Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 listopada 2016 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 listopada 2016 r. w Gdańsku

sprawy Z. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 lutego 2016 r., sygn. akt VI U 1860/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. na rzecz Z. C. kwotę 270,00 (dwieście siedemdziesiąt 00/100) złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Grażyna Czyżak SSA Maciej Piankowski SSA Daria Stanek

Sygn. akt III AUa 728/16

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił Z. C. prawa do emerytury, albowiem nie udowodnił on wymaganego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Na dzień 1 stycznia 1999 r. przyjęto staż sumaryczny 27 lat, 2 miesiące i 17 dni. Zakład uwzględnił ubezpieczonemu okres 5 lat, 2 miesiące i 15 dni pracy w warunkach szczególnych.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył ubezpieczony, wnosząc o przyznanie mu prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, iż pracował w szczególnych warunkach jako lekarz wykonujący prace w zespołach operacyjnych w okresie od 1.01.1984 r. do 21.12.1998 r.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ wniósł o jego oddalenie, wskazując, że nie uznano za wykonywaną w warunkach szczególnych pracy ubezpieczonego w Publicznym Specjalistycznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w I. albowiem przedłożone świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych potwierdzało jedynie okres pracy w szczególnych warunkach od 17.10.1978 r. do 21.12.1983 r.

Wyrokiem z dnia 23 lutego 2016 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu Z. C. prawo do emerytury od dnia 1 czerwca 2015 r., stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oraz zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. na rzecz ubezpieczonego kwotę 360 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Ubezpieczony Z. C. urodził się w dniu (...) Do dnia 1 stycznia 1999 r. wykazał łącznie 27 lat, 2 miesiące i 17 dni okresów składkowych, jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego i wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE na dochody budżetu państwa.

Ubezpieczony Z. C. w 1977 r. ukończył studia medyczne. Od 17 października 1977 r. podjął pierwsze zatrudnienie w Zespole (...) w I. przy ulicy (...) (następnie Publicznym Specjalistycznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w I.), który następnie po budowie nowego obiektu przeniósł się na inną ulicę i otrzymał nazwę Szpitala (...). Od początku ubezpieczony pracował na Oddziale Chirurgii i tam zdobywał kolejne specjalizacje. Pierwszy stopień w 1981 r. z chirurgii ogólnej a drugi w 1985 r. Przez okres roku do dnia 16 października 1978 r. ubezpieczony był lekarzem stażystą a następnie od 17 października 1978 r. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i taką pracę wykonywał do 31 grudnia 1983 r. Ubezpieczony byłem w pewnym okresie jego zatrudnienia kierownikiem bloku operacyjnego, ale to nie zmieniło to jego obowiązków wśród, których podstawowymi obowiązkami było operacyjne leczenie chorych. Ubezpieczony nie korzystał z urlopów bezpłatnych. W świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach oraz świadectwie pracy nie wymieniono spornego okresu jako pracy w szczególnych warunkach. Wskazano w tych dokumentach jedynie okresy od 17 października 1978 r. do 31 grudnia 1983 r. i od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2008 r. jako okres zatrudnienia w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych. W spornym okresie pracowali razem z ubezpieczonym na tym samym oddziale chirurgii świadkowie A. L. i J. S., którzy na podstawie własnych obserwacji potwierdzili prace ubezpieczonego jako lekarza dyscyplin zabiegowych.

Sąd I instancji dał wiarę zgromadzonym dokumentom, albowiem ich prawdziwości strony nie kwestionowały w toku procesu. Wiarygodne okazały się także zeznania samego ubezpieczonego oraz świadków, którzy jednoznacznie wskazali, że w spornym okresie ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył prace ujmowane, jako wykonywane w warunkach szczególnych. Dowody te korelują wzajemnie ze sobą i z całokształtem zebranego materiału dowodowego, nie ma wiec żadnych podstaw, aby je kwestionować, tym bardziej, że przesłuchani świadkowie nie mieli żadnego interesu zeznawać w sposób korzystny dla ubezpieczonego, a współpracowali z nim w spornym czasie w Publicznym Specjalistycznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w I., następnie Szpitalu (...). Musieli więc mieć pełną orientację, co do zakresu i czasu pracy ubezpieczonego oraz wykonywanych przez niego obowiązków.

Stosownie do treści art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; powoływana dalej jako „ustawa”):

1. Ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 32 ustawy w związku z paragrafami 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ( Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) prawo do emerytury może nabyć mężczyzna który spełnia następujące przesłanki: ukończył 60 lat; posiada co najmniej 25 letni okres zatrudnienia (art. 27 pkt 2 ustawy), w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Zgodnie z § 2 ust 1 cytowanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (ust. 1). Okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy (ust. 2).

Sąd Okręgowy przytoczył wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 r. (III AUa 3113/08, Lex nr 552003), iż „Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.” Takie też postępowanie należy prowadzić, kiedy organ rentowy zakwestionuje fakty wskazane w tego rodzaju świadectwie (por. wyrok SN z dnia 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex nr 558288). Przy ustalaniu długości wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ZUS uwzględnia tylko te okresy, wskazane w świadectwie pracy, w których praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody (tak SN w orzeczeniu z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84, LEX nr 14630). Przeprowadzenie innych dowodów przewidzianych na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego na okoliczność pracy w warunkach szczególnych dopuszczalne jest, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy a ZUS kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument ten nie może zostać sporządzony. Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, przy czym Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dopuszczalnymi przed organami rentowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439).

W judykaturze Sądu Najwyższego podkreśla się jednolicie, iż przewidziane w art. 32 i 184 ustawy o emeryturach i rentach prawo do emerytury w niższym niż określony w art. 27 tej ustawy wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008/5-6/81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008/21-22/328; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex nr 483283; z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex nr 509022). Podzielając takie rozumienie instytucji emerytury z art. 32 i 184 ustawy o emeryturach i rentach, należy stwierdzić, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie przemawia za uznaniem, iż ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych, stale i w pełnym wymiarze czasu, ponad wymagany okres 15 lat. Istotnym bowiem pozostaje, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (tak SN w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, Lex nr 619638).

Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego, to m.in. prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych (wykaz A dział XII pozycja 2 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.).

W ocenie Sądu I instancji, nie budzi wątpliwości, iż za pracę w warunkach szczególnych należy uznać zatrudnienie Z. C. w okresie od 17 października 1978 r. do 31 grudnia 1998 r. Publicznym Specjalistycznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w I. następnie w Szpitalu (...)., gdzie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu, ponad wymagane 15 lat, pracę na stanowisku lekarza w zespole operacyjnym dyscyplin zabiegowych. Całkowicie bez znaczenia w tej sytuacji pozostawać musi natomiast fakt błędnego wypisania przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Fakt pracy ubezpieczonego w spornym okresie znajduje bowiem potwierdzenie nie tylko w jego aktach osobowych, ale przede wszystkim w zeznaniach przesłuchanych świadków i samego ubezpieczonego.

Skoro więc ubezpieczony spełnił także i ten – jedyny sporny pomiędzy stronami warunek wynikający z powołanych przepisów prawa, to nie było przeszkód, aby przyznać mu prawo do emerytury począwszy od dnia 1.06. 2015 r., skoro wniosek o emeryturę złożył on 2.06.2015 r.

Z uwagi na powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach orzeczono zgodnie z art.98 k.p.c. i przepisami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

W punkcie 3 wyroku stwierdzono, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Stosownie bowiem do art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji; organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Zgodnie z § 2 ust. 2 powołanego rozporządzenia, okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. W myśl zaś § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) środkiem dowodowym, stwierdzającym okresy zatrudnienia, są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia (ust. 1); jeżeli pracownik ubiega się o przyznanie emerytury lub renty z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty (ust. 4). Skoro więc w toku postępowania przed organem rentowym ubezpieczony nie przedstawił właściwych dokumentów wystawionych przez pracodawcę, a okresy pracy w warunkach szczególnych udowodnił także m.in. zeznaniami świadków, to organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za wydanie błędnej decyzji odmawiającej prawa do emerytury, albowiem nie mógł przeprowadzić tych

właśnie dowodów w trakcie prowadzonego przez siebie postępowania administracyjnego.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy, zaskarżając go w części, tj. w punkcie 1 i 3 jego sentencji i zarzucając:

l. błąd w ustaleniach faktycznych mający wpływ na rozstrzygnięcie sprawy polegający na uznaniu, iż ubezpieczony spełnił wszystkie warunki niezbędne do przyznania wcześniejszej emerytury, podczas gdy okoliczności sprawy świadczą o tym, iż odwołujący nie udowodnił co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999r., konsekwencją czego jest naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz. U. z 2015r, poz. 748 t.j.),

2. naruszenie przepisów prawa procesowego - art.233 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2014r., poz. 101) poprzez przekroczenie granic zasady swobodnej oceny dowodów.

Powołując się na podaną podstawę apelacji, pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skarżący podniósł, że pracodawca powoda, tj. Szpital (...) im. dr L. B. w I. w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 25 maja 2015r. stwierdził jedynie, iż do dnia 1 stycznia 1999r., tj. w okresie od 17 października1978r. do 31 grudnia 1983r. odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na stanowisku lekarza operującego, asystującego do operacji, prowadzącego znieczulenie. Zakład ten nie potwierdził natomiast, iż powód w innych okresach do dnia 1 stycznia 1999r. wykonywał pracę w warunkach szkodliwych. Sąd nie przesłuchał osoby, która w dniu 25 maja 2015r. wystawiła świadectwo pracy w szczególnych warunkach.

Pozwany zaznaczył, iż Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 16 października 2013r. (III AUa 211/13, lex 1386117) wskazał, iż prawo do emerytury w obniżonym wieku stanowi odstępstwo od zasady powszechnego wieku emerytalnego i w związku z tym nie można poprzestać tylko na uprawdopodobnieniu wykonywania pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), lecz musi zostać udowodnione, a temu służą m.in. dokumenty. Dlatego w tej kategorii spraw podkreśla się, że same zeznania świadków czy wnioskodawcy, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie sygn. akt III AUa 211/13 lex nr 1438168, wykonywanie pracy w warunkach szczególnych nie może zostać tylko uprawdopodobnione, ale musi zostać wykazane w sposób niezbity i nie budzący jakichkolwiek wątpliwości. Dokonując oceny materiału dowodowego sprawy trzeba mieć na uwadze, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień lub wzrostu świadczeń emerytalno-rentowych wymaga zawsze dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych.

Sąd w uzasadnieniu wyroku wskazał, iż powód był w pewnym okresie swojego zatrudnienia kierownikiem bloku operacyjnego, ale to nie zmieniło jego obowiązków, wśród których podstawowymi obowiązkami było leczenie operacyjne. Jak wynika z akt osobowych, ubezpieczony od dnia 1 sierpnia 1986r. pełnił funkcję kierownika bloku operacyjnego. Z regulaminu pracy kierownika bloku operacyjnego z 1986r. wynikają m.in. następujące obowiązki odwołującego: kontrola sterylizacji i jej aparatury, dbanie o należyte zaopatrzenie w materiały operacyjne i konserwację sprzętu. Ponadto według zakresu obowiązków dla kierowników bloku operacyjnego z 13 października 1987r. powód zajmował się również: opracowywaniem instrukcji stanowiskowych określających wymogi bezpieczeństwa dla stanowisk pracy w oddziale, prowadzeniem szkoleń wstępnych w części dotyczącej instruktażu szczegółowego na stanowiskach pracy oraz szkoleń podstawowych, zapewnieniem bezpieczeństwa i higieny stanowisk pracy oraz wyposażenia technicznego, zapewnieniem odzieży ochronnej i sprzętu ochronnego. Z powyższego wynika zatem, iż powód wykonywał także szereg innych czynności, a zatem brak jest podstaw do przyjęcia, iż w spornym okresie (w szczególności od 1 sierpnia 1986r. kiedy to został kierownikiem bloku operacyjnego) odwołujący pracował w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku lekarza dyscyplin zabiegowych określonym w wykazie A, dziale XII, poz. 2 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

W myśl wyroku Sąd Apelacyjnego z dnia 24 listopada 2015r. sygn. akt III AUa 785/15, pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8; poz. 43 ze zm.).

W ocenie apelującego zeznania świadków oraz ubezpieczonego nie można uznać zatem za wiarygodne, gdyż nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym. Nadto wniósł o dopuszczenie dowodu z uzupełniającego przesłuchania świadków J. S. i A. L. oraz z zeznań ubezpieczonego na okoliczność jaką część dnia roboczego zajmowało ubezpieczonemu wykonywanie czynności administracyjnych związanych z pełnieniem funkcji kierownika bloku operacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego, w świetle uzupełnionego postępowania dowodowego, nie zasługiwała na uwzględnienie.

Ubezpieczony Z. C. wniósł odwołanie od decyzji odmawiającej przyznania mu prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2016, poz. 887, j.t.; dalej: „ustawa emerytalna”). Wskazany przepis wraz z art. 32 ustawy emerytalnej oraz z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (dalej: „rozporządzenia”), określają dla mężczyzn następujące przesłanki prawa do wcześniejszej emerytury: ukończony 60 rok życia, 25 letni ogólny staż ubezpieczeniowy, 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. oraz nieprzystąpienie do OFE albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

W przedmiotowej sprawie sporne było jedynie czy ubezpieczony spełnił przesłankę 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych, bowiem organ rentowy nie kwestionował spełnienia przez niego pozostałych przesłanek.

W powyższym zakresie Sąd I instancji prawidłowo zgromadził i ocenił materiał dowodowy, dokonując trafnych ustaleń faktycznych. W konsekwencji Sąd Apelacyjny przyjął za własne ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne Sądu Okręgowego, nie widząc w związku z tym konieczności ich szczegółowego powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z przedłożonym przez wnioskodawcę świadectwem pracy w warunkach szczególnych z dnia 25 maja 2015 r. do stażu pracy warunkach szczególnych zaliczył ubezpieczonemu okres od 17 października 1978 r. do 31 grudnia 1983 r. (5 lat 2 miesiące i 15 dni), kiedy to wnioskodawca zatrudniony był w Szpitalu (...) w I. na stanowisku lekarza (operującego, asystującego do operacji, prowadzącego znieczulenie), stale i w pełnym wymiarze czasu wykonując pracę, o której mowa w wykazie A dziale XII poz. 2a pkt 1, stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej, tj. prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych.

Sąd I instancji po przeprowadzeniu postępowania dowodowego z akt osobowych wnioskodawcy oraz z udziałem świadków A. L. i J. S. uznał, iż do stażu pracy w warunkach szczególnych należy doliczyć wnioskodawcy także okres pracy od 1 stycznia 1984 r. do 31 grudnia 1998 r., kiedy to wnioskodawca zatrudniony był w Szpitalu (...) w I. na stanowisku kierownika bloku operacyjnego. Sąd II instancji stanowisko to podziela.

Apelujący podnosił, iż pracodawca ubezpieczonego sporny okres pracy pominął w wystawionym świadectwie pracy w warunkach szczególnych. Zauważyć jednak należy, iż świadectwo pracy nie ma mocy wiążącej zarówno dla pozwanego jak i dla Sądu. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem judykatury świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi jedynie domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. W postępowaniu sądowym świadectwo pracy traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi jedynie dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. W związku z powyższym, okoliczność, iż pracodawca wystawiając wnioskodawcy świadectwo pracy w warunkach szczególnych pominął dany okres nie może przesądzać o tym, że okres ten faktycznie nie był okresem pracy w warunkach szczególnych.

Świadek J. Ś., przesłuchana przed Sądem II instancji, która wystawiała ubezpieczonemu świadectwo pracy z dnia 25 maja 2015 r. zeznała, że okres od 1 stycznia 1984 do 31 grudnia 1998 r. nie został wnioskodawcy zaliczony do pracy w warunkach szczególnych, gdyż według niej, w oparciu o dokumentację zgromadzoną w aktach osobowych ubezpieczonego, praca wnioskodawcy na stanowisko kierownika bloku operacyjnego nie spełniała wymogów rozporządzenia. Jak więc wynika z zeznań świadka, świadectwo to wystawiła kadrowa, dokonując subiektywnej oceny charakteru pracy wykonywanej przez wnioskodawcę jedynie na podstawie akt osobowych, nie konsultując się natomiast w tej kwestii ze specjalistą BHP ani z żadną inną osoba, która wiedziałaby, jak taka praca wygląda.

Świadkowie A. L. i J. S., którzy pracowali w spornym okresie razem z ubezpieczonym zeznali natomiast, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze (co najmniej 8 godzin dziennie) wykonywał pracę w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych. Wnioskodawca przesłuchany uzupełniająco przed Sądem II instancji zeznał natomiast, iż dziennie na 5 salach operacyjnych wykonywano około 15 – 20 operacji. Oprócz operacji zaplanowanych odbywały się także operacje niezaplanowane, wykonywane w trybie pilnym. Wnioskodawca zaś nawet jeśli nie wykonywał akurat operacji, był w stałej gotowości do wykonywania zabiegów.

Okoliczność wykonywania przez wnioskodawcę w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze pracy w warunkach szczególnych, o której mowa w wykazie A dziale XII poz. 2 załącznika do rozporządzenia potwierdza także złożony przez wnioskodawcę wykaz operacji, w których uczestniczył wnioskodawca. Wynika z niego ewidentnie, iż pomimo zmiany nazwy stanowiska na kierownika blok operacyjnego, podstawowym zajęciem Z. C. było wykonywanie operacji.

Sąd Apelacyjny nie podziela wyrażonego w apelacji zarzutu, iż z regulaminu pracy kierownika bloku operacyjnego z 1986r. oraz z zakresu obowiązków dla kierowników bloku operacyjnego z 13 października 1987 r. wynika, że powód nie wykonywał w pełnym wymiarze pracy na stanowisku lekarza dyscyplin zabiegowych, bowiem do jego obowiązków należało również opracowywanie instrukcji stanowiskowych, kontrola sterylizacji i jej aparatury czy dbanie o należyte zaopatrzenie w materiały operacyjne i konserwację sprzętu. Wspomniany zakres obowiązków z 13 października 1987 r. nie określa bowiem podstawowych obowiązków ubezpieczonego, ale jego obowiązki w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. W ocenie Sądu Apelacyjnego, z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika zaś niezbicie, iż podstawowym obowiązkiem wnioskodawcy było wykonywanie operacji. Obowiązki w zakresie bhp były zaś tylko dodatkowymi obowiązkami związanymi z pełnieniem przez niego funkcji kierowniczej.

Zaznaczyć należy, iż zgodnie z ugruntowanym już stanowiskiem Sądu Najwyższego, pomimo wykonywania pewnych czynności w warunkach nienarażających bezpośrednio na szkodliwe dla zdrowia czynniki, można uznać, że dana osoba wykonuje pracę stale i w pełnym wymiarze czasu pracy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 5 października 2011r., II UK 48/11, LEX nr 1108485; wyrok Sądu Najwyższego z 11 marca 2009r., II UK 243/08, LEX nr 550990; wyrok Sądu Najwyższego z 8 stycznia 2009r., I UK 201/08, LEX nr 738338; wyrok Sądu Najwyższego z 17 stycznia 2012r., I UK 189/11, LEX nr 1125264).

Przytoczyć w tym miejscu nadto trzeba stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w analogicznej do niniejszej sprawie (wyrok z 20 listopada 2013 r., I UK 166/13, Lex nr 1467146), iż nie wyklucza uznania określonej pracy za pracę w warunkach szczególnych, realizowanie innych czynności związanych z zasadniczym procesem pracy. Wykonywanie planowych i nagłych zabiegów musi bowiem poprzedzać przyjęcie pacjenta i diagnostyka, a po zabiegu pacjent wymaga opieki i konsultacji stanu zdrowia. Wszystkie te czynności, połączone oczywiście z realizowaniem w pełnym zakresie (a nie jedynie wyrywkowo) zabiegów operacyjnych, podlegają zaliczeniu w ramy pracy w zespole operacyjnym dyscypliny zabiegowej. Sąd Najwyższy podkreślił, iż dla kwalifikacji pracy ubezpieczonego jako pracy w warunkach szczególnych decydujące znaczenie ma przynależność do zespołu operacyjnego dyscypliny zabiegowej. Istotna nadto jest gotowość do wykonywania zabiegów nieplanowanych oraz wykonywanie zabiegów planowych.

W związku z powyższym, skoro, jak wynika z przeprowadzonego postępowania dowodowego, podstawowym obowiązkiem wnioskodawcy było wykonywanie zabiegów operacyjnych, zaś w pozostałym czasie wykonywał on inne niezbędne czynności niepolegające wprawdzie wprost na operowaniu, ale związane z wykonywaniem planowych i nagłych zabiegów, a nadto pozostawał w stałej gotowości do przeprowadzania zabiegów, to tym samym stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace w warunkach szczególnych, o których mowa w wykazie A dziale XII poz. 2 załącznika do rozporządzenia, tj. prace w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych.

Reasumując, stwierdzić należy, iż Sąd I instancji trafnie ustalił, iż wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury, bowiem posiada staż pracy w warunkach szczególnych w łącznym wymiarze 20 lat 2 miesiące i 15 dni.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. w punkcie I wyroku oddalił apelację organu rentowego.

W punkcie II wyroku zgodnie z § 9 ust. 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015, poz. 1804) w zw. z art. 108 § l k.p.c., art. 98 § l i 3 k.p.c. Sąd Apelacyjny, uwzględniając nakład pracy pełnomocnika, orzekł o kosztach postępowania w ten sposób, że zasądził od pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz wnioskodawcy kwotę 270 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancję.

SSA Grażyna Czyżak SSA Daria Stanek SSA Maciej Piankowski