Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 17 listopada 2016 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił wnioskodawcy E. J. (1) prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że odmówiono wnioskodawcy prawa do emerytury, ponieważ do dnia 1 stycznia 1999 r. nie udowodnił 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uwzględnił ubezpieczonemu do stażu w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia: od dnia 3 kwietnia 1973 r. do dnia 31 marca 1989 r. w Spółdzielni Usług Rolniczych, ponieważ w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach zakład pracy nie określił charakteru pracy, tj. nie zawarł stwierdzenia: „prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych” zgodnego z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył, w dniu 14 grudnia 2016 r. wnioskodawca E. J. (1) przez pełnomocnika. Wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury oraz o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.

(odwołanie – k. 2 – 3)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu przywołał argumentację podniesioną w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 13-15)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny

Wnioskodawca E. J. (1) urodził się dnia (...) W dniu 13 października 2016 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę. Wskazał, że nie jest członkiem OFE.

(wniosek – k. 1 – 8 akt ZUS)

Wnioskodawca uczęszczał na kurs operatorów kombajnów zbożowych w czasie od dnia 16 marca 1987 r. do dnia 21 marca 1987 r. i ukończył go z wynikiem pozytywnym.

(zaświadczenie – k. 5)

Wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielni Usług Rolniczych w G. od dnia 4 kwietnia 1973 r. do dnia 31 marca 1989 r. na stanowisku „traktorzysta”. Baza z pojazdami była na wsi, oddalona od domu wnioskodawcy o około 100 metrów.

Podczas całego okresu zatrudnienia E. J. wykonywał różne prace, w zależności od potrzeb i pory roku. W okresie od wiosny do jesieni, czyli mniej więcej od marca do końca października, wnioskodawca traktorem wykonywał prace polowe – opryski, orkę, siewy, koszenia. W ciągu dnia wnioskodawca pracował w różnym zakresie godzinowym - w zależności od potrzeby. W okresie żniw pracował całymi dniami na kombajnie. Praca odbywała się także w nadgodzinach. Jeżdżąc traktorem, wnioskodawca miał doczepione maszyny rolnicze typu rozrzutnik obornika, rozrzutnik wapna, kosiarka, pług czy kopaczka. To dyspozytor decydował, co danego dnia ma być zrobione. Prace odbywały się w każdych warunkach pogodowych, a traktor nie miał zamykanej kabiny. Jazda odbywała się po polu, czyli po nierównym terenie, gdzie się kurzyło.

Zimą praca polegała na przewozie, dostarczaniu maszyn rolnikom, młóceniu zboża, przewożeniu zboża z młyna do młyna, przewozie buraków do cukrowni, przewozie wapna czy wysłodki. Załadunek brany był z pól rolników. Ponadto, wnioskodawca zimą jeździł traktorem z doczepionym pługiem oraz siewką do piasku i odgarniał śnieg z dróg. Zdarzała się również praca, polegająca na oddelegowaniu wnioskodawcy do firmy (...) bądź (...), gdzie traktorem wykonywał określone zadania na rzecz tych zakładów, ale będąc pracownikiem Spółdzielni. Były to jednak sporadyczne sytuacje.

(zeznania wnioskodawcy– k. 32i k 39 odwrót; zeznania świadka T. K. – k. 33 – 34; zeznania świadka S. M. – k. 34, świadectwo pracy k 5-6)

Wnioskodawca od dnia 1 kwietnia 1989 r. do dnia 15 lutego 1993 r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku traktorzysta w Państwowym Przedsiębiorstwie (...) w Ł. Zakład (...), później Spółka z o.o (...)

(umowa o pracę k 7, świadectwo pracy – k. 8-9)

Wnioskodawca posiada staż ubezpieczeniowy, wynoszący 25 lat i 9 miesięcy okresów składkowych i nieskładkowych

(karta przebiegu zatrudnienia – k. 22 akt ZUS)

Sąd Okręgowy ocenił i zważył, co następuje

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

W myśl art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. z dnia 7 lipca 2017 r. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 1 stycznia 1999 r. osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat – dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zaś ust. 2 w/w przepisu stanowi, że emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki: osiągnęli wiek emerytalny wynoszący, co najmniej 65 lat (dla mężczyzn), oraz mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący, co najmniej 25 lat (dla mężczyzn).

Stosownie do treści art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 roku, będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2 – 3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Według treści § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

Odnosząc się do powyższej kwestii, zwrócić należy uwagę, iż w postępowaniu przed Sądem Pracy i Ubezpieczeń Społecznych regulacja § 2 ust. 2 rozporządzenia z 1983 r., statuująca ograniczenia dowodowe, nie znajduje zastosowania. W postępowaniu przed tym sądem, według art. 473 k.p.c., nie stosuje się bowiem żadnych ograniczeń dowodowych, a więc każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe.

Należy podkreślić, że nabycie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym jest przywilejem w stosunku do nabywania emerytur w powszechnym wieku emerytalnym, przeto skorzystanie z tego prawa nie może podlegać uznaniu lub opierać się na wykładni rozszerzającej, ale powinno mieć oparcie w ustalonych okolicznościach faktycznych sprawy, które spełniają prawne wymagania zakwalifikowania określonej pracy, jako zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Organ rentowy nie kwestionował, że E. J. (1) w spornym okresie pracował na stanowisku traktorzysty. Podnosił jednak, że nie było to zatrudnienie w warunkach szczególnych mimo, że wnioskodawcy zostało wystawione świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Zdaniem organu rentowego nie można było uwzględnić tych okresów zatrudnienia do

stażu pracy w warunkach szczególnych, ponieważ na podstawie przedłożonych dokumentów nie można jednoznacznie wywnioskować, czy stale i w pełnym wymiarze wnioskodawca wykonywał wyłącznie prace transportowe na stanowisku „kierowcy ciągnika’”, czy też oprócz prac transportowych wykonywał inne prace, niezwiązane z transportem, które nie mogą zostać uznane za pracę w szczególnych warunkach.

Zeznania świadków oraz samego wnioskodawcy nie pozwoliły na skuteczne podważenie stanowiska organu rentowego. Ze zgromadzonego osobowego materiału dowodowego wynika, że kierowcy ciągników zajmowali się pracami polowymi w okresie między marcem a październikiem każdego roku, wykonując prace transportowe w pozostałym okresie (zimowym). Oznacza to, że skarżący nie wykonywał pracy stale i w pełnym wymiarze w warunkach szczególnych. Jak sam podniósł w odwołaniu, oprócz prac transportowych, zajmował się także pracami polowymi. Słusznie zatem organ rentowy uznał, że brak jest podstaw do ustalenia, iż wnioskodawca jako kierowca ciągnika stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace transportowe w wymiarze co najmniej 15 lat.

Sąd Okręgowy podziela pogląd Sądu Apelacyjnego w Gdańsku wyrażony
w wyroku z dnia 25 września 2013 roku, sygn. akt III AUa 106/13 ( LEX nr 1381334) zgodnie, z którym warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku, stale tj. ciągle wykonuje pracę w szczególnych warunkach i nie wykonuje w tym czasie żadnych innych czynności niezwiązanych z zajmowanym stanowiskiem.

Sąd Okręgowy podziela ponadto stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w uzasadnieniu wyroku z 3 grudnia 2013 roku ( sygn. I UK 172/13, publ. nr LEX 1467147), że wymienienie w wykazie A, dziale VIII, pod pozycją 3 prace kierowców ciągników
i kombajnów nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce i rodzaj zostały bowiem wymienione w dziale XIV wykazu A zatytułowanym "prace różne". Tak zostały ujęte
np. prace przy spawaniu, czy naprawie pomp wtryskowych. Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą "w transporcie" nawet, jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika typowe prace polowe. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał w swym orzecznictwie, że podział wykazu
A na poszczególne działy ma istotne znaczenie. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w powołanym rozporządzeniu.

Wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma zatem istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. SN w wyroku z 1 czerwca 2010 roku ( sygn. akt II UK 21/10) wskazał ponadto, że wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym. Również w wyroku z 3 czerwca 2008 roku ( sygn. akt I UK 381/07) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przyporządkowanie określonej pracy do określonej w wykazie branży przemysłowej ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji, jako pracy w warunkach szczególnych, gdy uciążliwość
i szkodliwość pracy dla zdrowia wynika właśnie z jej branżowej specyfiki
( por. też postanowienie Sądu Najwyższego z 8 maja 2012 r., II UK 25/12 i wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2012 r., II UK 166/11).

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze ( zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

O ile można by się zgodzić, że prace transportowe wykonywane przez wnioskodawcę, jako traktorzystę „w zimie” można zaliczyć do prac w transporcie, a zatem do prac objętych poz. 3 działu VIII wykazu A - mimo że pracował on w kółku rolniczym, a nie w przedsiębiorstwie transportowym - o tyle nie ma podstaw do potraktowania prac polowych, jako prac w transporcie. Uwzględnienie w wykazie A, dziale VIII pod poz. 3 prac kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsienicowych nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek innych zadaniach (rodzaju pracy) niż zadania transportowe. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce ich wykonywania i rodzaj zostały wymienione w dziale XIV, zatytułowanym „prace różne”. Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca traktorzysty jest zawsze pracą „w transporcie”, także wówczas, gdy kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika rolniczego prace polowe (np. sieje, orze, nawozi, spulchnia glebę, wykonuje opryski itp.). Odmowa zakwalifikowania, jako wykonywanej w szczególnych warunkach, pracy traktorzysty (kierowcy ciągnika rolniczego) w trakcie prac polowych, a nie w transporcie, odpowiada rozumieniu tych przepisów przedstawionemu już wcześniej w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki z dnia 3 grudnia 2013 r., I UK 172/13, LEX nr 1467147; z dnia 13 sierpnia 2015 r., II UK 298/14, LEX nr 1797093; z dnia 5 maja 2016 r., III UK 121/15, LEX nr 2080883; z dnia 5 maja 2016 r., III UK 8 131/15, LEX nr 2057631; z dnia 5 maja 2016 r., III UK 132/15, LEX nr 2052411; z dnia 13 lipca 2016 r., I UK 218/15, LEX nr 2108499; z dnia 12 października 2016 r., III UK 1/16, niepublikowany; z dnia 15 listopada 2016 r., II UK 397/15, LEX nr 2177089; z dnia 31 stycznia 2017 r., II UK 672/15, LEX nr 2238707; z dnia 26 stycznia 2017 r., III UK 51/16, LEX nr 2258032; z dnia 16 lutego 2017 r., II UK 730/15; LEX nr 2252207; z dnia 23 lutego 2017 r., I UK 43/16, LEX nr 2258058) i podzielanemu przez obecny skład tego Sądu.

Stosownie do § 2 ust. 1 okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. W myśl § 2 ust. 2 okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Odnosząc się do powyższej kwestii należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę, iż świadectwo pracy w warunkach szczególnych, wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów /por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 r. sygn. III AUa 3113/08, opubl. LEX nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 r. sygn. III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 r. sygn. III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60/. Jednocześnie w judykaturze ugruntowane jest stanowisko, iż regulacja § 2, statuująca ograniczenia dowodowe nie ma zastosowania w postępowaniu odwoławczym przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. W konsekwencji okoliczność i okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach sąd uprawniony jest ustalać także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy, w tym nawet zeznaniami świadków /por. uchwała Sądu Najwyższego z 27 maja 1985 r. III UZP 5/85; uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84; wyrok Sądu Najwyższego z 30 marca 2000 r. II UKN 446/99, opubl. OSNAPiUS 2001, nr 18, poz. 562/.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy nie uznał, jako wiążący dowód z dokumentu w postaci świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, które zostało wydane wnioskodawcy przez Spółdzielnię Usług Rolniczych w G..

Należy w tym miejscu przytoczyć pogląd Sądu Apelacyjnego w Łodzi wyrażony w wyroku z dnia 1 października 2015 r., (III AUa 81/15). Zgodnie z jego treścią, wyodrębnienie poszczególnych prac wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (LEX nr 1820574).

Biorąc pod uwagę powołane przepisy stwierdzić należy, że pomimo, iż wnioskodawca spełnił przesłanki do przyznania emerytury w postaci: wieku - ukończył 60 rok życia, posiadania co najmniej 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, ze względu na nieprzepracowanie wymaganego ustawowo 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze - emerytura wnioskodawcy nie przysługuje.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi wnioskodawcy.

A.L .