Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 kwietnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Tomasz Korzeń

Protokolant st. sekr. sądowy Anna Kopala

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2017 roku

sprawy z odwołania J. M.

od decyzji z dnia 9 grudnia 2016 roku

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o przyznanie emerytury

I.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 9 grudnia 2016 roku znak: (...) w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu J. M. prawo do emerytury od 23 grudnia 2016 roku.

II.  zasądza od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 180,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Tomasz Korzeń

VI U 48/17 UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 9 grudnia 2016 roku, znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił J. M. prawa do emerytury.

Ubezpieczony J. M. złożył odwołanie od tej decyzji. Wniósł o zmianę decyzji i przyznanie prawa do żądanego świadczenia oraz zasądzenie zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Podał, iż posiada staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący ponad 15 lat, a zatem przysługuje mu prawo do żądanego świadczenia. Pracował bowiem jako kierowca ciągnika, a zatem zgodnie z wykazem A, dział VIII poz. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania. Podniósł, że skarżący nie posiada 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych zawierają bowiem braki formalne w zakresie podstawy prawnej. Nadto, dokument za okres zatrudnienia w SKR w K. wystawił przechowawca akt, który nie ma uprawnień do wystawiania takich dokumentów.

Sąd ustalił, co następuje:

Ubezpieczony J. M. urodził się (...). Na końca 1998 r. posiada łączny staż ubezpieczeniowy wynoszący 25 lat. W dniu 2.12.2016 roku wystąpił z wnioskiem o ustalenie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 9.12.2016 roku ZUS odmówił mu prawa do tego świadczenia. Ostatecznie decyzją z dnia 8.03.2017 roku ZUS ustalił, że skarżący udowodnił okres pracy w warunkach szczególnych wynoszący 3 lata, 8 miesięcy i 22 dni. bezsporne

W następujących okresach ubezpieczony J. M. pracował w warunkach szczególnych:

1/ od 16.02.1976 roku do 30.09.1981 roku (5 lat, 7 miesięcy i 14 dni) – jako kierowca ciągnika w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K.; przy czym w okresie od 25.02.1977 roku do 15.12.1978 roku odbył zasadniczą służbę wojskową;

2/ od dnia 1.10.1981 roku do 31.12.1983 roku (2 lata i 3 miesiące) – jako kierowca ciągnika w Międzykółkowej Bazie Maszynowej w G.;

3/ 17.10.1985 roku do 18.03.1992 roku (6 lat, 5 miesięcy i 2 dni) – jako kierowca ciągnika w (...) Przedsiębiorstwie (...) w S.;

4/ od 19.03.1992 roku do 28.02.1994 roku (1 rok, 11 miesięcy i 13 dni) – jako kierowca ciągnika w (...) Przedsiębiorstwie Produkcyjno – Usługowym spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w L..

W dniu15.12.1978 roku ubezpieczony został przeniesiony do rezerwy po odbyciu zasadniczej służby wojskowej. W dniu 2.01.1979 roku, tj. przed upływem 30 dni od zakończenia służby wojskowej, zgłosił gotowość powrotu do pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. gdzie tego samego dnia powierzono mu stanowisko kierowcy ciągnika.

W okresie od dnia 1.03.1984 roku do dnia 16.10.1985 roku J. M. świadczył pracę jako członek Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w S.. Przez okres 16 lat, 2 miesięcy i 29 dni skarżący pracował w warunkach szczególnych jako kierowca ciągnika. Jeździł ciągnikami 60, 55, 85, 330, 4011, 355, 380 i 360. Pracował w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie korzystał z urlopów bezpłatnych. / dowód: dokumenty w aktach organu rentowego tom I: książeczka wojskowa k. 15, zaświadczenie k. 16, świadectwo k. 17, decyzje k. 37 i 40

świadectwa k. 10-11, 13-17, 54, umowa k. 12, legitymacja ubezpieczeniowa k. 18-29, angaże k. 55-57v

dokumenty w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. k. 77

dokumenty w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w Międzykółkowej Bazie Maszynowej w G. k. 81

zeznania ubezpieczonego J. M. k. 100-100v

zeznania świadka A. G. k. 100v

zeznania świadka R. W. k. 100v

zeznania świadka M. N. k. 100v

zeznania świadka J. K. k. 100v

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przedmiot rozpoznania sprawy sądowej wyznaczony jest treścią konkretnej decyzji organu rentowego, od której wniesiono odwołanie (art. 477 ⁹ K.p.c. i art. 477 ¹⁴ K.p.c.) i tylko w tym zakresie podlega ona kontroli sądu zarówno pod względem jej formalnej poprawności, jak i merytorycznej zasadności. Sąd ubezpieczeń społecznych nie może wykroczyć poza przedmiot postępowania wyznaczony w pierwszym rzędzie przez przedmiot zaskarżonej decyzji, a następnie poza zakres odwołania od niej.

W sprawie ustalić należało, czy ubezpieczony J. M. posiada wymagany staż pracy w warunkach szczególnych wynoszący co najmniej 15 lat.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.2016.887; dalej jako ustawa) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat – dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W art. 32 ustawy określono zasady ustalania prawa do emerytury dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Zgodnie z tym artykułem, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Warunki wymagane do uzyskania prawa do emerytury wcześniejszej z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymienione są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.; dalej jako rozporządzenie). Rodzaje prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie może uprawniać do emerytury wcześniejszej, wymienione są w wykazach A i B stanowiących załączniki do rozporządzenia.

Emerytura wcześniejsza przysługuje na zasadach określonych w § 3 i 4 rozporządzenia, jeżeli kobieta udowodni co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych, a mężczyzna 25 lat tych okresów, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wykonywanej w ramach stosunku pracy, przy czym wymagane jest osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia przy ustalaniu okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze uwzględnia się jedynie te okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Z treści przytoczonych przepisów wynika zatem, że pracą w szczególnych warunkach jest praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2012 roku, III UK 92/11).

Obniżanie wieku emerytalnego niektórym grupom zawodowym uzasadnia się narażeniem tych osób na szybsze niż przeciętne zrealizowanie się emerytalnego ryzyka z powodu występowania w ich zawodach czynników negatywnych (najczęściej szkodliwych dla zdrowia lub obniżających sprawności psychofizyczne), które doprowadzają do wcześniejszej, niż powszechnie, utraty sił do wykonywania dotychczasowej pracy. Brzmienie przepisu art. 32 ustawy, a także § 8 rozporządzenia nie pozostawia wątpliwości, iż z prawa do emerytury w wieku niższym mogą skorzystać wyłącznie pracownicy. R. P. wykonując czynności drwala w ramach prowadzonej działalności gospodarczej pracownikiem nie był. W uzasadnieniu Sądu Najwyższego z 27 listopada 2003 roku (III UZP 10/03, Legalis, 59876) Sąd ten wskazał, iż zachowało swoją moc rozporządzenie z 1983 roku wydane z upoważnienia i w ramach delegacji ustawowej, zawartej w art. 55 nieobowiązującej już ustawy z dnia 14.12.1982 roku o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, gdzie w art. 5 zdefiniowano pracownika jako osobę pozostającą w stosunku pracy w myśl Kodeksu pracy, a zatrudnienie jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. W tym kontekście należy odczytywać postanowienia rozporządzenia z 1983 roku. Okoliczność, iż przepisy te zostały uchylone nie może oznaczać, że w obecnym stanie prawnym pojęcie pracownika, niezdefiniowane w ustawie o emeryturach i rentach, mogą być interpretowane w oderwaniu od przepisów Kodeksu pracy. Sąd Najwyższy stwierdził, iż pojęcia pracownik, stosunek pracy czy zatrudnienie nie mogą być interpretowane na użytek prawa ubezpieczeń społecznych inaczej niż interpretuje je Kodeks pracy. Pogląd ten umacnia treść art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2016.963 j.t., zwana dalej ustawą systemową). Przepis art. 6 ust. 1 pkt 1 stanowi, że obowiązkowemu ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: pracownikami (...) zaś za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy (art. 8 ust. 1). Sformułowania te oznaczają odpowiednio pracownika i stosunek pracy według wskazań Kodeksu pracy. Nadto podkreślić należy, iż z samego tytułu rozporządzenia z 1983 roku - (...) pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - wynika, że jego regulacja dotyczy takich właśnie pracowników, a więc pozostających w zatrudnieniu w ramach stosunku pracy.

Postępowanie przed organem rentowym sprowadza się do analizy dokumentacji zgromadzonej w aktach, jednakże ograniczenia dowodowe nie dotyczą postępowania sądowego. W postępowaniu sądowym dopuszczalne jest ustalenie charakteru pracy i jej okresów także w oparciu o inne dowody (zob. uchwała SN z 21.09.1984 r., sygn. akt III UZP 48/84 niepublikowany).W uchwale z dnia 10.03.1984 r. w sprawie III UZP 6/84 Sąd Najwyższy stwierdził, że okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przewidziane rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) mogą być ustalane w postępowaniu odwoławczym także innymi środkami dowodowymi, niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy (por. wyrok SN z 4.08.1999 r., II UKN 619/98, OSNP 2000/11/439). Dlatego też obowiązkiem Sądu było dopuszczenie wszelkich dostępnych dowodów i weryfikacja ich w ramach swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 K.p.c.).

Na okoliczność pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych w spornym okresie, sąd dopuścił dowód z dokumentów w aktach organu rentowego, dokumentów w aktach niniejszej sprawy, a także dowód z zeznań świadków: A. G., R. W., M. N. i J. K., oraz dowód z zeznań ubezpieczonego. Dokumenty zawarte w aktach osobowych ubezpieczonego pochodzące z okresu jego zatrudnienia wskazują, że skarżący w okresach: od 16.02.1976 roku do 30.09.1981 roku; od 1.10.1981 roku do 31.12.1983 roku; od 17.10.1985 roku do 18.03.1992 roku; od 19.03.1992 roku do 28.02.1994 roku tj. łącznie przez 16 lat, 2 miesięcy i 29 dni, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w warunkach szczególnych jako kierowca ciągnika. Świadkowie zeznający w sprawie potwierdzili tę okoliczność. Świadkowie A. G. i R. W. pracowali z ubezpieczonym w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. oraz w Międzykółkowej Bazie Maszyn w G.. Zgodnie zeznali oni, iż J. M. przez cały okres zatrudnienia pracował wyłącznie jako kierowca ciągnika, nie miał dłuższych przerw w pracy. Sąd dał wiarę zeznaniom tych świadków, nie znajdując żadnych podstaw by kwestionować ich szczerość i zgodność z rzeczywistym stanem rzeczy. Świadkowie ci są osobami obcymi dla odwołującego. Nie ujawniły się żadne okoliczności, które podważałyby ich wiarygodność. Świadkowie nie mają żadnego interesu w składaniu fałszywych zeznań. Ich zeznania wzajemnie się uzupełniają tworząc logiczna całość. Świadkowie pracowali ze skarżącym w tym samym zakładzie pracy, a zatem posiadają wiedzę w przedmiocie charakteru jego zatrudnienia i wykonywanych przez niego czynności w spornym okresie zatrudnienia.

Organ rentowy uznał okres zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. do okresu pracy w warunkach szczególnych, z wyłączeniem okresu od 9.02.1977 roku do 24.02.1977 roku. Nie był jednak w stanie wskazać przyczyn takiej decyzji. Nadto, pozwany nie uwzględnił ubezpieczonemu okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej (od 25.02.1977 roku do 15.12.1978 roku) podnosząc, iż w terminie 14 dni od zakończenia służby wojskowej ubezpieczony nie zgłosił gotowości powrotu do pracy (zrobił to dopiero 2.01.1979 roku). Ostatecznie zatem organ rentowy nie uznał ubezpieczonym okresu od 9.02.1977 roku do 1.01.1979 roku do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Z takim stanowiskiem pozwanego nie sposób się zgodzić. Otóż, w okresie od 1.01.1975 roku do 5.08.1979 roku obowiązywały przepisy ustawy z dnia 21.11.1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44 poz. 220, ze zm.). Art. 108 ust. 1-4 tej ustawy miał następujące brzmienie: 1. Czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. 2. Rada Ministrów po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych ustali w drodze rozporządzenia, w jakim zakresie czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia również pracownikom, którzy przed powołaniem do tej służby nie byli zatrudnieni albo którzy po jej odbyciu podjęli zatrudnienie w innym zakładzie pracy. 3. Warunkiem wliczenia służby wojskowej do okresu zatrudnienia jest zachowanie terminów, o których mowa w art. 106 ust. 1 lub w art. 107 ust. 1. 4. Rada Ministrów po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych określa w drodze rozporządzenia szczegółowe zasady wliczania czasu odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia.” Art. 106 ust. 1 cytowanej ustawy stanowił, że zakład pracy, który zatrudniał pracownika w dniu powołania do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej, jest obowiązany zatrudnić go na poprzednio zajmowanym stanowisku lub na stanowisku równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby pracownik zgłosił swój powrót do zakładu pracy w celu podjęcia zatrudnienia. Niezachowanie tego terminu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że niezachowanie terminu nastąpiło z przyczyn niezależnych od pracownika. Zgodnie z § 2 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22.11.1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz.U. Nr 44, poz.318 ze zm.; wydanego na podstawie upoważnienia ustawowego - art.108 ust.4 ustawy o powszechnym obowiązku obrony) zakład pracy, który zatrudniał żołnierza w dniu powołania do służby wojskowej, jest obowiązany niezwłocznie zatrudnić go na stanowisku poprzednio zajmowanym lub równorzędnym pod względem rodzaju pracy oraz zaszeregowania osobistego, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia z tej służby żołnierz zgłosi powrót do zakładu pracy. Zgodnie natomiast z § 5 ust.1 rozporządzenia żołnierzowi, który podjął zatrudnienie stosownie do zasad określonych w § 2-4, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

Sąd, mając na względzie treść wyżej cytowanych przepisów, uznał, iż okres odbywania zasadniczej służby wojskowej przez skarżącego powinien zostać wliczony ubezpieczonemu do stażu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony zgłosił bowiem gotowość powrotu do pracy przed upływem 30 dniowego terminu i powrócił na poprzednio zajmowane stanowisko pracy w warunkach szczególnych tj. kierowcy ciągnika.

Dla uzasadnienia powyższego stanowisku przywołać należy argumentację Sądu Najwyższego zawartą w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 16 października 2013 roku, w sprawie sygn. II UZP 6/13, stanowiącej, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21.11.1967 roku o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Ludowej zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Lex nr 1385939). Sąd Najwyższy w rozważaniach powołał się na utrwalony w judykaturze pogląd, że do oceny określonego stanu faktycznego, w tym zrealizowanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wywołującego określony skutek prawny, należy stosować przepisy obowiązujące w czasie realizacji tego stanu faktycznego (por. wyrok z dnia 20 marca 2013 r., I UK 544/12). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w swoich rozważaniach, z językowej wykładni przepisu art.108 ustawy z 21.11.1967 roku i wydanego na jej podstawie (art. 108 ust. 4) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 roku w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy żołnierzowi zatrudnionemu przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (I kategorii zatrudnienia – w omawianym wypadku), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem przed powołaniem do służby wojskowej oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Powyższe oznacza, że okolicznościach niniejszej sprawy okres odbywania zasadniczej służby wojskowej przez J. M. jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Tak należy również uznać, gdy się dodatkowo uwzględni wartości konstytucyjne w ślad za rozważaniami Sądu Najwyższego zawartymi w wyroku z dnia 6 kwietnia 2006 roku, III UK 5/06, w którym trafnie wskazano, na wynikający z art. 85 ust. 1 Konstytucji RP, obowiązek obywatela polskiego obrony ojczyzny, stwierdzając nadto, że z art. 2 i 32 ust. 1 i 2 Konstytucji wynika zakaz ustanawiania takich regulacji ustawowych lub dokonywania takiej wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które dopuszczałyby jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny. Innymi słowy, jeżeli zostały spełnione przez pracownika wskazane wyżej warunki powrotu do poprzedniego zatrudnienia, zostaje zachowana tzw. ciągłość pracy, a okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby.

Stanowisko pozwanego w zakresie niezaliczenia ubezpieczonemu okresu od 9.02.1977 roku do 24.02.1977 roku jest zupełnie niezrozumiałe. Nie znajduje uzasadnienia dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy. Pełnomocnik pozwanego na rozprawie w dniu 5.04.2017 roku nie był w stanie logicznie uzasadnić powodów, dla których odliczył skarżącemu ten okres zatrudnienia (k. 100).

Wobec powyższego należało uznać, iż cały okres zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w K. jako kierowca ciągnika, należy wliczyć J. M. do stażu pracy w warunkach szczególnych (5 lat, 7 miesięcy i 14 dni).

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że ubezpieczony przez ponad 15 lat świadczył pracę w warunkach szczególnych jako kierowca ciągnika. Prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach przysługuje wówczas, gdy ubiegający się o prawo do emerytury wykonywał prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Decydujące znaczenie ma zatem rodzaj i wymiar wykonywanej pracy, a nie przedłożenie dokumentów określających stanowisko pracy, ponieważ o zaliczeniu danego rodzaju pracy do wykonywanej w szczególnych warunkach decyduje nie nazwa zajmowanego stanowiska, ale charakter wykonywanych czynności. Tymczasem zarówno z zeznań świadków, ubezpieczonego jak i dokumentów złożonych do akt sprawy wynika, iż ubezpieczony w okresach od: 16.02.1976 roku do 30.09.1081 roku; od 1.10.1981 roku do 31.12.1983 roku; od 17.10.1985 roku do 18.03.1992 roku; od 19.03.1992 roku do 28.02.1994 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Były to prace kierowcy ciągnika, a zatem prace wymienione w wykazie A, dział VIII, poz. 3 rozporządzenia z dnia 1983 roku.

Pozwany zarzucił, iż złożone przez ubezpieczonego świadectwa pracy zawierają braki formalne w zakresie podstawy prawnej, co miałoby je dyskwalifikować w postępowaniu dowodowym. Wskazać należy, iż świadectwo pracy w warunkach nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 K.p.c., lecz dokumentem prywatnym, który podlega swobodnej ocenie sądu. Dokumentacją prywatną są również akt osobowe. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 2004 roku (IV CK 474/2003, LexPolonica nr 372462), zaaprobowanym w niniejszej sprawie, stwierdził, że dowód z dokumentu prywatnego jest samodzielnym środkiem dowodowym, którego moc Sąd ocenia według ogólnych zasad określonych w art. 233 § 1 K.p.c. Zaś świadectwo pracy w warunkach szczególnych jest dokumentem, który stanowi dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Tym samym treść: świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach podlega weryfikacji zarówno w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym, jak i w toku postępowania sądowego przed sądami ubezpieczeń społecznych (wyrok SA w Gdańsku z dnia 15 marca 2013r., III AUa 1338/12, LEX nr 1298880). Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w takich świadectwie. Posiadanie świadectwa pracy w warunkach szczególnych nie wiąże organu rentowego ani Sądu i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy. Skoro jednak z zeznań świadków, ubezpieczonego i pozostałych dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy wynika, iż w spornych okresach od: 16.02.1976 roku do 30.09.1081 roku; od 1.10.1981 roku do 31.12.1983 roku; od 17.10.1985 roku do 18.03.1992 roku; od 19.03.1992 roku do 28.02.1994 roku ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych, to Sąd dał wiarę świadectwom pracy w warunkach szczególnych, jako dowodowi znajdującemu potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym.

Sąd nie uznał ubezpieczonemu okresu wykonywania przez niego pracy na rzecz Kombinatu Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w S. jako pracy w warunkach szczególnych, albowiem dokumenty znajdujące się w aktach sprawy wskazują jednoznacznie na członkowski, a nie pracowniczy charakter zatrudnienia ubezpieczonego w tej spółdzielni. Ubezpieczony w ramach zatrudnienia w (...) posiadał status członka spółdzielni, a zatem nagradzany był według zasad obowiązujących członków spółdzielni, a zatem na podstawie przepracowanych dniówek obrachunkowych. Sąd podziela przyjęty w orzecznictwie pogląd, iż wykładnia logiczno – językowa oraz systemowa i celowościowa przepisu art. 32 ustawy nie może być inaczej rozumiana jak tylko w ten sposób, że prawo do emerytury w wieku niższym niż ogony wiek emerytalny przysługuje jedynie zatrudnionym w szczególnych warunkach pracownikom, przy czym nie jest to niezgodne z art. 32 Konstytucji (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 9 stycznia 2008 r. III UK 92/07 Lex nr 448929, z dnia 25 stycznia 2005 r. I UK 142/04, OSNP 2005, nr 17, poz. 272). Zróżnicowanie prawa do emerytury w wieku niższym niż ogólny (podstawowy, typowy) wiek emerytalny podmiotów w zależności od tego, czy praca jest (była) wykonywana w ramach stosunku pracy, czy też na podstawie innych stosunków prawnych w obszarze prawa pracy ma charakter elementarny i wiąże się ze szczególnymi cechami stosunku pracy, które jakościowo odróżniają go od innych stosunków prawnych, w tym także i takich, w ramach których świadczona jest praca. Zanegowanie zasadniczej odrębności stosunków pracy wśród różnych stosunków prawnych, w ramach których wykonywana jest praca, w istocie prowadziłoby do przekreślenia odrębności prawa pracy jako osobnej gałęzi prawa. Trzeba więc przyjąć, że stosunek pracy i praca świadczona w jego ramach uzasadniają szczególne uregulowanie sytuacji osób (pracowników), które ją świadczą i ograniczenia prawa do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na wykonywanie zatrudnienia tylko w tym charakterze – pracownika. Status pracownika (stosunek pracy) stanowi cechę relewantną, która daje podstawę wyodrębnienia określonej grupy osób (właśnie pracowników) i usprawiedliwia inne ich traktowanie w regulacjach prawa pracy aniżeli osób, które statusu takiego nie mają, choć mogą również wykonywać pracę w ramach określonego stosunku prawnego (zatrudnienia), przy czym nie jest to niezgodne z zasadą równości usankcjonowaną na gruncie art. 32 Konstytucji. Ubezpieczony twierdził wprawdzie, iż wykonywał pracę w warunkach szczególnych jako pracownik a nie członek spółdzielni. Dokumenty zgromadzone w aktach sprawy przeczą jednak tej okoliczności. Z dokumentu pochodzącego z okresu jego zatrudnienia wprost wynika, iż był on zatrudniony w (...) na zasadach członkostwa. Tymczasem w sensie formalnoprawnym zachodzi zasadnicza różnica między pracą wykonywaną w ramach stosunku pracy, a pracą świadczoną w ramach członkostwa w spółdzielni produkcyjnej. W tym drugim wypadku prawo i obowiązek świadczenia pracy wynika ze stosunku członkostwa w spółdzielni, z którym wiąże się między innymi prawo udziału w jej zarządzaniu poprzez jej organy i inne rozwiązania instytucjonalne właściwe ruchowi spółdzielczemu, co ma określony wpływ na sposób organizacji pracy i podporządkowanie w procesie jej świadczenia. W konsekwencji tego w zestawieniu ze stosunkiem pracy stosunek członkostwa w spółdzielni produkcyjnej, w ramach którego świadczona jest praca, wykazuje właściwości jakościowo różne i w związku z tym do pracy wykonywanej przez członków tych spółdzielni zastosowanie mają tylko niektóre, nieliczne (ochronne) przepisy prawa pracy. Pewne faktyczne podobieństwo uwarunkowań i sposobu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy i w ramach innych stosunków zatrudnienia, które może być różne przy stosowaniu różnych punktów odniesienia i może się zmieniać wraz z upływem czasu, nie może prowadzić do tożsamego traktowania tych dwóch innych przecież tytułów zatrudnienia. Decydującą jest jedynie ocena, czy praca wykonywana jest (była) na podstawie stosunku pracy, a więc w charakterze pracownika, czy też na podstawie innego stosunku zatrudnienia. Stosownie zaś do treści art. 2 Kodeksu pracy, pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. Na mocy art. 182 § 3 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – Prawo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zm.) poprzez spółdzielczą umowę o pracę nawiązuje się zaś wyłącznie stosunek pracy pomiędzy spółdzielnią pracy a jej członkiem. Pracownikami w znaczeniu kodeksowym są zatem między innymi członkowie spółdzielni pracy zatrudnieni w nich na podstawie spółdzielczej umowy o pracę. Prawo spółdzielcze nie nazywa ich wprawdzie pracownikami, jednakże osoby te mają status pracowniczy w rozumieniu Kodeksu pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 kwietnia 2012 r., III AUa 188/12, LEX nr 1163533). Gdyby zatem w spornym okresie wnioskodawca świadczył pracę na podstawie spółdzielczej umowy o pracę to ten okres mógłby zostać wliczony do jego okresu pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca były wówczas bez wątpliwie pracownikiem. Zatrudnienie członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej wynika natomiast z cywilnoprawnego stosunku członkostwa, a nie ze spółdzielczej umowy o pracę, Członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie może pozostawać ze spółdzielnią w pracowniczym stosunku zatrudnienia i w rezultacie okres wykonywania pracy w charakterze członka nie może zostać zaliczony do stażu pracowniczego, od którego zależy nabycia prawa do wcześniejszej emerytury. Stosownie do treści art. 22 K.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Z kolei w myśl art. 22 § 1 K.p. zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy. Zatrudnienie wynikające stosunku członkostwa w rolniczej spółdzielni produkcyjnej nie odpowiada warunkom opisanym w 22 § 1 K.p. bowiem z jego istotny wynikają prawa i obowiązki niewystępujące w stosunku pracy, a wynikające z art. 18 ustawy Prawo spółdzielcze, np. prawo do uczestniczenia w walnym zgromadzeniu lub zebraniu grupy członkowskiej, do wybierania i bycia wybieranym do organów spółdzielni, do udziału w nadwyżce bilansowej, do świadczeń spółdzielni w zakresie jej statutowej działalności oraz prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia spółdzielni. Potwierdził to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 grudnia 2009 r., I UK 186/09 (OSNP 2011 nr 13-14, poz. 189), stwierdzając, że prawa i obowiązki członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych są uregulowane w odmienny sposób od praw i obowiązków pracowniczych. W okresie od 1.03.1984 roku do dnia 16.10.1985 roku J. M. nie pozostawał w stosunku pracy, lecz wykonywał pracę na rzecz tych spółdzielni w następstwie ciążącego na nim obowiązku członkostwa. Nie było zatem podstaw, aby zaliczyć mu ten okres jako okres zatrudnienia w szczególnych warunkach z tej racji, że w tym czasie nie wykonywał pracy jako pracownik, albowiem pracownikiem nie był. Przy czym dla rozstrzygnięcia tej kwestii bez znaczenia pozostają czynności jakie wykonywał wówczas skarżący tj. praca kierowcy ciągnika. Decydująca była bowiem ocena czy praca wykonywana była na podstawie stosunku pracy, a więc w charakterze pracownika, czy też na podstawie innego stosunku zatrudnienia. Dlatego też Sąd dał wiarę zeznaniom świadków M. N. i J. K. co do zakresu czynności jakie wykonywał w spornym okresie ubezpieczony. W tej części ich zeznania były logiczne i wzajemnie się uzupełniały. Świadkowie ci pracowali razem z ubezpieczonym w jednym zakładzie pracy. Nie mieli jednak wglądu do jego dokumentacji pracowniczej, nie byli jego przełożonymi, ani pracownikami oddziału kadr, a zatem nie mają wiedzy na jakiej podstawie swoje obowiązki jako kierowca ciągnika wykonywał skarżący. Świadek M. N. wskazał, iż nie ma wiedzy w jaki sposób wynagradzany był wnioskodawca. Świadek J. K. nie był w stanie jednoznacznie wskazać, czy był pracownikiem czy też członkiem Spółdzielni Produkcyjnej w S.. Ubezpieczony podnosił w toku zeznań, że nie podpisywał deklaracji członkowskiej. Sąd nie dał wiary zarówno zeznaniom świadków M. N. i J. K. ani ubezpieczonego w części, w której wskazywali oni, iż skarżący w okresie od 1.03.1984 roku do 16.10.1985 roku był pracownikiem „Zielonego Zagłębia.” Wobec rozbieżności pomiędzy zeznaniami tych osób, a dowodem z dokumentów, sąd dał wiarę w pierwszym rzędzie dokumentom, z których wynika, że w spornym okresie świadczył on pracę jako członek Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w S.. W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd co do tego, iż same zeznania stron i świadków składane w toku sprawy o wcześniejszą emeryturę nie są wystarczające dla ustalenia czy ubezpieczony w spornym okresie pracował w szczególnych warunkach, a w pierwszej kolejności, przy ustalaniu okresów zatrudnienia, winny być uwzględniane dokumenty z przebiegu zatrudnienia - świadectwa pracy wystawione przez pracodawcę, umowy o pracę, angaże, legitymacje ubezpieczeniowe i inne dokumenty potwierdzające okresy ubezpieczenia. Dopiero gdy dokumentacja pracownicza jest niepełna lub zawiera pewne rozbieżności dopuszczalne jest posiłkowanie się zeznaniami, ale jako dowodem uzupełniającym, potwierdzającym przebieg zatrudnienia (por. także wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27 czerwca 2013 r., III AUa 1632/12, LEX nr 1353726). Zatem zeznania składane w toku sprawy o świadczenie emerytalne winny korelować z danymi z dokumentacji pracowniczej i wyjaśniać brakujące dane lub rozbieżności z dokumentacji, co w powyższym przypadku nie zachodzi. Autentyczność dokumentu w postaci świadectwa pracy z okresu zatrudnienia w Spółdzielni Produkcyjnej w S. nie była przez strony kwestionowana. W związku z tym temu dokumentowi sąd nadał przymiot wiarygodności. I na jego podstawie ustalił, iż ubezpieczony w okresie od 1.03.1984 roku do 16.10.1985 roku pracował na zasadach członkostwa. Niemniej jednak okoliczność ta nie powoduje, iż skarżący utraci prawo do wcześniejszej emerytury. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził bowiem, iż wnioskodawca legitymuje się ponad 15 letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, nawet bez uwzględnienia okresu członkostwa w Spółdzielni Produkcyjnej w S..

Ustalając stan faktyczny w sprawie sąd oparł się na dokumentach zgromadzonych w aktach sprawy, zeznaniach ubezpieczonego i świadków, którym to Sąd nadał przymiot wiarygodności (w zakresie wyżej wskazanym). Nadto, Sąd dał również wiarę zeznaniom świadków: A. S. i J. F., oraz zeznaniom ubezpieczonego co do okresu zatrudnienia w (...)Przedsiębiorstwie Produkcyjno – Usługowym spółce z ograniczona odpowiedzialnością w L. od 19.03.1992 roku do 28.02.1994 roku, albowiem ich zeznania są logiczne, spójne, wzajemnie się uzupełniają i znajdują potwierdzenie w dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy. Świadkowie pracowali z ubezpieczonym w jednym zakładzie pracy. Nie ujawniły się żadne okoliczności, które podważałyby prawdziwość ich zeznań.

W ocenie Sądu odwołujący sprostał obowiązkowi określonemu w art. 6 K.c. oraz art. 232 K.p.c. albowiem podnoszone przez niego argumenty co do wadliwości spornej decyzji ZUS znalazły potwierdzenia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

Z uwagi na to, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 K.p.c. orzekł jak w punkcie I wyroku.

Ubezpieczony wygrał sprawę, a zatem w myśl art. 98 K.p.c. należy mu się zwrot kosztów sądowych, o czym sąd orzekł w punkcie II wyroku. Na koszty te składają się koszty zastępstwa procesowego w wysokości 180 zł, których wysokość ustalono w oparciu § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800).

SSO Tomasz Korzeń