Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Działdowie H. P.

po rozpoznaniu dnia 16 grudnia 2016r., w E.

sprawy:

P. W. syna A. i A., ur. (...) w S.

oskarżonego o czyny z art. 286 § 1 kk

na skutek apelacji wniesionej przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego

od wyroku Sądu Rejonowego w Działdowie

z dnia 26 sierpnia 2016 r., sygn. akt II K 524/15

I.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok,

II.  zasądza od oskarżyciela posiłkowego Zakładów (...) sp. z.o.o. w S. na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe za postępowanie odwoławcze, w tym wymierza mu opłatę w kwocie 60 zł.

Sygn. akt. VI Ka 460/16

UZASADNIENIE

P. W. oskarżony został o to, że :

I.  w okresie od 10 czerwca do 9 lipca 2014r. w m. U., gm. D., woj. (...)- (...) działając jako wiceprezes firmy (...) sp. z o.o. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził (...) O. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 193145,92zł w ten sposób, iż dokonał od pokrzywdzonego zakupu towaru w postaci mięsa, co potwierdzono wystawieniem faktur VAT, po czym nie wywiązał się z płatności, czym działał na szkodę (...) Sp. Jawna z/s w S., tj. o czyn z art. 286 § 1 kk,

II.  w okresie od 13 listopada 2013r. do 22 lipca 2014r. w m. U., gm. D., woj. (...)- (...) działając jako wiceprezes firmy (...) sp. z o.o. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził firmę (...) sp. z o.o. z/s w D. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 96762,55zł w ten sposób, iż dokonał od pokrzywdzonego zakupu towaru w postaci mięsa, co potwierdzono wystawieniem faktur VAT, po czym nie wywiązał się z płatności, czym działa na szkodę firmy (...) sp z o.o, tj. o czyn z art. 286 § 1 kk.

Sąd Rejonowy w Działdowie wyrokiem z dnia 26 sierpnia 2016r. wydanym w sprawie o sygn.. akt II K 524/15

I.  uznał oskarżonego P. W. w ramach zarzutu I za winnego tego, że w okresie od 10 czerwca do 9 lipca 2014r. w m. U., gm. D., woj. (...)- (...) działając jako doradca Prezesa Zarządu firmy (...) sp. z o.o. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził (...) O. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 193145,92zł w ten sposób, iż wprowadził kontrahenta w błąd co do możliwości wywiązania się z umowy oraz dokonał od pokrzywdzonego zakupu towaru w postaci mięsa, co potwierdzono wystawieniem faktur VAT, po czym nie wywiązał się z płatności, czym działał na szkodę (...) Sp. Jawna z/s w S., tj. popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk i za to na mocy art. 286 § 1 kk wymierzył mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  uznał oskarżonego w ramach zarzutu II za winnego tego, że w okresie od 13 listopada 2013r. do 22 lipca 2014r. w m. U., gm. D., woj. (...)- (...) działając jako doradca Prezesa Zarządu firmy (...) sp. z o.o. w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził firmę (...) sp. z o.o. z/s w D. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 96762,55zł w ten sposób, iż wprowadził spółkę (...) sp. z o.o. w błąd co do możliwości wywiązania się z umowy oraz dokonał od pokrzywdzonego zakupu towaru w postaci mięsa, co potwierdzono wystawieniem faktur VAT, po czym nie wywiązał się z płatności, czym działa na szkodę firmy (...) sp z o.o. tj. popełnienia czynu z art. 286 § 1 kk i za to na mocy art. 286 § 1 kk wymierzył mu karę 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności;

III.  na podstawie art. 33 § 2 i 3 kk wymierzył oskarżonemu za każdy z czynów kary grzywien w wysokości po 50 (pięćdziesiąt) stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej w kwocie 40 zł ( czterdziestu złotych );

IV.  na mocy art. 85 kk i art. 86 § 1 kk w zw. z art. 4 §1 kk kary jednostkowe pozbawienia wolności i jednostkowe kary grzywien połączył i wymierzył karę łączną 1 (jednego) roku pozbawienia wolności oraz łączną karę grzywny wysokości 70 (siedemdziesięciu) stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej w kwocie 40 zł (czterdziestu złotych );

V.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk, art. 70 § 1 pkt. 1 kk w zw. z art. 4 § 1 kk wykonanie kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby lat 3 ( trzech );

VI.  zasądził od oskarżonego P. W. na rzecz (...) sp.j. kwotę 2391,12 zł (dwa tysiące trzysta dziewięćdziesiąt jeden złotych 12/100) tytułem kosztów zastępstwa procesowego;

VII.  zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych, w tym opłat na rzecz Skarbu Państwa.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego - Zakładów (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. i zaskarżając powyższy wyrok odnośnie do czynu opisanego w pkt I wyroku w części dotyczącej orzeczenia o karze na niekorzyść oskarżonego, zarzucił mu:

1.  na podstawie art. 438 pkt 1 kpk obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 46 § 1 kk poprzez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że z treści tego przepisu wynika, iż żądać w procesie karnym można naprawienia szkody wynikłej bezpośrednio z popełnienia przestępstwa, czyli nie można żądać orzeczenia w ramach obowiązku naprawienia szkody kosztów procesu, w którym wydano nakaz zapłaty, podczas gdy do orzekania o obowiązku naprawienia szkody stosuje się przepisy prawa cywilnego, a więc do należności głównej można doliczać należności uboczne, takie jak odsetki ustawowe i koszty postępowania;

2.  na podstawie art. 438 pkt 2 kpk obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 415 § 1 kpk poprzez stwierdzenie niemożności orzeczenia wobec oskarżonego obowiązku naprawienia szkody z uwagi na wcześniejsze orzeczenie przez sąd cywilny o roszczeniu wynikającym z popełnienia przestępstwa, w sytuacji gdy te roszczenia nie są tożsame, co wyłącza możliwość zastosowania klauzuli antykumulacyjnej.

W konkluzji apelacji jej autor wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie wobec oskarżonego obowiązku naprawienia szkody poprzez zapłatę na rzecz Zakładów (...) sp. z o.o. z siedzibą w S. kwoty 195.560,42 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 193.145, 92 zł. od dnia 23 lipca 2014 r. do dnia zapłaty, a w pozostałym zakresie wnoszę o utrzymanie wyroku w mocy. Ponadto skarżący wniósł o zasadzenie od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed sądem drugiej instancji według norm przypisanych

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja wywiedziona przez pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego jako niezasadna nie zasługiwała na uwzględnienie. Przytoczone w wywiedzionym środku odwoławczym, dla poparcia prezentowanego stanowiska, argumenty, mające uzasadniać zarzut naruszenia przepisu postępowania, tj. art. 415 § 1 kpk i obrazy prawa materialnego - art. 46 § 1 kk, były całkowicie chybione i nie mogły się ostać w świetle utrwalonej wykładni powyższej normy prawnej.

W pierwszej kolejności podnieść należy, iż Sąd I instancji przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe w sposób niezbędny, które następnie poddał rzetelnej analizie i na tej podstawie wyprowadził całkowicie słuszne wnioski zarówno co do winy oskarżonego P. W. w zakresie popełnienia przypisanych mu przestępstw, subsumcji prawnej jego zachowania pod wskazane przepisy ustawy karnej, jak i w konsekwencji rodzaju i wymiaru orzeczonej kary. Przedmiotem rozważań były nie tylko dowody obciążające oskarżonego, ale również wszelkie dowody im przeciwne, a wszystkie one zostały ocenione w zgodzie z zasadami logicznego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego. Wyprowadzone zatem na tej podstawie stanowisko Sądu Rejonowego korzysta z ochrony przewidzianej w art. 7 k.p.k.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę na istotę zakresu kontroli odwoławczej. Mianowicie zgodnie z treścią art. 433 § 1 k.p.k. (w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015r. do dnia 14 kwietnia 2016r., mającym zastosowanie w niniejszej sprawie na podstawie art. 25 ust. 1 ustawy z dnia 1 kwietnia 2016r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw), Sąd odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, uwzględniając treść art. 447 § 1-3, a w zakresie szerszym w wypadkach wskazanych w art. 435, art. 439 § 1, art. 440 i art. 455 kpk. O tym zatem, jakie są granice rozpoznania sprawy decyduje sama treść złożonego środka odwoławczego, która określa zakres zaskarżenia, czyli te składniki orzeczenia Sądu I instancji, które są przez skarżącego kwestionowane. Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego zaskarżył wyrok Sądu Rejonowego w Działdowie w sprawie o sygn.. akt II K 524/15 z dnia 26 sierpnia 2016r. w części dotyczącej kary, w konkretnie brak rozstrzygnięcia w przedmiocie środka w postaci obowiązku naprawienia szkody określonego w art. 46 § 1 kk, co stanowiło - jego zdaniem - konsekwencję naruszenia przepisu postępowania karnego, tj. art. 415 § 1 kpk i błędnego zastosowania klauzuli antykumulacyjnej. Autor skargi nie zakwestionował tym samym rozstrzygnięcia co do winy oskarżonego, ani też co do kary pozbawienia wolności i kary grzywny, ani też co do środka probacyjnego. W tej sytuacji przekroczenie granic apelacji możliwe jest w oparciu o szczególne przepisy wskazane w ustawie, a są to art. 439 § 1 kpk, art. 440 k.p.k, art. 435 kpk i art. 455 kpk. Jedynie zatem przez pryzmat tych ostatnich przepisów sąd odwoławczy był uprawniony do kontroli zapadłego wobec oskarżonego wyroku. W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie nie występują żadne z tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych, enumeratywnie wymienionych w art. 439 § 1 k.p.k. ani też nie ma podstaw do uznania, że przypisanie oskarżonemu winy w takim zakresie jak uczyniono to w zaskarżonym wyroku, jest rozstrzygnięciem rażąco niesprawiedliwym w rozumieniu art. 440 k.p.k., jak również nie wystąpiły okoliczności określone w art. 435 kpk i art. 455 kpk.

Ponownie należy zaznaczyć, że Sąd I instancji zgromadził kompletny materiał dowodowy pozwalający na ostateczne rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Zaprezentowane w pisemnych motywach wyroku analiza tego materiału oraz ocena poszczególnych środków dowodowych są w pełni przekonywujące i jasno odpowiadają na pytanie dlaczego taki, a nie inny wyrok zapadł. W szczególności sąd meriti poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, opierając się w przeważającej mierze na dowodach bezpośrednich, obiektywnych, w tym na wyczerpujących zeznaniach świadków i dokumentach m.in. w postaci faktur. Reasumując, tej ocenie dowodów, utrzymanej w granicach gwarantowanych zasadą wyrażoną w art. 7 kpk, nie można zarzucić ani dowolności, ani błędów, czy też uchybień.

Zdaniem Sądu Okręgowego także zawarta w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ocena stopnia społecznej szkodliwości czynów przypisanych oskarżonemu jest jak najbardziej trafna i zasługuje na aprobatę, gdyż w odpowiedni sposób uwzględnia ona wszystkie elementy, o których mowa w definicji legalnej z art. 115 § 2 kk. W tym zakresie Sąd Rejonowy prawidłowo zaakcentował rodzaj i charakter naruszonego dobra, sposób działania oraz rozmiar ujemnych następstw przestępnego zachowania.

W ocenie Sądu Okręgowego orzeczone wobec P. W. zarówno kary jednostkowe pozbawienia wolności i grzywny, jak kary łączne pozbawienia wolności i grzywny – są represją karną stwarzającą realne możliwości na osiągnięcie korzystnych efektów poprawczych w stosunku do wyżej wymienionego. Wymierzając P. W. karę Sąd Rejonowy wziął pod uwagę i uwzględnił wszystkie występujące po stronie oskarżonego okoliczności zarówno obciążające jak i łagodzące, nadając im stosowną wagę jak i znaczenie zgodnie z dyrektywami wymiaru kary zawartymi w dyspozycji art. 53 kk, czemu dał pełny wyraz w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Nie wywołuje zastrzeżeń także rozstrzygnięcie o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności na okres próby 3 lat.

Orzeczona kara jest adekwatna do jego stopnia zawinienia i odpowiada stopniowi społecznej szkodliwości czynów, czyniąc zadość wymogom prewencji ogólnej i szczególnej, stanowiąc słuszną społeczną odpłatę za popełnione przestępstwa.

Ustosunkowując się do istoty, zawartego w apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego, zarzutu obrazy art. 415 § 1 zd. 2 kpk (poprzednio art. 415 § 5 zd. 2 kpk), polegającego na braku orzeczenia wobec oskarżonego P. W. obowiązku naprawienia szkody w sytuacji, gdy – zdaniem autora skargi - nie zachodzi tożsamość podmiotowa – przedmiotowa z roszczeniem, o którym orzekł Sąd Okręgowy w Łodzi X Wydział Gospodarczy nakazem zapłaty wydanym w dniu 12 września 2014r. w sprawie o sygn.. akt X GNc 915/14, co wyłącza możliwość zastosowania klauzuli antykumulacyjnej - - należy uznać, iż nie zasługuje on na uwzględnienie.

Wbrew wywodom skarżącego, Sąd I instancji odstępując, pomimo zgłoszenia przez pełnomocnika pokrzywdzonej spółki wniosku, od zawarcia w wyroku rozstrzygnięcia w trybie art. 46 § 1 kk, nie dopuścił się jakiegokolwiek uchybienia, w tym nie naruszył przepisu postępowania tj. art. 415 § 1 kpk i wynikającej z niego tzw. klauzuli antykumulacyjnej.

W tym miejscu należy poczynić kilka uwag natury ogólnej w celu przybliżenia istoty reguły postępowania przewidzianej w art. 415 § 1 zd. 2 kpk (poprzednio art. 415 § 5 zd. 2 kpk) oraz w celu przytoczenia ugruntowanej już wykładni tejże normy prawnej, co tym samym pozwoli na pełne zrozumienie powodów, dla których sąd odwoławczy nie uwzglęnił apelacji pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego.

Zgodnie z przepisem art. 415 § 1 k.p.k. (poprzednio art. 415 § 5 kpk) „w razie skazania oskarżonego lub warunkowego umorzenia postępowania w wypadkach wskazanych w ustawie sąd orzeka nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, obowiązek naprawienia, w całości lub w części, szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, obowiązku naprawienia szkody lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono". Oczywistym przy tym jest, że zakaz wynikający z art. art. 415 § 1 zd. 2 kpk (poprzednio art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k) odnosi się do każdego, określonego w ustawie, przypadku orzekania karnoprawnego obowiązku naprawienia szkody – art. 46-47 kk, art. 72 § 2 kk, art. 212 § 3 kk, art. 216 § 4 kk, art. 290 § 2 kk, a więc również do zobowiązania do naprawienia szkody w trybie art. 46 § 1 k.k. (zob. wyrok SN z dnia 23.11.2010r., IV KK 282/10, LEX nr 667515; wyrok SN z dnia 18 czerwca 2009 r., IV KK 145/09, OSNKW 2009, nr 9, poz. 77; wyrok SN z dnia 23 listopada 2006 r., IV KK 328/06, OSNKW 2007, nr 2 poz. 14; wyrok SN z dnia 3 września 2009 r., V KK 149/09, Biul. PK 2010/2/15). Przepis art. 415 § 1 zd. 2 kpk (poprzednio art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k. w sposób jasny, a zarazem jednoznacznie kategoryczny wyklucza dopuszczalność rozstrzygania w różnych postępowaniach o tej samej szkodzie. Jeżeli zatem roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono, to nie jest możliwe (niejako ponowne) orzekanie o obowiązku naprawienia szkody (także nawiązki na rzecz pokrzywdzonego lub zadośćuczynienia za doznaną krzywdę) i to niezależnie od tego, w jakim unormowaniu upatruje się podstawy rozstrzygania o tym obowiązku i niezależnie od tego, czy zasądzone w postępowaniu cywilnym roszczenie zostało wyegzekwowane (zob. wyrok SN z dnia 22 kwietnia 2009 r., III KK 68/09, R-OSNKW 2009, poz. 952; wyrok SN z dnia 21.10.2010r., III KK 305/10; Biul.PK 2010/6/9-10). Wobec zatem treści art. 415 § 1 zd. 2 k.p.k (poprzednio art. 415 § 5 zd. 2 kpk) sąd nie powinien orzekać o środku przewidzianym w art. 46 § 1 k.k. w sytuacji, gdy zachodzi tożsamość roszczenia, którego dotyczy wniosek o naprawienie szkody z roszczeniem, o którym orzeczono prawomocnym nakazem zapłaty (zob. wyrok SN z dnia 5 listopada 2009 r., III KK 257/09, R-OSNKW 2009, poz. 2218; wyrok SN z dnia 23.11.2010r., IV KK 282/10, LEX nr 667515). Tym samym powyższy przepis przesądza o braku możliwości nałożenia obowiązku naprawienia szkody w sytuacji w nim opisanej, chociażby w świetle przepisów prawa materialnego takie orzeczenie było obligatoryjne (zob. wyrok SN z dnia 5 listopada 2008 r., V KK 150/08, R-OSNKW 2008, poz. 2226; wyrok SN z dnia 23.11.2010r., IV KK 282/10, LEX nr 667515). Chodzi bowiem o wyeliminowanie sytuacji, w której w związku z tą samą szkodą dochodzi do wydania dwóch tytułów egzekucyjnych, a pamiętać należy, że w związku z treścią art. 107 § 1 i 2 k.p.k. orzeczenie nakładające obowiązek naprawienia szkody uważane jest za orzeczenie co do roszczenia majątkowego i podlega egzekucji w trybie przewidzianym w kodeksie postępowania cywilnego (wyrok SN z dnia 23.11.2010r. IV KK 282/10). Celem tej regulacji jest uniknięcie sytuacji, w których orzeknie się obowiązki kompensacyjne na rzecz poszkodowanego wynikające z tego samego zdarzenia faktycznego, lecz oparte na różnych podstawach prawnych czy orzeczone w różnych postępowaniach. Wówczas mogłoby bowiem dojść do nałożenia obowiązków naprawienia szkody w łącznej wysokości przekraczającej rozmiar wyrządzonej szkody, co naruszać będzie funkcję odszkodowania jako kompensacji poniesionego przez poszkodowanego uszczerbku (wyrok SN z dnia 6 sierpnia 2015r., II KK 218/15, P. Rogoziński, Komentarz do art. 415 kpk)

Dla zastosowania przewidzianej w art. 415 § 1 zd. 2 kpk (poprzednio art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k) reguły nie ma przy tym znaczenia, czy roszczenie, o którym wcześniej orzeczono w postępowaniu cywilnym, zostało wyegzekwowane, czy też egzekucja okazała się nieskuteczna, ponieważ określona w tym przepisie klauzula antykumulacyjna wyłączenia takiego nie przewiduje (por. wyrok SN z dnia 2011-11-16, III KK 270/11, LEX nr 1055028).

Należy zaakcentować, że wskazana w art. 415 § 1 zd. 2 kpk (poprzednio art. 415 § 5 zd. 2 kpk) tzw. klauzula antykumulacyjna wymaga dla swego zastosowania zarówno tożsamości przedmiotowej jak i podmiotowej (por. wyrok SN z dnia 3.02.2012r., V KK 9/12, LEX nr 1119576).

W niniejszej sprawie natomiast został spełniony tenże warunek, a mianowicie zachodziła tożsamość roszczenia, zgłoszonego na podstawie art. 46 § 1 kk wobec oskarżonego P. W., a o którym sąd I instancji nie rozstrzygnął, z roszczeniem, o którym orzekł Sąd Okręgowy w Łodzi nakazem zapłaty wydanym w dniu 12 września 2014r. w sprawie o sygn.. akt X GNc 915/14, nakazując aby pozwana (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w U. zapłaciła na rzecz powoda kwotę 193.145,92 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 23 lipca 2014r. do dnia zapłaty oraz kwotę 2.414,50 zł. tytułem zwrotu kosztów postępowania. Prawomocne zasądzenie w całości na rzecz pokrzywdzonej spółki kwoty wyłudzonego mienia wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w U., w której na podstawie umowy oskarżony P. W. faktycznie wykonywał i zajmował się wszystkimi sprawami spółki, uzasadnia przyjęcie, że zaistniał stan rzeczy osądzonej w stosunku do P. W.. Wystąpiła zatem wymagana przepisem art. 415 § 1 zd. 2 kpk (poprzednio art. 415 § 5 zd. 2 kpk) przesłanka zastosowania powyższego zakazu kumulowania dwóch tytułów prawnych, w postaci tożsamości roszczeń.

Autor skargi lasując pogląd, że w niniejszej sprawie nie wystąpiła tożsamość podmiotowa roszczenia stanowiąca warunek konieczny zastosowania art. 415 § 1 zd. 2 kpk, gdyż oskarżony w czasie podjęcia przestępnego działania na szkodę ZM (...) spółki zoo nie był członkiem zarządu ani nie pełnił żadnej funkcji w organach (...) spółki zoo (w stanach faktycznych w sprawach rozstrzyganych przez SN, na które powołał się sąd meriti, oskarżeni w chwili czynu byli członkami zarządu) – nie wziął dostatecznie pod uwagę kompleksowego charakteru odpowiedzialności cywilnoprawnej oskarżonego z racji pełnionej od czerwca 2015r.funkcji członka jednoosobowego zarządu tejże spółki prawa handlowego.

W tym miejscu należy przypomnieć, że zgodnie z art. 299 § 1 k.s.h., jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Co nader istotne, członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiada nie tylko za te zobowiązania spółki, które powstały w okresie pełnienia przez niego funkcji, ale także za te zobowiązania, które powstały nawet wcześniej, byleby istniały one jeszcze w czasie pełnienia wskazanej funkcji. W art. 299 k.s.h. nie zawarto żadnego ograniczenia zakresu zobowiązań spółki, za które może odpowiadać członek jej zarządu. Problematyką ponoszenia odpowiedzialności członków zarządu spółki, gdy skład osobowy tego zarządu ulegał zmianie, zajmował się Sąd Najwyższy, wskazując m.in. w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 września 2003 r., V CK 198/02 ("Wokanda" 2004, nr 6, s. 7), że odpowiedzialność na zasadach określonych w art. 298 k.h. (obecnie art. 299 k.s.h.) ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Odwołując się do wcześniejszych orzeczeń Sądu Najwyższego podkreślono tam, że wystarcza samo istnienie zobowiązania - jego wymagalność nie jest konieczna. Stanowiska przeciwnego nie można uzasadnić uregulowaniami zawartymi w Ordynacji podatkowej. Zawarte w art. 116 § 2 Ordynacji uregulowanie ograniczające odpowiedzialność członków zarządu spółki za zaległości podatkowe do zaległości z tytułu zobowiązań, które powstały w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, nie może być odnoszone do odpowiedzialności za cywilnoprawne zobowiązania spółki, zwłaszcza gdy istnieje wyraźny przepis zawarty w kodeksie spółek handlowych (także wyrok SN z dnia 2 lutego 2007r. IV CSK 370/06, wyrok SN z dnia 17.6.2011r., II CSK 571/10).

Reasumując, członek zarządu spółki z o.o. nie ponosi odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. jedynie za zobowiązania spółki, które nie istniały w czasie sprawowania przez niego mandatu, bo powstały dopiero później (wyrok SN z dnia 9 lutego 2011 r., V CSK 188/10, niepubl.). Przesłankami odpowiedzialności przewidzianej w art. 299 § 1 k.s.h. są więc istnienie określonego zobowiązania spółki z o.o. (powstałego także jeszcze przed objęciem mandatu członka zarządu) w czasie, w którym dana osoba była członkiem zarządu spółki (a więc niepowstałego później), oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce czy to w czasie pozostawania przez tę osobę członkiem zarządu, czy to już po jej odwołaniu z zarządu (tak również judykatura pod rządem art. 298 k.h. v. wyrok SN z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN 933/00, niepubl.). Dla przyjęcia odpowiedzialności na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. istotne jest więc by zobowiązanie spółki istniało (w tym powstało także wcześniej przed objęciem funkcji) już w okresie, w którym osoba mająca ponosić odpowiedzialność pełniła funkcję członka zarządu (wyrok SN z dnia 2 lutego 2007 r., IV CSK 370/06, niepubl.; wyrok SN z dnia 11 lutego 2010 r., I CSK 269/09, niepubl.; uchwała SN z dnia 28 lutego 2008 r., III CZP 143/07, OSNC 2009/3/38). Jeśli więc nawet skład zarządu spółki z o.o. zmieniał się, to odpowiedzialność na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna (wyrok SN z dnia 25 września 2003 r., V CSK 198/02, niepubl., wyrok SN z dnia 17.6.2011, II CSK 571/10).

Podkreślić należy, że nie jest to odpowiedzialność solidarna członków zarządu i spółki. Odpowiedzialność członków zarządu za zobowiązania spółki ma bowiem charakter posiłkowy, gdyż chodzi w grę dopiero wówczas, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Na etapie postępowania egzekucyjnego istnieje zatem powiązanie roszczenia względem spółki z odpowiedzialnością członków zarządu za zobowiązanie spółki, gdyż wierzyciel może wyegzekwować to roszczenie z majątku członków zarządu spółki.

W konsekwencji w rozpoznawanej sprawie, zachodzi łączność podmiotowa roszczenia o naprawienie szkody dochodzonego w trybie art. 46 § 1 k.k. z roszczeniem, o którym już prawomocnie orzeczono w postępowaniu cywilnym, gdyż oskarżony jako obecny prezes zarządu spółki (od czerwca 2015r.), jest subsydiarnie odpowiedzialny za zobowiązanie spółki wynikające z tego samego roszczenia. Skoro oskarżony od czerwca 2015r. jest prezesem zarządu jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, nie ulega wątpliwości, że tytuł wykonawczy uzyskany przez pokrzywdzony podmiot w postępowaniu nakazowym daje podstawę do egzekwowania zasadzonego roszczenia także z osobistego majątku oskarżonego (wyrok SN z dnia 24.2.2014r. III K 429/13; wyrok SN z dnia 25.9.2014r. III KK 255/14).

Wbrew wywodom apelującego, zachodzi także tożsamość przedmiotowa obu roszczeń, albowiem ich podstawę faktyczną stanowi jedna i ta sama kwota nieuiszczonej należności za produkty mięsne dostarczone przez pokrzywdzoną spółkę. Jak już wyżej zasygnalizowano źródłem każdego z tych roszczeń była umowa sprzedaży produktów mięsnych, zawarta z pokrzywdzoną spółką przez (...) spółkę zoo w U., działającą przez oskarżonego P. W. zajmującego się jej wszystkimi sprawami na podstawie umowy, ta sama kwota i pozostałe składniki roszczenia (odsetki i koszty postępowania) oraz fakt niewywiązania się z zapłaty za dostarczone, w myśl umów i wystawionych faktur, produkty mięsne. Właśnie te dokumenty znalazły się w podstawie dowodowej wyroku skazującego P. W. (apelujący nie zaskarżył wyroku co do winy). Nie ulega zatem wątpliwości, że roszczenie, o którym rozstrzygnięto w innym postępowaniu wynikało z popełnienia przypisanego oskarżonemu przestępstwa, a oceny tej nie zmienia wskazana w sprawie cywilnej podstawa powództwa. Jak ustalono w poddanym kontroli postępowaniu karnym, to oskarżony zajmujący się wszystkim sprawami spółki (na podstawie łączącej go ze spółką umowy) wyłudził produkty mięsne za pomocą wprowadzenia w błąd pokrzywdzony podmiot.

Nie ma zatem żadnego znaczenia fakt, że w postępowaniu w sprawie cywilnej o sygn. akt X GNc 915/14 zasadzenie roszczenia nastąpiło nie od P. W. bezpośrednio ale od (...) spółki zoo w U.. Jak już wyżej zaznaczono przy zachowaniu tożsamości przedmiotowej roszczenia jako wynikającego z przestępstwa (to samo zdarzenie faktycznych, ten sam towar, te same faktury, te same odsetki i koszty postępowania), warunek łączności podmiotowej zobowiązania do spełnienia świadczenia spełniony jest także w sytuacji, gdy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym wydano w stosunku do spółki, za której zobowiązania – na podstawie art. 299 ksh – odpowiadają solidarnie członkowie zarządu, jeżeli przeciwko spółce przeciwko spółce okazała się bezskuteczna.

Zaakcentować jeszcze należy, że wykładnia funkcjonalna art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k. (obecnie art. 415 § 1 zd. 2 k.p.k.) wskazuje, że ratio legis tego przepisu sprowadza się do zapobieżenia funkcjonowaniu w obrocie prawnym tytułów egzekucyjnych wynikających z dochodzenia tego samego roszczenia w postępowaniu karnym i innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę. W tym kontekście nie jest zatem celowe nakładanie obowiązku naprawienia szkody na podstawie art. 46 § 1 k.k. wobec możliwości wyegzekwowania zasądzonego roszczenia z majątku oskarżonego w oparciu o podstawę z art. 299 § 1 k.s.h. (por. wyrok SN z dnia 26 lutego 2014 r., III KK 429/13, Lex nr 1446451). Nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym przez Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie o sygn. akt X GNc, w stosunku do Spółki z o.o. (...), stanowi warunek konieczny do uzyskania tytułu egzekucyjnego w odniesieniu do oskarżonego P. W. na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. i jego skierowania do majątku osobistego oskarżonego z racji pełnienia przez niego funkcji w zarządzie tej Spółki. Taka możliwość wystąpi, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, zaś po stronie oskarżonego, jako członka zarządu spółki nie wystąpią przesłanki określone w art. 299 § 2 k.s.h. uwalniające go od odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Nie ulega wątpliwości, że przepis art. 299 k.s.h. znajduje zastosowanie w odniesieniu do podmiotów kierujących spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością, ich solidarna odpowiedzialność za zobowiązania spółki ma charakter odszkodowawczy, a jej granice wyznacza zakres zobowiązania spółki (zob. uchwała SN z dnia 7 listopada 2008 r., III CZP 72/08, OSNC 2009/2/20, wyrok SN z dnia 12 kwietnia 2012 r., II CSK 390/11, LEX nr 1211143). Ponownie należy zauważyć, że odpowiedzialność odszkodowawcza członków zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 k.s.h. ma charakter subsydiarny oraz ograniczony do części roszczenia, którego nie zdołano wyegzekwować od zobowiązanej spółki oraz oparta jest wyłącznie na przesłankach wskazanych w tym przepisie. Zatem, wydany na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. tytuł egzekucyjny – wbrew stanowisku apelującego - nie będzie dublował roszczenia zasądzonego w tej sprawie nakazem zapłaty, który został oparty na innej podstawie faktycznej i prawnej.

Wobec nie stwierdzenia przez sąd odwoławczy zarzucanego uchybienia naruszenia przepisu postępowania, tj. art. 415 § 1 zd. 2 kpk (poprzednio art. 415 § 5 zd. 2 kpk), z oczywistych powodów sąd meriti nie dopuścił się także obrazy, powiązanej z nim, normy prawa materialnego, tj. art. 46 § 1 kk poprzez zaniechanie jego zastosowania. Prawidłowo zastosowana przez Sąd Rejonowy klauzula antykumulacyjna określona w art. 415 § 1 zd. 2 kpk wyklucza dopuszczalność rozstrzygnięcia w postępowaniu karnym m.in. na podstawie art. 46 §1 kk o szkodzie w sytuacji gdy o roszczeniu wynikającym z popełnienia przestępstwa prawomocnie orzeczono w innym postępowaniu. Niemniej należy przyznać rację apelującemu, iż co do zasady, gdyby zaistniały wszystkie przesłanki do orzeczenia środka kompensacyjnego określonego w art. 46 § 1 kk i miałyby zastosowanie ten przepis w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2015r (w przedmiotowej sprawie warunki te nie ziściły się wskutek działania klauzuli antykumulacyjnej), to wówczas sąd, na wniosek pokrzywdzonego zobligowany byłby orzec obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, stosując przepisy prawa cywilnego. Nowelizacja kodeksu karnego z 20.2.2015r. spowodowała, że zmienił się charakter obowiązku naprawienia szkody. Wyłączenie reżimu dyrektyw wymiaru kary w orzekaniu odszkodowawczym lub zadośćuczynieniu (art. 56 kk w brzmieniu po nowelizacji), sprawiło, że środek ten utracił swój charakter prawnokarny. Głównym celem nowelizacji kodeksu karnego w tym zakresie było jednoznaczne przesadzenie o cywilnoprawnym charakterze instytucji przewidzianej w art. 46 kk, a zatem o prymacie funkcji kompensacyjnej nad represyjną. Zawarte w art. 46 § 1kk odesłanie do przepisów prawa cywilnego jest odesłaniem wprost, a nie odpowiednim, co oznacza, że przepisy te należy stosować w całości. Jedynym wyjątkiem jest zakaz stosowania przepisów prawa cywilnego dotyczących możliwości zasadzenia renty. Wysokość szkody, której obowiązek naprawienia sąd orzeka jako środek kompensacyjny, powinna być ustalona nie tylko z uwzględnieniem szkody rzeczywistej wyrządzonej przestępstwem (pojęcie to jednak ograniczone jest tylko do skutków naruszenia dobra prawnego ujętego w znamionach danego typu czynu zabronionego), ale i utraconych korzyści, przy czym o ile gdy zostały one objęte znamionami przypisanego sprawcy czynu. Po nowelizacji należy zaakceptować możliwości zasadzenia przez sąd karny odsetek ustawowych za opóźnienie w ramach art. 46 § 1 kk. Zgodnie z art. 481 kc, odsetki należą się za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia, choćby wierzyciel nie poniósł żadnej szkody i choćby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Odsetki stanowią należność uboczną względem świadczenia głównego i wynikają z opóźnienia w jego spełnieniu. Niecelowe byłoby oddzielenie ich od wierzytelności głównej i odsyłanie w tym zakresie żądającego na drogę odrębnego procesu.

Reasumując, w poddanej kontroli odwoławczej sprawie, Sąd Rejonowy prawidłowo nie uwzględnił wniosku pełnomocnika oskarżyciela posiłkowego złożonego w trybie art. 46 § 1kk i nie orzekł w stosunku do oskarżonego P. W. obowiązku naprawienia szkody .

Sąd Okręgowy nie stwierdzając zatem w zaskarżonym orzeczeniu zarzucanych mu uchybień, na mocy art. 437 § 1 kpk utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, jako w pełni słuszny i trafny.

O kosztach procesu za postępowanie odwoławcze rozstrzygnięto zgodnie z treścią art. 636 § 1 kpk i art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 23 czerwca 1973r. o opłatach w sprawach karnych, obciążając nimi oskarżyciela posiłkowego Zakłady (...) spółkę zoo w S., któremu wymierzono opłatę w kwocie 60 zł. Zgodnie z treścią przywołanego art. 636 § 1 kpk w sprawach z oskarżenia publicznego, w razie nieuwzględnienia środka odwoławczego, wniesionego wyłącznie m.in. przez oskarżyciela posiłkowego, koszty procesu, do których w myśl art. 616 § pkt 2 kpk należą także uzasadnione wydatki stron z tytułu ustanowienia w sprawie jednego pełnomocnika, za postępowanie odwoławcze ponosi na zasadach ogólnych ten, kto wniósł środek odwoławczy. Z powyższych względów sąd odwoławczy obciążył oskarżyciela posiłkowego kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze i w konsekwencji nie zawarł w wyroku rozstrzygnięcia o zgłoszonym w apelacji żądaniu „…zasądzenia od oskarżonego na rzecz oskarżyciela posiłkowego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed sądem drugiej instancji według norm przepisanych”.