Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 grudnia 2013r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Piotr Prusinowski (spr.)

Sędziowie: SA Bohdan Bieniek

SA Marek Szymanowski

Protokolant: Agnieszka Charkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 grudnia 2013 r. w B.

sprawy z odwołania M. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji wnioskodawcy M. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Ostrołęce III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 26 lutego 2013 r. sygn. akt III U 614/11

oddala apelację.

Sygn akt III AUa 624/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 lipca 2011r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P., powołując się na przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07.02.1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) i ustawy z dnia 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j. z 2009r. Dz. U. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) odmówił M. J. prawa do emerytury w obniżonym wieku z uwagi na nieudowodnienie 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy nie zaliczył do tego stażu okresu zatrudnienia w Fabryce (...) S.A. w P. od 27.12.1973r. do 31.03.1977r. od 1.09.1977r. do 1.09.1985r., od 1.10.1985r. do 4.05.1992r. i od 15.08.1992r. do 31.12.1998r., gdyż – zdaniem tego organu - stanowiska wymienione w świadectwach pracy za ten okres nie są zgodne z zarządzeniem resortowym.

W odwołaniu od powyższej decyzji M. J. wniósł o zaliczenie do stażu pracy w szczególnych warunkach w/w okresów zatrudnienia.

Wyrokiem z dnia 26 lutego 2012r. Sąd Okręgowy w Ostrołęce oddalił odwołanie.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 9 maja 2011r. M. J. złożył w ZUS wniosek o przyznanie emerytury. ZUS stwierdził, że odwołujący osiągnął wymagany wiek 60 lat i na dzień 1 stycznia 1999r. legitymuje się łącznym stażem pracy w wymiarze 25 lat, lecz nie spełnia warunku posiadania 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach. Dlatego decyzją z dnia 6 lipca 2011r. odmówił mu prawa do emerytury.

Sąd wskazał na art. 184 w/w ustawy i § 2 w/w rozporządzenia. Po czym odniósł się do dowodów ze świadectw pracy i dokonał analizy dokumentacji osobowej, twierdzeń wnioskodawcy, opinii biegłego z zakresu BHP i zeznań świadków: J. K., R. P. i A. S. celem ustalenia rodzaju czynności wykonywanych przez M. J. w w/w okresach i stwierdzenia czy były one wykonywane w warunkach szczególnych.

Sąd miał na uwadze okoliczność, iż w opinii z dnia 2 listopada 2012r. biegła z zakresu BHP nie stwierdziła aby wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych w Fabryce (...) S.A. w P. w okresie od 27.12.1973r. do 30.04.1974r. Pracował on wówczas na wydziale P4 przy obsłudze automatów tokarskich. Biegła zaznaczyła, iż na takich automatach tokarskich przebiega proces toczenia powierzchni zewnętrznych, wewnętrznych, czołowych a nie proces tłoczenia, zaś w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów wśród katalogu prac wykonywanych w warunkach szczególnych nie zostały wymienione prace związane z obróbką skrawaniem. W wykazie A dziale III pod poz. 69 rozporządzenia zostały wymienione prace: tłoczenie gwoździ, nitów oraz obsługa automatów do produkcji drutu kolczastego lub wyrobów z drutu. Odwołujący na wydziale P4 nie wykonywał tych prac. Sąd podzielił stanowisko biegłej.

Zdaniem Sądu Okręgowego wnioskodawca także nie pracował w szczególnych warunkach od dnia 27 grudnia 1973r. do 30 kwietnia 1974r. Gdyby nawet zaliczyć ten okres do tego stażu to i tak odwołujący nie spełniłby warunków do przyznania emerytury, gdyż w pozostałym okresie od 1 maja 1974r. do 31 grudnia 1998r. nie pracował w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych. Przy tym od 6 maja 1993r. do 31 grudnia 1998r. wykonywał inne czynności niż wymienione w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach, tj. magazynowania detali oraz wyprodukowanych w zakładzie (...)-ów, bezpieczników i lamp. Z angaży i innych dokumentów znajdujących się w jego aktach osobowych wynika bowiem, że od 6 maja 1993r. do 31 grudnia 1998r. był pracownikiem obsługi produkcji - roboty magazynowe w Wydziale (...) i wykonywał czynności w Magazynie (...). W dniu 6 maja 1993r. podpisał również umowę o wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie w Magazynie (...). Na jej podstawie przyjął on odpowiedzialność za mienie znajdujące się w w/w magazynach, w których były przechowywane inne rzeczy niż materiały pyliste, toksyczne, żrące, parzące i wybuchowe. Odwołujący zeznał, iż pracował w Magazynie (...) i był materialnie odpowiedzialny za stan tego magazynu. Dodał, że w tym magazynie były wyroby gotowe i podzespoły, które były przeznaczone do sprzedania, były to już gotowe wyroby, jak BM-y, bezpieczniki, lampy albo detale. Z kolei świadek A. Ś. zeznała, że do Magazynu (...) były kierowane z produkcji wyroby produkowane w (...) na potrzeby innych zakładów - półprodukty oraz wyroby gotowe - BM-y, lampy.

Według Sądu pierwszej instancji od 1.05.1974r. do 5.05.1993r. wnioskodawca również nie pracował w warunkach szczególnych, gdyż - wbrew jego twierdzeniom – materiał dowodowy m.in. z zeznań świadków J. K., R. P. i A. Ś. oraz opinii biegłego wykazał, że nie woził on wówczas tylko środków chemicznych.

Sąd podzielił opinię biegłej, w której zaznaczyła ona, że w wykazie A dział IV w/w rozporządzenia Rady Ministrów pod poz. 40 zostały wymienione prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych, wykonywane w przemyśle chemicznym. Tymczasem odwołujący był zatrudniony w przemyśle metalowym. Nadto transportowane przez niego środki chemiczne nie były surowcami, półproduktami oraz wyrobami gotowymi, a służyły jako rozpuszczalniki tłuszczy, olei. Zajmował się on także transportem za pomocą wózka widłowego olei hydraulicznych i maszynowych, smarów.

Zdaniem Sądu M. J.w okresie od 01.05.1974r. do 05.05.1993r. nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach także z innych względów. Z zeznań odwołującego i świadków wynika, że dział transportu zajmował się transportem wewnętrznym, tj. transportem między magazynem a wydziałami i pomiędzy wydziałami, przy czym transportowano substancje chemiczne, oleje, gazy, wyprodukowane detale oraz gotowe wyroby. Świadkowie wskazywali, że to M. J., jako posiadający odpowiednie uprawienia, zajmował się transportem substancji chemicznych z magazynu chemicznego: trójchloroetylenu, azydku baru, octanu butylu, acetonu, metanolu, spirytusu etylowego skażonego metanolem, czterochloroetylenu, acetonu, rozpuszczalników, polofenu, a nadto rozładowywał i dowoził na wydziały gazy w butlach i wapno karbidowe, dowoził też smary, naftę i oleje. Również sam M. J. przyznawał, że transportował w/w substancje. Tymczasem smary, nafta, oleje, smary nie należą do substancji pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych, co oznacza, że ich transport i magazynowanie nie mieści się w dyspozycji wykazu A dział IV poz. 40 w/w rozporządzenia RM z dnia 7 lutego 1983r., ani w dyspozycji wykazu A dział VIII poz. 1 tego rozporządzenia (ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie). Skoro M. J. woził wszystkie rzeczy znajdujące się w magazynie, to nie mógł wykonywać w pełnym wymiarze czasu pracy w szczególnych warunkach.

W rezultacie Sąd uznał, że M. J. nie wykazał, aby w spornym okresie zatrudnienia w Fabryce (...) S.A. w P. od 27.12.1973r. do 31.03.1977r., od 1.09.1977r. do 1.09.1985r„ od 1.10.1985r. do 4.05.1992r. i od 15.08.1992r. do 31.12.1998r. wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracę w szczególnych warunkach. Stąd nie spełnia on wymogu posiadania 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach.

Apelację od powyższego wyroku złożył odwołujący. Zaskarżając wyrok w całości, wniósł o jego zmianę oraz poprzedzającej go decyzji ZUS z dnia 6 lipca 2011r. i uznanie w/w okresów pracy w szczególnych warunkach oraz przyznane prawa do emerytury, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Apelujący zarzucił wyrokowi naruszenie:

1.  przepisów prawa procesowego, mającego wpływ na treść wyroku,

-

tj. art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 3 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. poprzez bezpodstawne nieuwzględnienie treści świadectw znajdujących się w aktach sprawy, a także zeznań świadków, które potwierdzają fakt wykonywania pracy przez powoda w warunkach szczególnych,

-

art. 233 § 1 w zw. z art. 278 w zw. z art. 316 § 1 k.p.c. poprzez dopuszczenie dowodu z opinii biegłej na okoliczność czy odwołujący pracował w szczególnych warunkach, podczas gdy okoliczność ta powinna podlegać ocenie Sądu a nie biegłego,

-

art. 233 § 1 w zw. z art. 286 w zw. z art. 5 k.p.c. przez niezażądanie ustnego wyjaśnienia opinii złożonej przez biegłego, ewentualnie dodatkowej opinii, jak również niepouczenie strony działającej bez adwokata o takiej możliwości, mimo złożenia przez powoda istotnych zastrzeżeń do opinii pisemnej biegłej;

2.  sprzeczność poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na nieuznaniu jako pracy w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia powoda w Fabryce (...) S.A. w P., mimo dowodów znajdujących się w aktach sprawy bezsprzecznie potwierdzających ten fakt.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna. Sąd pierwszej instancji dokonał bowiem właściwych ustaleń faktycznych w sprawie oraz trafnie nie uwzględnił do wymaganego piętnastoletniego stażu pracy w warunkach szczególnych okresów zatrudniania M. J. w Fabryce (...) S.A. w P. od 27.12.1973r. do 31.03.1977r. od 1.09.1977r. do 1.09.1985r., od 1.10.1985r. do 4.05.1992r. i od 15.08.1992r. do 31.12.1998r. W rezultacie właściwie uznał, że wnioskodawca nie spełnia warunku posiadania 15-tu lat pracy świadczonej w szczególnych warunkach i w konsekwencji nie przysługuje mu prawo do emerytury, na postawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. j.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Sąd odwoławczy w całości akceptuje ustalenia Sądu pierwszej instancji i uznaje za własne. Na aprobatę zasługuje również dokonana przez Sąd pierwszej instancji ocena prawna.

Przepis art. 184 w/w ustawy w sposób odrębny i szczególny uregulował sytuację prawną ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy w dniu wejścia w życie ustawy - 1 stycznia 1999 r., legitymowali się okresem zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz okresem składkowym i nieskładkowym, o którym mowa w art. 27 ustawy, gwarantując im prawo do nabycia emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32.

Intencją ustawodawcy było zapewnienie nabycia uprawnień emerytalnych dla tej kategorii ubezpieczonych, którzy w chwili wejścia w życie ustawy spełniali wymagane warunki stażu, w tym stażu pracy w szczególnych warunkach, za wyjątkiem wieku emerytalnego przewidzianego w art. 32 ustawy.

Ustalenie czy wykonywane obowiązki pracownicze były realizowane w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze podlega ocenie na podstawie przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.). W myśl § 2 ust. 1 powołanego rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Z kolei § 4 ust. 1 pkt 1 i 3 rozporządzenia określa przesłanki, których łączne spełnienie przez pracownika, warunkuje nabycie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach tj. osiągnięcie wieku emerytalnego wynoszącego: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz wykazanie wymaganego okresu zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Ugruntowany jest pogląd, że tylko praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze na stanowiskach wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. wykonywana stale i w pełnym wymiarze uzasadnia skorzystanie z uprawnienia do wcześniejszej emerytury. Praca w szczególnych warunkach to przy tym praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 19 września 2007r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 329; z dnia 6 grudnia 2007r., III UK 66/07, LEX nr 483283; z dnia 22 stycznia 2008r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75; z dnia 24 marca 2009r., I PK 194/08, LEX nr 528152; z dnia 6 czerwca 2011r., IUK 393/10, LEX nr 950426).

W zaskarżonej decyzji z dnia 6 lipca 2011r. organ rentowy za udowodniony uznał ogólny staż pracy wnioskodawcy w wymiarze 25 lat. Nie zaliczył przy tym wnioskodawcy żadnego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd pierwszej instancji, po przeprowadzeniu postępowania dowodowego i dokonaniu analizy przebiegu zatrudnienia wnioskodawcy, doszedł do wniosku, iż zaskarżona decyzja jest prawidłowa i oddalił odwołanie. Wszechstronnie przy tym rozważył materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, w tym treści świadectw pracy i zeznań świadków. Nie naruszył przy tym art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 3 k.p.c. w zw. z § 2 ust. 2 w/w rozporządzenia.

Jak wskazuje judykatura, Sąd jest zobligowany uwzględnić wszystkie dowody przeprowadzone w postępowaniu, jak też uwzględnić wszelkie okoliczności towarzyszące ich przeprowadzaniu (wyrok SN z dnia 11 lipca 2002r. IV CKN 1218/00). Granice swobodnej oceny dowodów winny być wyznaczone wymogami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia. W myśl powyższych dyrektyw Sąd pierwszej instancji rozważa w sposób racjonalny i wszechstronny materiał dowodowy, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych, a wiążąc ich moc i wiarygodność odnosi do pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie (wyrok SN z dnia 10 czerwca 1999r. w sprawie II UK 685/98). Stąd o naruszeniu art. 233 § 1 k.p.c. można mówić w sytuacji wykazania Sądowi pierwszej instancji uchybienia podstawowym regułom służącym ocenie wiarygodności i mocy poszczególnych dowodów, tj. regułom logicznego rozumowania, zasadom doświadczenia życiowego i właściwego kojarzenia faktów. Apelujący nie wykazał aby Sąd pierwszej instancji rozstrzygając niniejszą sprawę, naruszył powyższe reguły. Sąd Apelacyjny zgadza się z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego i podziela stanowisko, że materiał dowodowy sprawy nie uprawniał do przyjęcia, iż wnioskodawca w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracował w warunkach szczególnych. Sąd pierwszej instancji nie dopuścił się w tym względzie żadnego błędu w ustaleniach faktycznych. Z kolei argumenty zawarte w apelacji, w szczególności co do prawidłowej kwalifikacji pracy wnioskodawcy według wykazu A załącznika do w/w rozporządzenia, mają charakter polemiczny i są wynikiem subiektywnego poglądu wnioskodawcy na sprawę.

W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostaje fakt, iż M. J. był zatrudniony w Fabryce (...) S.A. Kwestionowana pozostawała zaś możliwość uwzględnienia zatrudnienia w w/w zakładzie od 27.12.1973r. do 31.03.1977r., od 1.09.1977r. do 1.09.1985r., od 1.10.1985r. do 4.05.1992r. i od 15.08.1992r. do 31.12.1998r. do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Wyżej wymienione okresy zatrudnienia zostały udokumentowane zwykłymi świadectwami pracy: z dnia 28 października 1994r. (k. 5 akt ZUS i k. 60 akt osobowych), w którym wskazano, że skarżący był zatrudniony od 27 grudnia 1973r. do 27 października 1994r. na stanowisku pracownika obsługi produkcji – robotnika magazynowego, w tym od 2 września 1985r. do 30 września 1985r. przebywał na urlopie bezpłatnym, a od 5 marca 1992r. do 14 sierpnia 1992r. na urlopie wychowawczym oraz z dnia 30 września 2002r., w którym wpisano, że od 28 października 1994r. do 30 września 2002r. był on zatrudniony jako robotnik magazynowy (k. 6 akt ZUS).

Pracodawca wydał także wnioskodawcy świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 31 grudnia 2004r., w którym podał, że pracował on od 27.12.1973r. do 31.03.1977r., od 1.09.1977r. do 1.09.1985r., od 1.10.1985r. do 4.05.1992r. i od 15.08.1992r. do 31.12.2004r. na stanowiskach wymienionych w w/w rozporządzeniu i zarządzeniu Nr 3 MH i MP z dnia 30 marca 1985r. (Dz. U. MH i PM Nr 1 – 3 poz. 1 ze zm.), w tym od dnia 27.12.1973r. do 30.04.1974r. na stanowisku wytaczacz – ustawiacz maszyn, wymienionym w dziale III poz. 60 wykazu A w/w rozporządzenia oraz od 1.05.1974r. do 31.03.1977r., od 1.09.1977r. do 1.09.1985r., od 1.10.1985r. do 4.05.1992r. i od 15.08.1992r. do 31.12.2004r. na stanowisku robotnika transportu wewnętrznego, robotnika magazynowego, wymienionym w dziale IV poz. 40 wykazu A w/w rozporządzenia (k. 16 kat ZUS). Na w/w stanowiskach odwołujący wykonywał prace takie jak: obsługa automatów tokarskich i produkcja kołków, prace magazynowe, przewóz rozpuszczalników, obsługa wózków widłowych, spalinowych ciężkie prace transportowe.

Z kolei likwidator Fabryki (...) S.A. wystawił świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 18 września 2007r., z którego wynikało, że wnioskodawca był zatrudniony od 27.12.1973r. do 31.03.1977r., od 1.09.1977r. do 1.09.1985r., od 1.10.1985r. do 4.05.1992r. i od 15.08.1992r. do 31.12.2004r. na stanowiskach wymienionych w w/w rozporządzeniu oraz zarządzeniu Nr 3 MH i PM z dnia 30 marca 1985r. (Dz. U. MH i PM Nr 1 – 3 poz. 1 ze zm.), w tym od dnia 27.12.1973r. do 30.04.1974r. na stanowisku wytaczacz – ustawiacz maszyn, wymienionym w dziale III poz. 60 wykazu A w/w rozporządzenia oraz od 1.05.1974r. do 31.03.1977r., od 1.09.1977r. do 1.09.1985r., od 1.10.1985r. do 4.05.1992r. i od 15.08.1992r. do 31.12.1998r. na stanowisku robotnika transportu wewnętrznego, robotnika magazynowego, wymienionym w dziale IV poz. 40 wykazu A w/w rozporządzenia (k. 16 kat ZUS). W tym dokumencie wpisano również, że na w/w stanowiskach odwołujący wykonywał prace takie jak: tłoczenie gwoździ, nitów oraz obsługa automatów do produkcji drutu kolczastego lub wyrobów z drutu oraz prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, produktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych.

Wbrew stanowisku apelującego, dokonana w w/w świadectwach pracy ocena charakteru zatrudnienia wnioskodawcy nie jest dla sądu wiążąca. Dokumenty takie podlegają bowiem co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód. Świadectwo pracy jako dowód z dokumentu prywatnego nie ma silniejszej mocy dowodowej, niż dowód z zeznań świadków lub z przesłuchania stron (wyrok SN z dnia 5 października 2011 r. II UK 43/11 LEX nr 1108484, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2005r., II UK 15/05, LEX nr 603168 oraz wyroki tego Sądu z dnia 3 października 2000 r., I CKN 804/98, LEX nr 50890; z dnia 30 czerwca 2004 r., IV CK 474/03, OSNC 2005 nr 6, poz. 113; z dnia 9 kwietnia 2009 r., I UK 316/08, LEX nr 707858; z dnia 6 stycznia 2009 r., II UK 117/08, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 167; z dnia 27 lipca 2010 r., II CSK 119/10, LEX nr 603161).

Weryfikacja w/w świadectw pracy oraz innych dowodów zgromadzonych w sprawie, tj. z pozostałej dokumentacji osobowej, zeznań świadków i opinii biegłego z zakresu bhp nie zezwala na uznanie, że w w/w okresach zatrudnienia wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych.

Na podstawie materiału dowodowego nie można zaliczyć do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od 27 grudnia 1973r. do 30 kwietnia 1974r., gdy skarżący pracował w wydziale P4 przy obsłudze automatów tokarskich, a tym samym zakwalifikować jego pracę według wykazu A działu III i poz. 69 załącznika do w/w rozporządzenia (tłoczenie gwoździ, nitów oraz obsługa automatów do produkcji drutu kolczastego lub wyrobów z drutu).

Na świadczenie takiej pracy przez wnioskodawcę nie wskazują dokumenty zawarte w jego aktach osobowych. Wynika z nich jedynie, że został on zatrudniony w Fabryce (...) S.A. w P. na jednotygodniowy okres próby od dnia 27 grudnia 1973r. na stanowisku operatora maszyn na wydziale P- 4 oraz że przyznano mu wynagrodzenie na warunkach przewidzianych w Układzie Zbiorowym Pracy dla Przemysłu Metalowego.

Na rozprawie w dniu 26 października 2011r. wnioskodawca stwierdził (k. 20 – 22), że pracując na wydziale P - 4 na dziale automaty tokarskie, obsługiwał właśnie automaty tokarskie, na których wyrabiał z drutu mosiężnego kołki do zapłonników, toczył nity aluminiowe i detale z aluminium i mosiądzu. Włączał on automat, zakładał drut, który był przesuwany i cięty na mniejsze detale, a potem toczony i chłodzony olejem wrzecionowym. Przy wyrabianiu detali wkładał produkt do maszyny, gdzie był on przesuwany i obrabiany.

Należy, w oparciu o rzeczową i spójną opinię biegłej sądowej z zakresu bhp, wskazać, że półautomaty i automaty (przy których pracował wnioskodawca) służyły do podstawowej obróbki, tj. toczenia (zewnętrznego, wewnętrznego, czołowego) oraz do wiercenia i gwintowania. Nie wykonywano zaś na nich procesu tłoczenia, wymienionego w w/w wykazie A w dziale III pod poz. 69.

Z uwagi na to, że wnioskodawca nie pracował wówczas przy automatach służących do obróbki tłoczeniem, a jedynie na maszynach wykorzystywanych do procesu toczenia, nie można było zakwalifikować jego pracy do świadczonej w warunkach szczególnych.

Sąd pierwsze instancji prawidłowo nie uwzględnił również do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od 1 maja 1974r. do 5 maja 1993r., a tym samym trafnie nie dostrzegł podstaw do przyporządkowania pracy wówczas świadczonej przez wnioskodawcę do wykazu A działu IV i poz. 40 załącznika do w/w rozporządzenia (prace magazynowe, załadunkowe, rozładunkowe, transport oraz konfekcjonowanie surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych, wykonywane w przemyśle chemicznym) oraz wykazu A dział VIII poz. 1 załącznika do tego rozporządzenia (ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe oraz przeładunek materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie).

Z akt osobowych wynikła, że od dnia 1 maja 1974r. skarżącemu powierzono obowiązki robotnika transportu, od dnia 1 kwietnia 1977r. - robotnika rozdzielni P-2, a od 1 września 1977r. - robotnika transportu wewnętrznego PD. Następnie od 1 lutego 1978r. był on robotnikiem transportu wewnętrznego - brygadzisty na wydziale PD. Z kolei od 2 września 1985r. do 30 września 1985r. przebywał na urlopie bezpłatnym, po którym znów pracował jako robotnik transportu wewnętrznego - brygadzista na wydziale P-K. Z dniem 1 stycznia 1989r. przydzielono mu stanowisko pracownik obsługi produkcji - roboty transportowe - brygadzista na wydziale P-K i to stanowisko zajmował do 31 marca 1991r., kiedy powierzono mu stanowisko pracownika obsługi produkcji - transport wewnętrzny. Te obowiązki odwołujący wykonywał do 4.03.1992r. i od 15.08.1992r. do 5.05.1993r., gdyż od 05.03.1992r. do 14.08.1992r. przebywał na urlopie wychowawczym.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, podobnie jak Sądu Okręgowego, wykonywanych przez odwołującego prac w w/w okresie nie można kwalifikować według wykazu A działu IV i pozycji 40 załącznika do w/w rozporządzenia, odnoszącej się tylko do przemysłu chemicznego. Zakład pracy, w którym był zatrudniony odwołujący podlegał bowiem pod inny resort, tj. przemysłu metalowego (dział II wykazu A załącznika do w/w rozporządzenia). Podobnie nie było podstaw do zastosowania poz. 2 działu VIII wykazu A załącznika do rozporządzenia, gdyż ten dział dotyczy prac w branży transportu i łączności, w której z pewnością także nie pracował wnioskodawca. Przewoził on bowiem rzeczy, jak już wskazano, w transporcie wewnętrznym w przemyśle metalowym.

Należy podkreślić, że w świetle przepisów wykazu A załącznika do w/w rozporządzenia, wyodrębnienie prac świadczonych w warunkach szczególnych ma charakter stanowiskowo - branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac – jak wskazuje Sąd Najwyższy - nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 1 czerwca 2010 r., sygn. akt II UK 21/10, LEX Nr 619638, z dnia 19 maja 2011 r., sygn. akt III UK 174/10, LEX 901652, z dnia 19 marca 2012 r., sygn. akt II UK 166/12, LEX Nr 1171002). Stąd dla uznania konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 4 ze zm.) oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia, natomiast wykazy stanowisk ustalane przez właściwe podmioty w odniesieniu do podległych zakładów pracy mają jedynie charakter techniczno-porządkujący. Samo nawet wymienienie danego stanowiska czy rodzaju prac warunkujących przyznanie spornego prawa do emerytury nie może być interpretowane w sposób rozszerzający, tzn. w całkowitym oderwaniu od rodzaju zakładu z danej branży w którym praca była wykonywana (wyrok SA we Wrocławiu z dnia 19 kwietnia 2012r., III AUa 222/12, LEX nr 1171355). Nie jest zatem możliwe dowolne i swobodne wiązanie konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w w/w rozporządzeniu (wyrok SA w Katowicach z dnia 7 lutego 1983 r., III AUa 849/12, LEX nr 1271881).

Kwalifikując pracę wnioskodawcy, nie można zatem nie uwzględniać określonego w załącznikach do w/w rozporządzenia zaszeregowania prac według działów gospodarki. Z tego względu należy przyjąć, że w przemyśle metalowym, w którym pracował wnioskodawca, nie można wykonywać prac magazynowych, załadunkowych, rozładunkowych, transportu oraz konfekcjonować surowców, półproduktów i wyrobów gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych, wykonywane dotyczących przemysłu chemicznego (dział IV poz. 40) czy w transporcie i łączności przy ciężkich pracach załadunkowych i wyładunkowych oraz przeładunku materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących w transporcie (dział VIII poz. 1). Bowiem koniecznym jest, by występował bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danej gałęzi gospodarki.

Poza tym materiał dowodowy wykazał, że wnioskodawca przewoził pomiędzy magazynem i wydziałami zakładu różne produkty, zarówno wymienione oraz nie wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia. Stąd nie mógł świadczyć pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

J. J. (2) podał, że woził wózkiem akumulatorowym czterochloroetylen, trójchloroetylen, octan butylu, aceton, alkohol metylowy, azydek baru, polofen, gazy w butlach i wapno karbidowe. Zaprzeczył temu aby przewoził wyprodukowane detale, czyniły to bowiem podległe mu osoby. Innym razem zeznał, że tylko on przewoził produkty z magazynu, w tym z magazynu chemicznego - smary i oleje. Nie zmieniły się w tym względzie jego obowiązki, gdy został brygadzistą.

Z zeznań świadków J. K. (m.in. kierownik magazynu elektrochemicznego) i R. P. (krajacz wyrobów hutniczych, potem pracownik transportu wewnętrznego) i A. Ś. (m.in. kierownika działu kooperacji i ówczesnej przełożonej wnioskodawcy) wynika (k. 28, 29, 39 i 40, 54 – 57, 116 - 118), że w magazynie elektrochemicznym składowano trucizny i materiały szkodliwe: trójchloroetylen, azytek baru, octan butylu, aceton, metanol, spirytus etylowy skażony metanolem, czterochloroetylen, octan butylu, aceton, rozpuszczalniki, smary, oleje. W magazynie tym były też rzeczy elektryczne, tj. kable, wyłączniki, rozłączniki. Jednak odwołujący nie woził rzeczy elektrycznych. Np. J. K. podał, że wnioskodawca przyjeżdżał wózkiem akumulatorowym bez żadnych środków ochronnych i odbierał trucizny i materiały szkodliwe. Z kolei R. P. wskazał, że on i odwołujący przywozili też wyprodukowane rzeczy z hal produkcyjnych do magazynu zbytu. Każdy z nich miał określony oddział, z którego wywoził detale. Odwołujący wywoził także czasem zapłonniki z Wydziału P2, jednak przede wszystkim aceton, TRI i octan. Świadek stwierdził, że ich zadaniem było dostarczenie zaopatrzenia na produkcję i wywóz gotowego towaru z produkcji do magazynu. A. Ś. zeznała przy tym, że odwołujący jako brygadzista był też odpowiedzialny za ładowanie akumulatorów, tzn. uzupełniał elektrolity w akumulatorach.

Jak wynika zatem z zeznań odwołującego i świadków wnioskodawca zajmował się transportem wewnętrznym, tj. pomiędzy magazynem i wydziałami różnych składników, w tym: substancji chemicznych, olei, gazów, detali oraz gotowych wyrobów. W ocenie Sądu Apelacyjnego, podobnie jak Sądu Okręgowego, smary, nafta, oleje, które przewoził wnioskodawca nie stanowią substancji pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych, stąd ich transport i magazynowanie nie wyczerpuje dyspozycji wykazu A załącznika do w/w rozporządzenia tj. dział IV poz. 40 i dział VIII poz. 1 w/w rozporządzenia. Dodatkowo należy dostrzec, że transportowane przez wnioskodawcę środki chemiczne nie były surowcami, półproduktami oraz wyrobami gotowymi, jak wymaga tego w/w poz. 40 działu IV. Służyły one bowiem jako rozpuszczalniki tłuszczy i olei.

Sąd Okręgowy prawidłowo przyjął, że również w okresie od 6 maja 1993r. do 31 grudnia 1998r. M. J. nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu w szczególnych warunkach, tj. nie wykonywał czynności wymienionych w wykazie A w dziale IV pod poz. 40.

Jak wynika z akt osobowych od 6 maja 1993r. do 31 grudnia 1998r. skarżący był pracownikiem obsługi produkcji - roboty magazynowe w Wydziale (...) i wykonywał czynności w Magazynie (...). W dniach 6 maja 1993r., 4 stycznia 1995r. i 22 sierpnia 1998r. wnioskodawca zawarł umowy z pracodawcą o wspólnej odpowiedzialności za powierzone mienie w Magazynie (...), Magazynie (...) i pomieszczeniach magazynu (...) oraz podpisał kartę zadań pracownika magazynu obrotu towarowego.

Z treścią akt osobowych korelują zeznania wnioskodawcy, który potwierdził, że pracował w magazynie zbytu i magazynie reklamy i był materialnie odpowiedzialny za stan magazynu. Przyznał, że przechowywano w nim wyroby gotowe i podzespoły na sprzedaż, w tym: BM-y, bezpieczniki, lampy i detale. Analogicznie zeznała A. Ś., wskazując, że do magazynu zbytu były kierowane z produkcji wyroby produkowane w (...) na potrzeby innych zakładów - półprodukty oraz wyroby gotowe - BM-y, lampy.

Wnioskodawca pracował zatem w magazynie, w którym były wyroby gotowe i podzespoły, przeznaczone do sprzedania (BM-y, bezpieczniki, lampy i detale), które nie zostały wymienione w wykazie A załącznika do rozporządzenia. Stąd nie wykonywał on wówczas stale i w pełnym wymiarze prac magazynowych przy surowcach, półproduktach i wyrobach gotowych - pylistych, toksycznych, żrących, parzących i wybuchowych (dział IV poz. 40 wykazu A załącznika do w/w rozporządzenia).

Poza tym, wbrew stanowisku apelującego Sąd Okręgowy nie naruszył art. 233 § 1 k.p.c., art. 278 k.p.c. w zw. z art. 316 k.p.c. dopuszczając dowód z opinii biegłej sądowej z zakresu bhp.

W świetle utrwalonego orzecznictwa ustalenie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 ust. 1 w/w rozporządzenia) nie wymaga wiadomości specjalnych uzasadniających prowadzenie dowodu z opinii biegłego (wyrok SN z dnia 8 stycznia 2009 roku w sprawie I UK 201/08 niepublikowany; wyrok z dnia 30 marca 2000 roku II UKN 446/99 ;OSNP 2001/18/562). Jednakże Sąd Najwyższy nie wyklucza możliwości powołania dowodu z opinii biegłego w sprawach takich jak niniejsza, a jedynie podkreśla obowiązek Sądu samodzielnej oceny materiału dowodowego sprawy i kwalifikacji pracy jako świadczonej w warunkach szczególnych według załącznika do w/w rozporządzenia.

W niniejszej sprawie Sąd Okręgowy samodzielnie ocenił powyższe kwestie, po uprzednim przeprowadzeniu postępowania dowodowego z zeznań świadków, posiłkując opinią biegłego sądowego. Jak wynika bowiem z art. 278§1 k.p.c. w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii. O tym zatem, czy dla rozstrzygnięcia sprawy niezbędne są wiadomości specjalne, decyduje sąd (wyrok SN z dnia 11.03.2008 r., II CSK 545/07, LEX nr 385597). Tym bardziej decyzję podejmuje samodzielnie sąd co od zażądania ustnej opinii biegłych i nie ma obowiązku pouczenia strony w tym przedmiocie. Stąd chybiony okazał się również zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. w zw. z art. 5 k.p.c. w tym kontekście.

Całokształt materiału dowodowego sprawy z akt osobowych i zeznań świadków nie wykazał zatem aby wnioskodawca w trakcie zatrudnienia w Fabryce (...) S.A. w P. od 27.12.1973r. do 31.03.1977r. od 1.09.1977r. do 1.09.1985r., od 1.10.1985r. do 4.05.1992r. i od 15.08.1992r. do 31.12.1998r. wypełniał obowiązki wskazane w załączniku A do w/w rozporządzenia stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wobec tego, iż odwołujący nie udowodnił, że przez okres co najmniej 15 lat pracował w warunkach szczególnych, brak było podstaw do przyznania mu emerytury. W konsekwencji należało podzielić rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji w przedmiocie oddalenia odwołania od decyzji organu rentowego odmawiającej prawa do emerytury.

Dlatego też na mocy art. 385 k.p.c. apelację oddalono, orzekając jak w sentencji.