Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 grudnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Krupińska

Sędziowie: SSO Stanisław Stankiewicz

SSR del. Tomasz Kałużny (spr.)

Protokolant: Bożena Radziusz

po rozpoznaniu w dniu 12 grudnia 2013 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy z powództwa B. U.

przeciwko Sądowi (...)w B.

o zapłatę

na skutek apelacji B. U.

od wyroku Sądu Rejonowego w Białymstoku

z dnia 16 października 2013 roku sygn. akt VI P 480/13

I.  Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza
od pozwanego Sądu (...)w B. na rzecz powódki B. U.kwotę 988,69 (dziewięćset osiemdziesiąt osiem 69/100) złotych wraz z odsetkami
w wysokości 13% od dnia 1 kwietnia 2012 do dnia zapłaty.

II.  Zasądza od Sądu (...)w B.na rzecz powódki B. U.kwotę 30 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych.

Sygn. akt V Pa 98/13

UZASADNIENIE

Powódka B. U.pozwem skierowanym przeciwko Sądowi (...)w B.wniosła o zasądzenie kwoty 988,69 zł brutto tytułem trzynastej pensji za 2011 rok wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty. W uzasadnieniu podniosła, iż pracodawca nie wypłacił jej trzynastego wynagrodzenia za pracę za rok 2011 z uwagi na okoliczność, iż przez okres 241 tj. powyżej 6 miesięcy przebywała na zwolnieniu lekarskim oraz na urlopie macierzyńskim. Nadto wskazała, iż przepis art.2 ustawy z dnia 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U.1997.160.1080 ze zm.) został zakwestionowany przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9.07.2012 r., w sprawie P 59/11, w zakresie, w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego, jako uprawniający do tzw. trzynastej pensji, w wielkości proporcjonalnej do okresu pracy, w sytuacji nieprzepracowania sukcesywnie u danego pracodawcy 6 miesięcy w ciągu roku kalendarzowego.

Pozwany Sąd (...)w B.wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego wywodząc, iż przywołany przez powódkę wyrok Trybunału Konstytucyjnego nie stwarza nowego stanu prawnego, a jedynie dokonuje negatywnej oceny zróżnicowania sytuacji prawnej osób znajdujących się w podobnych okolicznościach i postuluje zmianę tego stanu prawnego, która faktycznie nastąpiła na podstawie ustawy z dnia 10.05.2013 r. o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U.2013.746). Nadto pozwany wskazywał, iż ustawodawca w ustawie nowelizującej uznał, iż warunek przepracowania co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagany w przypadku korzystania z urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jednak przedmiotowa regulacja nie ma zastosowania do roszczeń powódki, bowiem zmienione przepisy mają zastosowanie do przyszłych stanów faktycznych i wyjątkowo wstecz w zakresie dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2012 rok.

Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 16.10.2013 r. oddalił powództwo odstępując od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego pozwanego.

Sąd I instancji ustalił, iż strony pozostają w stosunku pracy. W ostatnim okresie powódka była zatrudniona na stanowisku inspektora z wynagrodzeniem w kwocie 2.739, 12 zł brutto miesięcznie. W 2011 r. powódka nie świadczyła pracy w wymiarze 241 dni, w tym w okresach :

1) od 1.01.2011 r. do 7.01.2011 r. oraz od 28.01.2011 r. do 17.04.2011 r. była nieobecna w pracy z powodu choroby w łącznym wymiarze 87 dni,

2) od 18.04.2011 r. do 4.09.2011 r. korzystała z urlopu macierzyńskiego w wymiarze 140 dni;

3) od 5.09.2011 r. do 18.09.2011 r. korzystała z urlopu macierzyńskiego w wymiarze 14 dni.

Pismem z dnia 5.01.2012r. pozwany poinformował powódkę, iż nie nabyła prawa do dodatkowego wynagrodzenia za 2011 r. (tzw. trzynastki) zgodnie z przepisami ustawy z dnia 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, bowiem przez okres 241 dni, tj. powyżej 6 miesięcy przebywała na zwolnieniu lekarskim oraz na urlopie macierzyńskim. Na podstawie art.2 ust.3 powołanej ustawy, w brzmieniu obowiązującym do 29.06.2013 r., w tym także w 2011 r., przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie wynagrodzenia rocznego było wymagane również w przypadku korzystania z urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Wyrokiem z dnia 9.07.2012 r., w sprawie P 59/11, Trybunał Konstytucyjny uznał, iż art.2 ust.3 ustawy z dnia 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w zakresie, w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego, jako umożliwiający nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, w sytuacji nieprzepracowania w ciągu całego roku kalendarzowego faktycznie 6 miesięcy, jest niezgodny z art.32 ust.1 w związku z art.71 ust.2 ustawy zasadniczej. Sąd Rejonowy wskazał, iż Trybunał Konstytucyjny stwierdzając niekonstytucyjność art.2 ust.3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym nie orzekł o utracie mocy obowiązującej kwestionowanego przepisu ustawy, ani modyfikacji jego obecnego brzmienia. Konsekwencją orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego była konieczność niezwłocznej interwencji ustawodawcy w celu uzupełnienia wspomnianej regulacji w taki sposób, który zapewni realizację normy konstytucyjnej wyrażonej – w tym przypadku – w art.71 ust.2 Konstytucji. Na podstawie powołanej wyżej ustawy nowelizującej, do ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dodano do art.2 ust.3 pkt.6 m.in. ppkt. aa i ppkt. ab, w świetle których przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane również w przypadku korzystania z urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego. Jednocześnie w art.2 ust.1 w/w ustawy nowelizującej ustawodawca postanowił objąć nową regulacją nie tylko stany faktyczne na przyszłość, ale i wstecz, ograniczył jednak jej zastosowanie do 2012 roku. W związku z powyższym Sąd I instancji mając na uwadze treść art.2 ust.3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w dotychczasowym brzmieniu, przy uwzględnieniu art.2 ust.3 w brzmieniu aktualnym, wywiódł że na podstawie analizowanych regulacji żądanie powódki nie zasługuje na uwzględnienie i stąd powództwo o zapłatę tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2011 rok podlegało oddaleniu.

Apelację od wyroku, zaskarżając orzeczenie w zakresie pkt.I wniosła powódka zarzucając naruszenie przepisów:

⚫

prawa materialnego poprzez:

1) niewłaściwą interpretację powołanej wyżej ustawy o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej,

2)  niezweryfikowanie aktualnego stanu prawnego obowiązującego na dzień wydania wyroku (czyli na dzień 16.10.2013 r.) – Sąd Rejonowy powołując się na art.2 w/w ustawy, wydał orzeczenie na podstawie artykułu, który utracił moc dnia 29.09.2013 r. i faktycznie nie dotyczył sytuacji powódki, która nie domagała się „trzynastki” za rok 2012 tylko za rok 2011,

3)  pominięcie przez Sąd I instancji art.1 powołanej wyżej ustawy o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej, który to przepis w powołanej ustawie z dnia 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej rozszerzył katalog, okoliczności wyłączających konieczność przepracowania u danego pracodawcy 6 miesięcy w roku kalendarzowym o korzystanie z urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego, tworząc tym samym nowy stan prawny, który został zawarty w nowym tekście jednolitym (Dz. U. z dnia 18 lipca 2013 r., poz. 1144),

4)  pominięcie przez Sąd Rejonowy, iż prawa pracownicze o wypłatę wynagrodzenia przedawniają się po upływie 3 lat (art.291§1 KP),

⚫

prawa procesowego poprzez:

1)  niespójność uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego, który powołał się na ustawę o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej i jednocześnie powołując się na Dz. U. z 2013 r., poz. 747, który dotyczy zmiany ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz niektórych innych ustawy.

Wskazując na powyższe podstawy powódka wniosła o zadanie pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu, czy konstytucyjnym było pozbawienie powódki trzynastej pensji za rok 2011, w momencie gdy roszczenia pracownicze o wypłatę wynagrodzenia przedawniają się po 3 latach od dnia wymagalności (art.291§1 KP) oraz czy w niniejszej sprawie pominięcie okresu urlopu macierzyńskiego oraz dodatkowego urlopu macierzyńskiego, jako umożliwiającego nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, w sytuacji nieprzepracowania 6 miesięcy jest zgodny z art.33 ust.2 i art.71 ust.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Nadto powódka wniosła o zmianę wyroku Sądu I instancji w zakresie pkt.I poprzez zasądzenie od pozwanego trzynastej pensji za rok 2011 wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 1.04.2012 r. do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie i zaskarżony wyrok podlegał zmianie, choć nie z powodu zarzutów sformułowanych przez skarżącą.

Na wstępie należy wskazać, iż Sąd Okręgowy w pełni akceptuje dokonane przez Sąd I instancji bezsporne ustalenia faktyczne w zakresie pozostawania przez strony w stosunku pracy, przebywania przez powódkę w 2011 r. na absencji związanej z okresem ciąży i macierzyństwa oraz finalnie odmowy wypłaty B. U. dodatkowego wynagrodzenia za 2011 r., nie widząc tym samym potrzeby ich ponownego przytaczania i omawiania. Należy przy tym zasygnalizować, iż Sąd II instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji wprawdzie jest związany zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa procesowego, jednak nie jest związany sformułowanymi w apelacji zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego (por. pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14.06.2013 r., V CZ 25/13, LEX nr 1360386).

W odniesieniu do dokonanej przez Sąd I instancji wykładni i zastosowania przepisu art.2 ust.3 powołanej ustawy z dnia 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (dalej: ustawą o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w dotychczasowym brzmieniu) należy podkreślić, iż prawidłowo Sąd I instancji porównał dotychczasowe i aktualne brzmienie przedmiotowej regulacji wskazując na zmiany wprowadzone powołaną ustawą z dnia 10.05.2013 r. o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (dalej: ustawą zmieniającą). Słusznie również Sąd I instancji wywiódł na podstawie analizowanych regulacji, iż zgodnie z art.1 i 2 ustawy zmieniającej, ustawodawca postanowił objąć nową regulacją nie tylko stany faktyczne na przyszłość, ale i wstecz, ograniczając jednak jej zastosowanie do świadczeń przysługujących za rok 2012. Wobec powyższego Sąd I instancji stwierdził, iż obowiązujący po nowelizacji dokonanej na podstawie ustawy zmieniającej art.2 ust.3 ustawy z dnia 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. z 2013 r., poz. . 1144 j.t. - dalej: ustawą o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w aktualnym brzmieniu) nie znajduje zastosowania do żądania nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2011 r.

Powyższe wywody Sąd I instancji poczynił w nawiązaniu do przytoczonego w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 9.07.2012 r. sygn. akt P 59/11 (LEX 1170258), który orzekł, iż powołany art.2 ust.3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w dotychczasowym brzmieniu w zakresie, w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego, jako umożliwiający nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, w sytuacji nieprzepracowania w ciągu całego roku kalendarzowego faktycznie 6 miesięcy, jest niezgodny z art.32 ust.1 w związku z art. 71 ust.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd Okręgowy w pełni podziela wywody i argumenty jurydyczne przedstawione w uzasadnieniu powołanego wyroku Trybunału Konstytucyjnego z konkluzją, iż konstrukcja wyroku Trybunału Konstytucyjnego nie skutkuje utratą mocy obowiązującej kwestionowanego przepisu ustawy, ani modyfikacją jego brzmienia, a jedynie oznacza konieczność interwencji ustawodawcy w celu uzupełnienia wspomnianej regulacji w taki sposób, który zapewni realizację normy konstytucyjnej wyrażonej – w tym przypadku – w art.71 ust.2 Konstytucji. Należy przy tym wskazać, iż Trybunał Konstytucyjny przeprowadzając kontrolę kwestionowanego przepisu dokonał analizy art.71 ust.2 Konstytucji, jako wzorca kontroli weryfikowanego przepisu ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym stwierdzając, iż zgodnie z art.71 ust.2 Konstytucji, matka przed i po urodzeniu dziecka ma prawo do szczególnej pomocy władz publicznych, której zakres określa ustawa. Trybunał zaznaczył, iż przepis ten wpisuje się w szerszy kontekst uregulowań konstytucyjnych odnoszących się zarówno do sytuacji prawnej matki, jak i dotyczących statusu rodziny, tj. wynikający z art.68 ust.3 Konstytucji i adresowany do władz publicznych obowiązek zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej kobietom ciężarnym oraz z wyrażoną już w pierwszym rozdziale Konstytucji ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej w stosunku do macierzyństwa i – nieco szerzej – rodzicielstwa (art.18 Konstytucji). Dokonując ustalenia treści normatywnej przepisu art.71 ust.2 Konstytucji Trybunał podkreślił, iż ochrona przewidziana w powołanym przepisie matkom przed i po urodzeniu dziecka oznaczać ma wyraźne podwyższenie tego standardu ochrony i pomocy. Trybunał dodał, iż analizowany art.71 ust.2 Konstytucji jednoznacznie wskazuje, iż zakres szczególnej pomocy władz publicznych przysługujący matce przed i po urodzeniu dziecka określać ma ustawa.

W ocenie Sądu Okręgowego należy w tym miejscu podkreślić, iż Trybunał Konstytucyjny odpowiadając na pytanie prawne Sądu Rejonowego w Białymstoku w sprawie sygn. akt VI P 42/11 wyrokiem przesądzającym o niezgodności powołanego art.2 ust.3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w dotychczasowym brzmieniu z art.32 ust.1 w związku z art. 71 ust.2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej dokonał weryfikacji zgodności przepisu rangi ustawowej prawa krajowego z Konstytucją, nie dokonując kontroli kwestionowanego przepisu w kontekście prawa unijnego, która to kontrola nie pozostaje w kognicji Trybunału Konstytucyjnego. Należy przy tym wskazać, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej TSUE) rozstrzygniecie krajowego sądu konstytucyjnego dotyczące zgodności przepisów prawa krajowego rangi ustawowej z krajową konstytucją nie przesądza tego, że przepisy te będą zgodne z prawem unijnym. Wyrok krajowego sądu konstytucyjnego stwierdzający zgodność regulacji ustawowej z ustawą zasadniczą nie zwalnia bowiem sądu krajowego z obowiązku weryfikacji, czy przepis ten jest zgodny z prawem unijnym – reguła Cordero Alonso(por. wyrok TS z 7.09.2006 r. w sprawie C-81/05 C. A. , Zb. Orz. 206, s. I- 7569, pkt 35).

Wobec powyższego w ocenie Sądu Okręgowego należało w niniejszym postępowaniu dokonać weryfikacji stosowanych przepisów prawa krajowego (powołanego art.2 ust.3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w dotychczasowym brzmieniu) przez pryzmat zgodności z prawem unijnym, przy jednoczesnym przesądzeniu możliwości i obowiązku stosowania prawa unijnego z urzędu, niezależnie od powołania jego przepisów w sformułowanych w apelacji zarzutach (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20.02.2008r., w sprawie IIISK 23/07. LEX nr 452461; uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19.11.2010r., w sprawie III CZP 79/10, LEX nr 612168).

Na wstępie analizy możliwości uwzględniania w niniejszym postępowaniu regulacji unijnych należy wskazać, iż sąd krajowy działa w danym postępowaniu, jako sąd unijny wówczas, gdy rozpoznaje sprawę o charakterze unijnym. Sprawa unijna zgodnie z utrwalonymi poglądami doktryny i judykatury (z odniesieniem do orzecznictwa TSUE) to takie postępowanie sądowe, którego stan faktyczny objęty jest temporalnym, podmiotowym i przedmiotowym zakresem stosowania prawa unijnego (por. "Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sędziów sądów powszechnych i prokuratorów" Dawid Miąsik i Monika Szwarc, Warszawa 2012, ISBN: 978-83-932447-1-3, s.17). Należy przy tym podkreślić, iż zasadnicze znaczenie w praktyce sądowego stosowania prawa unijnego ma zakres przedmiotowy, czyli odpowiednio o unijnym charakterze sprawy przesądza objęcie jej stanu faktycznego zakresem przedmiotowym prawa unijnego. Powyższe koresponduje z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego, zgodnie z którym, unijny charakter danej sprawy wynika między innymi z implementacji dyrektywy przez przepisy stosowanej ustawy (por. uchwała z dnia 13.05.2010r., w sprawie III SZP 2/10, LEX nr 577307) lub w okolicznościach, gdy stan faktyczny danej sprawy objęty jest zakresem stosowania dyrektywy unijnej (por. wyrok z dnia 4.01.2008r., w sprawie I UK 182/07, LEX nr 478535). Niewątpliwie standardy ochrony pracy kobiet w okresie ciąży i macierzyństwa określone w aktualnie obowiązujących przepisach prawa krajowego, w tym zwłaszcza w przepisach Kodeksu pracy wzorowane są na regulacjach unijnych, w tym między innymi na dyrektywie Rady 92/85/EWG z dnia 19.10.1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią (Dz.U.UE.L.1992.348.1 ze zm.), dyrektywie Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/54/WE z dnia 5.07.2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (Dz.U.UE.L.2006.204.23), a także dyrektywie Rady 2010/18/WE z dnia 8.03.2010 r. w sprawie wdrożenia zmienionego porozumienia ramowego dotyczącego urlopu rodzicielskiego zawartego przez BUSINESSEUROPE, UEAPME, CEEP i ETUC (Dz.U.UE.L.1996.145.4 ze zm.), (por. E. Maniewska, K. Jaśkowski, E. Maniewska: Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy; komentarz do art.176 KP, LEX). Wobec powyższego, w ocenie Sądu Okręgowego, rozpoznawana sprawa jest sprawą unijną, bowiem stan faktyczny niniejszej sprawy objęty jest zakresem stosowania wskazanych wyżej dyrektywy unijnych, przy uwzględnieniu okoliczności, że powódka dochodzi zapłaty tytułem wynagrodzenia rocznego, którego wypłacenia pracodawca zaniechał w związku z przebywaniem przez powódkę na absencji zdrowotnej w związku z ciążą i na absencji macierzyńskiej. Stwierdzenie unijnego charakteru sprawy przesądza zdaniem Sądu Okręgowego o możliwości kształtowania podstawy prawnej rozstrzygnięcia, odpowiednio przy weryfikacji zgodności przepisów prawa krajowego z prawem unijnym. Stwierdzenie natomiast sprzeczności weryfikowanych regulacji zobowiązuje sąd krajowy do dokonania prounijnej wykładni prawa krajowego, a nawet rozważenia oparcia orzeczenia na bezpośrednio skutecznym przepisie prawa unijnego (por. poglądy wyrażone w uzasadnieniach wyroków i uchwał Sądu Najwyższego z dnia 11.04.2012 r., I PK 155/11, LEX nr 1168894, z dnia 13.07.2006 r., III SZP 3/06, LEX nr 197804, z dnia 13.03.2008 r., I PZP 11/07, LEX nr 357237, z dnia 5.12.2006r., II PK 18/06, LEX nr 350371 i z dnia 4.01.2008r., I UK 182/07, LEX nr 478535 oraz w wyrokach Trybunału Sprawiedliwości z dnia 10.04.1984 r., w sprawie 14/83 von C. i. K. , Zb. Orz. 1984, s. 1891, pkt26, z dnia 13.11.1990 r., w sprawie C-106/89 M. , Zb. Orz., s. I- 4135, pkt8 i z dnia 23.04.2009 r., w sprawach połączonych C-378/07 A. , Zb. Orz. 2009, s. I- 3071, pkt200 i 203).

Odnosząc powyższe rozważania do dokonanej przez Sąd I instancji wykładni i zastosowania przepisu art.2 ust.3 powołanej ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w dotychczasowym brzmieniu należało wywieść, iż powołany przepis może stanowić podstawę do uwzględnienie powództwa, przez dokonanie prounijnej wykładni tego przepisu oraz przy uwzględnieniu bezpośredniej skuteczności przepisów powołanych wyżej dyrektyw. Zdaniem Sądu Okręgowego sytuacja objęta hipotezą normy wynikającej z art.2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu w dotychczasowym brzmieniu dotyczy ochrony praw kobiet w okresie ciąży i macierzyństwa, a w związku z powyższym bez wątpienia pozostaje w zakresie normowania prawa unijnego (por. pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 14.06.2012 r., I PK 230/11, OSNP 2013/17-18/197, LEX nr 1243004).

W motywach powołanej dyrektywy Rady 92/85/EWG w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią wskazano, iż pracownice w ciąży, pracownice, które niedawno rodziły, i karmiące piersią, muszą być uznane za grupę szczególnego ryzyka pod wieloma względami; odpowiednie środki powinny zostać podjęte w odniesieniu do bezpieczeństwa i ochrony zdrowia wyżej wymienionych. Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i karmiących piersią nie powinna prowadzić do dyskryminacji kobiet na rynku pracy, ani też naruszać dyrektyw dotyczących równego traktowania kobiet i mężczyzn. Należy przy tym podkreślić na zasadnicze stwierdzenie w motywach tej dyrektywy, iż działania mające na celu organizację pracy związanej z ochroną zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, lub karmiących piersią byłyby bezcelowe, gdyby nie towarzyszyło im zachowanie praw wynikających z umowy o pracę, włączając w to zachowanie wynagrodzenia i/lub prawa do odpowiedniego zasiłku. Ponadto przepisy dotyczące urlopu macierzyńskiego byłyby także bezcelowe, gdyby nie towarzyszyło im zachowanie praw wynikających z umowy o pracę i/lub prawa do odpowiedniego zasiłku. Wskazaną ochronę praw pracowniczych kobiet w ciąży i w okresie macierzyństwa statuuje art.11 pkt.1 – 3 tej dyrektywy. Zgodnie z powołaną regulacją (art.11 pkt.2 lit.a i b), między innymi w odniesieniu do okresu urlopu macierzyńskiego, należy zapewnić pracownicy: a) prawa związane z umową o pracę pracownic w rozumieniu art.2, inne niż te, o których mowa w lit.b); b)utrzymanie płatności i/lub prawa do odpowiednich zasiłków pracownic w rozumieniu art.2. Należy przy tym wskazać, iż analizowany przepis wywołuje skutek bezpośredni i powoduje powstanie na rzecz jednostek praw, do których ochrony zobowiązane są sądy krajowe i na które jednostki te mogą się powoływać względem państwa członkowskiego, jeśli nie dokonało ono transpozycji tej dyrektywy do prawa krajowego lub dokonało jej w sposób niewłaściwy. Przepis ten nakłada na państwa członkowskie, w sposób niedwuznaczny, obowiązek precyzyjnego rezultatu polegającego na zapewnieniu – w następstwie dostosowania warunków pracy, tymczasowej zmiany stanowiska pracy a podczas okresów nieobecności w pracy podczas ciąży, o których mowa w art.5 – 7 tej dyrektywy oraz podczas urlopu macierzyńskiego, o którym mowa w jej art.8 – uprawnień związanych z umową o pracę pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, lub karmiących piersią oraz zachowania wynagrodzenia lub korzystania z odpowiednich świadczeń [por. wyrok TS z 1.07.2010, C-194/08 w sprawie G.v. (...), ZOTSiS 2010/7A/I- 6281-6336, www.eur-lex.europa.eu]. Dodatkowo w wyroku z dnia 20.09.2007 r. (C -116/06 w sprawie S.v. T. (orzeczenie wstępne), ZOTSiS 2007/8 -/I- 7643, LEX nr 309621, ECR 2007/8 -/I- 7643) Trybunał wskazał, iż art.2 dyrektywy 76/207 w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy, zmienionej dyrektywą 2002/73, który w odniesieniu do warunków pracy zakazuje wszelkich form dyskryminacji bezpośredniej lub pośredniej ze względu na płeć, oraz art.8 i 11 dyrektywy 92/85 w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią, dotyczące urlopu macierzyńskiego, stoją na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów prawa krajowego regulujących urlop wychowawczy, które nie uwzględniając zmian wynikających dla danej pracownicy z faktu bycia w ciąży w okresie ograniczonym do czternastu tygodni przed porodem i po porodzie, uniemożliwiają uzyskanie przez nią, na jej wniosek, zmiany okresu urlopu wychowawczego w chwili wystąpienia o przyznanie jej urlopu macierzyńskiego i pozbawiają ją praw związanych z urlopem macierzyńskim.

Omówione powyżej regulacje dyrektywy Rady 92/85/EWG w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły, i pracownic karmiących piersią korespondują z motywami i przepisami powołanej wyżej dyrektywy 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5.07.2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy. Z treści preambuły tej dyrektywy wynika, że w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości nieprzychylne traktowanie kobiety w związku z ciążą lub macierzyństwem stanowi przykład bezpośredniej dyskryminacji ze względu na płeć. W związku z tym przedmiotowa dyrektywa wprowadza w ramach rozwiązań dotyczących wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy regulację, zgodnie z którą celem tej dyrektywy jest równe traktowanie w odniesieniu do warunków pracy, w tym wynagrodzenia. Zgodnie z art.15 dyrektywy kobieta przebywająca na urlopie macierzyńskim jest uprawniona, po jego zakończeniu, do powrotu do swojej pracy lub na równorzędne stanowisko na warunkach nie mniej dla niej korzystnych i do korzystania z jakiejkolwiek poprawy warunków pracy, do której byłaby uprawniona w trakcie swojej nieobecności (przy uwzględnieniu zaliczenia do warunków pracy w cytowanej dyrektywie wynagrodzenia zgodnie z art.1 lit.b dyrektywy).

W ocenie Sądu Okręgowego dochodzone w niniejszym postępowaniu żądanie zapłaty tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego stanowi wynagrodzenie zarówno w rozumieniu unijnego prawa pierwotnego, jak również prawa wtórnego, w tym powołanych wyżej dyrektyw. Powódka domagając się dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2011 rok zasadnie podnosi, iż pozbawiona została wynagrodzenia za pracę w okolicznościach przebywania na absencji macierzyńskiej na podstawie przepisów prawa krajowego, które w ocenie Sądu Okręgowego należy uznać za sprzeczne z powołanymi regulacjami unijnymi. Zdaniem Sądu Okręgowego należy stanowczo stwierdzić, iż powołany art.2 ust.3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w dotychczasowym brzmieniu w zakresie, w jakim pomija okres urlopu macierzyńskiego, jako umożliwiający nabycie prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego, w sytuacji nieprzepracowania w ciągu całego roku kalendarzowego faktycznie 6 miesięcy, jest niezgodny zarówno z powołanymi przepisami dyrektywy 92/85/EWG (w okolicznościach pozbawienia ochrony praw kobiety przebywającej na absencji macierzyńskiej przez brak zagwarantowania prawa do wynagrodzenia w związku z absencją macierzyńską), jak również dyrektywy 2006/54/WE (w okolicznościach dyskryminacji kobiety rodzącej w odniesieniu do pozbawionych możliwości rodzenia i korzystania z absencji macierzyńskiej uprzywilejowanych osób płci męskiej). Powyższe regulacja przy oczywistej niezgodności z powołanymi regulacjami unijnymi pozostaje w zasadniczej rozbieżności z innymi regulacjami krajowymi, które określają standardy ochrony pracy kobiet w okresie ciąży i macierzyństwa. Przy stosowaniu więc przepisów regulujących prawo do dodatkowego wynagrodzenia rocznego należy dokonywać wykładni systemowej, na podstawie której należy eliminować wszelkie ograniczenia ochrony kobiet rodzących i dyskryminacyjne pozbawienie ich prawa do wynagrodzenia w związku z absencją macierzyńską. Powyższe zdaniem Sądu Okręgowego w pełni koresponduje z wywodami Trybunału Konstytucyjnego przedstawionymi w uzasadnieniu powołanego wyżej wyroku z dnia 9.07.2012 r., skutkiem którego pożądana i powszechnie akceptowana ochrona kobiet w związku z macierzyństwem przewidziana została w powołanej wyżej ustawy nowelizującej, którą do ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dodano do art.2 ust.3 pkt.6 m.in. ppkt. aa i ppkt. ab, w świetle których przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane również w przypadku korzystania z urlopu macierzyńskiego i dodatkowego urlopu macierzyńskiego.

Zdaniem Sądu Okręgowego należy wskazać, iż art.2 ust.3 pkt.6 ppkt.a ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu w dotychczasowym brzmieniu stanowił, iż przepracowanie co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego nie jest wymagane w przypadku korzystania z urlopu wychowawczego. W ocenie Sądu Okręgowego należy więc dokonać prounijnej wykładni wskazanego przepisu i stwierdzić, iż wyłączenie obowiązku przepracowania co najmniej 6 miesięcy warunkujących nabycie prawa do wynagrodzenia rocznego w okolicznościach korzystania z urlopu wychowawczego winno obejmować również okres korzystania z urlopu macierzyńskiego, który to okres zasadniczo poprzedza okres urlopu wychowawczego i w okolicznościach następowania bezpośrednio po porodzie powinien przewidywać ochronę kobiety, która niedawno rodziła na poziomie co najmniej takim, jak ochrona przewidziana w późniejszym okresie urlopu wychowawczego. Należy przy tym dodać, iż dodatkowe wynagrodzenie roczne wchodzi niewątpliwie w zakres płatności w rozumieniu art. 11 pkt 2 lit. b) powołanej dyrektywy 92/85/EWG. Wobec powyższego podzielając pogląd Trybunału Sprawiedliwości wyrażony w powołanym wyżej wyroku z 1.07.2010, C-194/08 w sprawie G.v. (...) bezpośredniej skuteczności wskazanych przepisów należy uznać, iż podstawę prawną rozstrzygnięcia w niniejszym postępowaniu stanowi art. 2 ust. 3 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w dotychczasowym brzemieniu w związku z bezpośrednio skutecznym art. 11 ust. 2 lit. b w zw. z art. 8 ust. 1 powołanej dyrektywy 92/85/EWG oraz z art. 15 w zw. z art. 1 lit. b powołanej dyrektywy 2006/54/WE.

Odnośnie wysokości roszczenia będącego przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie, należy stwierdzić, iż dochodzona kwota zapłaty nie była w toku postępowania kwestionowana. Pozwany przyznał bowiem, iż kwota dodatkowego wynagrodzenia rocznego powódki za 2011 r. prawidłowo określona została w pozwie w wysokości 988,69 zł (pismo informacyjne pozwanego k. 65).

Końcowo należy wskazać, iż nie zasługuje na uwzględnienie zarzut naruszenia prawa procesowego w postaci niespójności uzasadnienia Sądu I instancji w odniesieniu do powołanych podstaw prawnych rozstrzygnięcia. Wprawdzie słusznie skarżąca wskazuje, iż ustawa zmieniająca, tj. ustawa z dnia 10.05.2013 r. o zmianie ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej została opublikowana w Dzienniku Ustawa z 2013 r. pod pozycją 746, a nie jak omyłkowo wskazał Sąd Rejonowy pod pozycją 747, pod która opublikowano ustawę z dnia 10.05.2013 r. o zmianie ustawy o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz niektórych innych ustaw. Przedmiotowa omyłka wobec powołania przez Sąd I instancji właściwych przepisów zawartych w ustawie zmieniającej, nie powoduje jednak wadliwości uzasadnienia zaskarżonego wyroku. Abstrahując bowiem od oceny merytorycznej zaskarżonego orzeczenia, w ocenie Sądu Okręgowego jego pisemne uzasadnienie zawiera wszystkie określone w przepisie art.328§2 KPC elementy przewidziane dla uzasadnienia orzeczenia merytorycznego Sądu I instancji i zdecydowanie umożliwiało przeprowadzenie kontroli apelacyjnej.

Biorąc powyższe pod uwagę, na podstawie art.386§1 KPC w związku z powołanymi wyżej przepisami orzeczono jak w pkt.I sentencji wyroku, przy uwzględnieniu należnych odsetek zgodnie z art.481§1 KC w zw. z art. 300 KP w zw. z art.5 ust.2 ustawy z dnia z dnia 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym w dotychczasowym brzemieniu.

O kosztach sądowych poniesionych przez powódkę orzeczono jak w pkt.II sentencji wyroku na podstawie art.98 KPC w zw. z art.35 ust.1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 j.t. ze zm).

Zdanie odrębne SSO Stanisława Stankiewicza.

Sąd Rejonowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 16.10.2013 r. oddalił powództwo B. U.o zasądzenie od Sądu (...)w B.kwoty 988,69 zł tytułem dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2011 r.

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 12.12.2013 r. zmienił ten wyrok i uwzględnił powództwo.

Moim zdaniem, wyrok sądu II instancji jest błędny. Należało oddalić apelację powódki.

Sąd uznał, że roszczenie powódki jest zasadne i podlega uwzględnieniu na podstawie art.11 ust.2 lit.6 w zw. z art.1 dyrektywy 92/85/EWG oraz art.15 w zw. z art.1 lit.b dyrektywy 2006/54/WE.

Jeśli chodzi o pierwszą dyrektywę, to art.2 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o zmianie i uchyleniu niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez Rzeczypospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej został dodany do Kodeksu pracy odnośnik nr 1 w brzmieniu: „Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia następujących dyrektyw Wspólnot Europejskich – pkt 15 dyrektywy 92/85/EWG z dnia 19.10.1992 r. w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią (Dz. Urz. WEL 348 z 28.11.1992 r.)”.

Na mocy podanej wyżej ustawy dyrektywa 92/85/EWG stała się w sposób pośredni elementem polskiego systemu prawnego. Państwo należące do Unii Europejskiej ma obowiązek wykonania dyrektywy w drodze ustanowienia odpowiednich przepisów prawa krajowego. W Polsce nastąpiło to przy pomocy podanej wyżej ustawy zanim stała się ona członkiem UE. W tej sytuacji stanowisko Sądu Okręgowego jakoby niniejsza sprawa była sprawą unijną jest błędne. Przede wszystkim nie określił on na czym polega błędne lub niepełne wdrożenie dyrektywy do krajowego porządku prawnego. Dyrektywa reguluje kwestie związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem pracownic w ciąży i młodych matek. W kodeksie pracy materie te są uregulowane w Dziale ósmym – „Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem”.

Sąd Okręgowy swoje rozstrzygnięcie oparł m.in. na art.11 ust.2 lit.b w zw. z art.8 ust. 1 dyrektywy 92/85/EWG.

Przepis ten stanowi, że w celu zagwarantowania pracownicom (w ciąży, które niedawno rodziły lub karmiącym piersią) utrzymania płatności i/lub prawa do odpowiednich zasiłków. Z akt osobowych B. U. wynika, że w 2011 r. skorzystała ona w okresie od 18.04. do 18.09. z urlopu macierzyńskiego. Za ten okres pobrała zasiłek macierzyński. Ponadto za okres niezdolności do pracy od 1.01. do 7.01. i od 28.01. do 17.04.2011 r. otrzymała wynagrodzenie i zasiłek chorobowy.

Sąd Okręgowy wyraźnie nie dostrzegł różnicy pomiędzy prawem do zasiłku a prawem do dodatkowego wynagrodzenia rocznego. Całkowicie pominął, że zgodnie z treścią art.31 ust.1 ustawy z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa miesięczny zasiłek wynosi 100% podstawy wymiaru, natomiast na mocy art.92 ust.2 k.p. za czas niezdolności do pracy z powodu choroby przypadającej w czasie ciąży pracownik przez 33 dni w roku zachowuje prawo do 100% wynagrodzenia.

Moim zdaniem, dyrektywa 92/85/EWG nie dotyczy materii, która była przedmiotem sporu w niniejszej sprawie. Nie zgadzam się też na zastosowanie w niej dyrektywy 2006/54/WE z 5.07.2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy.

Art.1 lit.6 tej dyrektywy dotyczy równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy w odniesieniu do warunków pracy, w tym wynagrodzenia, a art.15 praw kobiety powracającej do pracy po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Polskie prawo reguluje te prawa również w Dziale ósmym kodeksu pracy.

Ustawa z 12.12.1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej w identyczny sposób traktuje od 29.06.2013 r. kobietę korzystającą z urlopu macierzyńskiego i mężczyznę korzystającego z urlopu ojcowskiego. O żadnej dyskryminacji ze względu na płeć, jeśli chodzi o prawo do tzw. „13” – nie może być mowy. Poprzednio można było porównać tylko sytuację kobiet w ciąży i młodych matek z sytuacją pozostałych kobiet. Możliwe, że część kobiet uznaje ciążę i posiadanie dzieci za nieszczęście, ale na pewno większa część uważa to za szczęście.

Dyrektywa 2006/54/EW (na podstawie art.2 ust.2) za przejaw dyskryminacji uznała m.in. wszelkie mniej korzystne traktowanie kobiety związane z ciążą lub urlopem macierzyńskim w rozumieniu dyrektywy 92/85/EWG.

Na przykładzie niniejszej sprawy należy zastanowić się, czy pozbawienie prawa do proporcjonalnej części „13” było dyskryminacją. Uważam, że nie było. Nowelizacja ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym spowodowała przyznanie przywileju otrzymania takiego świadczenia dodatkowej kategorii pracowników. Takie wynagrodzenie przysługuje na podstawie ustawy o charakterze szczególnym a nie kodeksu pracy, którego art.80 stanowi, że wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Wszystko co pracownik otrzymuje ponad zapłatę za swoją pracę jest przywilejem. Źródłem przywileju może być umowa, układ zbiorowy pracy lub ustawa. Teoretycznie może poczuć się dyskryminowaną osoba, która nie otrzymała „13” za przepracowanie jednego dnia. Koncepcja, według której Sąd Okręgowy uznał roszczenie powódki za zasadne, stanowi prawną nadinterpretację stanu prawnego obowiązującego w 2011 roku. Powódka nie spełniała warunków do nabycia „13” a prawo polskie było wówczas zgodne z prawem unijnym. Dlatego też nie powinna otrzymać takiego wynagrodzenia.