminowych i lokowania ich w określone w umowie instrumenty finansowe.

Począwszy od 19 maja 2004 r., do dnia 4 sierpnia 2006 r., powód, pod wpływem namów ze strony pracowników banku K. i T. K. popartych wielokrotnie prezentowanym powodowi wysokim przyrostem wartości zgromadzonych w banku środków (w związku z otrzymywanymi wyciągami z rachunków podpisanymi przez A. K., informujących go o wysokich przyrostach stanów jego rachunków) wszystkie wolne środki wpłacał na posiadane tam rachunki.

Stosownie do ostatniego wyciągu przekazanego mu przez A. K. powód dysponował środkami w kwocie 6.645.095,47 zł, przy czym powód dokonywał operacji na tym rachunku.

W dniu 4 sierpnia 2006 r., pod nieobecność A. K. i kierownika oddziału, w oddziale banku uzyskał informację, że na rachunku w złotych polskich widnieje kwota 79,84 zł, dla rachunku w euro 135,12 euro zaś rachunku w dolarach amerykańskich 0,00 USD. Ponadto poinformowano powoda, że posiada certyfikaty inwestycyjne Biura (...) S.A. – o czym powód nie wiedział.

W ocenie powoda do dnia 4 sierpnia 2006 roku na rachunku:

-: (...) prowadzonym w dolarach amerykańskich powinna znajdować się kwota 138.550,01 zł,
-: (...) prowadzonym w euro kwota 1.747.794,88 zł,
-: (...) prowadzonym w złotych kwota 916.110,82 zł.

Zatem zdaniem strony suma środków, jakie winny znajdować się w dniu 4 sierpnia 2006 r. na rachunkach powoda stanowi kwotę 2.802.454,89 zł (pkt 1 petitum pozwu). W ocenie powoda środki zgromadzane na rachunkach w pozwanym banku mogły zostać przywłaszczane przez pracownika banku A. K..

Powód wskazał, że w dniu 17 czerwca 2004 roku dwukrotnie wpłacił na swój rachunek w pozwanym banku kwotę po 100.000 euro, tj w godzinach 11:51 i 15:17, jednak na jego rachunku została odnotowana tylko jedna wpłata (pkt 2 petitum pozwu).

W okresie przed datą 4 sierpnia 2006 r., tj. datą ujawnienia utraty przez powoda środków na rachunku w pozwanym banku, powód wszystkie zgromadzone środki oraz znaczną część bieżących dochodów przeznaczał na lokowanie w (...) U. – w funduszu (...) Polskich Akcji.

Powód w dniu 19 maja 2004 r. zlikwidował jednostki uczestnictwa w (...) Polskich Akcji i uzyskał z ich sprzedaży kwotę 474.339,20 zł. Pieniądze te – 474.330 zł - przelał na swój rachunek w pozwanym banku, pozostając w przekonaniu, że jego pieniądze są tam pomnażane z lepszym skutkiem, niż byłyby pomnażane w w/w funduszu. Powód ulokowałby swoje środki na wspomnianym funduszu i osiągnął zyski w wysokości zgodnej ze skalą wzrostu wartości jednostek uczestnictwa. W okresie od daty likwidacji jednostek uczestnictwa, do dnia 4 sierpnia 2006 r. skala wzrostu wartości jednostek uczestnictwa wyniosła 70,39 %.

Ponadto wskazał, że poniósł szkodę w związku wpłaceniem zaliczki i poniesionych kosztach na poczet zakupu motocykla marki H.oraz samochodu marki S. w kwocie 109.679,20 zł, która to transakcja z uwagi na nieprawidłowe działania pracownika pozwanego za które pozwany odpowiada nie doszła do skutku (pkt 5 petitum pozwu). Korespondencja w tej sprawie wymagała zaś poniesienia kosztów 170 zł tytułem tłumaczeń (pkt 7 petitum pozwu).

Powód wskazał, że w dniu 6 września 2006 powód – chcąc odzyskać przynajmniej część środków – złożył w pozwanym banku dyspozycję wykupu certyfikatów inwestycyjnych BM Banku (...). Gdyby pozwany wykonał tę dyspozycję, wykup mógłby zostać dokonany na koniec kwartału kalendarzowego, co pozwoliłoby na uniknięcie straty związanej z nieterminowym wykupem. Wobec nie wykonania dyspozycji, powód zażądał wydania duplikatów certyfikatów i w dniu 16 października 2006 ponownie, tym razem bezpośrednio w BM Banku (...) złożył dyspozycję wykupu. Certyfikaty zostały wykupione, jednak ze stratą w kwocie 17.572,28 zł. Środki z wykupu certyfikatów nie zostały powodowi wypłacone, ponieważ pozwany potrącił całą uzyskaną z ich sprzedaży kwotę z rzekomymi należnościami pozwanego wobec powoda.

Kwotę utraconych korzyści, opisanych w punktach 3, 4 i 6 petitum pozwu, powód wyliczył mając na uwadze zapewnienia czynione przez doradcę private banking, iż lokata środków w banku przyniesie mu wyraźnie lepszy wynik niż osiągnąłby lokując środki w jednostki uczestnictwa funduszu (...) U., poparte dodatkowo wyciągami z rachunków bankowych obrazującymi skuteczność lokowania przez bank jego środków (k. 2-22).

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 sierpnia 2008 roku z pozwem wzajemnym pozwany wniósł o:

1) oddalenie powództwa o zapłatę kwoty 5.696.275,24 zł;

2) zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kwoty 520.011,70 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 października 2006 roku do dnia zapłaty.

Ponadto wniósł o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pisma pozwany przyznał, że jego pracownik przeprowadzał na rachunkach bankowych klientów operacje finansowe bez ich zlecenia, przy czym wskazał, że nie tylko uszczuplał rachunki bankowe klientów banku, ale również uznawał je środkami uzyskanymi bezprawnie z innych rachunków.

Pozwany zarzucił, że umowa kompleksowej obsługi klienta private banking w zakresie upoważnienia do składania zleceń drogą telekomunikacyjną i/lub elektroniczną nie została zawarta, gdyż zgodnie z par. 8 umowy zakres dyspozycji, których składania jest możliwe ta drogą miał określać załącznik nr 2 stanowiący integralny część umowy, który jednak nie został podpisany.

Powód wyraził także aprobatę dla regulaminów wymienionych w par. 11 umowy a zatem i na par. 45 regulaminu, w którym określono zasady składania dyspozycji do rachunków. W ocenie pozwanego powód nie był uprawniony do składania zleceń telefonicznych lub drogą mailową.

Pozwany podniósł, że umowa aktywnego lokowania została zawarta na okres jednego roku, tj. do dnia 17 grudnia 2002 roku oraz obejmowała jedynie sumę 85.000 zł (§ 5 umowy). Nie obowiązywała wiec w okresie objętym sporem i nie może być podstawa roszczeń.

W ocenie pozwanego powód nie wpłacił do pozwanego banku środków, których się domaga. Powołując się na załączone do pozwu „potwierdzenia sald rachunków” ewidentnie sfałszowanych zgłosił roszczenie (reklamację) określoną początkowo na sumę 6.933.794,16 zł. Jak się jednak okazało po wnikliwych badaniach i po końcowym rozliczeniu operacji dokonywanych na jego rachunkach, bez podstawy prawnej uzyskał środki pieniężne w łącznej kwocie 865.049,20 zł i 79.357,34 USD, stracił natomiast kwotę 94.056,10 EUR. Okoliczności te ustalono poprzez przeanalizowanie podstawy dokonanych na konta przelewów i wypłat. Ustalono, że z rachunków osób trzecich bez ich zlecenia były przekazywane na rachunki powoda znaczne sumy. Osoby te złożyły oświadczenia, że nie zlecały takich przelewów.

Pozwany (powód wzajemny) wskazał, że

-: rachunek nr (...) Pana T. C. został bezzasadnie uznany kwotą 22.854,67 EUR i bezzasadnie uszczuplony o kwotę 116 910,77 EUR. Bank oświadczył że dokonał potrącenia kwot wymienionych wyżej co niniejszym potwierdza i zarzut ten przedstawia w niniejszym procesie. Rachunek ten został uszczuplony o kwotę 94.056,10 EUR – co stanowiło na dzień 24.10.2006 równowartość 364.175.81 zł (kurs 3.8719)
-: rachunek nr (...) Pana T. C. został bezzasadnie uznany kwotą 2.732.616,39 zł i bezzasadnie uszczuplony o kwotę 1.867.567,19 zł. Bank oświadcza że dokonał potrącenia kwot wymienionych wyżej co niniejszym potwierdza i zarzut ten przedstawia w niniejszym procesie. Tak więc wynikowo po odrzuceniu operacji zdziałanych bez zlecenia posiadaczy rachunków, rachunek ten uznany bezzasadnie został kwota 865.049,20 zł,
-: rachunek nr (...) został bezzasadnie uznany kwotą 79.357,34 USD – co stanowiło na dzień 24.10.2006 równowartość 244936,43 zł (kurs 3,0865). Rachunek ten nie był nigdy w żadnym zakresie bezzasadnie obciążony.

Pozwany podniósł, że w dniu 24 października 2006 roku dokonano dalszego potrącenia wierzytelności powoda wobec pozwanego z tytułu certyfikatów (...) Bezpieczna Inwestycja 4 w kwocie 225.798,12 zł z wierzytelnością banku wynikającą z tytułu bezpodstawnego uznania (wzbogacenia) rachunków powoda.

Wskazał, że w postępowaniu pojednawczym jakie toczyło się przed Sądem Rejonowym w Lublinie, sygn. akt I Co 646/08 – na skutek wezwania do próby ugodowej, Bank (...) S.A. potrącił ostatecznie wzajemne roszczenia z tytułu bezpodstawnego uznania rachunków powoda kwotą 79.357,34 zł USD oraz bezzasadnego uszczuplenia rachunków o kwotę 94.956,10 EUR według cen na dzień 24 października 2006 roku. W ocenie pozwanego ostatecznie do zapłaty przez powoda na rzecz pozwanego pozostaje kwota 520.011,70 zł.

Pozwany podał, że powód był wzywany do zapłaty pismem z dnia 18 października 2006 roku, w którym wyznaczono mu termin na zapłatę na dzień 25 października 2006 roku, stąd żądanie zapłaty odsetek od dnia 26 października 2006 roku.

Pozwany wskazał, że podstawą powództwa wzajemnego jest art. 405 i nast. kc.

Pozwany podniósł, że powód w dniu 17 czerwca 2004 roku wpłacił tylko kwotę 100.000 EUR i była to jedna wpłata o godz. 11.51. O godz. 15.17 nie było drugiej wpłaty, a potwierdzenie z tej daty jest sfałszowane. Zajął również stanowisko, że wyciągi bankowe, które otrzymywał powód są w sposób oczywisty sfałszowane i powód nie powinien mieć żadnych problemów z ich weryfikacją - chociażby w wyniku najprostszych działań matematycznych dodawania i odejmowania sum wskazanych w wyciągach.

Odnosząc się do roszczenia z tytułu utraty części zaliczki na zakup samochodu i motocykla, podniósł zarzut braku związku przyczynowo -skutkowego pomiędzy zaniechaniem banku a powstałą szkodą. Bank bowiem zrealizował zlecone przelewy.

Pozwany zakwestionował także zaproponowany w pozwie sposób wyliczenia rzekomo utraconych korzyści przez powoda.

Podniósł także zarzut przedawnienia roszczenia powoda o wypłatę odszkodowania od utraconych środków stosownie do art. 731 k.c. Wskazał, że nie ma także podstaw do uwzględnienia odsetek od dnia 31 października 2006 roku skoro powód domaga się odszkodowania konsumującego ewentualne odsetki (k. 368-379).

W odpowiedzi na pozew wzajemny z dnia 22 września 2008 roku powód wniósł o oddalenie powództwa wzajemnego w całości.

Pozwany wzajemnie podniósł zarzut przedawnienia w całości roszczeń pozwanego banku na podstawie art. 731 k.c.

Powód podniósł, że początek biegu przedawnienia należy odnieść odrębnie do każdej z konkretnych operacji „bezzasadnego uznania” rachunków powoda. Odmiennie sytuację należy ocenić, gdy chodzi o podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczeń odszkodowawczych podniesionych przez powoda wobec pozwanego. Terminem od którego można liczyć początek biegu przedawnienia roszczeń powoda jest w ocenie powoda 4 sierpnia 2006 roku, tj,. dzień kiedy powód powziął informację o faktycznym stanie jego rachunków. Powód podniósł też, że był przekonany, że stan jego rachunków jest taki, jak na wyciągach przedstawianych mu przez bank. Korzystał zatem z tych środków w dobrej wierze, a wypłacane środki zużył na swoje bieżące potrzeby i nie jest już wzbogacony.

Odnosząc się do stanowiska pozwanego o braku możliwości składania przez powoda dyspozycji drogą telefoniczną i mailową z powodu nie podpisania załącznika regulującego sposób składania zleceń, powód podniósł, że taka umowa została zawarta w sposób konkludentny. Podniósł też, że skoro pozwany przez lata nie domagał się podpisania takiego załącznika, a jednocześnie stosował się do postanowień z niego wynikających i respektował je, to obecnie powoływanie się przez pozwanego na taka okoliczność należy ocenić poprzez art. 5 k.c. (k. 437-443).

W piśmie z dnia 6 października 2008 roku powód wskazał, że analizując treść wyciągów bankowych skupiał się jedynie na rubryce „saldo końcowe”. Wskazał, że otrzymywane wyciągi potwierdzały stan jego rachunku zgodny ze stanem jego wiedzy (k. 460-462).

Pozwany w piśmie z dnia 13 października 2008 roku podniósł, że roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia polega przedawnieniu według przepisów ogólnych. Operacje polegające na bezprawnym pobieraniu kwot w wysokości dochodzonej pozwem wzajemnym były także realizowane także w okresie 3 lat przed dniem wniesienia pozwu (k. 465-471).

W piśmie z dnia 18 marca 2009 roku (k. 750v) powód zmodyfikował żądanie pozwu, w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 6.188.048,93 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 31 października 2008 roku do dnia zapłaty. Podał, że na żądaną kwotę składają się:

kwota 2.802.455,71 zł tytułem rozliczenia stanu rachunków powoda – zgodnie z przekazanymi mu przez pozwanego wyciągami z dnia 10 sierpnia 2006 roku po odrzuceniu operacji dokonanych na rachunkach powoda bez jego wiedzy i zgody;

kwota 457.140 zł jako równowartość wpłaconej przez powoda w dniu 17 czerwca 2004 roku na jego rachunek kwoty 100.000 euro przeliczonej wg średniego kursu NBP z dnia wpłaty, która to wpłata nie została przez pozwany bank uznana na rachunku powoda;

kwota 386.893,66 zł tytułem utraconych korzyści od kwoty ujętej w pkt. 2 – zgodnie z załączonym rozliczeniem wzrostu wartości jednostek uczestnictwa w (...) U. ( (...) Polskich Akcji) od dnia wpłaty do dnia 31 października 2006 roku

kwota 2.392.456,59 zł tytułem utraconych korzyści, zgodnie ze szczegółowym rozliczeniem wzrostu wartości jednostek uczestnictwa w (...) U. ( (...) Polskich Akcji) do dnia 31 października 2006 roku, załączonym do pozwu

kwota poniesionej szkody z tytułu utraconych zaliczek na samochód marki S. (...) oraz motocykl H. w wysokości łącznej 109.679,21 zł;

kwota 39.253,76 zł tytułem utraconych korzyści od kwoty ujętej w pkt. 5 – zgodnie z załączonym rozliczeniem wzrostu wartości jednostek uczestnictwa w (...) U. ( (...) Polskich Akcji) dla poszczególnych wpłat składających się na stratę wskazaną w pkt. 5 do dnia 31 października 2006 roku;

kwota 170 zł tytułem kosztów tłumaczeń korespondencji powoda z C. Harley-Davidson.

Powód wskazał, że konieczność rozszerzenia powództwa wynikła ze zmiany formuły wykazania utraconych korzyści na skutek pozyskanej przez powoda prywatnej ekspertyzy. Wskazał, że gdyby nie uzyskane informacje o zwrocie z inwestycji nie podjąłby współpracy z pozwanym lub współpraca ta realizowana byłaby na innych warunkach tj. przy założeniu, że środki powierzone bankowi przynosiłyby dochód nie mniejszy niż w instrumentach, w które powód inwestował przed podjęciem współpracy z bankiem (pismo k. 672-681).

W piśmie z dnia 31 marca 2009 roku powód wskazał na czynności bankowe, które w jego ocenie były formalnie lub merytorycznie nieprawidłowe i nie powinny mieć miejsca (k. 756-760, załącznik, k. 761-779, 834).

W kolejnych pismach procesowych pozwany podtrzymał stanowisko wyrażone w odpowiedzi na pozew. Wskazał, że powód nie może żądać zwrotu kwot otrzymanych bez jakiejkolwiek podstawy prawnej oraz zasądzenia utraconych od nich korzyści (k. 835-849, 890-896).

W piśmie procesowym z dnia 29 kwietnia 2009 roku powód wskazał, że kwestionuje prawidłowość wszystkich operacji obciążeniowych na jego rachunkach – z wyjątkiem operacji wskazanych pod poz. 346 i 436 (to jest wypłaty środków: 460.000 zł oraz 325.000 zł). Wskazał, że nie dokonywał zleceń przewalutowania kwot z konta w euro na konto prowadzone w złotych. Ponadto przewalutowanie nastąpiło bez podstawy prawnej (k. 985-991, k. 993v).

W piśmie procesowym z dnia 22 czerwca 2009 roku powód wskazał, że wszystkie operacje obciążenia jego rachunków których nie zlecał w oparciu o prawidłowo podpisany dokument nie powinny zostać zrealizowane, pozwany zobowiązany jest zatem do zwrotu tych środków (k. 1013-1016).

W piśmie procesowym wniesionym w dniu 30 lipca 2009 roku stanowiącym ostateczne ukształtowanie żądania pozwu (k. 7298) powód rozszerzył żądanie pozwu o kwotę 10.430.925,29 zł, w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 16.618.974,22 zł z ustawowymi odsetkami od 31 października 2006 roku do dnia zapłaty w ten sposób, że:

- w pkt. 1 ppk 1 petitum pozwu wniósł o zasądzenie kwoty 7.979.300,44 zł rozliczenia sald rachunków bankowych powoda z pominięciem zapisów operacji nieuprawnionych;

- w pkt. 1 ppk 4 petitum pozwu wniósł o zasądzenie kwoty 7.646.537,15 zł tytułem utraconych korzyści z tytułu nienależytego wykonywania umowy pomiędzy powodem a pozwanym oraz nie zapewnienia przez pozwanego bezpieczeństwa środków pieniężnych powierzonych przez powoda pozwanemu.

Ponadto wniósł o zobowiązanie pozwanego do dokonania storna (wykreślenia) zapisów w księgach rachunkowych banku wszystkich operacji obciążających dokonanych niezgodnie z obowiązującymi procedurami, zgodnie z tabelą dołączoną pisma.

W uzasadnieniu powyższego pisma podniósł, że bank powinien dokonać storna (usunięcia) zapisu wszystkich operacji obciążających, które nie zostały zlecone przez powoda w sposób zgodny z obowiązującymi procedurami i wypłacić powodowi środki, które powinny być dostępne na jego rachunkach zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Zdaniem strony pozwany obciążał jego rachunki w sposób bezprawny, w sytuacji, gdy on nie wydawał takich poleceń. W tej sytuacji domaga się zwrotu środków, które w taki bezprawny sposób zostały z jego rachunków rozdysponowane.

Ponadto bank powinien wypłacić powodowi odszkodowanie w wysokości, który by powód osiągnął, gdyby jego środki były inwestowane zgodnie z umową private banking, a w jej ramach zgodnie z umową aktywnego lokowania środków, jednak w wysokości nie niższej niż przychody z inwestycji w CU opisanych w pismach powoda.

Powód podniósł, że gdyby umowa łącząca strony była należycie wykonywana, powód byłby na bieżąco informowany o prawdziwym stanie swojego konta (a był informowany fałszywie co jest bezsporne), w konsekwencji powód nie zasilałby rachunków w (...) nowymi środkami o ile nie przynosiłyby mu one oczekiwanego dochodu, nie likwidowałby inwestycji w CU, nie zlecałby jakichkolwiek wypłat w sytuacji braku środków w odpowiedniej, tj. deklarowanej przez A. K. wysokości.

W związku z powyższym zdaniem strony szkoda powoda obejmuje także utracone korzyści od środków, które zostały na zlecenie powoda wypłacone na cele konsumpcyjne i zużyte.

Wypłaty dokonywane z naruszeniem obowiązujących procedur w pomniejszały majątek powoda, co dodatkowo uzasadnia odpowiedzialność pozwanego na zasadzie art. 415 k.c. i n.

W przypadku, gdyby umowa była wykonywana należycie, środki te nadal „pracowałyby” dla powoda w pozwanym banku lub na rachunku w CU, o ile ta ostatnia inwestycja byłaby korzystniejsza – przynajmniej do czasu osiągnięcia stanu rachunku deklarowanego przez A. K..

Wskazał, że bank nie udowodnił, że wypłaty zostały faktycznie dokonane na rzecz powoda lub że powód w związku z tymi wypłatami odniósł jakichkolwiek korzyść. Ponadto pozwany nie przedstawił jakichkolwiek dowodów dotyczących nieprawidłowości zapisów po stronie uznaniowej rachunków powoda (pismo k. 1459-1466).

W odpowiedzi na pismo zawierające rozszerzenie żądania pozwu pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości.

Pozwany podniósł, że w jego ocenie brak dokumentu, że powód zlecił dana transakcję, sam przez się nie świadczy, iż dana operacja jest nieuprawniona, a zatem nie w każdej sytuacji braku dokumentu powód uzyskuje roszczenie o zwrot wartości zakwestionowanej operacji. Pozwany podniósł ponadto, że transakcje z rachunków powoda nie spowodowały dla niego żadnej straty, gdyż albo były dokonywane pomiędzy rachunkami powoda, albo przez zrealizowanie tych operacji dokonano spłaty jego zobowiązań, nabycia towarów lub usług.

W ocenie pozwanego zachodzi przypadek opisany w art. 452 k.c. Pozwany podniósł też, że żeby mówić o szkodzie na skutek niewłaściwego inwestowania powód musiałby udowodnić ile środków mógł przeznaczyć na inwestowanie. Tymczasem w ocenie pozwanego powód wydawał więcej niż wpłacał (k. 1480-1488).

W piśmie, z dnia 14 października 2009 roku powód podniósł, że w sytuacji wypłaty powodowi środków z naruszeniem obowiązujących procedur w ocenie powoda nie zmniejsza to stanu wierzytelności powoda wobec pozwanego. Jednocześnie podniósł, że dysponując środkami ze swoich rachunków powód działał pod wpływem błędu, że znajdują się na nich większe środki niż były w rzeczywistości i był to błąd co do treści czynności prawnej wywołany podstępnie przez pracownika pozwanego. Powód złożył oświadczenie o uchyleniu się od skutków oświadczeń o wypłacie środków z dnia 16 czerwca 2004 r., 23 marca 2004 r., 12 czerwca 2006 r. (k. 1542-1544).

W piśmie z dnia 19 kwietnia 2011 roku powód podniósł, że wpis na rachunku bankowym powoduje uzyskanie przez posiadacza rachunku uprawnienia do rozporządzania ulokowanymi w banku pieniędzmi wraz z sumami wynikającymi z oprocentowania rachunku (k. 5182-5186).

W piśmie procesowym, z dnia 12 kwietnia 2012 roku powód wskazał, że pozwany powinien zwrócić prawidłowo wyliczone salda rachunków powoda. Podstawą do wyliczenia kwoty sald powinny być wpisy na rachunkach powoda. W przypadku wpisów uznaniowych, same w sobie stanowią one przesłankę i dowód twierdzeń powoda. W przypadku wpisów obciążeniowych, nie powinny być brane pod uwagę wpisy które nie zostały dokonane w oparciu o pisemne zlecenie (k. 5721-5726)

W piśmie procesowym, z dnia 4 maja 2012 roku pozwany podtrzymał stanowisko, że powód w wyniku wykonanych operacji nie doznał szkody (k. 5741-5752).

W piśmie z dnia 21 lipca 2006 roku powód wskazał, że z chwilą wpisu na rachunku bankowym posiadacz nabywa uprawnienie, które wiążę się z wpisem, które traci dopiero z chwilą skorygowania wpisu. W ocenie strony bank nie wykazał wystąpienia przesłanek bezpodstawnego wzbogacenia bowiem hipotetyczne wzbogacenie T. C. nastąpiło kosztem innych klientów banku (k. 7298-7323).

W pozostałych pismach oraz w toku postępowania strony podtrzymały wskazane stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje:

Powód w dniu 10 maja 2001 r. zawarł z (...) Bankiem (...) S.A. w W. (którego prawa i zobowiązania przejął pozwany) umowę Nr (...)rachunku oszczędnościowego w złotych i walutach wymienialnych z wkładem płatnym na każde żądanie i/lub wkładem terminowym rezydentów Nr (...)(umowa, k. 23).

W dniu 17 października 2001 r., powód zawarł z bankiem umowę kompleksowej obsługi klienta private banking.

Na podstawie wskazanej umowy bank zobowiązał się prowadzić na rzecz powoda:

1) rachunków a'vista w złotych i innych walutach o numerach:

(...) USD (dalej jako rachunek „…29352USD”),

(...) EUR (dalej jako rachunek „…29336EUR”),

(...) PLN (dalej jako rachunek „…23376PLN”),

2) rachunków lokat terminowych w złotych i walutach wymienialnych, po każdorazowym uzgodnieniu z klientem warunków przyjęcia danej lokaty (§ 3).

Do obsługi klienta bank wyznaczył doradcę (§ 4) – pracownika banku w osobie A. K..

Powód jako klient banku był uprawniony do składania zleceń drogą telekomunikacyjną lub elektroniczną. Zakres dyspozycji składanych drogą telekomunikacyjną oraz szczegółowy tryb ich realizacji powinien określać załącznik nr 2 do umowy (§ 8). Strony nie podpisały wskazanego załącznika.

Strony ustaliły, że bank będzie sporządzał wyciągi z rachunków płatnych na każde żądanie i lokat terminowych raz w miesiącu oraz, że wyciągi wskazujące zmianę salda na rachunkach doradca będzie doręczał osobiście klientowi w uzgodnionych terminach (§ 10) (bezsporne, umowa, k. 24-26).

Stosunki umowne stron regulowały także „Ogólne warunki otwierania i prowadzenia rachunków oszczędnościowych klientów Private Banking” (k. 29-38).

Stosownie do ich § 45 bank realizuje dyspozycje obciążenia rachunku podpisane wyłącznie przez osoby upoważnione do dysponowania środkami na rachunku, wymienione w karcie wzorów podpisów. Nie dotyczy to dyspozycji składanych drogą telefoniczną lub elektroniczną, przy których tożsamość zleceniodawcy potwierdzana jest w sposób uzgodniony w umowie.

Zgodnie z § 65 bank sporządza i doręcza posiadaczowi rachunku miesięczne zestawienia transakcji dokonanych na rachunkach płatnych na każde żądanie za dany miesiąc w sposób uzgodniony w umowie.

Posiadacz rachunku powinien sprawdzać na bieżąco prawidłowość podanych w wyciągu zapisów i wykazanego salda na rachunku.

W przypadku stwierdzenia mylnego zapisu lub nieprawidłowo wykazanego salda, posiadacz rachunku powinien w ciągu 14 dni zawiadomić o tym oddział.

Oddział zobowiązany był do ustalenia przyczyn niezgodności salda i udzielenia posiadaczowi rachunku właściwych informacji, a w przypadku ujawnienia błędnego zapisu do dokonania sprostowania (storna), z równoczesną korektą naliczonych odsetek.

Oddział nie dokonuje storna na rachunku, jeżeli zapis transakcji powstał w wyniku dyspozycji posiadacza rachunku. Roszczenia z tego tytułu powinny być rozstrzygane wyłącznie pomiędzy posiadaczami rachunków, których dotyczyła dyspozycja (§ 67) (bezsporne, k. 29-38).

W dniu 17 grudnia 2001 r. powód zawarł z (...) Bankiem (...) S.A. umowę aktywnego lokowania środków, mocą której T. C. udzielił bankowi pełnomocnictwa do dysponowania w jego imieniu środkami w kwocie 85.000 zł zgromadzonymi na należących do niego lokatach terminowych i lokowania ich w określone w umowie instrumenty finansowe (§ 2 § 5).

Wybór formy lokowania dysponowanych z rachunku kwot klient pozostawił bankowi (§ 6).

Z przeprowadzonych czynności bank był zobowiązany przekazywać klientowi miesięczne sprawozdanie ( § 7).

Umowa została sporządzona na okres 1 roku i mogła być przedłużana na kolejne okresy umowne za zgodą obydwu stron (§ 12).

Zmiana warunków umowy wymagała pisemnej zgody stron (§ 14). (bezsporne, umowa, k. 27-28).

Powód w pozwanym banku posiadał również rachunek wspólny z żoną nr (...), rachunek karty kredytowej (...), rachunek kredytu hipotecznego (...), rachunek kredytu hipotecznego (...) oraz rachunki lokat terminowych (bezsporne).

Pozwany bank w zawartej z powodem Umowie kompleksowej zobowiązał się do utajnienia sald rachunków powoda przed nieograniczonym dostępem osób zatrudnionych w pozwanym banku (§ 1). W umowie tej został określony w § 2 zakres świadczonych produktów obejmujący prowadzenie rachunków, możliwości zadłużania się powoda, przeprowadzania transakcji kupna – sprzedaży bonów skarbowych i bonów komercyjno – depozytowych, wydawania kart bankowych i usługi dodatkowe. Zakres produktowy oferowany powodowi nie obejmował doradztwa inwestycyjnego i zarządzania aktywami powoda. Umowa kompleksowa określiła w § 4 również zakres doradcy wyznaczonego do indywidualnej obsługi powoda:

- przyjmowanie dyspozycji dotyczących poszczególnych produktów i usług,

- nadzorowanie przebiegu realizacji zleceń składanych w banku,

- negocjowanie indywidualnych stawek oprocentowania lokat i kredytów,

- monitorowanie terminów zapadalności produktów i proponowanie dalszej formy lokowania środków,

- przyjmowanie wniosków o wydanie kart bankowych, zamawianie i doręczanie tych kart,

- pomoc w przygotowaniu i przyjmowaniu wniosków o świadczenie poszczególnych usług oraz usług zewnętrznych.

Zakres zadań doradcy nie obejmował przyjmowania od powoda w imieniu banku środków pieniężnych, jak i wypłacania środków pieniężnych z rachunku powodowi.

Zgodnie z § 6 ust. 1 pkt. 4 Umowy lokowania środki mogły być lokowane w lokaty terminowe, bony skarbowe, bony komercyjne, inne formy lokowania oferowane przez bank. Zgodnie z ust. 2 tego paragrafu - umowa została zawarta na okres jednego roku z możliwością przedłużenia za zgodą obu stron. Limit środków, które bank mógł lokować w imieniu i na rzecz powoda został określony w § 5 ust. 1 umowy lokowania na 85.000 zł, a termin zapadalności instrumentów powinien być nie dłuższy niż 30 dni (§ 9 pkt. 2).

W umowie lokowania oraz w umowie kompleksowej, poza pomocą w korzystaniu z usług Grupy (...) S.A. w W. oraz usług zewnętrznych i pełnomocnictwem dla poprzednika prawnego pozwanego na rok czasu do lokowania środków w bezpieczne formy lokowania, brak jest jakichkolwiek postanowień, że bank lub w jego imieniu doradca private banking był uprawniony i zobowiązany do inwestowania w kontrakty walutowe, do doradzania powodowi w inwestowaniu posiadanych środków, czy wręcz zarządzania tymi środkami. Usługi doradztwa inwestycyjnego oraz zarządzania portfelem instrumentów finansowych (wówczas portfelem papierów wartościowych ) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogły być wówczas świadczone wyłącznie przez podmioty posiadające zezwolenie na działalność maklerską w tym zakresie. Dokonywanie inwestycji w kontrakty walutowe za pośrednictwem jakiejkolwiek inwestycji wymaga zawarcia umowy, o innej treści niż zawarta pomiędzy stronami.

Doradca private banking miał obowiązek poinformować o wachlarzu usług podmiotów grupy kapitałowej pozwanego banku lub o usługach w zewnętrznych instytucjach finansowych, jeżeli powód wyraziłby nimi zainteresowanie, a następnie pomóc w skorzystaniu z ich usług, w tym w zakresie doradztwa inwestycyjnego lub zarządzania aktywami. Pomoc ta dla powoda powinna być realizowana poprzez przekazanie informacji o zakresie oferty tych usług oraz skontaktowanie powoda z danym podmiotem, jeżeli powód wyraziłby taka wolę. Doradca miał również obowiązek pomóc powodowi w przygotowaniu stosownych wniosków o skorzystanie z usług innych podmiotów pod warunkiem, że byłaby taka wola powoda. By skorzystać z jakiejkolwiek usługi, w tym również w zakresie których była deklarowana pomoc w ramach umowy kompleksowej, powód musiał podjąć decyzje sam.

Powód przez okres prawie roku od zawarcia umowy lokowania (od 17 grudnia 2001 roku) prawie całość dostępnych środków na rachunku …29352PLN (innym niż wskazanym w § 1 umowy lokowania) była 39 razy lokowana w lokaty terminowe. Od początku obowiązywania umowy lokowania do 26 lipca 2002 roku oraz od 21 listopada 2002 roku do 24 grudnia 2002 roku lokowana była wyższa kwota niż limit określony na 85.000 zł. W dniu 28 marca 2002 roku ulokowana została kwota 125.711,05 zł, a w dniu 16 grudnia 2002 roku ulokowana została najwyższa w okresie kwota 130.400 zł. Lokata o najniższej wartości została założona 18 września 2002 roku na kwotę 25.791,67 zł. W okresie obowiązywania umowy lokowania powód dokonał 6 wpłat na łączną kwotę 150.000 zł oraz 13 wypłat na łączną kwotę 110.851,66 zł. Terminy i wysokość lokat były częściowo uzgadniane przez powoda z doradcą private banking.

Po upływie ważności umowy lokowania, w okresie od stycznia 2003 roku do marca 2004 roku, z rachunku …23376PLN założonych zostało 20 lokat, które powróciły następnie na rachunek powoda. Maksymalna kwota lokaty terminowej wynosiła 535.200 zł, a minimalna wynosiła 94.000 zł. W okresie trwania umowy lokowania prawie całość dostępnych środków na rachunku …29335EUR była 8 razy lokowana w lokaty terminowe, przekraczając również wartość kwoty limitu w PLN określonego w umowie lokowania. Maksymalna kwota lokaty terminowej wynosiła 67.765,82 euro, a minimalna wynosiła 42.412,92 euro. Po wpłynięciu na rachunek …29336EUR środków z ostatniej lokaty w dniu 23 grudnia 2002 roku, zostały one po raz pierwszy przelane na rachunek …23376PLN. Od tej daty gromadzona waluta euro na rachunku …29336EUR, najczęściej poprzez wpłaty gotówkowe, 55 razy została przewalutowana na rachunek …23376PLN. Przynajmniej część z tych przewalutowań odbyła się bez woli powoda (a zdaniem powoda – wszystkie).

Z rachunku …29352USD trzykrotnie całość środków (niewiele ponad 10.500 USD) została przelana na lokatę terminową: pierwszy raz 25 kwietnia 2002 roku – na 2 miesiące, następnie 21 listopada 2002 roku – na okres miesiąca oraz 31 marca 2003 roku – na okres niecałych 9 miesięcy. W okresach między lokatami od 20 grudnia 2001 roku do 28 grudnia 2004 roku na rachunku …29352USD utrzymywało się saldo niewiele ponad 10.500 USD, będące oprocentowane w stopniu niższym niż lokaty. W następnym okresie rachunek …29352USD wykorzystywany był do przelewu płatności w obrocie dewizowym.

Z rachunku …23376PLN została raz dokonana inwestycja kwoty 3.600 zł w plan lokacyjny na okres od 16 czerwca 2004 roku do 22 sierpnia 2005 roku, kiedy to środki wróciły na rachunek powoda.

Do dnia 19 maja 2004 roku powód gromadził środki w funduszu (...) Polskich Akcji. Powód posiadane w nim jednostki uczestnictwa. W dniu 20 maja 2004 roku na rachunek powoda …23376PLN wpłynęła kwota 262.650,30 zł. W tym samym dniu na inny rachunek, a mianowicie na rachunek wspólny powoda i jego żony w pozwanym banku o nr (...), prowadzony w PLN wpłynęła kwota 474.330 zł, która nie zasiliła rachunku powoda …23376PLN.

Przed tą datą powód przelał 50.000 zł w dniu 10 listopada 2003 roku oraz 200.000 zł w dniu 26 stycznia 2004 roku na rachunek (...) Polskich Akcji. Ponadto powód przelał na ten rachunek: w dniu 1 marca 2004 roku kwotę 49.000zł, w dniu 26 marca 2004 roku kwotę 314.000 zł, w dniu 31 marca 2004 roku kwotę 186.000 zł.

Łącznie zatem powód zainwestował w jednostki uczestnictwa (...) Polskich Akcji 799.000 zł. Z kwot przelewów zwrotnych wynika, że powód zbył posiadane przez siebie jednostki uczestnictwa ze stratą na kapitale oraz że znacznie mniej niż 60% łącznej sumy zainwestowanych uprzednio środków w jednostki uczestnictwa (...) Polskich Akcji przeznaczył na inwestowanie w ramach usługi private banking. Z powyższego wynika też, że czas trwania inwestycji od pierwszej wpłaty powoda do czasu wycofania środków z powyższego funduszu inwestycyjnego wynosił niecałe 189 dni, a dla ostatniej wpłaty wynosił 49 dni – w sytuacji, gdy zalecany przez specjalistów z zakresu inwestycji okres inwestycyjny dla tego typu funduszy wynosi od trzech do pięciu lat.

Po 20 maja 2004 roku powód wykorzystywał rachunek …23376PLN do realizacji różnych płatności i przelewów, o czym świadczą krótkie okresy utrzymywania się większego salda na tym rachunku. Brak jest przy tym przelewów na inwestycje, które w szczególności mogłyby być o ponadprzeciętnej rentowności.

Rentowność inwestycji zależy m.in. od okresu, na jaki rezygnuje się z dostępu do inwestowanego kapitału. Najczęściej każde naruszenie zainwestowanego kapitału jakąś potrzebą powoduje, że rentowność inwestycji jest istotnie niższa od możliwej do osiągnięcia w przypadku dochowania terminu. Tak jest nie tylko w przypadku zerwania lokaty terminowej, ale również m.in. w przypadku inwestycji w akcje, jednostki uczestnictwa, czy instrumenty pochodne. W zakresie inwestowania finansowego obowiązuje więc zasada, że na inwestycje przeznaczane są wolne środki.

Po kresie roku, a trzech latach na rachunku …29352USD, saldo środków na rachunkach powoda znacząco ciągle się zmieniało. Mimo występowania znaczących sum rzędu kilkuset tysięcy złotych na rachunkach, trudno jest wyznaczyć większą kwotę, bez której powód mógłby się obejść przez okres co najmniej roku, czy trzech lat, przeznaczając ją na inwestycje. Zgromadzone środki przez powoda często przepływały z rachunku … (...)EUR na rachunek …23376PLN (55 razy), a z rachunku …23376PLN na rachunek wspólny powoda i jego żony (108 razy) oraz wielokrotnie na rachunek Spółki (...) – której powód był współwłaścicielem (o czym jeszcze będzie mowa w dalszej części uzasadnieniaj). Na rachunku …29352USD przez okres pierwszych trzech lat utrzymywała się kwota niewiele ponad 10.500 USD. Na rachunku … (...)EUR przez pierwszy rok utrzymywało się saldo od 42.000 euro do 68.000 euro. Na rachunku …23376PLN dokonano co najmniej 330 uprawnionych obciążeń tego rachunku, co oznacza, że raz w tygodniu następował wypływ środków z tego rachunku.

Biorąc pod uwagę powyższe powód – o ile nie dokonywałby zakupu wieli dóbr, co miało miejsce – mógłby ewentualnie przeznaczyć maksymalnie 300.000 zł na długoterminowe inwestycje.

Powód preferował krótkie okresy inwestycji, co jest widoczne w zakresie lokat jak i inwestycji w jednostki uczestnictwa. Nie można powiedzieć, że powód akceptował wyższą niż przeciętną skłonność do ryzyka inwestycyjnego (poniesienia straty). Powód oczekiwał dużych stop zwrotu, nie akceptując możliwości poniesienia straty, co nie daje się pogodzić. Świadczy to o niezrozumieniu przez powoda zależności ryzyka i oczekiwanej stopy zwrotu i braku profesjonalizmu inwestycyjnego (opinia biegłego M. W. (1) k. 3310-3422)

Powód inwestował nieracjonalnie. Dokonywał inwestycji krótkoterminowych, w oparciu o które nie można określić jego profilu inwestycyjnego. Wykazywał się dużą konsumpcją bieżącą, która miesięcznie zużywała środki przekraczające wpływy jego rachunek w PLN. Brak jest podstaw do uznania, że w okresie, którego pozew dotyczy, inwestując w instrumenty finansowe byłyby w stanie osiągnąć jakiekolwiek zyski (uzupełniająca opinia ustna biegłego M. W. k. 5076v-5080 oraz dodatkowa uzupełniająca opinia tego biegłego nagranie k. 5780 od 00:25:26 do 02:39:05).

W czasie świadczenia usług bankowych powodowi przez pozwanego w związku z zawartymi umowami wystąpiły co najmniej trzy nieprawidłowości:

1) niesformalizowanie przez strony umowy sposobu składania przez powoda zleceń drogą telekomunikacyjną lub elektroniczną i korzystanie przez powoda z tych form składania zleceń,

2) przekazywanie przez powoda środków pieniężnych doradcy private banking zamiast dokonywania wpłaty bezpośrednio do kasy,

3) wytworzenie się niepisanej umowy między powodem a doradcą private banking skutkującej realizacją dyspozycji powoda bez wcześniejszego ich podpisywania na drukach bankowych lub wydrukach z systemu informatycznego banku (ww. opinie biegłego M. W.).

Stosownie do wyciągów rachunku bankowego nr (...) PLN sporządzonych przez A. K. i doręczonych powodowi za okres:

-: od dnia 16 czerwca 2005 roku do dnia 6 lipca 2005 roku saldo początkowe wynosiło kwotę 20.880,29 zł uznania ogółem 4.886.696,51 zł obciążenia ogółem 67.652,14 zł, zaś saldo końcowe 3.590.304,81 zł (k. 39-40, 1343),
-: od dnia 17 sierpnia 2005 roku do dnia 24 sierpnia 2005 roku saldo początkowe wynosiło 16534,01 zł, uznania ogółem 6.635.987,14 zł, obciążenia ogółem 125.632,63 zł zaś saldo końcowe 4.120.235,39 zł (k. 463, 1342),
-: od dnia 15 listopada 2005 roku do dnia 25 listopada 2005 roku (25 października 2005 roku) saldo początkowe wynosiło 3994,03 zł, uznania ogółem 987526,58 zł, obciążenia ogółem 3.512.106,40 zł , zaś saldo końcowe 2.856.457,85 zł (bezsporne, k. 1346-1347),
-: od dnia 17 stycznia 2006 roku do dnia 26 stycznia 2006 roku saldo początkowe wynosiło kwotę 269.561,03 zł, uznania ogółem 1.854.269,93 zł obciążenia ogółem 9.853.264,10 zł, zaś saldo końcowe 5.485.797,13 zł (k. 41, 7228),
-: od dnia 17 marca 2006 roku do dnia 19 marca 2006 roku saldo początkowe wynosiło 68.6111,13 zł, uznania ogółem 9.994.512,64 zł obciążenia ogółem 10.636.512,11 zł, zaś saldo końcowe 6.933794,16 zł (k. 42, zeznania A. K., k. 609v-612 i k. 613v).

Wskazane wyciągi zostały sfałszowane przez A. K. i nie odzwierciedlały rzeczywistych wpisów na rachunku bankowym.

Do „fałszowania” wyciągów dostarczanych powodowi mogło dojść w ten sposób, że wyciągi znajdujące się w systemie bankowym były „przesyłane” do pliku na podstawie polecenia „drukuj”. W takim wypadku osoba mająca dostęp do tego piku mogła go edytować i dokonywać zmian. W takim wypadku w systemie bankowym jest wykazane, że został wykonany wydruk natomiast sam system nie odnotowuje, nie zapisuje tego wydruku/wyciągu.

Dołączone do akt wydruki sald nie są tzw. wydrukami okresowymi, które bank powinien dostarczać klientowi za określony okres stosownie do umowy. Są to tzw. wydruki okazjonalne za wybrany okres. Saldo końcowe wynikające z systemu nigdy nie zgadzało się z saldem wykazywanym na wyciągach papierowych.

Wszystkie „wyciągi” dostarczone powodowi zawierają błędy merytoryczne, np. po zapisie operacji nie zmienia się saldo rachunku. Ponadto po zsumowaniu operacji na tychże wydrukach saldo po stronie „winien” nigdy nie zgadzało się z saldem po stronie „ma”. (ustna uzupełniająca opinia biegłego M. W. k. 5076-5080).

Dokumenty doręczane powodowi noszą cechy: wyciągów bankowych oraz historii rachunku, która jest wewnętrznym dokumentem banku i zawiera informacje dotyczące kodu transakcji, numeru ID użytkownika, a także oddziału, w którym była księgowana transakcja (zeznania P. O., k. 639-642).

Niezależnie od przekazywania powodowi tak spreparowanych wyciągów bankowych przez pracownika banku (...), dokonywała ona operacji bankowych, wykonując przelewy drogą elektroniczną na rachunki powoda z rachunków innych osób i z rachunków powoda na rachunki innych osób, pomimo braku dowodu ich zlecenia. A. K. większe środki przelewała z rachunków innych osób na rachunki powoda niż z rachunków powoda na rachunki innych osób, czyniąc go w ten sposób niejako „jednym z głównych beneficjentów” tego jej zachowania. Powód był beneficjentem zachowania pracownika banku poprzez:

1) otrzymywanie środków na swój rachunek w wyniku przelewów z innego jego rachunku, w wyniku dyspozycji, dla których brak jest potwierdzonych pisemnie przez powoda dyspozycji;

2) przekazanie środków z rachunków powoda bez podpisania stosownej dyspozycji na towary, które powód odebrał, na usługi, z których powód skorzystał lub odnosząc inna korzyść w wyniku uwidocznienia imienia i nazwiska powoda i jego adresu w innym banku, który otrzymał przelew dla swojego klienta;

3) przekazanie środków z innych rachunków prowadzonych przez pozwany bank, które nie zostały wskazane jako należące do powoda, na towary, które odebrał, na usługi, z których skorzystał lub odnosząc inna korzyść w wyniku uwidocznienia jego imienia, adresu i nazwiska w innym banku, który otrzymał przelew dla swojego klienta (dokument urzędowy w postaci części opinii biegłego J. B. w sprawie Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi o sygn. akt Ap V Ds. 13/09 k. 5910-5913, opinia biegłego W. k. 3310-3422, k. 5076-5080, k. 5394-5415 i k. 5417-5680).

Żadna z osób, które w ten sposób „wpłacały” przelewem na rachunki powoda środki, wymienione w wyciągu z sierpnia 2006 r. (za wyjątkiem Spółki (...), której powód był współwłaścicielem) nie jest znana powodowi, nie miał on z nimi żadnych rozliczeń (zeznania powoda, k. 453v).

Część przelewów z rachunków powoda na rachunki innych osób były dokonywane przez A. K. na podstawie ustnych, w tym telefonicznych dyspozycji powoda. Takie przelewy z jego rachunków zostały dokonane na rzecz Spółki (...), której powód był wówczas współwłaścicielem i prezesem zarządu oraz celem zakupu przez powoda motocykla H. i elementów wyposażenia tego motocykla, samochodu marki S. oraz m.in.:

- na rzecz (...) Sp. z o.o. w kwocie 25.480 zł – celem opłacenia zakupu samochodu przez żonę powoda (pismo k. 1547, k. 1602, wydruk k. 1149),

- na rzecz firmy (...) w kwocie 57.000 zł i w kwocie 55.823,28 zł – celem opłacenia zakupu samochodu przez żonę powoda 55.823,28 zł (pismo k. 1596, wydruk k. 1277, k. 1280),

- na rzecz (...) Sp. z o.o. w kwocie 2.500 zł i 27.656 zł – celem opłacenia zakupu samochodu w Polsce przez znajomego i partnera biznesowego powoda - obywatela Niemiec A. H., z którym powód miał własne rozliczenia (pismo k. 1597, wydruk transakcji z k. 1197 oraz zeznania tego świadka),

- na rzecz (...) Sp. z o.o. w kwocie 50.000 zł i 31.362 zł 88.440 zł i 86.862 zł – celem opłacenia zakupu w Polsce dwóch samochodów marki V. (...) przez A. H., z którym powoda łączyły stosunki biznesowo - towarzyskie (pismo k. 1598 i faktury na k. 1599 i na k. 1600 oraz wydruk z k. 1248 i częściowo zeznania tego świadka),

- na rzecz R. S.[p. z o.o. w kwocie 45.700 zł i 35.800 zł – celem opłacenia kupna obrazów przez powoda, przy czym kwotę 600 zł mu zwrócono (pismo R. k.5219-5220 oraz załączniki k. 5221, k. 5223, wydruk (...)),

- na rzecz (...) Sp. z o.o. w kwocie 52.306 zł – celem opłacenia wycieczki powoda i jego żony do A. (pismo F. k. 5371, wydruk k. 1267 i k. 1270),

cztery przelewy w łącznej kwocie 629.000 zł na rzecz Spółki (...) (opinia biegłego M. W. k. 3340-3341),

- na rzecz Biura Nieruchomości (...)w kwocie 1.094,03 zł (wydruk k. 1165, zeznania powoda),

- na rzecz TUI Polska w kwocie 3.180,45 zł i 12.729,59 zł, tj. łącznie na kwotę 15.910,04 zł (wydruk k. 1299 i zeznania powoda),

- na rzecz A. H. w kwocie 4.000 i 4.000 zł, tj. łącznie na kwotę 8.000 zł (zeznania tego świadka)

- dwóch przelewów na rzecz (...) Sp. z o.o. na łączną kwotę 30.156 zł (transakcje na mapie operacji sporządzonej przez biegłego nr (...)i (...)),

- trzech przelewów na rzecz (...) Sp. z o.o. w kwocie 50.000 zł i 31.362 zł oraz 5.000 zł, czyli na łączną kwotę 86.362 zł (transakcje nr 389,390 i 521) – celem opłacenia zakupu w Polsce dwóch samochodów marki V. (...) przez A. H. (pismo k. 1598 i faktury na k. 1599 i na k. 1600 oraz wydruk z k. 1248 i częściowo zeznania tego świadka),

- dwóch przelewów na rzecz A. H. w kwocie po 4.000 zł (transakcje nr (...)i (...)), tj. łącznie na kwotę 8.000 zł (zeznania tego świadka).

. Na skutek powyższych operacji powód uszczuplił stan środków na powyższym rachunku o łączną kwotę 124.518 zł (30.156 zł + 86.362 zł + 8.000 zł).

Ponadto na rzecz (...) Przedsiębiorstwa Budowlano - Produkcyjnego Spółki z o.o. – na rachunek tej spółki prowadzony przez Bank (...) S.A. nr (...), powód z rachunku …23376PLN dokonał następujących wpłat (informacja Banku (...) S.A. k. 4901-4902):

1) w dniu 18.02.2005 roku kwoty 60.000 zł,

2) w dniu 30.03.2005 roku kwoty 15.000 zł,

3) w dniu 11.04.2005 roku kwoty 40.000 zł,

4) w dniu 15.04.2005 roku kwoty 16.000 zł,

5) w dniu 10.05.2005 roku kwoty 35.000 zł,

6) w dniu 16.06.2005 roku kwoty 20.000 zł,

7) w dniu 08.07.2005 roku kwoty 23.000 zł,

8) w dniu 07.09.2005 roku kwoty 30.000 zł,

9) w dniu 07.09.2005 roku kwoty 40.000 zł,

10) w dniu 07.09.2005 roku kwoty 50.000 zł,

11) w dniu 14.09.2005 roku kwoty 50.000 zł,

12) w dniu 14.09.2005 roku kwoty 50.000 zł,

13) w dniu 15.09.2005 roku kwoty 50.000 zł,

14) w dniu 12.10.2005 roku kwoty 40.000 zł,

15) w dniu 20.10.2005 roku kwoty 50.000 zł,

16) w dniu 02.11.2005 roku kwoty 50.000 zł,

17) w dniu 16.03.2006 roku kwoty 50.000 zł,

18) w dniu 11.04.2006 roku kwoty 20.000 zł,

19) w dniu 16.05.2006 roku kwoty 10.000 zł,

20) w dniu 22.05.2006 roku kwoty 20.000 zł,

21) w dniu 22.05.2006 roku kwoty 20.000 zł,

22) w dniu 24.05.2006 roku kwoty 100.000 zł.

Spośród powyższych przelewów biegły M. W. w swojej opinii uzupełniającej w mapie operacji wspomina o wszystkich tych operacjach w części opinii stanowiącej mapę operacji, ale nie uwzględnił przy ustalaniu salda tego rachunku powoda, tj. …23376PLN (pisemna opinia uzupełniająca biegłego M. W. k. 5394 i nast.) czterech przelewów na rzecz (...) Przedsiębiorstwa Budowlano - Produkcyjnego Spółki z o.o. – na rachunek tej spółki prowadzony przez Bank (...) S.A.: z dnia 18.02.2005 roku w kwocie 60.000 zł, dwóch z dnia 14.09.2005 roku w kwotach po 50.000 zł oraz jednego z dnia 15.09.2005 roku w kwocie 50.000 zł.

Wszystkie wpłaty, wobec których powód posiadał dowody wpłat, z wyjątkiem jednej z dwóch wpłat kwot 100.000 euro z dnia 17 czerwca 2004 roku (k. 51) zostały uwidocznione na wyciągach bankowych doręczonych powodowi w sierpniu 2006 roku (bezsporne, zeznania powoda transkrypcja 00:47:13.847, k. 7265v).

W dniu 17 czerwca 2004 roku o godzinie 11:07 powód wypłacił w placówce banku kwotę około 460.000 zł. W tym samym dniu po wymianie wskazanej kwoty na euro powód wpłacił w placówce banku 100.000 euro A. K. (zeznania powoda,00:04:33 k. 7200, zeznania B. G. k. 612v-613). Wskazane pieniądze przekazała ona kasjerce B. G., która po zaksięgowaniu kwoty przekazała jej potwierdzenie wpłaty oznaczone godziną 11:51 i numerem transakcji (...) (k. 50).

Stosownie do procedur obowiązujących w banku po dokonanej wpłacie klient otrzymuje potwierdzenie wpłaty, bezpośrednio po przyjściu pieniędzy. W banku pozostaje oryginał potwierdzenia podpisany przez klienta. Natomiast kopię otrzymuje klient.

Po godzinie 15 w trakcie rozliczania kasy okazało się, że kasjerka nie dysponowała wskazanym potwierdzeniem. Na prośbę A. K. kasjerka wydrukowała oddruk wskazanej transakcji oznaczony godziną 15:17 i numerem transakcji (...) (k. 51), bowiem A. K. zobowiązała się, że uzyska na nim podpis klienta (zeznania B. G. k. 612v-613, A. K., k. 613v). W ramach kontaktu powoda z A. K. dochodziło do sytuacji gdy powód wręczał jej pieniądze w celu wpłaty do kasy banku (zeznania A. K., k. 609v-612 i k. 613v).

W marcu 2006 roku powód złożył dyspozycję przelewu środków w celu sfinansowania zakupu samochodu marki S. oraz motocykla marki H., na zakup których uprzednio uiścił zaliczki. Dyspozycje te nie zostały zrealizowane. W następstwie korespondencji z przedstawicielem marki H. – (...), powód poniósł koszt tłumaczenia tej korespondencji w łącznej kwocie 170 zł.

Również w 2006 roku powód złożył zamówione na zakup mebli importowanych z W.. Transakcja wymagała od powoda wpłaty zaliczki w wysokości 40.000 zł. Pieniądze z tytułu zaliczki wpłynęły do firmy kontrahenta powoda W. G. dniu 28 lipca 2006 r. jednak nie z konta powoda a z konta innej osoby - I. D.. W dniu 4 sierpnia 2006 roku do W. G. zgłosił się I. D., który poinformował go, że wskazane środki zostały przelane bez wydania stosownej dyspozycji. W tym samym dniu W. G. zatelefonował do E. C. (1) oraz poinformował ją, że pieniądze które wpłynęły na jego konto jako zaliczka nie pochodzą z ich konta. Wówczas powód wraz z żoną udali się do placówki bankowej gdzie uzyskali informację, że rzeczywisty stan zapisów na rachunku bankowym jest niezgodny z otrzymywanymi wyciągami (zeznania W. G., k. 994 zeznania E. C. (1) k. 995v-996, zeznania powoda, k. 453).

W dniu 4 sierpnia 2006 r., powód w oddziale banku uzyskał informację, że na w/w rachunkach nie znajdują się kwoty wynikające z wyciągów sporządzanych przez A. K.. Ponadto poinformowano powoda, że posiada certyfikaty inwestycyjne Biura (...) S.A., których nabycia nie zlecał (zeznania E. C. (1) k. 995v-996, zeznania powoda, k. 452v-454).

W związku z uzyskanymi informacjami dotyczącymi sald rachunków powód zgłosił zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Postępowanie karne w tej sprawie prowadziła Prokuratura Okręgowa w Lublinie pod sygn. akt V Ds. 40/06/S, a obecnie Prokuratura Krajowa Biuro ds. Przestępczości Zorganizowanej Wydział VI Zamiejscowy w Ł. pod sygn. akt PR IV-VI.Ds.22/08 (bezsporne).

Z uzyskanych przez powoda za okres od założenia rachunków do dnia 10 sierpnia 2006 roku wyciągów bankowych wynikało, że na rachunku PLN widnieją zapisy 79,84 zł, dla rachunku EUR 135,12 euro zaś na rachunku USD nie znajdowały się żadne środki pieniężne (bezsporne, wyciąg z rachunku w (...)USD, k. 43-46).

Zapisy na rachunkach powoda:

- w złotych kończą się z dniem 19 lipca 2006 r.,

- w euro kończą się z dniem 3 lipca 2006 r.

- w dolarach amerykańskich kończą się z dniem 4 lipca 2006 r. (bezsporne, opinia biegłego, k. 3312).

W związku z nieprawidłowościami w funkcjonowaniu oddziału pozwany przeprowadził czynności kontrolne. Stosownie do ich wyniku stwierdzono transakcje nieuprawnione na rachunku:

1. PLN:

- po stronie Wn 130 transakcji na łączną kwotę 1.867.567,19 PLN

- po stronie Ma 138 transakcji na łączną kwotę 2.732.616,39 PLN

2. EUR:

- po stronie Wn 24 transakcji na łączną kwotę 116.910,77 EUR

- po stronie Ma 4 transakcji na łączną kwotę 22.854,67 EUR

3. USD:

- po stronie ma 3 transakcje na łączną kwotę 79.357,34 USD.

Przyjęto zatem, że powód jest dłużnikiem pozwanego w kwotach 864.049,20 zł oraz 79.357,34 USD. W związku z tym, pismem z dnia 18 października 2006 roku wezwano T. C. do zapłaty wskazanych kwot do dnia 25 października 2006 roku (bezsporne, sprawozdanie z czynności kontrolnych, k. 380-389, wezwanie do zapłaty, k. 49, zeznania P. P., k. 635v-639).

W ramach kontroli transakcję uznano za nieuprawnioną, gdy polegała na przelewach z rachunków jednych klientów na rachunki innych klientów bez ich wiedzy i udokumentowania. Wszystkie operacje dokonane na koncie były przedstawione klientom reklamującym te operacje do ich potwierdzenia lub zaprzeczenia (zeznania P. P. k. 635v-639).

Stosownie do informacji uzyskanych od pozwanego z dnia 25 sierpnia 2006 roku powód według stanu na dzień 16 sierpnia 2006 posiadał certyfikaty (...) Bezpieczna Inwestycja 4, których nabycia powód nie zlecał.

I. zapis nr (...) na 344 szt. certyfikatów,

II. zapis nr (...) na 400 szt. certyfikatów,

III. zapis nr (...) na 650 szt. certyfikatów,

IV. zapis nr (...) na 1000 szt. certyfikatów.

Stosownie do wyceny na dzień 31 lipca 2006 wartość certyfikatu wynosiła kwotę 100,10 zł. Poinformowano powoda, że dyspozycja wykupu certyfikatów powinna zostać złożone osobiście w placówce banku (pismo, k. 120, zapisy na certyfikaty, k. 141-148).

W dniu 6 września 2006 roku powód złożył żądanie wykupu wszystkich w/w certyfikatów (oświadczenia powoda, k. 121-124, duplikaty certyfikatów, k. 125-128).

Pismem z dnia 24 października 2006 roku pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności o wypłatę środków znajdujących się na rachunku brokerskim powoda nr (...) uzyskanych ze sprzedaży certyfikatów w kwocie 225.798,12 zł z wierzytelnością Banku (...) SA z tytułu bezpodstawnego uznania rachunków w kwocie 864.049,19 zł do kwoty 638.251,06 zł (oświadczenie pozwanego, k. 129).

Powód począwszy od 1996 roku własne środki finansowe inwestował w rynek bezpiecznych funduszy tj. obligacje lub rynek pieniężny. Następnie inwestował w instrumenty finansowe oferowane przez agentów CU (A. S. (1), oraz żonę E. C. (1)). Wskazane środki w kwocie 474,339,20 zł powód wycofał w maju 2004 roku, oświadczając, że inwestycje dokonywane za pośrednictwem banku przynoszą mu większe zyski (zeznania A. S. (1), k. 995, E. C. (1) k. 995v-996, potwierdzenie transakcji, k. 139).

Biorąc pod uwagę stanowisko powoda, że nie zlecał operacji przewalutowań na swych rachunkach i nie zlecał wypłaty środków na rachunek brokerski powoda nr (...) celem zakupu certyfikatów i wobec braku dowodu, że było inaczej - salda rachunków powoda, których pozew dotyczy - stosownie do wariantu VIII opinii uzupełniającej biegłego M. W. (1) (k. 5076 i nast.) powinny wynosić na ostatni dzień ich zapisu na wyciągach bankowych:

-: dla rachunku …23376PLN: nie mniej niż - 2.944.258,93 zł,

-: dla rachunku …29336EUR: nie więcej niż 699.981,01 euro,
-: dla rachunku …29352USD: nie mniej niż – 41.468,95 USD.

Należy jednak zauważyć, że spośród zrealizowanych z rachunku powoda …23376PLN przelewów biegły M. W., który w swojej opinii uzupełniającej w mapie operacji wspomina o wszystkich tych operacjach - w części opinii stanowiącej mapę operacji, nie uwzględnił przy ustalaniu salda tego rachunku powoda (…23376PLN) przelewów, o których była już mowa, a które w ocenie Sądu niewątpliwie zlecił powód, a mianowicie:

- dwóch przelewów na rzecz (...) Sp. z o.o. na łączną kwotę 30.156 zł (transakcje na mapie operacji sporządzonej przez biegłego nr 357 i 368),

- dwóch przelewów na rzecz A. H. w kwocie po 4.000 zł (transakcje nr 803 i 804), tj. łącznie na kwotę 8.000 zł (zeznania tego świadka),

- czterech przelewów na rzecz (...) Przedsiębiorstwa Budowlano - Produkcyjnego Spółki z o.o. – na rachunek tej spółki prowadzony przez Bank (...) S.A.: z dnia 18.02.2005 roku w kwocie 60.000 zł, dwóch z dnia 14.09.2005 roku w kwotach po 50.000 zł oraz jednego z dnia 15.09.2005 roku w kwocie 50.000 zł.

. Na skutek powyższych operacji powód uszczuplił stan środków na powyższym rachunku o łączną kwotę 334.518 zł (30.156 zł + 86.362 zł + 8.000 zł + 60.000 zł + 3 x 50.000 zł) i co najmniej o tę właśnie kwotę należy pomniejszyć saldo tego rachunku, a zatem do kwoty -3.278.776,93 zł (-2.944.258,93 – 334.518 zł = - 3.278.776,93 zł).

Ponadto, co już zostało ustalone przy uwzględnieniu, że wbrew twierdzeniom powoda w dniu 17 czerwca 2004 roku - powód tylko raz w tym dniu wpłacił kwotę 100.000 euro), korekcie podlega ustalone przez biegłego saldo na rachunku … (...)EUR, którego wysokość należy ustalić na nie więcej niż 599.981,01 euro.

Oznacza to, że powód pobrał i wydatkował z rachunku w PLN kwotę o co najmniej 3.278.776,93 zł wyższą od kwoty, która powinna być na tym rachunku zapisana. W przypadku rachunku w USD dotyczy to kwoty co najmniej 41.468,95 USD – co w przeliczeniu na PLN według średniego kursu NBP na dzień 30.10.20106 roku 1 USD, wynikającego opinii ww. biegłego - daje kwotę 126.855,56 zł. Z tytułu sald na tych dwóch rachunkach powód stał się zatem dłużnikiem pozwanego (powoda wzajemnego), co najmniej do wysokości kwoty 3.405.632,49 zł (3.278.776,93 zł + 126.855,56 zł). Jedynie w przypadku rachunku w EUR powód stał się wierzycielem pozwanego w zakresie kwoty nie większej niż 599.981,01 euro – co w przeliczeniu na PLN na dzień 30 października 2006 roku: według kursu 1 euro ustalonej w oparciu o wariant VIII opinii uzupełniającej biegłego M. W., tj. średniego kursu NBP z 30.10.2006 roku - 1 euro = 3,8919 zł, daje kwotę nie większą niż 2.335.066,09 zł.

Biorąc pod uwagę powyższe salda rachunków powoda - powód na dzień 30 października 2006 roku był dłużnikiem pozwanego co najmniej w zakresie kwoty 1.070.566,40 zł (3.405.632,49 zł – 2.335.066,09 zł).

Można przypuszczać, że powód znał rzeczywisty stan swoich rachunków z uwagi na zbieżność poszczególnych operacji, w szczególności bezpośrednie czasowo rozdysponowywanie kwot które wpłynęły na rachunek na inne konta bankowe (ustna opinia uzupełniająca biegłego M. W. 02:04:33 k. 5780).

Przy czym wysokość długu powoda wobec pozwanego wynikającego z powyższych sald następnie chwilowo wzrosła po wpłacie na rzecz powoda środków znajdujących się na rachunku brokerskim powoda nr (...) uzyskanych ze sprzedaży certyfikatów w kwocie 225.798,12 zł - o tę właśnie kwotę, do czasu dokonania przez pozwanego „potrącenia” i pobrania przez niego powyższych środków.

Powód był wzywany do zapłaty na rzecz pozwanego kwoty dochodzonej pozwem wzajemnym - pismem z dnia 18 października 2006 roku, w którym wyznaczono mu termin na zapłatę na dzień 25 października 2006 roku (uznane za przyznane).

W postępowaniu pojednawczym jakie toczyło się przed Sądem Rejonowym w Lublinie, sygn. akt I Co 646/08 – na skutek wezwania do próby ugodowej, Bank (...) S.A. potrącił wzajemne roszczenia z tytułu bezpodstawnego uznania rachunków powoda kwotą 79.357,34 zł USD oraz bezzasadnego uszczuplenia rachunków o kwotę 94.956,10 EUR według cen na dzień 24 października 2006 roku i podniósł, że do zapłaty przez powoda na rzecz pozwanego pozostaje kwota 520.011,70 zł (uznane za przyznane).

Opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o wyżej wskazane fakty przyznane i uznane za przyznane oraz następujące dowody: dokumenty dołączone do pozwu k. 23-325, 329-346, dokumenty dołączone do odpowiedzi na pozew (k. 380-398, 402-435), wyciąg (k. 463), dokumenty bankowe – zestawienie transakcji (k. 472-592), załączniki do pisma pozwanego z dnia 15.12.2008 roku (k. 620 – w kacie pancernej), dowód zasilenia kasy kwotą 465.000 zł (k. 633), zestawienie walut z dnia 18.06.2004 roku (k. 634), załączniki do pisma, które wpłynęło w dniu 16.02.2009 roku (k. 657 – w kasie pancernej), załączniki do pisma modyfikującego pozew (k. 682- 833), zestawienia transakcji (k. 850-871), dowody wpłat i potwierdzenia dyspozycji oraz historia transakcji z komentarzem banku (k. 897-984), pisma powoda do (...) (k. 1001-1005), dokumenty bankowe (k. 1017-1308), dokumenty bankowe (k. 1342-1347), dokumenty bankowe (k. 1489), kopie dokumentów bankowych (k. 1516-1518), prywatnej opinii T. B. (k. 1614-1617v), dokumenty bankowe (k. 1685-1724 i 1730-1843, 1850-3286), historie rachunków powoda (k. 3427-4872), pismo dotyczące opłaty składki za polisę (...) (k. 4880-4883), wniosek o wypłatę i umowa kredytu hipotecznego (k. 4884-4889), wniosek o wpis hipotek (k. 4890), polecenie księgowania (k. 4891), umowa sprzedaży (k. 4892-4894), lista zapisów (...) Banku (...) (k. 4895), potwierdzenie nabycia certyfikatów inwestycyjnych (k. 4896-4899), pismo zarządu spółki PB-P (...) (k. 4900), bankowe zestawienie przelewów dokonanych przez powoda na rzecz (...) -P (...) i przelewów zwrotnych na rachunek powoda (k. 4901-4902), wyciągi z rachunku karty kredytowej powoda (k. 4932-4963), załączniki do raportu z postępowania wyjaśniającego (k. 4975-5059), informacja (...) (k. 5103) i zlecenie (k. 5104-5105), prywatna opinia T.. B. (k. 5115-5117), dowody zakupu i odkupu jednostek uczestnictwa (k.5118-5118), wyciąg z ksiąg banku wykazujący, że na rachunek powoda w PLN przelano w sposób nieuprawniony kwotę 2.732.616,39 zł (k. 5155-5158), wyciąg z ksiąg banku wykazujący, że na rachunek powoda w USD przelano w sposób nieuprawniony 79.357,34 USD (k. 5159), wyciąg z ksiąg banku wykazujący, że na rachunek powoda w EUR przelano w sposób nieuprawniony 22.854,67 EUR (k. 5160), dokumenty bankowe w postaci elektronicznej (k. 5161), prospekt informacyjny CU (k. 5232-5284), statuty (...) (k. 5286-5344), prywatna opinia T. B. (k. 5694-5695), dokumenty bankowe (k. 5719), potwierdzenie wykonania dyspozycji (k. 5753-5759), karta klienta i karta wzorów podpisów (k. 5772-5775v), fragmenty opinii biegłego J. B. – w części dotyczącej powoda - sporządzonej w sprawie Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi (k. 5834-5896), protokół przesłuchania świadka M. O. w sprawie Ap V Ds. 13/09 (k. 5910-5913), fragmenty wyciągów z rachunków powoda (k. 6353-6372), KRS pozwanego (k. 6397-6428), pismo Naczelnika US i roczne zeznania podatkowe powoda (k. 6610-6614), sprawozdania finansowe (...) Sp. z o.o. zs. w (...) Sp. z o.o. w L. (k.6629-6731), kopia i tłumaczenie bilansu spółki holenderskiej za 1993 rok (k. 6749-6756), pismo Naczelnika US i zeznania podatkowe powoda za lata 1997-2002 (k.7245-7254), opinia prywatna K. P. i G. B. (k. 7025-7076), pismo Prokuratury Apelacyjnej w Łodzi (k. 7088), protokół przesłuchania świadka T. C. w sprawie karnej (k. 7095-7096), pisma k. 1547, pisma k. 1596, pisma k. 1597, pisma k. 1598 i faktur na k. 1599 i na k. 1600, pismo k. 5219-5220, pismo k. 5371.

Kluczowymi dowodami dla ustalenia stanu faktycznego były opinie biegłego z zakresu bankowości i finansów M. W. (1) (pisemna opinia biegłego M. W. (1) k. 3310-3422, ustna uzupełniająca opinia biegłego M. W. k. 5076-5080, pisemna opinia uzupełniająca biegłego M. W. k. 5394- 5680, ustna uzupełniająca opinia biegłego M. W. nagranie k. 5780 od 00:19:19 do 02:39:05.

Stan faktyczny został oparty także na zeznaniach świadków: A. K. (k. 609v-612 i k. 613v), B. G. (k. 612v-613), P. P. (k. 635v-639), P. O. (k. 639-642), W. G. (k. 994), A. B. (k. 994-995), A. S. (1) (k. 995), E. C. (1) (k. 995v-996), K. M. (k. 1309v-1311), B. S. (k. 1311-1311v), J. K. (k.1311v-1312v), A. S. (2) (k. 1519v-1529),T. K. (k. 1618v-1620), J. W. (nagranie k. 5992 od 00:07:15 do 00:44:14) i E. C. (2) (k. 6470v-6472), a ponadto częściowo na podstawie zeznań A. H. (nagranie k. 6234 od 00:17:15 do 00:22:58) – mianowicie za wyjątkiem twierdzeń świadka, że samochód marki V. (...) zakupiony przez niego w Polsce nie został zakupiony za środki pochodzące od powoda przelane z jego rachunku bankowego prowadzonego w PLN.

Ponadto stan faktyczny został ustalony w niewielkiej części na podstawie zeznań powoda (k. 452v-454, 750v i k. 1620, k. 5162v-5164, 01:16:23 k. 5780 i 00:06:19 k. 5936, k. 7127v, k. 7129 od 01:12:28 do 01:24:00, k. 7200 od 00:04:33 do 01:50:26 i k. 7298-7281).

W ocenie Sądu wiarygodność twierdzeń i zeznań powoda w niniejszym procesie jest bardzo niska. Przemawia za tym całość zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym przede wszystkim dowody z dokumentów oraz treść kolejnych opinii biegłego M. W..

Sąd nie dał wiary zeznaniom powoda, że w dniu 17 czerwca 2004 r. dokonał dwukrotnej wpłaty kwoty 100.000 euro. Powód wskazał, że nie pamięta okoliczności, w jakiej dokonał wpłaty kwoty 100.000 euro. (k. 454). Nie przedstawił również wiarygodnych informacji odnośnie źródeł dysponowania wskazaną kwotą.

W ocenie Sądu nie może budzić wątpliwości, że dowód wpłaty na który powoływał się powód stanowił oddruk wcześniejszej wpłaty z tego samego dnia, odnośnie czego zeznali w sprawie świadkowie. Podali oni co do okoliczności jego sporządzenia oraz wskazali na stosowaną w tym zakresie praktykę, jakkolwiek była ona nieprawidłowa, co odnieść należy również do dokonywanych wpłat nie w kasie banku a jego pracownikowi (zeznania K. M. k. 1309v-1311, T. K. k. 1618v-1620).

Niewiarygodne są zeznania powoda, że wszystkie przelewy były sporządzane przez niego tylko w formie pisemnej.

W okolicznościach sprawy nie może budzić wątpliwości, że powód składał zlecenia drogą telefoniczną, odnośnie czego pierwotnie jasno zeznał (w charakterze wyjaśnień informacyjnych) (k. 453v). Podał przy tym, że stosownie do jego wiedzy A. K. miała wszelkie pełnomocnictwa, by dysponować środkami na jego koncie, zarówno samodzielnie podejmując decyzje, jak również realizując jego zlecenia, które mógł udzielać telefonicznie, za pośrednictwem sms-a czy maila. Mogły to być również polecenia ustne i pisemne (k. 452v-454). Wskazał, że nabywał towary i usługi za które dokonywano zapłat pomimo braku pisemnego zlecenia (k. 5164). W ocenie Sądu zeznania powoda wskazują na stan jego wiedzy w zakresie przekonania, że mógł dokonywać wskazanych czynności w innej formie niż tylko pisemna. Późniejsze twierdzenia, że nieprawidłowe lub też niezgodne z jego wolą były dyspozycje które nie zostały zlecone na piśmie należy traktować wyłącznie jako taktykę procesową. Również w pozostałych zeznaniach w sprawie podał, że część z dyspozycji pomimo braku pisemnego zlecenia nastąpiło w celu wykonania zobowiązania z którego wynikał jego dług.

W tym zakresie wskazać chociażby należy, że powód kwestionuje podpisane zlecenie wypłaty m.in. środków na zakup motocykla marki H. oraz samochodu marki S., podczas gdy w stosownie do treści wiadomości z dnia 30 czerwca 2006 roku (k. 87) skierowanej do A. K. powód powołuje się na udzielone w połowie kwietnia 2006 roku zlecenie przelania środków w związku z zakupem wskazanych przedmiotów. Powód zeznał przy tym, że treść mailów jest zgodna z prawdą (01:37:13 k. 5936).

Tym samym zeznania powoda należy ocenić jako wewnętrznie sprzeczne jak i niezgodne z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym oraz zasadami logiki i doświadczenia życiowego.

W sprawie przeprowadzono dowód z zeznań świadków: A. K. (k. 609v-612 i k. 613v), B. G. (k. 612v-613), P. P. (k. 635v-639), P. O. (k. 639-642), W. G. (k. 994), A. B. (k. 994-995), A. S. (1) (k. 995), E. C. (1) (k. 995v-996), K. M. (k. 1309v-1311), B. S. (k. 1311-1311v), J. K. (k.1311v-1312v), A. S. (2) (k. 1519v-1529), T. K. (k. 1618v-1620), J. W. (k. 5992 od 00:07:15 do 00:44:14), A. H. (k. 6234 od 00:17:15 do 00:22:58), E. C. (2) (k. 6470v-6472).

Stosownie do zeznań A. K. powód osobiście składał dyspozycje, co do lokowania jego środków. Dyspozycje takie składał ustnie przychodząc do banku, telefonicznie lub droga mailową. W ocenie świadka powód nabył motocykl za który zapłatę zlecał, ponieważ przyjechał nim do świadka. Podała, że były takie sytuacje, iż dokonywała wpłaty gotówki, które przekazywał jej powód.

Świadek B. G. potwierdziła dokonanie wpłaty kwoty 100.000 euro o godzinie 11:51. Wskazała, że wskazane środki przyniosła jej A. K.. Podała przy tym, że dokument z godziny 15 jest oddrukiem wcześniejszej operacji, który wykonała na prośbę A. K., ponieważ po „zamknięciu” kasy kasa nie dysponowała potwierdzeniem wpłaty z godziny 11. Podała, że istnieje możliwość wykonania oddruku wykonanej operacji z danego dnia. Kwoty tak wysokie (wpłaty 100 tys. euro) zdarzają się rzadko. W ciągu ostatnich 4 lat wpłacono tylko raz.

Zeznania świadka zostały potwierdzone zeznaniami A. K., która podała, że zdarzały się sytuacje, że w kasie brakowało dokumentu wpłaty, w związku z czym dokonywano jego oddruku oraz uzyskiwano podpis klienta na nim. Podała, że dokumenty z k. 50, 51 dotyczą tej samej transakcji.

Zgodnie z zeznaniami P. O. zaniedbań z zakresu kontroli dopuściła się osoba bezpośredniego przełożonego A. K.. System dopuszczał możliwość powtórnego wydrukowania dokumentu dotyczącego tej samej operacji. Oprócz kasjera żaden pracownik banku nie był uprawniony do przyjmowania wpłat klientów. Dotyczy to również stanowiska, jakie zajmowała A. K..

W ocenie Sądu zeznania pracowników banku co do formalnej możliwości wykonania oddruku potwierdzenia wpłaty są wiarygodne. Świadkowie wskazali przy tym, że wskazana praktyka była nieprawidłowa jednak przyznali, że miała miejsce.

Zeznania świadków A. B. i A. S. (2) nie były zbyt

istotne dla sprawy.

Podobnie zeznania świadka A. H. (nagranie k. 6234 od 00:17:15 do 00:22:58) – którym Sąd dał wiarę w części, a mianowicie za wyjątkiem twierdzeń świadka, że samochód marki V. (...) zakupiony przez niego w Polsce nie został zakupiony za środki pochodzące od powoda przelane z jego rachunku bankowego prowadzonego w PLN. Świadek podał, że samochodu Passat V. nie kupował za środki powoda, w przeciwieństwie do dwóch pozostałych samochodów kupionych przez niego w Polsce za środki przelane z rachunku powoda, ale nie pamiętał jak technicznie dokonał zakupu. Tymczasem w aktach sprawy znajduje się pismo (...) Sp. z o.o. i faktury oraz dowody przelewów, z których wynika, że płatności za zakupione przez świadka w Polsce samochody odbywały się przelewem z rachunku powoda. Co istotne - świadek ten potwierdził, że pozostawał z powodem w dość bliskich stosunkach biznesowo – towarzyskich i miał z nim rozliczenia finansowe, które polegały m.in. na tym, że gdy potrzebował polskiej waluty, otrzymywał ją od powoda.

W sprawie przeprowadzono dowód z opinii biegłych ustanowionych na potrzeby sprawy: M. W. (1) (k. 3310-3422, ustna opinie uzupełniające biegłego, k. 5076-5080, pisemna opinia uzupełniająca k. 5394-5415, załączniki do opinii k. 5417-5680 ustna opinia uzupełniająca 00:19:19, k. 5780) oraz Ł. W. (k. 6150-6171, opinia uzupełniająca (...)- (...), (...) od 00:03:59 do 01:12:13 i od 01:24:15 do 02:57:02 oraz transkrypcja k. 7155-7192, k. 7207-7228). Uwagi stron (k. 4903-4927, 4968-4974, 5066-5067, 5090-5100, 5684-5693, 5701-5718, 5786-5795).

Opinie biegłego M. W. (1) są kluczowym dowodem w sprawie i one przede wszystkim stanowiły podstawę do ustaleń faktycznych.

W ramach kontroli opinii biegłego M. W. (4) Sąd nie dopatrzył się nieprawidłowości pozwalających na odebranie jej przymiotu źródła dowodowego. Biegły szczegółowo wskazał bowiem wszelkie przesłanki przyjętego rozumowania. Wnioski płynące z opinii wynikają z przyjętych podstaw. Sąd nie dopatrzył się błędów logicznych, niezgodności z życiowym doświadczeniem, wiedzą powszechną bądź też niespójności z pozostałym materiałem dowodowym. W ocenie Sądu opinia biegłego jest obiektywna i zawiera wyczerpujące odpowiedzi na postawione pytania oraz zastrzeżenia stawiane przez strony.

Sąd miał przy tym na uwadze, że opinią biegłego nie jest związany w zakresie, który jest zastrzeżony do wyłącznej kompetencji sądu tj. oceny faktów oraz ich analizy prawnej.

Stosownie do opinii biegłego M. W. (1) (k. 3310-3422) salda dla poszczególnych rachunków powinny wynosić na ostatni dzień ich zapisu na wyciągach bankowych:

-: dla rachunku w PLN: - 2.773.897,37 zł,
-: dla rachunku w EUR: 599.981,01 EUR + 100.000 EUR (przy uwzględnieniu zasadności twierdzenia powoda o wpłacie w dniu 17 czerwca 2004 roku wskazanej kwoty),

-: dla rachunku w USD: - 83.149,23 USD – w tym zakresie biegły ostatecznie sprecyzował, że wskazana kwota powinna wynosić: - 41.468,95 USD (ustna uzupełniająca opinia biegłego M. W., k. 5076-5080).

Biegły wskazał, że aby można było wyliczyć rzeczywiste, ewentualne szkody w oparciu o zaproponowaną przez powoda metodę niezbędne jest przedstawienie biegłemu dokumentacji źródłowych, że powód był uczestnikiem funduszu akcji CU i jaki był czas jego uczestnictwa w tym funduszu. Jedynie umowa uczestnictwa w fundusz akcji CU oraz historii rejestru jednostek uczestnictwa wraz z informacją o zbyciu lub odkupieniu jednostek uczestnictwa funduszu inwestycyjnego wraz z wysokością naliczonych opłat może pokazać sposób jakim powód inwestował i czy rzeczywiście nie był to „epizod” w wyborze jednej z form lokowania środków.

W opinii biegłego lokowanie przez powoda środków w jednostki funduszy inwestycyjnych miało charakter inwestycji krótkoterminowych (które trwają do roku czasu). Biorąc pod uwagę czas trwania inwestycji w lokaty, które trwały ponad rok i 187 dni w jednostki uczestnictwa, a następnie jedynie wielokrotne przewalutowanie środków, nie może uzasadniać w żaden sposób, że powód utrzymywałby środki w jednostkach uczestnictwa (ustna uzupełniająca opinia biegłego M. W., k. 5076-5080).

Stosownie do opinii uzupełniającej biegłego z dnia 28 stycznia 2012 r., biegły dokonał ustalenia sald rachunków powoda w pozwanym banku w okresie od 17 października 2001 roku do 30 października 2006 r. z pominięciem operacji, które nie znajdują uzasadnienia w dokumentacji źródłowej znajdującej się w aktach sprawy (oraz przeliczenia walut obcych na złote według kursu z dnia 30 października 2004 roku).

W ocenie biegłego powód był beneficjentem znaczącej części nieprawidłowości przy prowadzeniu jego rachunków poprzez:

-: otrzymanie środków na swój rachunek w wyniku przelewów z innego jego rachunku, w wyniku dyspozycji, dla których brak jest w aktach sprawy potwierdzonych pisemnie przez powoda dyspozycji,
-: przekazanie środków z rachunków powoda najprawdopodobniej bez podpisania stosownej dyspozycji (brak jest takich w aktach sprawy) na towary i usługi które stosownie do akt sprawy powód odebrał, na usługi, z których powód skorzystał lub odnosząc inną korzyść w wyniku uwidocznienia imienia i nazwiska powoda i jego adresu w innym banku, który otrzymał przelew dla swojego klienta,
-: przekazanie środków z innych rachunków prowadzonych przez pozwany bank, które nie zostały wskazane jako należące do powoda na towary, które odebrał, na usługi z których skorzystał lub odnosząc inną korzyść w wyniku uwidocznienia jego imienia adresu i nazwiska w innym banku, który otrzymał przelew dla swojego klienta.

Biegły przyjął, że stan ten oznacza, iż w księgach rachunkowych pozwanego banku, w tym na rachunkach powoda stanowiących część składową ksiąg rachunkowych banku, zarejestrowane zostały zdarzenia gospodarcze, jakimi były przelewy z rachunków zgodnie z jego wolą, mimo że nie zawsze został dopełniony obowiązek podpisania dyspozycji przez powoda.

W tym zakresie biegły wskazał, że powód odbierając towar, korzystając z usługi lub odnosząc inną korzyść z tytułu uwidocznienia imienia, nazwiska i adresu w innym banku, który otrzymał przelew dla swojego klienta, poświadczył, że zlecał taką dyspozycję i była zgodna z jego wolą. Brak podpisów na dyspozycjach wynika nie tylko z działań pracownika pozwanego banku, ale jest również skutkiem sposobu składania dyspozycji przez powoda bez wcześniejszego ich podpisywania przed realizacją, także dyspozycji powodujących uznanie rachunków powoda.

Biegły wskazał, że wielość różnego rodzaju operacji na rachunkach powoda i towarzyszących im uchybień, wymusiło sporządzenie szeregu wariantów, które uwzględnią lub nie dane operacje przy obliczaniu salda końcowego rachunków.

We wszystkich wariantach występują operacje uznania rachunków powoda:

1) potwierdzone dokumentami lub akceptowane przez obie strony (kategoria A+ ozn. na mapach operacji: Tak, T, T3, Td),

2) uznania rachunku środkami z lokaty terminowej w pozwanym banku (kategoria B+ ozn.: Tak, T)

3) w wyniku późniejszego zaakceptowania przez powoda (kategoria D+ ozn.: Tpz),

4) potwierdzone przez powoda „czytelnym” podpisem zgodnym ze złożonym na pismach powoda lub dla których został przekazany dokument, wydruk z systemu (kategoria E+, ozn.: Tpd),

5) odsetkami od środków na rachunku (kategoria F+ - ozn.: N7, TT).

We wszystkich wariantach występują operacje obciążenia rachunków powoda:

1) potwierdzone dokumentami lub akceptowane przez obie Strony (kategoria A- ozn.: Tak, Td),

2) środkami na lokaty terminowe w pozwanym banku, które powróciły na rachunek powoda (kategoria B- ozn.: TL ),

3) potwierdzone przez powoda „czytelnym” podpisem zgodnym ze złożonym na pismach powoda (kategoria E- ozn.: Taa),

4) tytułem opłat i prowizji związanych z obsługą rachunku (kategoria L- ozn.: Tob).

We wszystkich wariantach nie uwzględniono operacji obciążenia rachunków powoda:

1) niepotwierdzone dotąd „wiarygodnym” wewnętrznym lub zewnętrznym dowodem lub dowodem istnienia zobowiązania (kategoria I- ozn.: ndk, ndw, ndz, Naa),

2) środkami przelanymi na rachunek innego klienta pozwanego banku wskazanymi przez pozwany bank jako nieuprawnione (kategoria J- ozn.: No),

3) tytułem zapłaty za towary lub usługi, dla których dotąd brak w aktach sprawy potwierdzenia zewnętrznego płatności z wolą powoda (kategoria K- ozn.: Ns4).

Salda rachunków powoda na dzień 30 października 2006 roku odpowiednio w PLN, EUR oraz USD powinny wynosić, stosownie do wariantu:

I 4.582.430,82 PLN, 729.792,59 EUR, 41.680,28 USD,

Ia 2 266.319,19 PLN, 722.992,59 EUR, 37.891,79 USD,

II 3.531.155,49 PLN, 729.300,75 EUR, 41.680,28 USD,

IIa 1.215.043,86 PLN, 722.500,75 EUR, 37.891,79 USD,

III 3.494.871,63 PLN, 222.946,61 EUR, 0,00 USD,

IIIb 769.254,44 PLN, 208.641,94 EUR, -79.357,34 USD,

IV 2.374.871,63 PLN, 222.946,61 EUR, 0,00 USD,

IVa 95.043,86 PLN, 722.500,75 EUR, ,37.891, USD,

Va -210.547,71 PLN, 722.500,75 EUR, 37.891,79 USD,

V 2.069.280,06 PLN, 222.946,61 EUR, 0,00 USD,

VI -2.874.948 PLN, 699.646 -41 EUR, 465,55 USD,

VII -595.121,09 PLN, 200.091,94 EUR, -79 357,34 USD,

VIII - 2.944.258,93 PLN, 699.646,08 EUR (przy przyjęciu, że powód istotnie wpłacił tego samego dnia drukrotnie gotówką kwotę 100.000 EUR), -41.465,55 USD.

We wszystkich wariantach biegły stosownie do twierdzenia powoda nie uwzględnił wydatkowania środków na zakup certyfikatów oraz uwzględnił wpłatę kwoty 100.000 euro.

W ocenie biegłego wytworzyła się praktyka niesformalizowanego komunikowania się powoda z pracownikiem banku w wyniku którego dochodziło do transakcji. Kluczową rzeczą dla ustalenia salda rachunków była zasada podwójnego zapisu.

Biegły przyjął zgodnie z żądaniem powoda, że wszystkie środki zgromadzone na rachunkach byłyby przeznaczane na jednostki uczestnictwa CU. Wskazał przy tym, że oszacowanie wystąpiło wyłącznie na zlecenie powoda i nie uwzględnia ono profilu inwestycyjnego powoda. W ocenia zatem biegłego nie jest uzasadnione ustalenie wysokości szkody wskazanymi jednostkami. Podał, że inwestycje powoda były krótkoterminowe (poniżej 1 roku). Ponadto zdaniem biegłego inwestowanie w kontrakty na różnicę kursową na które powoływał się powód doprowadziłoby do utraty jego środków.

W ocenie biegłego można przypuszczać, że powód znał rzeczywisty stan swoich rachunków z uwagi na zbieżność poszczególnych operacji, w szczególności bezpośrednie czasowo rozdysponowywanie kwot które wpłynęły na rachunek na inne konta bankowe (02:04:33 k. 5780).

Wnikliwa analiza treści opinii biegłego M. W. pozwala na przyjęcie, że ustalone przez biegłego salda rachunków powoda, których dotyczy niniejsza sprawa zostały dokonane przez biegłego z bardzo dużą ostrożnością, przy uwzględnieniu wymogów rachunkowości i na zasadzie „nie mniej niż”. Biegły – co wyraźnie podkreślał w swoich opiniach – pozostawił Sądowi furtkę do korekty opinii w zależności od wyników postępowania dowodowego i dokonanej przez Sąd oceny dowodów. Sąd skorzystał z tej możliwości korekty, o czym była już mowa powyżej.

Opinie biegłego Ł. W. Sąd pominął uznając je za nieprzydatne do rozstrzygnięcia sprawy. W ocenie Sądu biegły ten wyliczył szkodę ewentualną jakiej doznałby powód, gdyby dysponował środkami finansowymi w wysokości przyjętej przez biegłego oraz gdyby był inwestorem o profilu przyjętym przez biegłego, a pozwany bank byłby zobowiązany do świadczenia usługi private banking – zgodnie z ich idealną wizją nakreśloną przez tego biegłego. Zdaniem Sądu są one bardzo efektowne, lecz abstrahują od okoliczności faktycznych sprawy wynikających z zebranych w sprawie dowodów i sporządzone zostały na zasadzie „co by było gdyby było tak”, przy jednoczesnym przyjęciu oderwanych od rzeczywistości założeń, które nie wynikają z zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sąd podziela ocenę tej opinii dokonaną przez pozwanego, a także dokonaną przez niego ocenę prywatnej opinii T. B.. Co do możliwości osiągania przez powoda zysków z inwestycji Sąd oparł się na opinii biegłego M. W. i dowodu pomocniczego w postaci prywatnej opinii K. P. i G. B..

Wskazać należy, że zlecone przez strony prywatne ekspertyzy T. B. (k. 1614-1617v, 5115-5117, 5694-5695), K. P. i G. B. (k. 7025-7076) należy traktować jako dowód o charakterze pomocniczym, to jest dowód z dokumentu prywatnego zawierający stanowisko stron i nie mają one waloru dowodu z opinii biegłego sądowego w rozumieniu przepisów kodeksu postępowania cywilnego (por. orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 29 września 1956 r., 3 CR 121/56, OSN 1958, nr 1, poz. 16, wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2001 r., I PKN 468/00, wyrok Sądu Najwyższego z 20 stycznia 1998 r., II CR 310/88, wyrok Sądu Najwyższego z 8 listopada 1988 r., II CR 312/88, wyrok Sądu Najwyższego z 11 czerwca 1974 r., II CR 260/74).

Również opinia biegłego sporządzona w innej sprawie (k. 5835-5896), stanowi dowód z dokumentu, może być wykorzystana jako dowód w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c. tylko wtedy, gdy żadna ze stron nie zgłasza do niej zastrzeżeń i nie żąda jego powtórzenia w toczącym się postępowaniu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 14 marca 2013 r., sygn. akt I ACa 537/12 SA w Rzeszowie z dnia 14 marca 2013 r. I ACa 537/12).

Sąd zważył co następuje:

Powództwo główne nie zasługuje na uwzględnienie. Objęte nim roszczenia powoda nie zostały przez niego należycie wykazane przed Sądem, co skutkowało ich oddaleniem.

Biorąc pod uwagę powyższe – tylko dla porządku wskazać należy, że gdyby Sąd uznał inaczej, to rozpatrywałyby także podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczeń powoda, który w okolicznościach sprawy uznałby za niezasadny - biorąc pod uwagę nawet najkrótsze z wchodzących w rachubę terminów przedawnienia wynikających z obowiązujących przepisów.

Termin przedawnienia roszczenia o zapłatę odszkodowania z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) rozpoczyna bieg od dnia wystąpienia szkody pozostającej w związku przyczynowym z tym zdarzeniem (art. 120 § 1 k.c.). Zgodnie z art. 731 k.c., roszczenia wynikające z umowy rachunku bankowego przedawniają się z upływem 2 lat. Nie dotyczy to roszczeń o zwrot wkładów oszczędnościowych, jak i zgłoszonych przez powoda roszczeń odszkodowawczych z art. 471 k.c., które podlegają ogólnemu dziesięcioletniemu – terminowi przedawnienia (art. 118 k.c.).

W okolicznościach sprawy bieg terminu przedawnienia roszczeń powoda wynikających z art. 731 k.c. można byłoby wiązać, z zaprzestaniem wykonywania zobowiązania przez pozwanego poprzez odmowę wykonywania czynności bankowych, do których był zobowiązany stosownie do łączącego strony stosunku prawnego, co niewątpliwie nastąpiło dopiero w sierpniu 2006 roku – a więc niespełna dwa lata przed wniesieniem pozwu przez powoda, zawierającym roszczenia wynikające z tej umowy. Należałoby także uznać, że nie przedawniły się roszczenia odszkodowawcze powoda – wniesione przed upływem trzech lat od powyższej daty. Tym samym zarzut pozwanego byłby niezasadny.

Ostatecznie powód dochodził zapłaty kwoty 16.618.974,22 zł z ustawowymi odsetkami od 31 października 2006 roku do dnia zapłaty. Na roszczenie powoda składały się kwoty:

7.979.300,44 zł tytułem rozliczenia sald rachunków bankowych powoda z pominięciem zapisów operacji nieuprawnionych,

457.140 zł jako równowartość wpłaconej przez powoda w dniu 17 czerwca 2004 roku na jego rachunek kwoty 100.000 euro przeliczonej wg średniego kursu NBP z dnia wpłaty, która to wpłata nie została przez pozwany bank uznana na rachunku powoda,

386.893,66 zł tytułem utraconych korzyści od kwoty ujętej w pkt. 2 – zgodnie z załączonym rozliczeniem wzrostu wartości jednostek uczestnictwa w (...) U. ( (...) Polskich Akcji) od dnia wpłaty do dnia 31 października 2006 roku,

7.646.537,15 zł tytułem utraconych korzyści z tytułu nienależytego wykonywania umowy pomiędzy powodem a pozwanym oraz nie zapewnienia przez pozwanego bezpieczeństwa środków pieniężnych powierzonych przez powoda pozwanemu,

109.679,21 zł tytułem poniesionej szkody z tytułu utraconych zaliczek na samochód marki S. (...) oraz motocykl H.

39.253,76 zł tytułem utraconych korzyści od kwoty ujętej w pkt. 5 – zgodnie z załączonym rozliczeniem wzrostu wartości jednostek uczestnictwa w (...) U. ( (...) Polskich Akcji) dla poszczególnych wpłat składających się na stratę wskazaną w pkt. 5 do dnia 31 października 2006 roku,

170 zł tytułem kosztów tłumaczeń korespondencji powoda z (...)(k. 2-3, 672-673, 1324-1325).

Całkowicie bezzasadne są dwa pierwsze z powyższych roszczeń powoda.

Zgodnie z art. 725 k.c. w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 maja 2004 r. tj. w czasie zawarcia ocenianych umów (art. 2 i 22 ustawy z dnia 1 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe oraz o zmianie innych ustaw Dz. U. Nr 4, poz. 870), istota umowy rachunku bankowego wyrażała się w obowiązku banku, ograniczonym lub nieograniczonym w czasie, do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Stosownie do znowelizowanego brzmienia przepisu umowa rachunku bankowego zobowiązuje bank wyłącznie do przechowywania środków pieniężnych kontrahenta oraz (o ile strony tak postanowiły) do przeprowadzania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych; realizacja tych świadczeń wyczerpuje prawną funkcję tej umowy.

W art. 726 k.c. zostało zastrzeżone prawo banku do rozporządzania środkami pieniężnymi.

W piśmiennictwie zwrócono uwagę na to, że użyty przez ustawodawcę w art. 725 k.c. termin przechowywanie nie ma nic wspólnego z „przechowaniem”, o którym mowa w art. 835 k.c.. Przedmiotem przechowywania w ramach umowy rachunku bankowego nie są bowiem przedmioty materialne (rzeczy), lecz środki pieniężne, rozumiane jako określona ilość abstrakcyjnych jednostek pieniężnych. W tym względzie jest bez znaczenia to, czy środki pieniężne znalazły się na rachunku w wyniku wpłaty gotówkowej, czy też w wyniku realizacji przez bank dyspozycji bezgotówkowej dokonanej przez samego posiadacza rachunku lub przez osobę trzecią. W szczególności, w każdym przypadku wpłaty na rachunek określonej sumy w gotówce skutkiem takiej wpłaty jest – po pierwsze, przejście własności znaków pieniężnych na bank (art. 845 k.c. per analogiam), po drugie zaś przekształcenie (w sensie prawnym) wpłaconej na rachunek gotówki w środki pieniężne. Istoty tych ostatnich nie da się objaśnić w kontekście art. 725 k.c. inaczej niż przez przyjęcie, że stanowią one wierzytelność posiadacza rachunku względem banku o wypłatę określonej, „zgromadzonej na rachunku” sumy w pieniądzu gotówkowym (art. 726 in fine k.c.).

Dług pieniężny banku wobec posiadacza rachunku może powstać w trojaki sposób. Po pierwsze, w następstwie wpłaty gotówkowej na rachunek dokonanej przez samego posiadacza rachunku albo przez osobę trzecią. Po drugie, w następstwie przyjęcia przez bank prowadzący rachunek środków pieniężnych przekazanych na ten rachunek przez inny bank. Po trzecie, w następstwie zajścia innego zdarzenia, które z mocy umowy spowodowało powstanie długu pieniężnego banku wobec posiadacza rachunku – przykładem może tu być zobowiązanie do wypłaty oprocentowania od wkładu powstające z dniem wygaśnięcia lokaty terminowej lub z nadejściem terminu tzw. kapitalizacji odsetek, a także zobowiązanie do wypłaty określonej sumy z tytułu kredytu udzielonego w tzw. rachunku bieżącym (overdraft). (W. Pyzioł [w:] System Prawa Prywatnego. Tom 8. Prawo zobowiązań – część szczegółowa. Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011 rok, s. 494 i n.).

Właścicielem środków pieniężnych na rachunku bankowym jest bank, a posiadaczowi rachunku służy wierzytelność o wypłatę tych środków. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2004 r., sygn. akt IV CK 40/03, LEX nr 151636, wyroki Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 października 2010 r., sygn. akt I ACa 733/10, LEX nr 756715).

Środki pieniężne zgromadzone na rachunku bankowym nie stanowią rzeczy w rozumieniu art. 45 k.c. Wobec tego bez względu na to, czy wcześniej na rzecz banku nastąpiła wpłata gotówkowa, czy nie, a więc, czy bank stał się właścicielem określonych znaków pieniężnych czy nie, posiadacz konta ma wobec banku wierzytelność w zakresie wypłat gotówkowych lub bezgotówkowych na rzecz swoją lub osób trzecich.

Mając na uwadze powyższe, oceniając żądanie z art. 471 k.c. wskazać należy, że strony łączyła umowa rachunku bankowego i na jej podstawie powodowi co do zasady służyła wierzytelność o wypłatę tak rozumianych „przechowywanych” środków pieniężnych. W okolicznościach sprawy niezbędne jest zatem ustalenie wysokości wierzytelności przysługujących powodowi z tytułu umowy rachunku bankowego oraz ustalenie czy wykonanie nieautoryzowanych operacji doprowadziło do szkody pozostające w adekwatnym związku przyczynowym z bezprawnością kontraktową.

Zobowiązanie banku względem posiadacza rachunku kształtuje art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tekst jednolity Dz.U. Nr 72 z 2002 r., poz. 665 ze zmianami), który stanowi, iż bank jest zobowiązany do dołożenia szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych.

Zgodnie z § 6 zarządzenia Prezesa NBP z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków (M.P. Nr 21, poz. 320 ze zm.), polecenie przelewu stanowi udzieloną bankowi dyspozycję dłużnika obciążenia jego rachunku określoną kwotą i uznania tą kwotą rachunku wierzyciela. Bank wykonuje dyspozycję dłużnika w trybie przewidzianym w umowie rachunku bankowego (por. zbieżny w brzmieniu art. 63c ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. − Prawo bankowe, jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm, obowiązujący od dnia 1 lipca 2002 r.).

Posiadacz rachunku bankowego może złożyć bankowi polecenie przelewu w sposób tradycyjny (osobiście, przesłać drogą pocztową, przez umocowaną osobę trzecią), jak i z wykorzystaniem środków komunikowania się na odległość (telefonicznie, faksem, elektronicznie). Datą przyjęcia polecenia przelewu przez bank jest data, w której oświadczenie woli klienta przekazane przez sieć elektroniczną stało się dla banku dostępne w sposób umożliwiający zapoznanie się z jego treścią, co przy oświadczeniach woli w postaci elektronicznej dokonywane on-line następuje w momencie przyjęcia oświadczenia przez serwer odbiorcy i zarejestrowania na nim odpowiednich danych. W art. 63c pr. bank. odesłano do postanowień umowy rachunku bankowego w zakresie sposobu wykonania dyspozycji dłużnika, np. terminu wykonania polecenia przelewu, stosowania określonych formularzy, wysokości opłat pobieranych przez bank za taką czynność. (por. Z. Ofiarski, Prawo bankowe, komentarz do art. Art. 63 c).

Przesłankami odpowiedzialności ze wskazanego przepisu jest naruszenie zobowiązania („bezprawność kontraktowa”) oraz wyrządzenie wierzycielowi szkody (art. 361 § 2 k.c.), pozostającej w związku przyczynowym z naruszeniem zobowiązania (art. 361 § 1 k.c.). Wskazane przesłanki należy uznać za spełnione gdy dłużnik (bank) odmawia dokonania czynności bankowej w sytuacji gdy powodowi przysługuje względem banku stosowna wierzytelność.

Dochodzone roszczenie powód wywodził z art. 471 k.c., podnosząc nienależyte wykonanie zobowiązania z umowy rachunku bankowego poprzez dokonywanie nieuprawnionych operacji (bez pisemnego zlecenia) dotyczących jego wierzytelności.

Powód dążył zatem do wykazania przysługiwania mu wierzytelności poprzez eliminację operacji które uznał za nieautoryzowane.

W zakresie podstawy faktycznej roszczenia powód pierwotnie wskazywał na konkretne operacje które w jego ocenie były nieuprawnione i przedstawiał je do wystornowania (k. 1340). Następnie wskazał, że kwestionuje wszystkie transakcje, które zostały wykonane na jego rachunkach od listopada 2001 r. do sierpnia 2006 r. bez jego pisemnego zlecenia (k. 1620).

Ostatecznie wskazał, że nie kwestionuje żadnych uznań jego rachunków a jedynie wszystkie ich obciążenia, które nie zostały przeprowadzone w oparciu o jego dyspozycje sporządzone na piśmie (transkrypcja 01:13:15.876 i n., k. 7272).

Wskazać należy, że w ocenie Sądu w okolicznościach sprawy nie może budzić wątpliwości, że pomiędzy powodem a pracownicą banku doszło do powstania praktyki według której do obciążenia rachunków dochodziło w oparciu o dyspozycje składane drogą telefoniczną. Powód przyznał, że składał zlecenia tą drogą (k. 453v). Podał, że będąc w banku podpisywał potwierdzenia zleceń, przedstawiane przez bank, które niejako zatwierdzały dokonane operacje i w ocenie powoda stanowiły dowód istotny z punktu interesów banku (00:06:19 k. 5936). Na marginesie wskazać przy tym należy, że powód pierwotnie powoływał się na prawidłowość wykonania części operacji, które zostały zaliczone do zleconych drogą elektroniczną, telefoniczną lub osobistą (k. 682 i n.).

Przyjąć zatem należy, że powód godził się na wykonywanie obciążeń rachunków w oparciu o ustne dyspozycje.

Przywołać w tym zakresie należy, że stosownie do umowy powód jako klient banku był uprawniony do składania zleceń drogą telekomunikacyjną lub elektroniczną (§ 8). Jakkolwiek strony nie podpisały załącznika określającego zakres dyspozycji składanych tą drogą oraz tryb ich realizacji, to nie ulega wątpliwości, że do przyjmowania zleceń tą drogą dochodziło. Nie ma zatem podstaw do przyjęcia, że wykonywanie operacji na podstawie takich zleceń stanowiło nienależyte wykonanie umowy.

Niezasadne jest twierdzenie powoda, że wysokość jego wierzytelności względem banku wynika z samego faktu dokonania uznań jego rachunków.

W okolicznościach sprawy w zakresie wpłat dokonanych przez powoda na wskazane rachunki przedmiotem sporu objęta była jedynie kwota 100.000 euro (pozostałe wpłaty zostały uwidocznione w wyciągach bankowych).

Sporne między stronami był skutek dokonania wpisów na rachunku powoda z rachunków innych klientów pozwanego banku.

Odnosząc się do charakteru prawnego wpisu podzielić należy stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 29 grudnia 1994 r., III CZP 162/94 (OSNC 1995, nr 4, poz. 60), że wpis na rachunku bankowym jest elementem realizacji umowy łączącej bank z kontrahentem, lecz nie ma on żadnego modelującego wpływu na ukształtowanie istniejącego między nimi stosunku zobowiązaniowego.

Wpis sam w sobie nie jest oświadczeniem woli i nie jest źródłem zobowiązania banku do wypłaty sumy pieniężnej, bowiem ma znaczenie deklaratoryjne (nie tworzy abstrakcyjnego zobowiązania banku wobec posiadacza). O istnieniu wierzytelności względem banku decyduje ocena zdarzenia prawnego stanowiącego podstawę wpisu. Zobowiązanie banku jest uzależnione od ważności leżącego u podstaw wpisu zdarzenia prawnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 grudnia 2008 r. V CSK 230/08 LEX nr 484686, uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 grudnia 1994 r., III CZP 162/94, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2001 r., IV CKN 496/00, OSP 2002, nr 9, poz. 122, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2008 r. V CSK 56/08 LEX 551054).

Jest to przede wszystkim czynność techniczna polegająca na ewidencjonowaniu danych dotyczących operacji na rachunku, czyli rejestrująca stan i zmiany stanu zadłużenia banku, ewentualnie wierzytelności posiadacza rachunku. Niewątpliwie sam wpis nie kreuje w sposób samodzielny wierzytelności posiadacza rachunku, gdyż o tym, czy i w jakiej wysokości wierzytelność posiadacza istnieje, decyduje ocena zdarzenia prawnego stanowiącego podstawę wpisu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 grudnia 2010 r.V CSK 163/10).

Z charakteru ksiąg bankowych nie można także wnosić, iż stanowią one dowód na to, że wpis na rachunku jest zgodny z rzeczywistym stanem prawnym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września 2001 r. IV CKN 496/00).

W tym zakresie twierdzenie powoda wskazujące na rzeczowy skutek uznania jego rachunków niezależnie od podstawy prawnej do tego należy uznać za niezasadny.

Przyjąć przy tym należy, że wpis na rachunku bankowego może być wyłącznie podstawą domniemania faktycznego przysługiwania konkretnemu podmiotowi określonej sumy pieniężnej.

W okolicznościach sprawy nie stanowiło przedmiotu sporu, że w uzyskanych za okres od dnia otworzenia do zakończenia zapisów na rachunkach wynikało, że na rachunku w złotych polskich widniała kwota 79,84 zł, dla rachunku w euro 135,12 euro zaś rachunku w dolarach amerykańskich 0,00 USD (bezsporne, wyciągi z rachunku w PLN, k. 780-791, 793-815, wyciągi z rachunku w EUR, k. 792, 816-825, wyciągi z rachunku w USD, k. 826-831, 43-46, opinia biegłego, k. 3312).

Strony zgodne były przy tym, że wskazane zapisy nie odzwierciedlają ich rzeczywistych wierzytelności.

Obowiązkiem stron jako powodów było przy tym przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzili roszczenia (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) i wskazanie na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność ich twierdzeń o faktach (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem. Ponadto zgodnie z art. 3 k.p.c. strony i uczestnicy postępowania obowiązani są dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obyczajami, dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek oraz przedstawiać dowody.

Wskazać należy, że powód T. C. nie tylko nie podjął żadnej inicjatywy zmierzającej do wykazania, że wpłaty zaksięgowane z rachunków pozostałych klientów znajdowały uzasadnienie prawne ale i przyznał, że żadna z osób, które wpłacały na jego konto środki finansowe wymienione w wyciągu z sierpnia 2006 r. nie są mu znane i nie miał z nimi żadnych rozliczeń (k. 453v). W tym zakresie zatem wskazane domniemanie faktyczne należy uznać za obalone.

Podkreślić przy tym należy, że zarówno uznania rachunków bankowych powoda nieznajdujące oparcia w zdarzeniach prawnych je tworzących jak i ich obciążenia nieznajdujące podstaw prawnych nie wypływały na wysokość jego wierzytelności.

W okolicznościach sprawy nie stanowiło przedmiotu sporu, że przedstawiane przez pracownicę pozwanego banku wyciągi z rachunków były sfałszowane. Nie ulega również wątpliwości, że na rachunkach powoda pracownica pozwanego dokonywała wielu nieuprawnionych operacji.

W celu ustalenia wysokości rzeczywiście przysługującej powodowi wierzytelności (znajdującej podstawę w zdarzeniach prawnych ją kształtujących) niezbędne było przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego.

W tym zakresie biegły w opinii głównej wskazał że, salda dla poszczególnych rachunków powinny wynosić na ostatni dzień ich zapisu na wyciągach bankowych:

-: dla rachunku w PLN: - 2.773.897,37 zł,
-: dla rachunku w EUR: 599.981,01 EUR + 100.000 EUR (przy uwzględnienie zasadności twierdzenia powoda o wpłacie w dniu 17 czerwca 2004 roku wskazanej kwoty),

-: dla rachunku w USD: - 83.149,23 USD – w tym zakresie biegły ostatecznie sprecyzował, że wskazana kwota powinna wynosić: - 41.468,95 USD (opinia, k. 3310-3422, ustna opinia uzupełniająca, k. 5076-5080).

W opinii uzupełniającej biegły dokonał ponownego, wariantowego ustalenia wysokości sald rachunków w zależności od przyjęcia materialnoprawnego wpływu na wysokość wierzytelności powoda poszczególnych grup czynności bankowych.

Podzielić należy przyjętą przez biegłego metodologię opartą na ustaleniu wysokości sald z uwzględnieniem całości materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie odnoszącego się do poszczególnych operacji.

W tym zakresie za zasadne należy przyjąć stanowisko biegłego o nieprzydatności dla ustalenia wysokości wierzytelności powoda należy wariantów przyjętych I, Ia II, IIa III, IV, IVa, które uwzględniają wszystkie operacje uznania rachunków powoda podczas gdy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że powoda nie łączyły z innymi klientami pozwanego banku żadne rozliczenia finansowe (kat. J+). Wariant IIIb nie uwzględnia zaś operacji obciążenia rachunków przy potwierdzeniu przez zewnętrzną instytucję finansową otrzymania środków z rachunku powoda, których dalej beneficjentem był powód (kat. F-). Ponadto wariant I: uwzględnia operacje uznania rachunków powoda z innego jego rachunku w innej walucie w pozwanym banku (C+), natomiast nie uwzględnia obciążenia rachunków powoda w wyniku przelewu środków na jego inny rachunek prowadzony w innej walucie (C-).

Z uwagi na uwzględnienie uznania rachunków powoda kat. J+ za niezasadne należy uznać przyjęcie wariantów V, Va.

W zakresie pozostałych wariantów wskazać należy, że wariant VII różni się od wariantu VI jedynie w zakresie uwzględnienia w wariancie VII przewalutowań pomiędzy rachunkami powoda (kat. C-, C+), przy czym sam powód podnosił, że wskazane operacje były nieuprawnione.

W świetle powyższego ustalenia wysokości sald rachunków w świetle rzeczywistych wierzytelności stron wymaga czy za niezasadne należy uznać obciążenia rachunku związane z przyjętą przez biegłego kategorią H-.

Wariant VI różni się bowiem od wariantu VIII jedynie w zakresie nieuwzględnienia w wariancie VI kat. H – (obciążenia które mogą być potwierdzone przez zewnętrzne podmioty, że otrzymały środki z rachunku powoda za towary, które powód odebrał, a okoliczności wynikające z akt sprawy wskazują że transakcja miała miejsce).

W wariancie VIII nie występują zatem inne operacje uznania rachunków powoda niż uwzględnione dla wszystkich wariantów.

W wariancie zostały również uwzględnione operacje obciążenia rachunków powoda:

1) w wyniku przelewu środków na inny rachunek powoda prowadzony w pozwanym banku (kategoria D-),

2) potwierdzone przez zewnętrzną instytucję finansową otrzymania środków z rachunku powoda, których dalej beneficjentem i dysponentem był powód (kategoria F-),

3) potwierdzone przez zewnętrzne podmioty, że otrzymały środki z rachunku powoda za towary, które powód odebrał (kategoria G-),

4) które mogą być potwierdzone przez zewnętrzne podmioty, że otrzymały środki z rachunku powoda za towary, które powód odebrał, a okoliczności wynikające z akt sprawy wskazują że transakcja miała miejsce (kategoria H-).

W wariancie nie zostały również uwzględnione operacje uznania rachunków powoda:

1) nieuprawnione operacje uznania rachunku powoda środkami z rachunków innych klientów pozwanego banku (kategoria J+),

2) w wyniku przelewu środków z innego rachunku powoda prowadzonego w innej walucie w pozwanym banku (kategoria C+).

W wariancie również nie zostały uwzględnione operacje obciążenia rachunków powoda:

1) w wyniku przelewu środków na inny rachunek powoda prowadzony w innej walucie w pozwanym banku (kategoria C-).

Obciążenia polegające na przelewu środków na inny rachunek powoda (w tym wspólny z żoną) w pozwanym banku (kat. D-) lub innej instytucji finansowej których powód dalej był beneficjentem i dysponentem (kat. F-), które służyły w celu sfinansowania towarów i usług zakupionych przez powoda (kat. G-) nie stanowiły źródła szkody. Odnieść należy to również do nieuprawnione operacje uznania rachunku Powoda środkami z rachunków innych klientów pozwanego banku (kat. J+). Biegły wskazał przy tym, że zapisy na pozostałych rachunkach powoda potwierdziły transakcje z rachunków powoda objętych pozwem zgodnie z zasadą podwójnego zapisu (D-).

Odnosząc się do w/w kategorii G- (oznaczenie w mapie operacji Ts1) (poz. 211, 267, 541, 542, 544, 617, 634, 732, 733). Wskazać należy, że dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie, a więc korzysta z domniemania autentyczności oraz z domniemania, iż zawarte w nim oświadczenie złożyła osoba, która go podpisała. Dokument prywatny nie korzysta natomiast z domniemania zgodności z prawdą oświadczeń w nim zawartych. Nie oznacza to że dokument taki „nie może on stanowić dowodu" na to, iż podane w nim okoliczności są zgodne z rzeczywistością. Dokument prywatny jest jednym z dowodów wymienionych w kodeksie postępowania cywilnego i podlega ocenie tak, jak wszystkie inne dowody. Może stanowić podstawę ustaleń faktycznych i wyrokowania (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 25 września 1985 r., IV PR 200/85, OSNCP 1986, nr 5, poz. 84 i z dnia 3 października 2000r., I CKN 804/98, nie publ., wyrok Sądu Najwyższego 30 czerwca 2004 r., IV CK 474/03).

Dowód z dokumentu prywatnego jest samodzielnym środkiem dowodowym, którego moc sąd ocenia według zasad określonych w art. 233 § 1 k.p.c. W okolicznościach sprawy w ocenie Sądu nie ma żadnych przesłanek do odmówienia wskazanym dowodom wiarygodności. Również powód w tym zakresie nie powoływał się na ich nieprawdziwość a jedynie częściowo podnosił, że nie pamięta przedmiotowych transakcji.

Powód ponadto w znacznej części przyznał, że zakupił towary objęte kategorią G- (Ts1), w pozostałym zakresie wskazał, że nie pamięta stosunków prawnych wiążących go ze stronami umów.

Powód przyznał m.in., że dokonał zakupu na kwoty 25.480 zł (pismo k. 1547, poz. 211 mapy operacji), kwoty: 57.000 zł i 55.823,28 zł (pismo k. 1596 poz. 732, 733 mapy operacji), wskazał, że nabywał towary od firmy (...) poz. 617, 634, (pismo, k. 1601, kwoty 45.700 zł, 35.800 zł, 38.500 zł,) (k. 5219-5228 zeznania powoda, 1:20:00, k. 7200). W ocenie sądu dokumenty prywatne od kontrahentów powoda wykazują na dokonanie przedmiotowych czynności.

Powód ponadto przyznał, że doszło do sfinansowania przez niego zakupu na rzecz P. H. samochodów (zeznania powoda, k. 5163v, 00:40:13 k. 5936, k. 1598, 1599, 1600, 1:20:00, k. 7200).

Wskazał, że dokonywał przelewy środków na rachunek spółek (...) na kwotę ponad 600.000 zł, R. (k. 5163v) 00:06:19 k. 5936). Potwierdził m.in. że zlecił przelewy na rzecz P.. P., że wobec spółki (...) przysługuje mu z tego tytułu roszczenie w wysokości kilkuset tysięcy złotych (zeznania powoda 00:06:19 k. 5936).

Nie ma również podstaw do przyjęcia, że operacje uznania rachunków powoda środkami z rachunków innych klientów pozwanego banku były zasadne (kategoria J+). Powód wskazał, że żadna z osób, które wpłacały na jego konto pieniądze, a wymienione w wyciągu z sierpnia 2006 r. nie mu znane i nie miał z nimi żadnych rozliczeń (k.452v-454).

W ramach kat. H- zamieszczono operacje na rachunku w PLN zamieszczone pod poz. 277 (2003.11.18, -1.094,03 zł K.), 672 (2005.12.02, -5.306,00 zł F.), 679 (2005.12.07 47.000,00 zł F.), 808 (2006.05.16 -3 180,45 (...)Polska), 837 (2006.06.30, -12.729,59 zł (...)Polska ) (mapa operacji, k. 5605 i n.). (k. 3344)

Jak już wskazano - biorąc pod uwagę stanowisko powoda, że nie zlecał operacji przewalutowań na swych rachunkach i nie zlecał wypłaty środków na rachunek brokerski powoda nr (...) celem zakupu certyfikatów i wobec braku dowodu, że było inaczej - salda rachunków powoda, których pozew dotyczy - stosownie do wariantu VIII opinii uzupełniającej biegłego M. W. (1) (k. 5076 i nast.) powinny wynosić na ostatni dzień ich zapisu na wyciągach bankowych:

-: dla rachunku …23376PLN: nie mniej niż - 2.944.258,93 zł,

-: dla rachunku …29336EUR: nie więcej niż 699.981,01 euro,
-: dla rachunku …29352USD: nie mniej niż – 41.468,95 USD.

Jak już też wskazano – w ocenie Sądu - salda te należy skorygować o obciążenia pierwszego z ww. rachunków powoda w łącznej kwocie 334.518 zł, wynikające z:

- dwóch przelewów na rzecz (...) Sp. z o.o. na łączną kwotę 30.156 zł (transakcje na mapie operacji sporządzonej przez biegłego nr 357 i 368),

- trzech przelewów na rzecz (...) Sp. z o.o. w kwocie 50.000 zł i 31.362 zł oraz 5.000 zł, czyli na łączną kwotę 86.362 zł (transakcje nr 389,390 i 521),

- dwóch przelewów na rzecz A. H. w kwocie po 4.000 zł (transakcje nr 803 i 804), tj. łącznie na kwotę 8.000 zł,

Ponadto saldo w rachunku …29336EUR, należy pomniejszyć o kwotę 100.000 euro, której – w ocenie Sądu powód nie wpłacił, a więc obniżyć do kwoty 599.981,01 euro.

Biorąc pod uwagę powyższe salda rachunków powoda i średnie kursy NBP 1 EUR i 1 UDS w stosunku do PLN na dzień 30 października 2006 roku – to powód był dłużnikiem pozwanego co najmniej w zakresie kwoty 1.070.566,40 zł (3.405.632,49 zł – 2.335.066,09 zł). Roszczenie powoda uległo bowiem umorzeniu w całości.

Biorąc pod uwagę powyższe dwa pierwsze roszczenia powoda są całkowicie bezzasadne.

Nadmienić wypada, że powyższe roszczenia powoda mogły być też oddalone z innych względów (pierwsze przynajmniej w części, a drugie w całości). Otóż w okolicznościach sprawy ustalono, że powodowi przysługiwała wobec pozwanego wierzytelność wyrażona w euro. Uzyskał zaś od pozwanego świadczenie nienależne w złotych, oraz dolarach amerykańskich.

Można bronić stanowiska, że skoro wierzytelność powoda była wyrażona w walucie euro, to tym samym powód uprawniony był do dochodzenia wierzytelności w walucie obcej. Oparciem dla powyższego byłoby stanowisko Sądu Najwyższego, że jeżeli zgodnie z przepisami prawa przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, to spełnienie świadczenia następuje przez zapłatę sumy nominalnej w walucie obcej określonej w umowie, nie zaś w złotych polskich, stanowiących przelicznik tej sumy (wyrok SN z dnia 12 grudnia 1997 r., sygn. II CKN 512/97).

Wskazać przy tym należy, że wskazana zasada obowiązuje również na podstawie obecnego brzmienia art. 358 § 1 k.c., stosownie do którego - jeżeli przedmiotem zobowiązania jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, dłużnik może spełnić świadczenie w walucie polskiej, chyba że ustawa, orzeczenie sądowe będące źródłem zobowiązania lub czynność prawna zastrzega spełnienie świadczenia w walucie obcej.

Zmiana stanu prawnego, jaka następuje w trakcie trwania stosunku prawnego o charakterze ciągłym (jak w przypadku umowy rachunku bankowego), znajduje zastosowanie do stosunków prawnych nawiązanych przed dniem jej wejścia w życie (por. art. XLIX przepisów wprowadzających kodeks cywilny).

Stosownie do ugruntowanego orzecznictwa prawo wyboru waluty zostało przyznane dłużnikowi, natomiast wierzyciel nie może domagać się wykonania zobowiązania w walucie polskiej, chyba, że strony odmiennie postanowiły w umowie.

Paragraf pierwszy art. 358 k.c. stanowi o uprawnieniu dłużnika do wyboru waluty, natomiast kurs według którego następuje, po dokonaniu wybory waluty polskiej, przeliczenie wartości waluty obcej, określa § 2 zd. 1 - jest to średni kurs ogłaszany przez NBP z dnia wymagalności roszczenia chyba, że ustawa, orzeczenie sądowe lub czynność prawna stanowi inaczej.

Przyjąć przy tym należy, że art. 358 § 2 zd. 2 k.c. należy wykładać w ten sposób, iż w wypadku zwłoki dłużnika w spełnieniu świadczenia w wykonaniu zobowiązania, którego przedmiotem jest suma pieniężna wyrażona w walucie obcej, wierzyciel ma prawo wyboru kursu, według którego jest określana wartość waluty obcej, jeżeli dłużnik dokona wyboru waluty polskiej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2012 r. III CSK 273/11, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2015 r. II CSK 783/14).

Nie mniej jednak powód nie wykazał zatem, że przysługiwała mu względem banku jakakolwiek wierzytelność z tytułu różnicy sald oraz z tytułu rzekomej wpłaty przez niego kwoty 100.000 euro i dlatego Sąd nie uwzględnił powyższych roszczeń powoda.

Nadmienić należy, że bezskuteczne jest oświadczenie powoda z dnia 4 października 2009 roku o uchyleniu się od skutków oświadczeń woli w postaci zleceń wypłaty. Stosownie do art. 84 § 1 w razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej. § 2 wskazuje, że można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny). Możność uchylenia się od skutków prawnych wadliwego oświadczenia woli została ograniczona rocznym terminem zawitym, który rozpoczyna bieg w chwili wykrycia błędu albo ustania stanu obawy przed groźbą (art. 88 k.c.).

Powód zapoznał się ze szczegółowymi historiami swoich rachunków w dniu 10 sierpnia 2006 roku (k. 14), tym samym prawo do złożenia oświadczenia woli wygasło z dniem 10 sierpnia 2007 roku. Ponadto wskazać należy, że błąd nie dotyczył „treści czynności prawnej” a jedynie pobudek na które powołuje się powód.

Powodowi nie przysługuje także roszczenie o zobowiązanie pozwanego do dokonania storna (wykreślenia) zapisów w księgach rachunkowych banku wszystkich operacji obciążających dokonanych niezgodnie z obowiązującymi procedurami, która to czynność ma charakter techniczny przewidziany w art. 25 ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tj. Dz.U.2016.1047).

Trzecie i czwarte roszczenie powoda – o zapłatę odszkodowania tytułem utraconych korzyści - są także bezzasadne. W ocenie Sądu nie została przez powoda wykazana żadna przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego.

Co do zasady szkoda wynikająca z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania postrzegana jest jako różnica między stanem majątku wierzyciela po naruszeniu zobowiązania a hipotetycznym stanem, jaki by istniał, gdyby dłużnik zachował się zgodnie z treścią zobowiązania. Tak rozumiana szkoda musi pozostawać w adekwatnym związku przyczynowym z naruszeniem zobowiązania.

Powód swe roszczenia w tym zakresie wiązał z twierdzeniem, że razie braku deliktu w postaci wystosowywania sfałszowanych wyciągów nie wpłacałby środków na przedmiotowe rachunki bankowe, a przeznaczyłby je na inwestycję w jednostki uczestnictwa (...) U. Funduszu Inwestycyjnego Otwartego Polskich Akcji. Jednocześnie szkodę wiązał z wykonaniem nieuprawnionych operacji na jego rachunkach bankowych i pozbawieniem go środków finansowych, które przeznaczyłby na cele ww. cele inwestycyjne.

Orzecznictwo wskazuje, szkoda w postaci lucrum cessans ma charakter hipotetyczny, ale poszkodowany musi udowodnić tak duże prawdopodobieństwo osiągnięcia korzyści majątkowej, że rozsądnie rzecz oceniając można stwierdzić, iż uzyskałby niemal z pewnością korzyść w rozumieniu art. 361 § 2 k.c., gdyby nie wystąpiło zdarzenie, za które odpowiada sprawca szkody (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 czerwca 2008 r., V CSK 19/08, nie publ.).

Poziom prawdopodobieństwa fikcyjnego przebiegu zdarzeń musi być tak wysoki, że nakazuje w świetle osiągnięć wiedzy i przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego wykluczyć możliwe alternatywne modele i uznać, że wypadki najpewniej potoczyłyby się według przyjętej hipotezy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2014 r., I CSK 291/13).

Dyferencjacyjna metoda określania szkody nakazuje więc odtworzenie hipotetycznie najbardziej prawdopodobnego modelu zdarzeń pozbawionego elementu sprawczego szkody i ustalenia jego wpływu na stan majątkowy poszkodowanego, a następnie jego porównania ze stanem powstałym w rezultacie zadziałania przyczyny, która szkodę wywołała.

Poziom prawdopodobieństwa fikcyjnego przebiegu zdarzeń musi być tak wysoki, że nakazuje w świetle osiągnięć wiedzy i przy uwzględnieniu zasad doświadczenia życiowego wykluczyć możliwe alternatywne modele i uznać, że wypadki najpewniej potoczyłyby się według przyjętej hipotezy. Ze względu na cel tworzenia alternatywnego świata zdarzeń hipotetycznych musi on w maksymalnym stopniu odtwarzać rzeczywistość w całej jej złożoności.

Należy też szkodę w postaci utraconych korzyści odróżnić od tzw. szkody ewentualnej, czyli takiej, której prawdopodobieństwo wystąpienia jest niewielkie i raczej hipotetyczne, wynikające z wyjątkowo sprzyjających, a niezależnych od roszczącego sobie jej naprawienie.

Powód musiał wykazać jaką kwotę uzyskałby gdyby umowa była prawidłowo realizowana ewentualnie, że gdyby nie nieprawidłowości wycofałby pieniądze w konkretnej kwocie, kiedy i na jakie cele by je przeznaczył osiągając przybliżony zysk.

Powód dochodził lucrum cessans, twierdząc, że wykonywana w sposób prawidłowy przez pozwanego umowa doprowadziła by do osiągnięcia korzystnego dla niego rezultatu. Wskazać należy, że umowa z dnia 17 grudnia 2001 roku została zawarta na okres roku oraz dotyczyła jedynie inwestowania kwoty 85.000 zł (wraz z pożytkami cywilnymi) § 5 umowy. Stosownie do § 14 umowy zmiana warunków umowy wymagała formy pisemnej (art. 76 k.c. 74 § 2 k.c.). W okolicznościach sprawy nie przeprowadzono dowodu na okoliczność zmiany umowy w przedmiocie inwestowania większej kwoty środków powoda. Powód nie miał zatem podstaw do przyjęcia, że jego środki były inwestowane w pełnej wysokości oraz w dłuższym okresie czasu. Powoływanie się przez powoda na nieprzeczytanie umów nie może przy tym wpływać na ich treść i twierdzenie to nie miało znaczenia dla sprawy.

Powód nie wykazał również należycie jakie środki rzeczywiście posiadał i mógł nimi swobodnie dysponować (oczywiście nie chodzi tu o środki przekazane mu w sposób nieuprawniony przez pracownika banku), a także jaką część środków przeznaczyłby na cele inwestycyjne oraz w jakim czasie (przy uwzględnieniu dokonywanych zasadnych obciążeń jego rachunków). Powód nie wykazał też należycie, że dysponując określoną kwotą z przeznaczeniem na inwestycje finansowe byłby w stanie podejmować racjonalne decyzje, które przysporzyłyby mu określone zyski. W tym zakresie wskazać należy, że z ustalonych okoliczności sprawy wynika, że inwestycje podejmowane przez powoda były krótkoterminowe, ryzykowne i świadczące o braku wiedzy powoda w tym zakresie. Brak jest wiarygodnych dowodów na to, że powód wyrażał zainteresowanie skorzystaniem z usług doradztwa inwestycyjnego, czy zarządzania aktywami. Brak jest dowodów na to, że powód dokonywał jakichkolwiek inwestycji o ponadprzeciętnej rentowności.

W ustalonych w sprawie okolicznościach sprawy szkodę, na którą powołuje się powód, (o ile nawet przyjąć, że powód udowodnił fakt jest powstania, jej wysokość i związek przyczynowy pomiędzy szkoda a zachowaniem pozwanego – vide: opinie biegłego Ł. W.), należy określić jako ewentualną, tj. utratę szansy uzyskania pewnej korzyści majątkowej, której prawdopodobieństwo jest zdecydowanie mniejsze aniżeli prawdopodobieństwo wymagane w art. 361 § 2 k.c. – a więc prawnie obojętną. Dlatego jego roszczenia w tym zakresie należało oddalić. Odnośnie roszczenia trzeciego zauważyć dodatkowo należy, że skoro powód nie wykazał należycie, że wpłacił pozwanemu kwotę 100.000 euro (objętą roszczeniem drugim), to brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, że zasadne może być jego roszczenie o zapłatę utraconych korzyści, które przyniosłoby mu inwestowanie tej kwoty.

Jeżeli chodzi o pozostałe roszczenia odszkodowawcze powoda: piąte, szóste i siódme, to w powyższym zakresie powód także nie wykazał należycie zaistnienia przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego.

Jeżeli chodzi o roszczenie piąte, związane z podnoszoną przez powoda okolicznością utraty zaliczek na samochód oraz motocykl, zauważyć należy, że o ile nawet doszło do utraty przez powoda jakichś środków z tego tytułu, to nastąpiło to z tej przyczyny, że powód w chwili podjęcia decyzji o ich zakupie i zlecenia przelewu, tak naprawdę – biorąc pod uwagę ustalony przez Sąd stan sald jego rachunków - nie powinien mieć już na tych rachunkach żadnych środków. Trudno więc w tej sytuacji mówić o nienależytym wykonaniu zobowiązania przez pozwanego polegającym na niezrealizowaniu zleconych przez powoda przelewów (zwłaszcza, że formalnie przecież powód ich nie zlecił, gdyż nie podpisał stosownych dokumentów. Skoro tak to i wątpliwy jest związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem zobowiązania, a ewentualną szkodą. Powód wskazał, że nie posiada dokumentacji dotyczących rozliczeń między pośrednikiem w sprzedaży motocykla H. oraz samochodu S. (dotyczących informacji o wpływie środków na rachunek pośrednika, ich zwrotu, zatrzymania). Nie potrafił też w toku procesu wykazać, a nawet wyjaśnić ile wpłacił na poczet ceny samochodu oraz dlaczego dopuścił do utraty zaliczek i w jakiej nastąpiło to części. Przyznał przy tym, że kwota 50.000 zł z tego tytułu została mu zwrócona. Nie wykazał więc też wysokości szkody, na którą się powołuje.

Jeżeli chodzi o roszczenie szóste, to ocena jego zasadności – musi być dokonywana z perspektywy, czy zasadne jest jego roszczenie piąte dotyczące zapłaty odszkodowania w kwocie 109.679,21 zł. Skoro powód nie wykazał należycie, że poniósł szkodę w powyższej wysokości do naprawienia, której zobowiązany jest pozwany, to brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, że zasadne może być jego roszczenie o zapłatę utraconych korzyści, które przyniosłoby mu inwestowanie tej kwoty.

Podobnie ocena zasadności roszczenia siódmego związana jest z oceną zasadności roszczenia piątego powoda. Skoro bowiem powód nie udowodnił należycie, że poniósł szkodę w postaci utraty zaliczek na samochód i motocykl, za która odpowiedzialny jest pozwany, to brak jest podstaw do uznania zasadności jego roszczenia o zapłatę odszkodowania w kwocie 170 zł tytułem zwrotu kosztów tłumaczeń korespondencji powoda z (...)

Dlatego – orzeczono jak w punkcie I wyroku.

Powództwo wzajemne zasługuje na uwzględnienie – w całości.

Pozwany (powód wzajemny) dochodził zasądzenia na jego rzecz od pozwanego wzajemnie kwoty 520.011,70 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 października 2006 roku do dnia zapłaty z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia powoda w związku z ustaleniem rzeczywistych wysokości sald rachunków.

Wskazać należy, że w odróżnieniu od innych przypadków bezpodstawnego wzbogacenia, sytuacje objęte art. 410 § 2 k.c., czyli kwalifikowane jako nienależne świadczenie, zakładają uzyskanie korzyści majątkowej w następstwie świadczenia, czyli zachowania zmierzającego do wykonania oznaczonego zobowiązania.

Przy ocenie, czy w ramach danego stosunku miało miejsce świadczenie, rozstrzyga punkt widzenia wierzyciela: czy mógł on uważać na podstawie rozpoznawalnych okoliczności określone działanie za świadczenie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1997 r., III CKN 162/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 31).

Przyjmuje się przy tym, że świadczenie jest nienależne:

1) jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo,

2) jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo,

3) jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W okolicznościach sprawy przyjąć należy, że powód wzajemny pozostawał w błędzie co do istnienia długu. Wskazać przy tym należy, że umowa wiążąca strony nie uprawniała posiadacza rachunków do zaciągnięcia kredytu ewidencjonowanego na rachunku (spowodowania tzw. debetu) (vide umowa, § 22 regulaminu, k. 32). Tym samym środki finansowe pobrane przez powoda lub wydatkowane zgodnie z jego wolą ponad wysokość wierzytelności przysługującej mu względem banku należy ocenić jako świadczenie nienależne.

Stosownie do art. 411 pkt 1 k.c., nie może żądać zwrotu świadczenia ten, kto spełniając je wiedział, iż nie był do świadczenia zobowiązany, chyba że spełnił je z zastrzeżeniem zwrotu, w celu uniknięcia przymusu lub w wykonaniu nieważnej czynności prawnej.

Podzielić w tym zakresie należy stanowisko, że ustalenie, iż na rachunku pozwanego zostały uznane kwoty w związku z popełnieniem przez pracownika banku przestępstwa nie oznacza, że bankowi jako osobie prawnej można przypisać wolę i zamiar złożenia oświadczenia woli o dokonaniu wpłat na ten rachunek. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2014 r. V CNP 13/13).

Art. 409 k.c. przewiduje, że obowiązek zwrotu korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

W ocenie Sądu nawet pobieżna ocena wyciągów bankowych doręczonych przez A. K. wskazuje na nieprawidłowości w nich występujące.

Jak wskazano zgodnie z § 65 regulaminu posiadacz rachunku powinien sprawdzać na bieżąco prawidłowość podanych w wyciągu zapisów i wykazanego salda na rachunku. W przypadku stwierdzenia mylnego zapisu lub nieprawidłowo wykazanego salda, powinien w ciągu 14 dni zawiadomić o tym oddział.

Na powodzie zatem ciążył obowiązek weryfikacji przedstawionych dokumentów. Twierdzenie zaś strony, że ograniczało się ono do zapoznania się z wysokością „salda końcowego” należy uznać jako niewiarygodne. Nie ulega wątpliwości, że powód jako osoba z dużym doświadczeniem w zakresie prowadzenia działalności nakierowanej na zyski, członek zarządów spółek zdawał sobie sprawę że wyciąg posiada podstawowe nieprawidłowości chociażby w zakresie różnicy między wysokością uznań rachunku a wysokością jego obciążeń. Już pobieżna analiza treści wyciągów doręczanych przez A. K. z uwagi na ich formę (nieczytelne transakcje) musiała wzbudzać w powodzie przekonanie co do ich nieprawidłowości.

Tym samym w ocenie Sądu powód co najmniej powinien zdawać sobie sprawę z nieprawidłowości wynikających z wyciągów i tym liczyć się z możliwością rozporządzania środkami nienależącymi do niego.

Stwierdzić ponadto należy, że obowiązek wykazania, że uzyskana nienależnie korzyść została zużyta lub utracona obciąża obowiązanego do jej zwrotu.

W wyroku z 21 kwietnia 2010 r., V CSK 320/09 (Lex nr 688053), Sąd Najwyższy wyjaśnił, że nie każde zużycie w dobrej wierze bezpodstawnie uzyskanego świadczenia powoduje w myśl art. 409 k.c. wygaśnięcie obowiązku zwrotu świadczenia. Następuje to tylko wtedy, gdy zużycie korzyści nastąpiło w sposób bezproduktywny, konsumpcyjny, tj. gdy wzbogacony, w zamian tej korzyści, nie uzyskał ani korzyści zastępczej, ani zaoszczędzenia wydatku, gdy wydatek miał miejsce tylko dlatego, że uprzednio uzyskał on korzyść, bez której nie poczyniłby tego wydatku. Jeżeli natomiast w zamian za zużytą korzyść wzbogacony uzyskał do swojego majątku jakąkolwiek inną korzyść majątkową (np. mienie czy zwolnienie z długu, który w ten sposób spłacił), nie można uznać, że nie jest już wzbogacony, bowiem w wyniku dokonania tego wydatku, w jego majątku pozostaje korzyść w postaci zwiększenia aktywów bądź zmniejszenia pasywów. Podobnie wypowiedział się w tej kwestii Sąd Najwyższy w wyrokach z 10 grudnia 1998 r., I CKN 918/97 (Lex nr 55395); z 2 lutego 2012 r., II CSK 670/11 (Lex nr 1131124).

W okolicznościach sprawy pozwany wzajemnie nie wykazał wystąpienie tak rozumianej przesłanki. Wskazać należy, że zdecydowana większość wydatków, na które pozwany wzajemnie się powoływał dla wykazania, że zużył lub utracił uzyskaną od powoda wzajemnego korzyść prowadziła do zaspokojenia zaciągniętych przez niego zobowiązań, a zatem tych wydatków nie można uznać za zwalniające pozwanego z obowiązku zwrotu nienależnego świadczenia.

Pobrane przez powoda środki finansowe w żądanej przez powoda wzajemnego kwocie 520.011,70 zł podlegają zasądzeniu od pozwanego wzajemnie na rzecz powoda wzajemnego.

Podniesiony przez pozwanego wzajemnie zarzut przedawnienia roszczeń powoda wzajemnego w okolicznościach sprawy w ocenie Sądu należy traktować jako nadużycie przez pozwanego wzajemnie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. Choć na podstawie przeprowadzonych w sprawie dowodów nie można dokonać ustalenia, że pozwany wzajemnie działał wspólnie i w porozumieniu z pracownikiem banku (...), to jednak – przychylając się do wyrażonego w tym względzie przez biegłego poglądu – należy przypuszczać, że powód znał rzeczywisty stan swoich rachunków i miał świadomość dokonywanych na jego rzecz przez powoda wzajemnie nienależnych świadczeń, wykorzystując tę sytuację.

Niezależnie od powyższego podniesiony przez pozwanego wzajemnie zarzut przedawnienia roszczenia - przynajmniej w części - należałoby uznać za niezasadny.

Roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia oraz nienależnego świadczenia ulega przedawnieniu w myśl zasad ogólnych (zob. art. 117 i art. 118 k.c.).

Podzielić należy pogląd prawny wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 lipca 2003 r., sygn. akt V CK 24/02, zgodnie z którym za związane z prowadzeniem działalności gospodarczej uznaje się także roszczenia z bezpodstawnego wzbogacenia (zwrot nienależnego świadczenia), z którym występuje przedsiębiorca, jeśli czynność powodująca przesunięcie majątkowe była związana z działalnością gospodarczą (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2012 r., III CSK 282/11, LEX nr 1212813).

W okolicznościach sprawy przyjąć należy, że operacje bankowe stanowiły realizację zadań związanych z przedmiotem działalności banku, tym samym roszczenie banku ulegały trzyletniemu przedawnieniu.

Przez wymagalność roszczenia należy rozumieć stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności. W związku z tym przyjąć należy, że wymagalność roszczenia o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia przypada już od momentu spełnienia nienależnego świadczenia. Tym samym roszczenie stało się wymagalne z chwilą wykonania poszczególnej operacji. W sprawie pozew wzajemny wniesiono w dniu 19 sierpnia 2008 roku - w związku z czym za nieprzedawnione należy uznać niezasadne operacje nienależnych przysporzeń na rachunku pozwanego wzajemnie dokonane od dnia 19 sierpnia 2005 roku. W okolicznościach sprawy stosownie do opinii biegłego M. W. należy przyjąć, że począwszy od tej daty salda poszczególnych rachunków powoda zmieniały się począwszy od 19.08.2005 roku:

- saldo rachunku w PLN z kwoty – 2.008.495,71 zł do kwoty – 2.944.258,93 zł,

- saldo rachunku w USD z kwoty – 22.943,53 USD do kwoty – 41.465,55 USD (wariant VIII pisemnej opinii uzupełniającej k. 5616 i nast.).

Ponadto powyższe saldo rachunku w PLN należy pomniejszyć o dokonane po 19 sierpnia 2005 roku obciążenia tego rachunku powoda w łącznej kwocie 158.000 zł, wynikające z:

- dwóch przelewów na rzecz A. H. w kwocie po 4.000 zł (transakcje nr 803 i 804), tj. łącznie na kwotę 8.000 zł,

- trzech przelewów na rzecz (...) Przedsiębiorstwa Budowlano - Produkcyjnego Spółki z o.o. – na rachunek tej spółki prowadzony przez Bank (...) S.A.: dwóch z dnia 14.09.2005 roku w kwotach po 50.000 zł oraz jednego z dnia 15.09.2005 roku w kwocie 50.000 zł.

Pozwany wzajemnie począwszy od 19 sierpnia 2005 roku uzyskał od powoda wzajemnego nienależne świadczenia w łącznej kwocie 1.093.763,22 zł (2.944.258,93 - 2.008.495,71 zł + 158.000 zł) oraz 18.522,02 USD (41.465,55 USD – 22.943,53 USD).

Biorąc pod uwagę powyższe salda rachunków powoda i średni kurs NBP 1 (...) w stosunku do PLN na dzień 30 października 2006 roku – 3,0593 zł – w przeliczeniu na PLN łączna wartość nienależnych świadczeń uzyskanych przez pozwanego począwszy od 19 sierpnia 2005 roku wyniosła 1.150.427,64 zł (1.093.763,22 + 18.522,02 x 3,0593).

Jednocześnie zauważyć należy, że powód wzajemny zarówno w postępowaniu pojednawczym jakie toczyło się przed Sądem Rejonowym w Lublinie, sygn. akt I Co 646/08 – na skutek wezwania do próby ugodowej oraz w odpowiedzi na pozew, a także w dalszym toku niniejszego procesu dokonał zarówno wprost jak i w sposób dorozumiany potrącenia roszczeń pozwanego wzajemnie z własnymi już w części przedawnionymi roszczeniami, doprowadzając do umorzenia w całości wierzytelności pozwanego wzajemnie w wysokości 599.981,01 euro, czyli 2.333.762,58 zł przeliczając tę kwotę w euro na PLN po kursie 1 EUR = 3,8919 zł (argument z art. 499 § 2 k.c.).

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 499 § 1 k.c. oświadczenie o potrąceniu ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe, co powoduje, że wierzytelność przedawniona może być potrącona, jeżeli w chwili, gdy potrącenie stało się możliwe, przedawnienie jeszcze nie nastąpiło (por. art. 502 k.c.). Niewątpliwie z tą sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Wynika to z mapy operacji sporządzonej przez biegłego M. W..

Skoro więc powód wzajemny mógł dokonać skutecznego potrącenia swojej wierzytelności przysługującej mu wobec pozwanemu wzajemnie do wysokości wierzytelności pozwanego wzajemnie wynikającej z prawidłowego salda na rachunku pozwanego wzajemnie w EUR, czyli również w części już przedawnionej, a w nieprzedawnionej części – według stanu na dzień wniesienia pozwu wzajemnego - wierzytelność powoda wzajemnego w nieprzedawnionej części wynosiła 1.150.427,64 zł, przy czym wysokość wierzytelności powoda wzajemnego po potrąceniu z wierzytelnością pozwanego wzajemnie wynosiła na dzień wniesienia pozwu kwotę 1.070.566,40 zł (3.405.632,49 zł – 2.335.066,09 zł), to żądanie powoda wzajemnego zasądzenia na jego rzecz żądanej w pozwie wzajemnym kwoty głównej jest w całości zasadne. Biorąc pod uwagę powyższe Sąd orzekł jak w punkcie II wyroku, zasądzając ponadto – zgodnie z żądaniem pozwu odsetki ustawowe za opóźnienie tak jak tego żądał powód. Sąd wziął pod uwagę fakt wezwania pozwanego wzajemnie do zapłaty przed wniesieniem pozwu wzajemnego i wynikająca z wezwania datę 25 października 2006 roku.

Orzeczenie w przedmiocie zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od zasądzonej na rzecz powoda wzajemnego kwoty głównej znajduje oparcie w art. 481 § 1 i 2 k.c. oraz art. 455 k.c.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu - na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony.

Z uwagi na powyższe powód i zarazem pozwany wzajemnie obowiązany jest zwrócić pozwanemu celowe koszty procesu, w skład których wchodzą: wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 7.200 zł z powództw głównego i w takiej samej kwocie z powództwa wzajemnego (§ 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – t.j. Dz.U. 2013 poz. 490), opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 złotych oraz zaliczka na opinię biegłego 5.000 zł, opłatę od pozwu wzajemnego w kwocie 26.001 zł oraz zaliczki uiszczone przez pozwanego (powoda wzajemnego) w kwocie 5.000 zł (k. 5941v) i w kwocie 5.000 zł (k. 6030). Łącznie zamknęły się one kwotą 50.418 zł.

Dlatego orzeczono jak w punkcie III wyroku.

W punkcie IV wyroku Sąd rozstrzygnął o nieuiszczonych w sprawie kosztach sądowych. Sąd uznał, że celowe będzie ich przejecie w całości na rzecz Skarbu Państwa i nieobciążanie nimi stron. Powyższe rozstrzygnięcia o kosztach sądowych znajduje oparcie w dyspozycji przepisu art. 113 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku – o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz. U. z 2010 r., Nr 90, poz. 594 z późn. zm.).

Z tych względów – na podstawie powołanych wyżej przepisów Sąd Okręgowy w Lublinie – orzekł jak w sentencji wyroku.

I C 289/08

Podstawa prawna:

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE