Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 września 2017 roku w S. spraw:

1. z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w K.

przeciwko W. R., M. M. (1) i A. R. (1)

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

na skutek apelacji powódki i pozwanego W. R. od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 23 maja 2016 roku, sygn. akt I C 1137/12 oraz ma skutek zażalenia pozwanej A. R. (1) na rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w wyżej wymienionym wyroku;

2. z powództwa A. R. (1)

przeciwko M. M. (1)

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 13 marca 2012 roku, sygn. akt I C 1256/10

przy udziale w obu sprawach interwenienta ubocznego po stronie pozwanej B. R. (1)

I.  uchyla wyrok Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 23 maja 2016 roku, sygn. akt I C 1137/12 i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej;

II.  uchyla wyrok Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 13 marca 2012 roku, sygn. akt I C 1256/10 i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej;

SSO Sławomir Krajewski SSO Mariola Wojtkiewicz SSR (del) Anna Lisiecka

Sygn. akt II Ca 1346/16

Sygn. akt II Cz 1794/16

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. pozwem z dnia 18 maja 2012 roku skierowanym przeciwko M. M. (1), A. R. (1) i W. R., wniósł o uzgodnienie z rzeczywistym stanem prawnym treści księgi wieczystej Nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, poprzez dokonanie wpisu w dziale II tej księgi jako (...) w miejsce M. M. (1). Powód wniósł jednocześnie o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanych kosztów postępowania według norm prawem przepisanych, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem z dnia 23 maja 2016 roku Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, sygn. akt I C 1137/12:

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. na rzecz pozwanej A. R. (1) kwotę 1847 zł, tytułem kosztów procesu;

III.  zasądził od powoda (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. na rzecz pozwanej M. M. (1) kwotę 2214 zł, w tym podatek VAT, tytułem wynagrodzenia dla adwokat M. D. za pomoc prawną udzieloną pozwanej z urzędu;

IV.  odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu na rzecz pozwanego W. R.;

V.  przyznał od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie na rzecz adwokata P. D. kwotę 2214 zł, w tym podatek VAT, tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną pozwanemu W. R. z urzędu.

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na ustalonym w sposób następujący stanie faktycznym:

W. R. pozostawał w związku małżeńskim z L. R. do 1987 roku i z tego związku pochodzi dwójka jego dzieci: A. R. (2) i A. R. (1) (urodzona w dniu (...)).

Po rozwodzie z L. R., w dniu 28 października 1989 roku W. R. zawarł związek małżeński z B. R. (1), z którą miał dwójkę dzieci: M. R. (1) i M. R. (2).

W czasie tego związku małżeńskiego pozwany W. R. związał się z J. K. (obecnie jego trzecią żoną), z którą posiada syna Ł. R. (1).

Od drugiej żony W. R. wyprowadził się na przełomie czerwca - lipca 2010 roku.

Natomiast w dniu 25 lutego 1999 roku (Rep. A Nr 2519/1999) małżonkowie (B. R. (1) i W. R.) zawarli notarialną umowę o wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej.

Również od 1999 roku pozwany W. R. nawiązał kontakt z dziećmi z pierwszego małżeństwa, pozwana A. R. (1) była jeszcze małoletnia, miała wówczas 17 lat. Spotykali się w gronie rodzinnym, również w domu pozwanego z jego drugą żoną B. R. (1) oraz przyrodnim rodzeństwem. Wyjeżdżali także na drogie zagraniczne wakacje. Pozwany poinformował, iż ma kłopoty ze zdrowiem i chce podzielić swój majątek między wszystkie dzieci. W tych rozmowach brała udział także matka pozwanej – L. R., bo ona była wówczas małoletnia. Pozwana A. R. (1) odbierała takie działanie ojca „jako rekompensatę” ojca za te lata, kiedy nie spotykał się z nią oraz jej bratem.

Matką W. R. była H. R.. Postanowieniem z dnia 26 września 2013 roku, zapadłym w sprawie II Ns 172/13, Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie stwierdził, iż spadek po H. R., zmarłej w dniu 21 października 2012 roku w M., ostatnio zamieszkałej w S., na podstawie ustawy nabył w całości z dobrodziejstwem inwentarza syn W. R.. Uprawomocniło się ono z dniem 18 października 2013 roku.

W dniu 24 marca 1994 roku, Rep. A Nr 2401/1994, W. R. zawarł z B. R. (2) umowę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o nazwie Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowe (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.. W dniu 7 września 1999 roku został podwyższony kapitał zakładowy spółki z kwoty 1.000.000 zł do kwoty 1.050.000 zł, poprzez zwiększenie ilości udziałów ze 100 do 105, każdy o wartości 10.000 zł. Udziały w powyższym kapitale zakładowym spółki objął jedyny wspólnik W. R.. Następnie został podwyższony w dniu 26 stycznia 2000 roku do kwoty 19.050.000 zł. Wszystkie udziały w powyższym kapitale objął W. R. i pokrył je gotówką.

W. R. oraz jego brat B. R. (2) byli udziałowcami (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, która posiadała umowę o rozlew piwa zawartą z (...) Company Ltd. sp. z o.o. (EB). Rozlew piwa odbywał się przy wykorzystaniu linii produkcyjnej stanowiącej własność spółki (...). Przy tym z wymienionej linii produkcyjnej korzystała także w ramach prowadzonej działalności produkcyjnej spółka (...).

W piśmie z dnia 6 sierpnia 1999 roku EB złożyła spółce (...) oświadczenie w przedmiocie wypowiedzenia umowy o rozlew piwa. Następnie w piśmie z dnia 30 sierpnia 1999 roku spółka (...) poinformowała spółkę (...), że w dniu 2 września 1999 roku jej pracownicy dokonają demontażu maszyny (...). Notami obciążeniowymi z dnia 25 października 1999 roku oraz 6 stycznia 2000 roku Spółka (...) obciążyła spółkę (...) łączną kwotą 2.304.696 zł.

Przedsiębiorstwo (...) Sp. z o.o. w S. zawarła z (...) S.A. z siedzibą w K. umowę na mocy której spółka (...) zobowiązała się dokonywać spółce (...) sprzedaży puszek napojowych.

W dniu 19 maja 2000 roku Sąd Rejonowy w Tarnowie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym nakazujący Przedsiębiorstwu Produkcyjno - Handlowemu (...) sp. z o.o. w S. zapłatę na rzecz (...) S.A. w K. kwoty 3.641.955,94 zł, wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi w stosunku rocznym w wysokości 21 % od poszczególnych kwot oraz kwotą 45.924,50 zł tytułem zwrotu wpisu, kwotą 6000 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego i kwotą 3 zł tytułem zwrotu opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Wydane orzeczenie zostało zaopatrzone w klauzulę wykonalności w dniu 15 grudnia 2000 roku.

W dniu 24 lutego 1999 roku, Rep. A Nr 2417/1999, pozwany W. R. wraz z ówczesną żoną B. R. (1) nabyli na wspólność majątkową nieruchomość (działka nr (...) o obszarze 2 ha 23 a) położoną w D., dla której prowadzona była księgą wieczysta KW Nr (...), za kwotę 20.000 zł.

Następnie niniejsza nieruchomość została podarowana A. R. (2), a on w dniu 3 września 1999 r. ( Rep. A Nr 2517/1999, Rep. A Nr 2521/1999) skierował dwie oferty zawarcia umów darowizny do małoletnich dzieci W. i B. R. (1) tj. M. R. (1) (urodzonej w dniu (...)) oraz M. R. (2) (urodzonego w dniu (...)) w udziałach po połowie.

W dniu 14 kwietnia 1999 roku, Rep. A Nr 3114/1999, pozwany W. R. nabył dwie nieruchomości położone w P. (KW Nr (...), KW Nr (...)) na swoją odrębną własność, pozostając w związku małżeńskim z B. R. (1), z uwagi na łączący ich ustrój rozdzielności majątkowej za kwotę 520.000 zł.

W dniu 3 września 1999 roku, Rep. A Nr 2488/1999, W. R. i B. R. (1) zawarli notarialną umowę o częściowy podział majątku dorobkowego, objęli nim nieruchomość (działka nr (...) o łącznym obszarze 5495 m ²), położoną w S. przy ul. (...), dla której prowadzona była księga wieczysta KW Nr (...). Niniejsza nieruchomość przypadła na wyłączną własność pozwanego, bez obowiązku wzajemnych spłat i rozliczeń. Jako wartość przedmiotu umowy wskazano kwotę 10.000 zł.

W tej samej dacie, Rep. A nr 2495/1999, pozwany zawarł ze swoją matką H. R. umowę renty obejmującą niniejszą nieruchomość oraz nieruchomość (działka (...) o łącznym obszarze 10.890 m ²), położoną w S. przy ul. (...) dla której prowadzona była księga wieczysta KW Nr (...). Przeniósł własność tych nieruchomości w zamian za dożywotnią rentę w kwocie 1500 zł miesięcznie, płatną do dnia 15 każdego miesiąca, począwszy od października 1999 roku. Jako wartość nieruchomości wskazano kwotę 300.000 zł.

W tej samej dacie (Rep. A nr 2502/1999) H. R. skierowała ofertę zawarcia umowy darowizny do małoletniego M. R. (2) (urodzonego w dniu (...)) przedmiotowych nieruchomości.

W tej samej dacie, Rep. A nr 2525/1999, pozwany W. R. wraz z żoną B. R. (1), działającą na rzecz małoletniej córki M. R. (1), zawarli umowę darowizny, obejmującą lokal użytkowy nr (...), położony w S. przy ul. (...) (KW Nr (...)) oraz nieruchomość położoną w P. (Sąd Rejonowy w Gryfinie KW Nr (...)), na podstawie której pozwany podarował niniejsze nieruchomości swojej córce. Jako wartość darowizny wskazano kwotę 390.000 zł. Niniejsza umowa została zmieniona w dniu 18 maja 2000 roku, Rep. A Nr 7057/2000, jedynie w zakresie zawartych sformułowań w umowie, nie co do przedmiotu umowy.

W dniu 4 września 1999 roku, Rep. A nr 2535/1999, pozwany W. R. wraz z L. R., działającą na rzecz małoletniej córki A. R. (1), zawarli umowę darowizny, obejmującą udział w lokalu użytkowym nr (...), położony w S. przy pl. (...) (KW Nr (...)) oraz nieruchomość, stanowiącą działkę nr (...) o obszarze 794 m ², zabudowaną domem mieszkalnym, położoną w P. (Sąd Rejonowy w Gryfinie KW Nr (...)), na podstawie której pozwany podarował niniejsze nieruchomości swojej córce. Jako wartość darowizny wskazano kwotę 724.000 zł.

W dniu 8 września 1999 roku, Rep. A Nr 2713/1999, pozwany W. R. wraz z ówczesną żoną B. R. (1) podarowali A. R. (2) (synowi W. i L.) nieruchomość (działka nr (...) o obszarze 2,5740 ha), położoną w S., dla której prowadzona była księgą wieczysta KW Nr (...). Jako wartość przedmiotu umowy wskazano kwotę 5000 zł.

W dniu 29 czerwca 2000 roku, Rep. A Nr 9413/00, W. R. nabył na swój majątek odrębny nieruchomość stanowiąca działkę gruntu numer (...) o obszarze 6244 m ², położoną w S. przy Harnasiów 40, zabudowaną jednorodzinnym domem mieszkalnym oraz szklarniami. Wpis w przedmiotowej księdze wieczystej nastąpił w dniu 18 października 2001 roku na wniosek z dnia 3 lipca 2000 roku Dz. Kw. 12085/00.

Postanowieniem z dnia 7 czerwca 2000 roku Sąd Rejonowy w Szczecinie z wniosku W. R. zezwolił mu na dokonywanie określonych czynności w imieniu małoletniej córki M.. Uprawomocniło się ono z dniem 21 czerwca 2000 roku.

W dniu 3 lipca 2000 roku, Rep. A nr 3194/2000, B. R. (1) reprezentująca swoje małoletnie dzieci złożyła oświadczenie o przyjęciu ofert darowizny (rep. A Nr 2517/1999, Rep. A Nr 2521/1999).

W dniu 27 lipca 2000 roku B. R. (1) skierowała do sądu rodzinnego wniosek o ustanowienie zarządu nad majątkiem małoletniej córki M., który by ona sprawowała z uwagi m.in. na rozpad związku małżeńskiego z W. R..

W dniu 11 grudnia 2000 roku, Rep. A Nr 18884/2000, córka W. A. R., udzieliła mu pełnomocnictwa m.in. do nabywania, zbywania, obciążania oraz zamiany ruchomości, nieruchomości lub praw wchodzących w skąd jej majątku za cenę i na warunkach według uznania pełnomocnika. A. R. (1) udzieliła także W. R. pełnomocnictwa ogólnego do dysponowania jej wszystkimi bankowymi rachunkami oszczędnościowymi w ramach zwykłego zarządu. Oświadczyła m.in., iż pełnomocnik może być stroną umów zawieranych w wykonaniu niniejszego pełnomocnictwa oraz udzielać dalszych pełnomocnictw.

W dniu 14 lutego 2001 roku, Rep. A Nr 2089/2001, W. R. działając w imieniu własnym oraz jako pełnomocnik swojej córki A. R. (1) (w ramach powyższego pełnomocnictwa) zawarł z A. R. (1) umowę renty, na mocy której przeniósł na rzecz A. R. (1) własność nieruchomości przy ul. (...), zabudowanej domem jednorodzinnym o powierzchni 142,42 m ², oraz szklarniami przeznaczonymi do rozbiórki, objętej księgą wieczystą (...), a A. R. (1) przeniesienie to przyjęła i w zamian za to zobowiązała się płacić W. R. dożywotnio rentę w kwocie 9600 zł rocznie, płatną do dnia piętnastego grudnia każdego roku, począwszy od 2001 roku, a W. R. wyraził na to zgodę. Jednocześnie W. R. działając w imieniu A. R. (1) ustanowił na nabytym prawie na swoją rzecz nieodpłatną i dożywotnią służebność mieszkania polegającą na prawie wyłącznego korzystania z dwóch największych pokoi i współkorzystania z pozostałych pomieszczeń domu, w tym kuchni i łazienki. Wówczas miał 49 lat, a jego córka A. lat 19. Jako wartość przedmiotu umowy wskazano kwotę 500.000 zł, a skapitalizowaną wartość renty na kwotę 144.000 zł.

W dniu 05 czerwca 2001 roku, Rep. A nr 5134/2001, A. R. (3) sprzedał A. R. (1) nieruchomość objętą księgą wieczystą KW Nr (...), udział w nieruchomości objętej księgą wieczystą KW Nr (...) za cenę 95.000 zł.

Nieruchomość przy ul. (...) w S. została wydzierżawiona na podstawie umowy dzierżawy z dnia 13 sierpnia 2001 roku, zawartej pomiędzy A. R. (1) (w jej imieniu działał pełnomocnik - W. R.), a P. A.. Na fakturach VAT wystawianych z tytułu czynszu figurowała A. R. (1). W dniu 24 września 2002 roku W. R. jako pełnomocnik A. R. (1) zawarł z P. A. Aneks nr (...) do przedmiotowej umowy w zakresie zmiany wysokości czynszu najmu w kwocie 2250 zł, powiększony o 22% podatek VAT. Następnie w dniu 11 lutego 2004 roku A. R. (1) osobiście zawarła z P. A. Aneks nr (...) do umowy dzierżawy.

W dniu 10 lutego 2004 roku, Rep. A Nr 1096/2004, A. R. (1) odwołała w całości wszystkie udzielone ojcu pełnomocnictwa, w szczególności do dokonywania czynności zobowiązujących, rozporządzających, przysparzających oraz do reprezentowania jej w sprawach dotyczących nieruchomości położonej w S., objętej księgą wieczystą (...). Taka decyzja wynikała z tej okoliczności, iż dowiedziała się od swojego brata A., iż ich ojciec – pozwany W. R. sprzedał jego nieruchomość (jako jego pełnomocnik) bez jego wiedzy i zgody. Z obawy o swój majątek (posiadane nieruchomości) zdecydowała się na odwołanie pełnomocnictwa.

Zawiadomienie o odwołaniu pełnomocnictwa A. R. (1) wysłała ojcu za pośrednictwem poczty, kiedy ten przebywał na urlopie poza krajem. W. R. po powrocie zapoznał się z pismem o odwołaniu pełnomocnictwa.

W dniu 18 lutego 2004 roku, Rep. A Nr 1185/2004, powołując się na pełnomocnictwo z dnia 11 grudnia 2000 roku złożył oświadczenie w imieniu A. R. (1) m.in. o sprzedaży nieruchomości przy ul. (...) w S., objętej księgą wieczystą (...), swojej matce H. R. za kwotę 500.000 zł. Przedmiotem tej umowy były także udział w nieruchomości lokalowej (KW Nr (...)), nieruchomość położona w P. (KW Nr (...)). Łączna wartość przedmiotu umowy stanowiła kwotę 1.224.000 zł i pozwany potwierdził w dacie umowy, iż cena została zapłacona w dniu 18 lutego 2004 roku.

W tej samej dacie, Rep. A Nr 1170/2004 r, powołując się na pełnomocnictwo z dnia 11 grudnia 2000 roku złożył oświadczenie w imieniu A. R. (1) o podarowaniu H. R. nieruchomości rolnej, położonej w S. przy ul. (...) (KW Nr (...)) oraz udziału w nieruchomości położonej w S. (KW Nr (...)). Jako łączna wartość darowizny wskazano kwotę 80.000 zł.

Następnie w dniu 1 marca 2004 roku, Rep. A Nr 1489/2004, H. R. zawarła umowę sprzedaży wyżej opisanej nieruchomości M. M. (1). Jako wartość przedmiotu umowy wskazano kwotę 400.000 zł. Natomiast jako cenę kwotę 150.000 zł, która została zapłacona w dniu umowy przez kupującą, co potwierdziła sprzedająca. Jednocześnie kupująca ustanowiła na tej nieruchomości na rzecz sprzedającej (lat 77) dożywotnią nieodpłatną służebność osobistą mieszkania, polegającą na prawie korzystania z dwóch największych pokoi oraz kuchni i łazienki i przedpokoju wspólnie z innymi domownikami.

Natomiast na podstawie umowy darowizny z dnia 1 marca 2014 roku, Rep. A Nr 1476/2004, H. R. podarowała małoletniemu Ł. R. (2) (którego reprezentowała jego matka J. K., urodzonemu w dniu (...)) udział w nieruchomości objętej KW Nr (...), własność nieruchomości położonej w P. (KW Nr (...)), własność nieruchomości objętej KW Nr (...), współwłasność nieruchomości objętej KW NR (...).

W dniu 1 marca 2004 roku pozwana A. R. (1) złożyła w Prokuraturze Rejonowej S.- Ś. w S. zawiadomienie o pełnieniu przestępstwa przez W. R. w związku m.in. ze zbyciem całego należącego do niej majątku „w wyniku fikcyjnej umowy kupna sprzedaży” pomimo rozwiązania stosunku pełnomocnictwa.

Wyrokiem z dnia 1 października 2009 roku, wydanym w spawie o sygn. akt I C 385/04, Sąd Okręgowy w Szczecinie ustalił m.in. że umowa sprzedaży zawarta pomiędzy W. R., a H. R. w dniu 18 lutego 2004 roku, Rep. A 1185/2004 dotycząca „nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), stanowiąca działkę nr (...) o powierzchni 6244 m ² jest nieważna. Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2010 r. wydanym w sprawie o sygn. akt I ACa 787/09 Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelację H. R. i W. R. w zakresie przedmiotowego rozstrzygnięcia.

Wyrokiem z dnia 29 maja 2014 roku, w sprawie I ACa 672/13, ze skargi Ł. R. (1) i W. R. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 1 października 2009 roku (sygn. akt I C 385/04) zmienionego przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2010 roku (sygn. akt I ACa 787/09) Sąd oddalił skargi o wznowienie (pkt. I). Niniejszy wyrok uprawomocnił się w zakresie punktu I.

Nieprawomocnym wyrokiem z dnia 13 marca 2012 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 1256/10, z powództwa A. R. (1) przeciwko M. M. (1), Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie: w księdze wieczystej numer (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie X Wydział Ksiąg Wieczystych dla nieruchomości zabudowanej, stanowiącej działkę gruntu nr (...), o obszarze 6.244 m ², położonej w S. przy ul. (...), nakazał wykreślić w dziale II. wpis jako właściciela M. M. (1) i wpisać w to miejsce jako właściciela A. R. (1).

Powyższe orzeczenia zostało zaskarżone przez pozwaną M. M. (1). Od niniejszego orzeczenia wpłynęła apelacja pozwanej.

Postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 4 kwietnia 2013 roku postępowanie w sprawie zostało zawieszone do czasu zakończenia niniejszego postępowania.

Wyrokiem z dnia 2 marca 2010 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt V K 110/09, Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie uznał W. R. za winnego tego, że w dniu 18 lutego 2004 roku w S. w kancelarii notarialnej notariusz D. P., posługując się pełnomocnictwem w formie aktu notarialnego z dnia 11 grudnia 2000 roku, Rep. A 18884/2000, udzielonym mu przez swą córkę A. R. (1), o którym wiedział, że zostało ono skutecznie odwołane w dniu 10 lutego 2004 roku, wyłudził podstępnie od notariusza D. P. poświadczenie nieprawdy w postaci aktu notarialnego zawartym Rep. A nr 1185/2004, w którym wskazano, iż działa on jako pełnomocnik A. R. (1) i jednocześnie przywłaszczył na rzecz swej matki H. R. prawa majątkowe A. R. (1) w ten sposób, że przed ww. notariuszem złożył w imieniu A. R. (1) oświadczenie o sprzedaży na rzecz H. R. udziału w nieruchomości położonej w S. przy pl. (...), dla której Sąd Rejonowy w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW (...), nieruchomości położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą KW (...) oraz nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW (...) – za kwotę 1.224.000 zł, która to należność nie została przekazana A. R. (1), w wyniku czego H. R. oświadczyła, że nabywa wskazane prawa majątkowe, a notariusz D. P. sporządziła akt notarialny rep. A (...) dotyczący sprzedaży i nabycia wskazanych praw majątkowych, czym działał na szkodę A. R. (1), tj. czynu z art. 272 k.k., w zb. z art. 284 § 1 k.k., w zw. z art. 294 § 1 k.k., w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz art.. 33 § 2 k.k. i wymierzył mu karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę 250 stawek dziennych, określając wysokość stawki na 100 zł (pkt. II wyroku). Niniejszą karę pozbawienia wolności warunkowo zawieszono na okres 4 lat próby (pkt. III wyroku). Niniejszy wyrok został zaskarżony apelacją przez obrońcę oskarżonego, pełnomocnika oskarżycielki posiłkowej i prokuratora. W dniu 26 października 2010 roku zapadł wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie, w sprawie IV K 729/10, utrzymujący w mocy zaskarżony wyrok, uznając apelacje za oczywiście bezzasadne (pkt. I).

Przedmiotem badania obu Sądów nie była ocena ewentualnej pozorności umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku. W uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego stwierdzono, iż „w sprawie bezspornym było, że do dnia 18 lutego 2004 roku A. R. (4) była właścicielem wskazanych nieruchomości”, natomiast Sąd Okręgowy w swoim uzasadnieniu nie odniósł się do tej kwestii.

Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2013 roku w sprawie II AKo 79/13 Sąd Apelacyjny w Szczecinie w związku z wnioskiem skazanego W. R. w przedmiocie wznowienia postępowania zakończonego prawomocnymi wyrokami (wskazanymi powyżej), na podstawie art. 540 § 1 pkt 1 k.p.k. wniosek oddalił.

Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2006 roku, wydanym w spawie o sygn. akt I C 351/05, Sąd Okręgowy w Szczecinie prowadzonej z powództwa głównego W. R. przeciwko A. R. (1) o zapłatę oraz z powództwa wzajemnego A. R. (1) przeciwko W. R. o zapłatę zasądził od W. R. na rzecz powódki A. R. (1) kwotę 155.242 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 11 listopada 2004 roku, tytułem zwrotu należności pobranych przez W. R. w związku z działaniem jako pełnomocnik A. R. (1) w okresie od 11 grudnia 2000 roku do 10 lutego 2004 roku. Jednocześnie oddalił w całości powództwo główne, dotyczące niezapłaconej w latach 2002 - 2004 dożywotniej renty w związku z umową renty z dnia 14 lutego 2001 roku. Pozwany potwierdził, iż została ona uregulowana jedynie za 2001 roku.

W dniu 1 września 2015 roku W. R. złożył pisemne oświadczenie o potrąceniu przedmiotowej wierzytelności z wierzytelnością z tytułu zaległej renty przysługującej mu od A. R. (1) na mocy umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku od 2005 roku do 2015 roku w kwocie 96.000 zł. Jednocześnie oświadczył, że obie wierzytelności są wymagalne.

Wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 10 grudnia 2007 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt VI K 128/03, W. R. i J. R. (poprzednio: (...)) zostali skazani za popełnienie przestępstwa z art. 286 § 1 k.k., w zw. z art. 294 § 1 k.k., polegającego na tym, że w okresie od 21 lutego 2000 roku do dnia 4 kwietnia 2000 roku w S. działając wspólnie i w porozumieniu, J. K. jako dyrektor spółki z o.o. (...)”, a W. R. jako prokurent, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadzili (...) S.A. do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w łącznej wartości 3.641.955,94 zł, w ten sposób, że w dniu 21 stycznia 2000 roku podpisali w imieniu firmy (...) umowę sprzedaży puszek napojowych, które odebrali osobiście w okresie od 13 marca 2000 roku do 4 kwietnia 2000 roku, wprowadzając w błąd sprzedawcę co do zamiaru i możliwości zapłaty za odebrany towar, a także co do zamiaru ustanowienia zabezpieczenia umowy w postaci gwarancji zagranicznego kontrahenta.W ww. wyroku nałożono jednocześnie na skazanych obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem poprzez zapłatę na rzecz poszkodowanej spółki kwoty 3.641.955,94 zł (pkt III. wyroku).

Wyrokiem z dnia 25 czerwca 2008 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt VI Ka 511/08 na skutek apelacji obrońcy oskarżonego od powyższego wyroku, Sąd Okręgowy w Szczecinie zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił nałożony na oskarżonych W. R. i J. R. obowiązek naprawienia szkody, utrzymując zaskarżony wyrok w pozostałym zakresie.

Wyrokiem z dnia 9 marca 2010 roku, wydanym w spawie o sygn. akt I C 220/09, Sąd Okręgowy w Szczecinie zasądził od pozwanych J. K. i W. R. solidarnie na rzecz powódki (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. kwotę 100.000 zł, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 18 czerwca 2009 roku, a dodatkowo od pozwanej J. K. odsetki ustawowe od kwoty 100.000 zł za okres od dnia 11 kwietnia 2009 roku do dnia 17 czerwca 2009 roku (pkt. I). Oddalono powództwo w pozostałej części (pkt. II). W pkt. III. wyroku zasądzono od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 8617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Niniejsze zobowiązanie zasądzone zostało tytułem odszkodowania za szkodę wyrządzoną na skutek popełnienia przez nich przestępstwa stwierdzonego prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie wydanym w dniu 10 grudnia 2007 roku, w sprawie o sygn. akt VI K 128/03.

Wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2010 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I ACa 345/10, Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelację wywiedzioną od powyższego orzeczenia przez W. R..

Wyrokiem z dnia 5 czerwca 2008 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie, w sprawie I C 349/07, z powództwa (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. przeciwko W. R., H. R. i M. R. (2) o ustalenie i zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli, orzekł, iż ustala, że umowa renty zawarta między W. R. i H. R. w dniu 3 września 1999 roku przed notariuszem D. W., Rep. A nr 2495/1999, jest nieważna (pkt. I.), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt. II.).

Wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 8 kwietnia 2009 roku, w sprawie I ACa 510/08, apelacja powódki została oddalona. Sąd Najwyższy postanowieniem z 26 lutego 2010 roku w spawie II CSK 559/09 odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie.

Pozwana A. R. (1) zaskarżyła wpis ujawniający prawo własności na rzecz H. R. w dziale II. przedmiotowej księgi wieczystej w dniu 26 lutego 2004 roku. Postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2004 roku niniejszy wpis został utrzymany w mocy. Podejmowała działania prawne w zakresie ujawnienia swoich praw w niniejszej księdze wieczystej w związku z orzeczeniem zapadłym w sprawie I C 385/04.

Obecnie w księdze wieczystej Nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie dla nieruchomości przy ul. (...) w S., stanowiącej działkę nr (...), jako właściciel wpisana jest M. M. (1), na podstawie umowy sprzedaży z dnia 1 marca 2004 roku, Rep. A nr 1489/04, oraz zmiany umowy sprzedaży z dnia 13 sierpnia 2004 roku, Rep. A nr 5611/04.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie Sąd zaznaczył, że podstawę prawną żądania pozwu stanowił przepis art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tj. Dz.U. z 2001r. Nr 124, poz.1361 ze zmianami).

Sąd uznał, że powódka posiada legitymację czynną do wytoczenia powództwa o uzgodnienie treści objętej sporem księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, albowiem jako wierzyciel ma interes w tym, aby w dziale II. księgi wieczystej prowadzonej dla tej nieruchomości - ujawnić jako właściciela jej dłużnika – pozwanego W. R., co w dalszej kolejności umożliwi jej egzekucję należności objętej uzyskanym przeciwko niemu tytułem wykonawczym (wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dn. 9 marca 2010 roku, w sprawie I C 220/09) z nieruchomości objętej przedmiotem sporu.

Sąd wskazał, że ustalenia w sprawie wymagało czy rzeczywisty stan prawny nieruchomości, stanowiącej działkę gruntu numer (...) położoną w S. przy ul. (...) odpowiada stanowi wpisów ujawnionemu w prowadzonej dla niej księdze wieczystej KW nr (...). Strona powodowa podnosiła bowiem, iż z uwagi na pozorność umowy z dnia 14 lutego 2001 roku własność wyżej oznaczonej nieruchomości nie została przeniesiona przez W. R. na A. R. (1), z czego wywodziła, że dalsze czynności prawne dotyczące nieruchomości także nie mogły wywołać wyrażonych w nich skutków prawnych, a nadto były również pozorne. W rezultacie właścicielem przedmiotowej nieruchomości winien pozostawać W. R..

Przy tak zaprezentowanym stanowisku strony powodowej rozważenia w ocenie Sądu pierwszej instancji wymagało w pierwszej kolejności, czy w istocie oświadczenia woli kreujące negowaną przez niego czynność prawną złożono wyłącznie dla pozoru.

Sąd dodał, iż zgodnie z art. 6 k.c. ciężar wykazania okoliczności świadczących o pozorności kwestionowanej umowy sprzedaży spoczywał na stronie powodowej. Sąd biorąc pod uwagę całokształt zgromadzonego materiału dowodowego doszedł do przekonania, iż powódka tego ciężaru nie udźwignęła. Jakkolwiek nie sposób wyłączyć tego, aby w istocie W. R. składając swoje oświadczenie w przedmiocie przeniesienia własności oznaczonej nieruchomości na rzecz A. R. (1) nadal zamierzał nią zarządzać, jednakże powódka, którą obciążał w tej mierze ciężar dowodu nie naprowadziła w sprawie takich środków dowodowych, które pozwalałyby na ustalenie, że obie strony przedmiotowej umowy składając swoje oświadczenie woli działały jedynie dla pozoru.

Sąd zaznaczył, iż potrzeby przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie zaistnienia powyższych trzech elementów nie zmienia w okolicznościach niniejszej sprawy ten fakt, iż pozwana A. R. (1) nie dokonała osobiście czynności prawnej nabycia przedmiotowej nieruchomości w ramach zawarcia umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku, tylko za pośrednictwem swojego pełnomocnika w osobie W. R.. W ocenie Sądu musi zaistnieć także zgoda adresata oświadczenia na dokonanie czynności prawnej jedynie dla pozoru. Pełnomocnictwo jest zawsze oświadczeniem woli reprezentowanego, zwanego mocodawcą. Tym samym także w tych okolicznościach nie może ono pozostawać w oderwaniu od woli mocodawcy.

Stwierdzenie bezwzględnej nieważności umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku wymagało, więc w ocenie Sądu wykazania nie tylko zamiaru jednej ze stron lecz również jej świadomości (co do tego w przypadku pozwanego W. R., przyznał on istnienie tych okoliczności po jego stronie jako zbywcy) i co najmniej aktu zgody drugiej strony czynności prawnej na jej pozorność (w tym przypadku pozwanej A. R. (1) jako jej nabywcy). Na brak zgody w tym zakresie od początku powoływała się zaś pozwana A. R. (1). Nastawienie jej do własności i wszystkie jej poczynania podjęte już w momencie odwołania pełnomocnictwa w dniu 10 lutego 2004 roku, w zakresie odzyskania prawa własności nie tylko przedmiotowej nieruchomości, przemawiają w ocenie Sądu za przyjęciem jej wersji zdarzeń. Zrozumiałym jest, iż nawiązany kontakt po latach z ojcem W. R., nawiązanie także kontaktów rodzinnych z aktualną wówczas żoną ojca i przyrodnim rodzeństwem (biorąc pod uwagę wiek pozwanej w 1999 roku 17 lat, a w 2001 roku -19 lat) dawały jej przekonanie o dobrych intencjach jej ojca (wówczas bogatego przedsiębiorcy) o zabezpieczeniu jej na przyszłość, a niekoniecznie zabezpieczeniu swoich interesów. Z uwagi na stworzenie określonej dobrej atmosfery tych stosunków (także po konsultacji z matką L. R., która odbywała rozmowy z pozwanym W. R., jako przedstawiciel ustawowa małoletniej pozwanej) pozwana mogła okazując wdzięczność i zaufanie wobec ojca powierzyć mu swoje sprawy majątkowe, mając przekonanie, iż będzie on o nie dbał z należytym staraniem. W tym miejscu Sąd zaznaczył, iż sam pozwany W. R. przyznał, iż otrzymał rentę za 2001 roku.

Natomiast za kolejne lata od 2002 – 2004 r. wystąpił z roszczeniem z tego tytułu na drogę sądową, w końcu w dniu 1 września 2015 roku złożył z tego tytułu (za kolejne lata 2005 - 2015 ) zarzut potrącenia co do kwoty 96.000 zł w stosunku do wierzytelności pozwanej A. R. (1).

Nadto A. R. (1) w ramach realizacji przysługujących jej uprawnień właścicielskich osobiście zawarła z P. A. aneks nr (...) do umowy dzierżawy z dnia 11 lutego 2004 roku. Również na A. R. (1) wystawiane były przez dzierżawcę faktury VAT.

Sąd podkreślił nadto, iż z dużą ostrożnością należało ocenić uznanie powództwa w niniejszej sprawie przez pozwanego W. R.. Pozwany w sposób oczywisty był, bowiem zainteresowany uzyskaniem wpisu w niniejszej księdze wieczystej, wskazującego jego jako właściciela spornej nieruchomości. Sąd uznał, iż dla oceny jego zeznań nie bez znaczenia okazał się również fakt, iż poza procesem W. R. powoływał się na skuteczność zapisów kwestionowanej umowy, przedstawiając do potrącenia wierzytelność z tytułu przewidzianej w niej renty.

Sąd zauważył, iż pozwana A. R. (1) wykazała się dużą determinacją w dochodzeniu swoich praw do przedmiotowej nieruchomości, nie wyłączając postępowań karnych. Również zeznania pozwanego W. R. są mało wiarygodne co do kwestii, iż jego córka A. miała świadomość pozorności przedmiotowej umowy i obecnie służą realizacji jego celu procesowego polegającego na odzyskaniu nieruchomości, którą przekazał na jej rzecz w zamian za dożywotnią rentę, ale i służebność mieszkania w tej nieruchomości.

Sąd Rejonowy wskazał, że istotnymi są ustalenia sądu karnego w sprawie VK 110/09 i zmiana opisu zarzutu stawianego pozwanemu z uwzględnieniem, iż dokonując sprzedaży przedmiotowej nieruchomości na rzecz swojej matki H. R. w dniu 18 lutego 2004 roku miał wiedzę o odwołaniu pełnomocnictwa udzielonego mu przez córkę z dniem 10 lutego 2004 roku. W ocenie Sądu trudno w tej sytuacji dać wiarę jego zeznaniom, przy istnieniu po jego stronie świadomości popełnienia przestępstwa.

W tak ustalonym stanie faktycznym w ocenie Sądu Rejonowego to zeznania pozwanej A. R. (1) zasługują na danie im wiary, biorąc pod uwagę okoliczności, które miały miejsce od momentu odwołania przez nią pełnomocnictwa i pełną konsekwencję w wykazaniu swoich racji w różnych postępowaniach sądowych.

Przy tak zgromadzonym materiale dowodowym i jego ocenie Sąd stwierdził, iż nie dawał on także podstaw do przyjęcia, aby pod ewentualnie nieważną umową renty z dnia 14 lutego 2001 roku, ukryta była umowa darowizny.

Konsekwencją powyższych rozważań było stwierdzenie przez Sąd Rejonowy, że nieruchomość objęta sporem w tej sprawie nie wyszła z majątku A. R. (1), a skoro tak powództwo wytoczone w oparciu o przepis art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Rejonowy w związku z powyższym skonstatował, że rzeczywisty stan prawny przedmiotowej nieruchomości nie odpowiada stanowi wpisów ujawnionych w księdze wieczystej (...).

Jednakże żądanie pozwu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym powinno być formułowane w taki sposób, aby jego uwzględnienie umożliwiało uzgodnienie stanu prawnego wynikającego z danej księgi wieczystej przez wykreślenie wpisu niezgodnego ze stanem prawnym i dokonanie prawidłowego wpisu odzwierciedlającego rzeczywisty stan prawny nieruchomości. Jeżeli żądanie sformułowane jest w sposób, który nie doprowadzi do zgodności treści księgi z rzeczywistym stanem prawnym, to takie żądanie podlega oddaleniu.

Sąd Rejonowy odniósł się nadto do stanowiska pozwanej A. R. (1) co do związania Sądu w rozstrzygnięciu niniejszego sporu, na mocy art. 11 k.p.c., ustaleniami sądu karnego w sprawie V K 110/09 tj. prawomocnym wyrokiem z dnia 2 marca 2010 roku, co do prawa własności przedmiotowej nieruchomości.

W tym względzie Sąd Rejonowy podniósł, iż sąd karny badał istnienie prawa własności przedmiotowej nieruchomości po stronie pozwanej A. R. (1) w dacie zawarcia umowy z dnia 18 lutego 2004 roku. Nadto ta okoliczność była poza sporem i była potwierdzona określoną treścią wpisu w niniejszej księdze wieczystej, związanych z zasadą domniemania ich zgodności z rzeczywistym stanem prawnym (w dacie zawarcia umowy sprzedaży z dnia 18 lutego 2004 roku). W dacie wydania orzeczenia przez sąd karny (w obu instancjach) nie toczyło się niniejsze postępowanie, którego celem jest zakwestionowanie wcześniejszej czynności prawnej tj. umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku, z uwagi na wadę oświadczeń woli w postaci pozorności.

Tym samym Sąd uznał, że trudno było w zaistniałej sytuacji odmówić stronie powodowej możliwości zakwestionowania ważności tej umowy w niniejszym postępowaniu, przy przyjęciu, iż sąd cywilny jest związany na podstawie art. 11 k.p.c. ustaleniem sądu karnego w zakresie prawa własności na rzecz pozwanej A. R. (1).

Ostatecznie Sąd doszedł w sprawie do przekonania, że w oparciu o zaoferowane przez stronę powodową oraz pozwanego W. R. dowody nie sposób było w sprawie ustalić, aby obie strony umowy renty zawartej w dniu 14 lutego 2001 roku nie posiadały woli wywołania skutków prawnych ujętych w jej treści.

Tym samym w ocenie Sądu nie sposób było zasadnie uznać w sprawie, że oświadczenia stron niniejszej umowy obarczone były wadą z art. 83 § 1 k.c. Brak było tym samym podstaw dla oceny tej czynności prawnej za nieważną.

Mając na względzie powyższe Sąd Rejonowy uznał wywiedzione powództwo za nieuzasadnione i je oddalił, o czym orzekł w pkt I. sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł na podstawie przepisów art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 108 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód i zaskarżając wyrok w całości wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia, poprzez uzgodnienie treści księgi wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez dokonanie wpisu w dziale II. ww. księgi wieczystej jako właściciela - W. R. w miejsce M. M. (1) jako dotychczas w niej ujawnionej; zasądzenie od pozwanej A. R. (1) na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancji, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji.

Skarżący zarzucił Sądowi pierwszej instancji:

I.  błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, mający wpływ na treść orzeczenia poprzez przyjęcie, że:

a)  umowa renty zawarta w dniu 14 lutego 2001 roku pomiędzy W. R., a reprezentowaną przez niego, na podstawie pełnomocnictwa, córką - pozwaną A. R. (1), na mocy której własność nieruchomości będącej przedmiotem niniejszego postępowania, położona w S. przy ul. (...), objęta księgą wieczystą nr (...) została przeniesiona na rzecz A. R. (1), nie miała charakteru pozornego, gdyż pozorność oświadczeń woli stron umowy nie była objęta świadomością pozwanej A. R. (1), a w konsekwencji stwierdzenie przez Sąd ważności ww. czynności prawnej, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż zamiarem stron nie było zawarcie umowy renty, a jedynie pozorne, tytularne przeniesienia prawa własności owej nieruchomości w oparciu o porozumienie stron tej czynności prawnej, wobec czego A. R. (1) miała pełną świadomość i wyrażała zgodę by kwestionowana umowa miała charakter pozorny i nie wywierała skutków prawnych;

b)  zaś z ostrożności procesowej, w razie niepodzielenia zarzutu wyartykułowanego w pkt a) powyżej, błędne przyjęcie przez Sąd, iż zamiarem stron umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku - nie było zawarcie umowy darowizny pod pozorem umowy renty nieruchomości, będącej przedmiotem niniejszego postępowania, położonej w S. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą nr (...), podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy oraz reguły doświadczenia życiowego nakazują uznać, iż w realiach niniejszej sprawy znacznie bardziej prawdopodobne, aniżeli zawarcie między stronami umowy renty, było właśnie zawarcie umowy darowizny pod pozorem zawarcia umowy renty, a wobec powyższego kwestionowana umowa z dnia 14 lutego 2001 roku, mimo jej tytularnej nazwy, winna być traktowana jak umowa darowizny, a zatem mająca charakter nieodpłatny;

II.  naruszenie przepisów prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik postępowania w sprawie, tj:

a)  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. z uwagi na przekroczenie przez Sąd granic swobodnej oceny dowodów poprzez dokonanie na gruncie niniejszej sprawy oceny dowodów w sposób sprzeczny z zasadami logiki oraz regułami doświadczenia życiowego, a w szczególności:

- wybiórcze przyznanie przymiotu wiarygodności zeznaniom świadków i stron, przyjmując, iż zeznania W. R. oraz B. R. (1) nie pozostają wiarygodne w obliczu osobistego interesu ww. w uznaniu umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku za nieważną i odmiennego kształtowania przyjętego przez nich stanowiska w różnym czasookresie, podczas gdy depozycje ww. osób pozostają spójne, logiczne i zgodne z regułami doświadczenia życiowego, a nie sposób przy tym twierdzić, jakoby pozwana - A. R. (1) nie posiadała osobistego interesu w stwierdzeniu braku pozorności rzeczonej umowy renty;

- przyznanie przymiotu wiarygodności depozycjom pozwanej - A. R. (1), mimo przejawiających się w ich treści sprzeczności i braku logiki - wewnętrznie sprzeczne i nielogiczne jest bowiem m.in. twierdzenie, jakoby z jednej strony A. R. (1) nie utrzymywała przez wiele lat kontaktu z ojcem, bądź były to kontakty sporadyczne, a jednocześnie udzieliła osobie, której praktycznie nie zna, niczym nieograniczonych pełnomocnictw odnośnie swojego majątku, co w świetle pozostałych dowodów zgromadzonych w sprawie oraz mając na uwadze zasady doświadczenia życiowego nakazywało uznać, iż przeniesienie przez pozwanego W. R. na rzecz pozwanej A. R. (1) własności wielu nieruchomości nastąpiło właśnie z uwagi na istnienie porozumienia ww. osób, co do pozornego charakteru przeniesienia owych nieruchomości, wobec czego depozycje pozwanej - A. R. (1) w rzeczonym zakresie nie zasługują na przymiot wiarygodności;

- nielogiczne i niezgodne z regułami doświadczenia życiowego uznanie, że A. R. (1) nie miała wiedzy co do tego, iż czynności podejmowane przez W. R., związane z rozdysponowywaniem będącymi jego własnością nieruchomościami miały charakter fikcyjny i służyły pokrzywdzeniu wierzycieli, mimo iż pozwana - A. R. (1) zdawała sobie sprawę z wartości rzeczonych nieruchomości i braku gospodarczego uzasadnienia takowych czynności;

- pominięcie przez Sąd kwestii konfliktu oraz zmiennych relacji W. R. i A. R. (1), które winny podlegać analizie przy ocenie wiarygodności depozycji stron oraz rzeczywistego znaczenia podejmowanych czynności, zwłaszcza w kontekście stanowiska, zgodnie z którym za przyjęciem braku pozorności umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku miałaby świadczyć okoliczność, iż A. R. (1) dochodziła swoich praw wynikających z przeświadczenia o przysługującym jej prawie własności do przedmiotowej nieruchomości przy ul. (...) w S. w licznych postępowaniach, podczas gdy nie sposób nie dostrzec, iż zarówno A. R. (1), jak i W. R. rozpoczęli sądowne dochodzenie przysługujących im roszczeń dopiero po pogorszeniu się ich wzajemnych relacji, co potwierdza, iż pomiędzy stronami uprzednio istniało porozumienie w przedmiocie pozorności umowy renty;

- z ostrożności procesowej, przyjęcie, iż zamiarem pozwanych - W. R. i A. R. (1) było zawarcie umowy renty, podczas gdy z treści zeznań A. R. (1), złożonych w ramach przedmiotowego postępowania na rozprawie w dniu 9 maja 2016 roku wynika, że pozwana traktowała odpłatność rzeczonej czynności prawnej w kategoriach żartu, co zważywszy na ówczesne wyobrażenia pozwanej A. R. (1) o stanie majątkowym pozwanego W. R. (zgodnie z depozycjami A. R. (1) w toku niniejszej sprawy), jak również twierdzenia A. R. (1), jakoby zachowanie ojca miało na celu zabezpieczenie jej interesów i „rekompensatę” braku zainteresowania córką przez szereg lat, nakazywało przyjąć, iż rzeczona czynność (przy założeniu, że nie miała charakteru pozornego) miała charakter nieodpłatny, pozostając umową darowizny, nie zaś renty, zaś celem nadania jej charakteru odpłatnego w postaci umowy renty było wyłącznie utrudnienie dochodzenia ochrony swych praw potencjalnym wierzycielom W. R.;

b) naruszenie przepisu art. 231 k.p.c. poprzez brak przyjęcia domniemania faktycznego, iż z okoliczności ustalonych w niniejszej sprawie, wynika, że A. R. (1) miała świadomość i wyraziła zgodę na to, by zawierana z ojcem (zarazem jej pełnomocnikiem przy tej czynności) umowa z dnia 14 lutego 2001 roku miała charakter pozorny, w sytuacji gdy strona tej umowy - W. R. przyznał, że rzeczona umowa miała taki charakter oraz zrelacjonował okoliczności w jakich doszło do zawarcia tajnego porozumienia dotyczącego jej pozorności, zaś powódka nie ma możliwości przeprowadzenia innych dowodów, które w sposób bardziej jednoznaczny mogłyby potwierdzać, iż strony umowy - pozwany W. R. oraz pozwana - A. R. (1) zawarli tajne porozumienie, co do pozorności ww. umowy i w miejsce powyższego domniemania uznanie przez Sąd, iż najbardziej prawdopodobnym jest, iż pozwana A. R. (1) nie miała świadomości i nie wyrażała zgody na zawarcie pozornej umowy renty, podczas gdy zgodnie z dyspozycją art. 231 k.p.c. - sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów;

c) naruszenie przepisu art. 217 § 3 k.p.c., w zw. z art. 227 k.p.c., poprzez oddalenie wniosku w przedmiocie dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków: A. R. (2), B. R. (2), M. I. i J. R. z uwagi na okoliczność uznania przez W. R. żądania pozwu, mimo iż przeprowadzenie rzeczonych dowodów pozostawało konieczne dla ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowego postępowania - tj. m.in. pozorności umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku, a w szczególności pełnej świadomości pozwanej A. R. (1) co do takiego jej charakteru, zwłaszcza zaś w sytuacji, kiedy to Sąd, wydając wyrok w sprawie przyjął, iż umowa renty z dnia 14 lutego 2001 roku nie miała pozornego charakteru, a zatem poczynił odmienne ustalenia aniżeli określone tezami dowodowymi, na jakie powołane zostały ww. osoby;

III.  naruszenie przepisów prawa materialnego - tj. art. 83 § 1 k.c. i art. 73 § 2 k.c., w zw. z art. 158 k.c. i art. 890 § 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, iż na gruncie niniejszej sprawy w dniu 14 lutego 2001 roku doszło do skutecznego przeniesienia własności nieruchomości przy ul. (...) w S. na rzecz A. R. (1), podczas gdy ukryta pod pozorem umowy renty dyssymulowana umowa darowizny nieruchomości nie spełnia wymogu jej zawarcia w formie aktu notarialnego, albowiem umowa pozorna nie może „użyczyć” formy umowie ukrytej.

Skarżący wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków: A. R. (2), B. R. (2), M. I. i J. R. - na okoliczności wskazane w treści pisma procesowego pozwanego W. R. z dnia 7 stycznia 2016 roku, a w szczególności pozornego charakteru zawartej w dniu 14 lutego 2001 roku przez pozwanych W. R. i A. R. (1) umowy renty, świadomości A. R. (1) co do takiego charakteru ww. umowy oraz sytuacji zdrowotnej i majątkowej jej ojca - W. R. w dacie zawarcia ww. umowy renty. Powód wskazał przy tym, że mając na uwadze dyspozycję art. 381 k.p.c., potrzeba powołania ww. dowodów pojawiła się dopiero na etapie postępowania apelacyjnego, jako że Sąd pierwszej instancji oddalając ww. wnioski dowodowe zgłoszone przez pozwanego W. R. uzasadnił powyższe uznaniem przez tegoż powództwa, co zarazem wywołało przeświadczenie, iż okoliczność sporna w sprawie tj. pozorność umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku została ustalona w sposób zgodny tak z twierdzeniami powódki, jak i pozwanego W. R..

Apelację od powyższego wyroku wywiódł również pozwany W. R. i zaskarżając wyrok w całości, wniósł o jego zmianę, poprzez uzgodnienie treści księgi wieczystej (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, dla nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez dokonanie wpisu w dziale II. ww. księgi wieczystej jako właściciela W. R. w miejsce M. M. (1); ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji oraz o zasądzenie na rzecz pełnomocnika pozwanego W. R. kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, które to koszty nie zostały do tej pory uiszczone ani w części, ani w całości.

Skarżący zarzucił Sądowi pierwszej instancji naruszenie:

1.  art. 217 § 3 k.p.c., w zw. z art. 227 k.p.c., poprzez oddalenie wniosku dowodowego pozwanego w przedmiocie dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków J. R., A. R. (2), M. I. i B. R. (2), ze względu na uznanie przez pozwanego powództwa, pomimo iż przeprowadzenie powyższych dowodów miało istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia w sprawie, a okoliczności mające być przedmiotem ww. dowodu nie zostały dostatecznie wyjaśnione;

2.  art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dowolnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenie materiału dowodowego, wyrażające się w przyjęciu, iż zeznania W. R. i B. R. (1), w zakresie w jakim kwestionują one ważność umowy renty z 14 lutego 2001 roku, nie zasługują na wiarę, podczas gdy są one spójne i logiczne, a tym samym wiarygodne;

3.  art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dowolnej, sprzecznej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenie materiału dowodowego wyrażające się w przyjęciu, iż zeznania pozwanej A. R. (1) i jej matki L. R. są wiarygodne, podczas gdy w ocenie apelującego są one wewnętrznie sprzeczne i nielogiczne i jako takie nie zasługują na wiarę;

4.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na przyjęciu, że umowa renty zawarta w dniu 14 lutego 2001 roku między pozwanym, a reprezentowaną przez niego córką A. R. (1), nie ma charakteru pozornego, podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego, przede wszystkim zeznań W. R. i B. R. (1) wynika, iż celem W. R. i A. R. (1) nie było zawarcie umowy renty i przeniesienie na rzecz A. R. (1) własności nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), a jedynie pozorne przeniesienie tego prawa na rzecz pozwanej;

5.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, polegający na przyjęciu, że pozorność oświadczeń woli stron ww. umowy nie była objęta świadomością pozwanej A. R. (1), podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego, przede wszystkim zeznań W. R. i B. R. (1), wynika, iż pozwana A. R. (1) miała świadomość i wyrażała zgodę na pozorny charakter zawartej przez strony umowy;

6.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia polegający na przyjęciu, że umowa renty zawarta przez pozwanego i reprezentowaną przez niego A. R. (1) w dniu 14 lutego 2001 roku jest ważna, w sytuacji, gdy materiał dowody zebrany w sprawie wskazuje, iż umowa ta miała charakter pozorny, a tym samym była nieważna.

Na zasadzie art. 380 k.p.c. pozwany wniósł o rozpoznanie zapadłych w toku postępowania następujących postanowień wydanych przez Sąd I instancji, mających istotny wpływ na wynik sprawy: postanowienia o oddaleniu wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań J. R., A. R. (2), M. I. i B. R. (2). W związku z powyższym wniesiono również o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań ww. świadków.

W odpowiedzi na apelację pozwanego W. R. powód poparła ją w całości.

Pozwane wniosły o oddalenie obu ww. apelacji oraz o zasądzenie na ich rzecz zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Wreszcie pozwana A. R. (1) wniosła zażalenie na rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w punkcie II. przedmiotowego wyroku i wniosła o jego zmianę i zasądzenie na swoją rzecz w miejsce kwoty 1847 zł, kwoty 7247 zł. Nadto skarżąca wniosła o zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego wg norm przepisanych.

Skarżąca wskazała, że na zasadzie art. 380 k.p.c. zaskarża niezaskarżalne postanowienie w przedmiocie ustalenia wartości przedmiotu sporu i podniosła, że wartość przedmiotu sporu nie wynosi 100.000 zł, jak to przyjął Sąd w postanowieniu z 7 sierpnia 2012 roku, lecz co najmniej 600.000 zł, jako kwotę wynikającą z wartości nieruchomości, co w konsekwencji prowadzi do ustalenia, że skoro wartość przedmiotu sporu była wyższa i wyniosła ponad 200.000 zł, to tym samym, również ustalona kwota zastępstwa adwokackiego winna wynieść co najmniej 3600 zł, a tym samym skarżąca wskazuje na naruszenie przepisów art. 19 § 2 k.p.c., w zw. z art. 25 § 2 k.p.c., w zw. z § 6 pkt 7, w zw. z § 8 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, co miało wpływ na rozstrzygnięcie.

Niezależnie od powyższego skarżąca zarzuciła również naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c., w zw. z art. § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu, co miało wpływ na wynik postępowania, poprzez dokonanie błędnej dowolnej oceny, co do okoliczności dotyczących wysokości należnych kosztów zastępstwa adwokackiego w sytuacji, gdy w niniejszej sprawie nakład pracy adwokata była znaczny, nadto jego czynności w znaczny sposób przyczyniły się to do wyjaśnienia okoliczności sprawy, a sam charakter sprawy, ze względu na objętość i jej zawiłość, wpływał na zaistnienie okoliczności przemawiających za zasądzeniem kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości wyższej, niż stawka minimalna.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie, a nadto o oddalenie wniosku o sprawdzenie wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawie, jako niedopuszczalnego.

II.

A. R. (1) wniosła pozew przeciwko M. M. (1) o uzgodnienie treści księgi wieczystej nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez dokonanie w dziale II. tej księgi wieczystej prowadzonej, dla nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) o powierzchni 6244 m ² położonej w S. przy ulicy (...), zabudowanej domem mieszkalnym jednorodzinnym o powierzchni użytkowej 142,42 m ² oraz szklarniami przeznaczonymi do rozbiórki, wpisu prawa własności na rzecz A. R. (1) w miejsce dotychczasowego wpisu M. M. (1) oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

Wyrokiem z dnia 13 marca 2012 roku, Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, sygn. akt I C 1256/10:

I.  w księdze wieczystej Kw (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie X Wydział Ksiąg Wieczystych dla nieruchomości zabudowanej, stanowiącej działkę gruntu nr (...), o obszarze 6244 m ², położonej w S. przy ul. (...), nakazał wykreślić w dziale II wpis jako właściciela M. M. (1), córkę M. i T. nr PESEL (...) i wpisać w to miejsce jako właściciela A. R. (1), córkę W. i L., nr PESEL (...);

II.  zasądził od pozwanej M. M. (1) na rzecz powódki A. R. (1) kwotę 3617 zł, tytułem zwrotu kosztów procesu,

III.  nakazał pobrać do pozwanej M. M. (1) na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie kwotę 25.000 zł tytułem kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcia na ustalonym w sposób następujący stanie faktycznym:

Nieruchomość, z którą związany jest spór w niniejszej sprawie, to działka gruntu numer (...) o obszarze 6244 m ² położona w S. przy ulicy (...) zabudowana domem mieszkalnym. Dla nieruchomości tej X Wydział Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą nr Kw (...). W księdze wieczystej pozwana ujawniona jest jako właściciel.

W dniu 18 lutego 2004 roku H. R. kupiła nieruchomość położoną w S. przy ulicy (...) na podstawie umowy zawartej z synem W. R..

H. R. udzieliła pełnomocnictwa W. R. do prowadzenia spraw związanych z przedmiotową nieruchomością. W momencie zawierania umowy sprzedaży nieruchomości W. R. miał odwołane pełnomocnictwo do zarządzania nieruchomością w imieniu powódki A. R. (1), która była jej właścicielem.

W dniu 26 lutego 2004 roku w aktach księgi wieczystej KW (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Szczecinie dla nieruchomości położonej przy ulicy (...) w S. widniał wpis nieprawomocny, że H. R. jest właścicielem przedmiotowej nieruchomości, a nadto znajdowała się informacja o odwołaniu pełnomocnictwa W. R. przez A. R. (1).

Dnia 1 marca 2004 roku H. R. sprzedała nieruchomość położoną w S. przy ul. (...) pozwanej M. M. (1), która była konkubiną syna H. B. (1) R.. Cena sprzedaży nieruchomości została ustalona na kwotę 150.000 zł.

Tego samego dnia M. M. (1) udzieliła H. R. pełnomocnictwa do dokonywania czynności faktycznych i prawnych we wszystkich sprawach dotyczących nieruchomości położonej przy ulicy (...) w S. oraz do zarządzania i administrowania wskazaną wyżej nieruchomością.

Przed kupnem nieruchomości M. M. (1) nie zapoznała się z treścią księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...). Zarówno przed kupnem nieruchomości, jak i po jej kupieniu M. M. (1) nie interesowała się przedmiotową nieruchomością, w której była tylko raz po jej nabyciu. Czynsz z tytułu dzierżawy przedmiotowej nieruchomości pobierany był nadal przez H. R..

Pismem z dnia 30 sierpnia 2004 roku w sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy z powództwa A. R. (1) przeciwko W. R. i in. sygn. akt I C 385/04 H. R. wniosła o częściowe zwolnienie od uiszczenia wpisu od zażalenia w kwocie przekraczającej 3000 zł.

W uzasadnieniu wskazała, że utrzymuje się ze świadczenia rentowego w wysokości ok. 900 zł oraz uzyskuje ok. 1800 zł miesięcznie z tytułu dzierżawy nieruchomości. W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach H. R. podała, że posiada samochód osobowy marki M., mieszkanie i dom jednorodzinny, natomiast nie zostały wskazane żadne oszczędności.

Wyrokiem z dnia 1 października 2009 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie, w sprawie o sygn. akt I C 385/04, z powództwa A. R. (1) przeciwko W. R., H. R. i małoletniemu Ł. R. (1) o ustalenie i wydanie m.in. ustalił, że umowa sprzedaży nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) o powierzchni 6244 m ² położonej w S. przy ul. (...), zabudowanej domem jednorodzinnym o powierzchni użytkowej 142,42 m ² oraz szklarniami przeznaczonymi do rozbiórki, dla której Sąd Rejonowy w Szczecinie prowadził księgę wieczystą KW nr (...), zawarta pomiędzy A. R. (1) oraz H. R. w formie aktu notarialnego sporządzonego przez notariusza D. P. Kancelaria Notarialna pl. (...) w S. Repertorium A nr 1185/2004 z dnia 18 lutego 2004 roku jest nieważna. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że w momencie sprzedaży H. R. nieruchomości położonej przy ul. (...) w S. W. R. wiedział o odwołaniu mu pełnomocnictwa przez A. R. (1), a nadto H. R. przy zachowaniu należytej staranności miała możliwość dowiedzenia się o odwołaniu pełnomocnictwa W. R..

W toku postępowania apelacyjnego przed Sądem Apelacyjnym w Szczecinie, w sprawie o sygn. akt I ACa 787/09, w dniu 14 kwietnia 2010 roku kontakt z H. R. był utrudniony albowiem nie rozumiała ona kierowanych do niej pytań i udzielała odpowiedzi niezwiązanych z zadawanymi pytaniami.

Wyrokiem z dnia 2 marca 2010 rooku, w sprawie o sygn. akt V K 110/09, Sąd Rejonowy w Szczecinie w punkcie II uznał W. R. za winnego tego, że w dniu 18 lutego 2004 roku w S., w kancelarii notarialnej notariusz D. P., posługując się pełnomocnictwem w formie aktu notarialnego z dnia 11 grudnia 2000 r., Rep. A 18884/2000, udzielonym mu przez swą córkę A. R. (1), o którym wiedział, że zostało ono skutecznie odwołane w dniu 10 lutego 2004 r., wyłudził podstępnie od notariusza D. P. poświadczenie nieprawdy w postaci aktu notarialnego Rep. A nr (...), w którym wskazano, iż działa on jako pełnomocnik A. R. (1) i jednocześnie przywłaszczył na rzecz swej matki H. R. prawa majątkowe A. R. (1) w ten sposób, że przed ww. notariuszem złożył w imieniu A. R. (1) oświadczenie o sprzedaży na rzecz H. R.:

- udziału w nieruchomości położonej w S. przy Placu (...), dla której Sąd Rejonowy w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW (...),

- nieruchomości położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą KW (...) oraz

- nieruchomości położonej w S. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW (...)

za kwotę 1.224.000 zł, która to należność została przekazana A. R. (1), w wyniku czego H. R. oświadczyła, że nabywa wskazane prawa majątkowe, a notariusz D. P. sporządziła akt notarialny Repertorium A nr 1185/2004 dotyczący sprzedaży i nabycia wskazanych praw majątkowych, czym działał na szkodę A. R. (1), to jest czynu z art. 272 k.k., w zb. z art. 284 § 1 k.k., w zw. z art. 294 § 1 k.k., w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za występek ten na podstawie art. 294 § 1 k.k., w zw. z art. 11 § 3 k.k. oraz art. 33 § 2 k.k. wymierzył mu karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę 250 stawek dziennych określając wysokość stawki na 100 zł. W punkcie III wyroku Sąd na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk oraz art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 4 lat.

Dnia 20 września 2010 roku w sprawie egzekucyjnej z wniosku wierzyciela A. R. (1) przeciwko dłużnikowi H. R. przystąpił do wysłuchania A. R. (1) albowiem prowadzone przez niego postępowanie nie doprowadziło do wyjawienia majątku dłużnika. Nadto komornik stwierdził, że zajęcie przez niego świadczenia emerytalno - rentowego okazało się nieskuteczne, ponieważ ze świadczenia tego egzekucje prowadzi II Urząd Skarbowy, którego świadczenia korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia, a łączna kwota dochodzonych należności wynosi około 3 mln zł.

Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2010 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie postanowił umorzyć postępowanie egzekucyjne w sprawie z wniosku wierzyciela A. R. (1) przeciwko H. R. wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo okazało się uzasadnione.

W ocenie Sądu żądanie zasługuje na uwzględnienie na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece z dnia 6 lipca 1982 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2001r., Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.; dalej jako: u.k.w.h.).

Sąd wskazał, iż podstawą dla ujawnienia w treści księgi wieczystej pozwanej - jako właściciela nieruchomości, była umowa z dnia 1 marca 2004 roku przeniesienia przez H. R. na rzecz M. M. (1) prawa własności działki gruntu położonej w S. przy ulicy (...).

Sąd miał na uwadze, że umowa sprzedaży nieruchomości na podstawie, której H. R. została właścicielem nieruchomości położonej przy ulicy (...) w S. zawartej z A. R. (1), która wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 1 października 2009 roku, sygn. akt I C 385/04 została uznana za nieważną.

W momencie zawierania umowy z dnia 1 marca 2004 roku w aktach księgi wieczystej KW nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Szczecinie dla nieruchomości położonej przy ulicy (...) w S. była zawarta informacja, że wpis H. R., jako właścicielki przedmiotowej nieruchomości jest nieprawomocny, a nadto była również informacja o odwołaniu pełnomocnictwa W. R. przez A. R. (1).

W ocenie Sądu podstawowe, zatem znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy miało wykazanie przez powódkę, iż w stosunku do pozwanej w dniu zawarcia umowy kupna spornej nieruchomości była wyłączona rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.

W rozpoznawanej przez Sąd sprawie dla oceny, czy pozwana działała w dobrej, czy w złej wierze istotna była jej ocena na dzień 1 marca 2004 roku. Przede wszystkim Sąd wskazał, że H. R. zawarła umowę kupna nieruchomości przy ul. (...) w S. 18 lutego 2004 roku. Natomiast już w dniu 1 marca 2004 roku została zawarta przez nią umowa jej sprzedaży z M. M. (1). Wbrew, zatem twierdzeniom pozwanej, nie miała ona zbyt wiele czasu na przemyślenie decyzji o zakupie nieruchomości. Nadto w ocenie Sądu na uwagę zasługuje okoliczność, że pozwana w tamtym okresie miała możliwość zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych, albowiem posiadała mieszkanie przy ul. (...) w S., w którym wówczas mieszkała i mieszka do chwili obecnej. Zatem konieczność zaspokojenia swoich potrzeb mieszkaniowych nie przemawiała za szczególnym pośpiechem w nabyciu nieruchomości. Pozwana pomimo wcześniejszych planów sprzedaży mieszkania przy ul. (...) w S. i zamieszkania przy ul. (...) w S. do chwili obecnej tego nie uczyniła, co więcej, nie podejmowała żadnych działań w tym kierunku. Pozwana wyjaśniała w toku sprawy, że czekała na jej rozstrzygnięcie przez Sąd, nie była zatem w ocenie Sądu przekonana o swoim prawie do wskazanej wyżej nieruchomości. Nadto Sąd podniósł, iż jeszcze tego samego dnia tj. 1 marca 2004 roku udzieliła H. R. szerokiego pełnomocnictwa do dokonywania czynności faktycznych i prawnych związanych z przedmiotową nieruchomością.

Sąd również zauważył, iż wbrew twierdzeniom pozwanej, nie zapoznała się ona przed zawarciem umowy ze stanem księgi wieczystej. W owym, bowiem okresie nie było jeszcze możliwości sprawdzenia stanu księgi wieczystej przy użyciu systemu elektronicznego i jedyną możliwością zapoznania się z jej treścią było osobiste przyjście do sądu i dokonanie wglądu w jej treść. Każde, zaś takie zapoznanie się z treścią księgi wieczystej jest odnotowywane. Z zapisów wynika, iż w tamtym okresie jedyną osobą, która sprawdzała treść księgi wieczystej był W. R.. Pozwana, zatem nie dołożyła należytej staranności nie zapoznając się z treścią księgi wieczystej.

Dokonując oceny czy pozwana działała w dobrej czy w złej wierze Sąd miał również na uwadze, że pozwana była konkubiną syna H. B. (2) R. i pozostawała w dobrych kontaktach z H. R., z którą utrzymuje dobry kontakt do chwili obecnej pomimo, iż w 2004 roku rozstała się z B. R. (2). Na uwagę zasługuje również zdaniem Sądu okoliczność, iż jak sama pozwana wskazała, cena za ww. nieruchomość była tak korzystna, ponieważ H. R. miała nadal pobierać czynsz z tytułu dzierżawy, a nadto pozwana miała się opiekować H. R.. Tymczasem do chwili obecnej pozwana mieszka przy ul. (...) w S. i nie sprawuje osobistej opieki nad H. R..

Oceniając, zatem całokształt okoliczności do jakich doszło przy sprzedaży ww. nieruchomości w dniu 1 marca 2004 roku, w tym niezachowanie przez pozwaną minimum staranności w postaci sprawdzenia stanu księgi wieczystej, brak zainteresowania pozwanej przedmiotową nieruchomością, pośpiech w dokonaniu sprzedaży przedmiotowej nieruchomości (zaledwie 11 dni po jej zakupie przez H. R.), a nadto bliskie stosunki pozwanej m.in. z H. R. przemawiają w ocenie Sądu za uznaniem, iż pozwana nabywając nieruchomość działała w złej wierze, a zatem nie chroni jej rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych z art. 5 u.k.w.h. Wobec faktu, iż pozwana nabyła sporną nieruchomość od osoby nieuprawnionej, a nadto działała w złej wierze Sąd uznał, iż nie stała się ona właścicielką ww. nieruchomości, a zatem wpis zawarty w dziale II. księgi wieczystej KW nr (...) jest niezgodny z prawdą.

Rzeczywistym właścicielem przedmiotowej nieruchomości jest, bowiem A. R. (1). Stąd też Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione.

Kierując się wskazanymi wyżej okolicznościami Sąd Rejonowy nakazał wykreślić w dziale II. księgi wieczystej KW nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie X Wydział Ksiąg Wieczystych dla nieruchomości zabudowanej, stanowiącej działkę gruntu nr (...), o obszarze 6244 m ² położonej w S. przy ul. (...) wpis - jako właściciela M. M. (1) i wpisać w to miejsce, jako właściciela A. R. (1).

Orzekając o kosztach procesu Sąd Rejonowy miał na uwadze, że roszczenie powódki zostało uwzględnione w całości (art. 98 k.p.c.).

Ponieważ powódka została zwolniona od ponoszenia kosztów sądowych w całości pozostała do uiszczenia na rzecz Skarbu Państwa należność z tytułu opłaty od pozwu. Obciążenia nią strony pozwanej dokonano na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010r., Nr 90, poz. 594 ze zm.), w zw. z art. 98 § 1 k.p.c., co znalazło wyraz w punkcie III. wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana i zaskarżając wyrok w całości, wniosła o jego zmianę, poprzez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania wraz z kosztami zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. Ewentualnie wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji w innym składzie, z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, w tym kosztach postępowania odwoławczego.

Skarżąca zrzuciła Sądowi pierwszej instancji naruszenie:

1)  art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz. U. z 2001r., Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.), w zw. z art. 7 k.c. - przez błędną wykładnię pojęcia „dobrej i złej wiary” w rozumieniu przywołanego przepisu art. 6 ust. 2 u.k.w.h., dokonaną w konkretnych okolicznościach niniejszej sprawy;

2)  błędne ustalenie przez Sąd pierwszej instancji, że pozwana M. M. (1) działała w złej wierze przy nabyciu nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), objętej księgą wieczystą nr (...), prowadzoną przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie X Wydział Ksiąg Wieczystych;

3)  art. 227 k.p.c. oraz art. 228 § 2 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pozwana nie zapoznała się przed zawarciem umowy ze stanem księgi wieczystej, gdyż w owym czasie nie było jeszcze możliwości sprawdzenia stanu księgi wieczystej przy użyciu systemu elektronicznego, zaś każde zapoznanie się osobiste z treścią księgi wieczystej jest odnotowywane, a adnotacji takiej co do M. M. (1) brak - przy czym okoliczności te zostały przez Sąd przyjęte bez przeprowadzenia w tym zakresie jakiegokolwiek postępowania dowodowego, ani też bez zwrócenia na nie uwagi stron na rozprawie, jako na fakty ewentualnie znane Sądowi z urzędu;

4)  art. 3, w zw. z art. 29 u.k.w.h., poprzez błędną ich interpretację wprowadzającą nieznaną przywołanej ustawie instytucję prawomocnego czy nieprawomocnego orzeczenia o wpisie,

5)  błędne przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że na pozwanej spoczywał niejako obowiązek ustalania czy wpis H. R., jako właściciela przedmiotowej nieruchomości jest prawomocny;

6)  art. 233 § 1 k.p.c., w zw. z art. 227 k.p.c., poprzez całkowite pominięcie przy rozstrzyganiu sprawy okoliczności zawiśnięcia przed Sądem Rejonowym Szczecin - Centrum w Szczecinie już w listopadzie 2006 roku sporu sądowego (I C 66/09) z powództwa M. M. (1) przeciwko P. A. o wydanie nieruchomości;

7)  błędne ustalenie przez Sąd pierwszej instancji, że pozwana M. M. (1) nie interesowała się przedmiotową nieruchomością po jej nabyciu;

8)  art. 233 § 1 k.p.c., poprzez odmówienie wiarygodności zeznaniom pozwanej podczas, gdy są one spójne, konsekwentne i brak jest podstaw do formułowania takich wniosków oraz poprzez uznanie za w pełni wiarygodne zeznań świadka P. A. podczas, gdy już tylko z tych zeznań, jak też z treści pozostałego materiału dowodowego wynika jednoznacznie, że wymieniony świadek jest związany z powódką i posiada o jej sprawach obszerną wiedzą, będąc w pewnym sensie także zainteresowanym wynikiem niniejszej sprawy, a przez to nie w pełni obiektywnym.

Ponadto - z powołaniem się na dyspozycję art. 381 k.p.c., w zw. z art. 227 k.p.c. – apelująca powołała się w niniejszej sprawie na nowy dowód w postaci zeznań świadka G. K. i wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie na rozprawie odwoławczej dowodu z przesłuchania wymienionego świadka na okoliczność czy w lutym 2004 roku w systemie informatycznym Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Szczecinie odnotowywane były wszystkie wnioski podlegające wpisowi do ksiąg wieczystych, które nie byty prowadzone w systemie elektronicznym i czy informacje o tych wnioskach udostępniane były przez pracowników Wydziału Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Szczecinie osobom mającym zamiar zakupić nieruchomość objętą księgą wieczystą, która nie była prowadzona w systemie elektronicznym oraz jaki w 2004 roku w wymienionym Wydziale panował system prowadzenia ksiąg wieczystych i dokumentowania wpływu wniosków, jak też dokonywania wglądów do ksiąg wieczystych, a jaki - do akt tych ksiąg.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie oraz o zasądzenie na rzecz powódki od pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w potrójnej wysokości stawki minimalnej.

Postanowieniem z dnia 13 stycznia 2017 roku, sygn. akt II Ca 889/12, Sąd Okręgowy w S. podjął postępowanie apelacyjne, w sprawie na skutek apelacji pozwanej od ww. wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 13 marca 2012 roku, sygn. akt II C 1256/10 i postanowił połączyć tą sprawę ze sprawą prowadzoną pod sygnaturą akt II Ca 1346/16, celem wspólnego rozpoznania i odrębnego wyrokowania.

W postępowaniu apelacyjnym w piśmie procesowym z dnia 14 marca 2017 roku, uzupełnionym pismem procesowym z dnia 8 czerwca 2017 roku, B. R. (3) zgłosiła w niniejszych sprawach interwencję uboczną po stronie powoda i wniosła o uzgodnienie treści księgi wieczystej numer (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez wykreślenie w Dziale II. wpisu, jako właściciela M. M. (1) i wpisanie w to miejsce W. R. w udziale 1/2 części oraz B. R. (1) w udziale 1/2 części oraz o zasądzenie od pozwanych A. R. (1), W. R. i M. M. (1) na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych w podwójnej wysokości, względnie o przyznanie tych kosztów od Skarbu Państwa na rzecz ustanowionego z urzędu pełnomocnika B. R. (1), według tych samych zasad.

Dodatkowo interwenient wniosła o wezwanie jej do udziału w niniejszym postępowaniu w charakterze strony powodowej, w trybie art. 195 k.p.c.

Na wypadek nieuwzględnienia powyższych żądań interwenient wniosła o: zawieszenie niniejszego postępowania do czasu rozstrzygnięcia postępowania o podział majątku wspólnego B. R. (1) i W. R. oraz o uzgodnienie treści księgi wieczystej (...) z rzeczywistym stanem prawnym, prowadzonego przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie pod sygnaturą akt II Ns 4263/15, względnie o uchylenie zaskarżonych wyroków i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu interwenient wskazała, że posiada interes prawny w przystąpieniu do niniejszych spraw, albowiem wniosła do Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie sprawę o podział majątku wspólnego jej i byłego małżonka W. R., która jest prowadzona pod sygnaturą II Ns 4263/15 i w toku tego postępowania domaga się objęcia podziałem majątku także przedmiotowej nieruchomości oraz uzgodnienia prowadzonej dla niej księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez wpisanie w jej dziale II. jako właściciela nieruchomości w miejsce M. W. H. R. w udziale 1/2 części oraz B. R. (1) w udziale 1/2 części.

Wskazała, że kwestionuje ważność umowy z dnia 25 lutego 1999 roku (Rep. A Nr 2519/1999) o wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej, w konsekwencji czego przedmiotowa nieruchomość, nabyta przez W. R. w trakcie trwania małżeństwa z nią, weszła w skład ich majątku wspólnego.

Interwenient podniosła, że jej roszczenie o uzgodnienie treści księgi wieczystej przedmiotowej nieruchomości, zgłoszone w ramach postępowania o podział majątku wspólnego jest tożsame z żądaniem sformułowanym w interwencji.

Interwenient zwróciła uwagę, że nie była stroną w postępowaniach, w których doszło do zaskarżonych wyroków, a nadto Sądy pierwszej instancji nie badały jej praw rzeczowych do spornej nieruchomości.

W piśmie procesowym z dnia 7 czerwca 2017 roku pozwana A. R. (1) zgłosiła opozycję przeciwko przystąpieniu do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego B. R. (1).

W uzasadnieniu wskazała, że ww. nie posiada w przedmiotowych sprawach interesu prawnego w przystąpieniu w charakterze interwenienta ubocznego. Jak wynika z treści interwencji, w ocenie B. R. (1), „rości ona sobie prawa" do nieruchomości KW nr (...) w udziale 1/2. Pomija przy tym fakt, oczywistej bezzasadności tego roszczenia, biorąc pod uwagę datę powstania rozdzielności majątkowej między W. R., a B. R. (1) oraz datę nabycia nieruchomości przez W. R. - co wynika wprost z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy.

Postanowieniem wydanym na rozprawie apelacyjnej w dniu 14 września 2017 roku Sąd Okręgowy oddalił ww. opozycję.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje powoda i pozwanego W. R. od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 23 maja 2016 roku, sygn. akt I C 1137/12 oraz pozwanej od wyroku tego Sądu z dnia 13 marca 2012 roku, sygn. akt I C 1256/10, okazały się zasadne w tym znaczeniu, że wobec konieczności przyjęcia, że sprawach tych doszło do nierozpoznania ich istoty, w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., zaszła konieczność uchylenia obu tych wyroków i przekazania spraw nimi objętych Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Jakkolwiek obie ww. sprawy o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym podlegały odrębnemu rozstrzygnięciu, co znalazło wyraz w treści wyroku z dnia 28 września 2017 roku, to wobec tożsamej argumentacji, przemawiającej za uchyleniem obu zaskarżonych wyroków i przekazaniem spraw nimi objętych Sądowi Rejonowemu Szczecin – P. i Zachód do ponownego rozpoznania, zasadnym było przeprowadzenie wspólnych rozważań, co do obu tych spraw.

Wyjątkowo tylko w zakresie samej sprawy na skutek apelacji od wyroku w sprawie I C 1137/12, podzielając pogląd Sądu pierwszej instancji, co do posiadania przez powoda w tej sprawie legitymacji procesowej czynnej, dodatkowo wskazać należy, że tożsame stanowisko w tej kwestii zajął w analogicznej sprawie Sąd Najwyższy - w wyroku z dnia 15 lutego 2017 roku, II CSK 246/16.

Przystępując do właściwych rozważań w sprawach zważenia przede wszystkim wymaga, że w obu sprawach przedmiotem żądań pozwu było uzgodnienie treści tej samej księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w zakresie ujawnionego w jej dziale II. wpisu właściciela nieruchomości.

Obecnie w księdze wieczystej Nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie dla nieruchomości przy ul. (...) w S., stanowiącej działkę nr (...), jako właściciel wpisana jest M. M. (1), na podstawie umowy sprzedaży z dnia 1 marca 2004 roku, Rep. A nr 1489/04, oraz zmiany umowy sprzedaży z dnia 13 sierpnia 2004 roku, Rep. A nr 5611/04.

Rozstrzygając sprawę o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w trybie art. 10 ust. 1 u.k.w.h., sąd winien jest ustalić ów rzeczywisty stan prawny, wedle stanu na dzień zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.) i orzeka zgodnie z zadaniem pozwu, będąc nim związany po myśli art. 321 § 1 k.p.c., jeżeli uwzględnienie powództwa odzwierciedli w treści księgi wieczystej tenże rzeczywisty stan prawny nieruchomości.

Ustalenie rzeczywistego stanu prawnego nieruchomości winno być, przeto zasadniczym obowiązkiem sądu przy rozpoznaniu powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Sąd musi jednak przede wszystkim zadbać, aby w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym po stronie powodowej i pozwanej brały dział wszystkie podmioty, których udział w postępowaniu w charakterze stron jest konieczny, w rozumieniu art. 195 § 1 i 2 k.p.c.

W tym kontekście ocenić należało kwestię braku udziału w sprawie w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, w sprawie I C 1137/12, w tym charakterze B. R. (1).

Przed przystąpieniem do zasadniczych rozważań w tym przedmiocie podniesienia wymaga, w świetle niebudzącego żadnych wątpliwości unormowania art. 391 § 1 k.p.c., że nie jest możliwym, aby ta uzyskała status strony postępowania w niniejszym postępowaniu apelacyjnym.

Na marginesie dodać można, że złożony przez nią wniosek o wezwanie jej w postępowaniu apelacyjnym do udziału w sprawie w charakterze powódki był bezzasadny także z tego powodu, że w przypadku współuczestnictwa koniecznego po stronie powodowej, wstąpienie do sprawy kolejnego podmiotu, nie odbywa się poprzez wezwanie go do udziału w sprawie postanowieniem sądu, lecz w drodze przystąpienia do sprawy w następstwie zawiadomienia przez sąd, w trybie art. 195 § 2 zdanie drugie k.p.c.

Uwzględniania wymagało, że B. R. (1) w dniu 28 sierpnia 2015 roku wniosła do Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie sprawę o podział majątku wspólnego jej i byłego małżonka W. R. i domagała się we wniosku z dnia 20 sierpnia 2015 roku objęcia podziałem majątku także przedmiotowej nieruchomości i w tym samym piśmie zgłosiła także żądanie uzgodnienia prowadzonej dla tej nieruchomości księgi wieczystej nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez wpisanie w jej dziale II., jako właściciela nieruchomości w miejsce M. W. H. R. w udziale 1/2 części oraz B. R. (1) w udziale 1/2 części. We wniosku, jako uczestników postępowania wskazano: W. R., Ł. R. (1), M. M. i A. R. (1), a sprawie nadana została sygnatura akt II Ns 4263/15.

W tym miejscu zważyć było trzeba, że w uchwale z dnia 20 maja 2011 roku, III CZP 24/11, Sąd Najwyższy uznał, że po wszczęciu postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami dopuszczalne jest prowadzenie odrębnego postępowania w sprawie, z udziałem małżonków i osoby trzeciej, o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości objętej postępowaniem o podział majątku wspólnego.

W uzasadnieniu Sąd Najwyższy, podzielając stanowisko dominujące w orzecznictwie stwierdził, że w toku postępowania o podział majątku wspólnego nie mogą być rozpoznawane spory o własność pomiędzy jednym z byłych małżonków i osobą trzecią, rozstrzygnięcie zatem w postępowaniu o podział majątku wspólnego sporu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym może nastąpić tylko wtedy, gdy krąg osób występujących jako strony sporu pokrywa się z kręgiem uczestników postępowania o podział majątku. W przeciwnym razie sprawa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, nie będzie miała charakteru sporu o prawo własności, w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c. i nie będzie mogła być rozpoznana w postępowaniu o podziała majątku wspólnego, lecz wyłącznie w trybie osobnego procesu. Podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął w uzasadnieniu postanowienia z dnia 26 marca 2014 roku, V CSK 686/13.

W takim stanie rzeczy Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie winien był, na podstawie art. 201 § 2 k.p.c., wydać w sprawie II Ns 4263/15 postanowienie o rozpoznaniu sprawy w zakresie żądania uzgodnienia treści przedmiotowej księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, w trybie procesu i wyłączyć to żądanie do rozpoznania w innej sprawie.

Co więcej skoro postępowanie w sprawie II Ns 4263/15 zawisło, w drodze doręczenia uczestnikom postępowania wskazanym we wniosku odpisów wniosku zawierającego, jak już powyżej wskazano, także żądanie uzgodnienia przedmiotowej księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, przed zamknięciem rozprawy w sprawie I C 1137/12, zasadnym było nie tylko wydanie postanowienia w trybie art. 201 § 2 k.p.c., ale także połączenie tak wyłączonej sprawy do wspólnego rozpoznania ze sprawą I C 1137/12 – w trybie art. 219 k.p.c.

Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie nie wydał jednak w obu tych przedmiotach żadnych orzeczeń.

Nawet bez połączenia obu tych spraw do wspólnego rozpoznania, w trybie art. 219 k.p.c., bezwzględnie koniecznym było wezwanie B. R. (1) do udziału w sprawie I C 1137/12 w charakterze pozwanej, na podstawie art. 195 § 1 i 2 k.p.c., co nie nastąpiło w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji i doprowadziło de facto do nierozpoznania jej istoty.

Zważyć tu należy, że w uchwale z dnia 26 lipca 2017 roku, III CZP 31/17, Sąd Najwyższy wywiódł, że jeżeli w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie występują po stronie powodowej wszystkie osoby uprawnione do złożenia wniosku o dokonanie wpisu, a po stronie pozwanej wszystkie inne osoby, których prawa mogą być wpisem dotknięte lub podlegają wpisaniu, sąd wzywa je do wzięcia udziału w sprawie w charakterze pozwanych, stosując art. 195 § 1 i 2 k.p.c.

W uzasadnieniu wskazano, że jest niewątpliwe, iż celem powództwa wytaczanego na podstawie art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece jest ustalenie i ujawnienie w księdze wieczystej - podlegającego wpisowi - prawa osoby zainteresowanej, przy jednoczesnym ustaleniu braku podstaw do utrzymywania w mocy istniejącego wpisu. W sensie ogólnym chodzi o to, żeby wpisy w księgach odzwierciedlały prawdziwy i aktualny stan prawny nieruchomości. W ten sposób realizuje się nie tylko interes prywatny, ale także interes publiczny, wypływający głównie z troski państwa o bezpieczeństwo obrotu prawnego.

Charakter ksiąg wieczystych, ich funkcja prawna i społeczna, a także cele i specyfika powództwa wytaczanego na podstawie art. 10 u.k.w.h. uzasadniają pogląd, że w postępowaniu zmierzającym do uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym konieczny jest łączny udział wszystkich osób uprawnionych do złożenia wniosku o dokonanie wpisu w księdze wieczystej (art. 626 ² § 5 k.p.c.) oraz innych, których prawa mogą być wpisem dotknięte. Łączny udział tych wszystkich osób wynika także z tego, że wyrok wydany w sprawie, a w szczególności wyrok uwzględniający powództwo, musi być skuteczny i wiążący wobec ich wszystkich (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2012 r., II CSK 86/12).

Sąd Najwyższy wyjaśnił przy tym, że współuczestnictwo wymienionych osób może w różnych stanach faktycznych i prawnych przybierać różne postaci współuczestnictwa unormowane w art. 72 i 73 k.p.c., a ich sytuacja procesowa względem siebie, wynikająca z różnorodności i wielokierunkowości interesów prawnych, może być zupełnie nietypowa, generalnie jednak, jako współuczestnictwo specjalne, mające źródło w szczególnym przepisie prawa materialnego, wymagającym łącznego udziału wszystkich osób mających określony interes prawny, wymyka się normatywnym i doktrynalnym definicjom uczestnictwa w sporze; jest współuczestnictwem „nienazwanym”, wynikającym bezpośrednio z istoty ksiąg wieczystych oraz z charakteru, funkcji i znaczenia dokonywanych w nich wpisów. Ten rodzaj współuczestnictwa mieści się hipotezie art. 195 k.p.c., który nie ogranicza się do odesłania do art. 72 k.p.c., lecz mówi szerzej o łącznym, koniecznym udziale w sprawie.

W tej sytuacji sąd, stwierdziwszy, że w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie występują wszystkie osoby, których łączny udział w sprawie jest konieczny, postępuje w myśl art. 195 k.p.c.

Sąd Najwyższy podkreślił, że w ulokowanie tych osób po jednej lub drugiej stronie procesu jest w zasadzie obojętne, oczywiście z tym wyjątkiem, że powodem może być wyłącznie osoba uprawniona do złożenia wniosku o dokonanie wpisu (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2006 r., III CZP 106/05, oraz uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2008 r., III CZP 76/08). Zgodnie z niepodważalną, konstrukcyjną zasadą dyspozycyjności, chroniącą wolność decyzji w zakresie realizacji przysługujących stronie praw, nikogo nie można zmuszać do „bycia powodem w sprawie”, należy zatem przyjąć, że jeżeli osoba legitymowana do wniesienia powództwa tego nie czyni, a czyni to inna osoba do tego uprawniona, to - przy uwzględnieniu obligatoryjności współuczestnictwa - miejsce tej osoby jest po stronie pozwanej.

Na koniec wreszcie zważono, że koncepcja współuczestnictwa specjalnego, nienazwanego, pozwala uniknąć wielu zaznaczających się już w orzecznictwie komplikacji w określaniu charakteru współuczestnictwa w ujęciu art. 72 i 73 k.p.c. oraz skutków procesowych powstających ad casu w razie nieuczestniczenia w sprawie wszystkich osób, których udział jest niezbędny i w konsekwencji dostarcza sądom uniwersalnego narzędzia do kompletowania składu osobowego w omawianych sprawach, gwarantując skuteczną ochronę interesów prawnych stron oraz realizując publicznoprawne funkcje ksiąg wieczystych.

Sąd Okręgowy w pełni akceptując powyższe stanowisko Sądu Najwyższego zauważa, że w realiach rozpoznawanych w postępowaniu apelacyjnym spraw, uwzględnienie choćby jednego z powództw, co miało już miejsce w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji w sprawie I C 1256/10, prowadziłoby do naruszenia praw B. R. (1), która także tyle, że w innym postępowaniu, domaga się, w trybie uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, wpisania jej w dziale II. przedmiotowej księgi wieczystej, w charakterze właściciela nieruchomości, w udziale ½ części.

W efekcie Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie rozpoznając sprawę I C 1137/12 winien był co najmniej wezwać B. R. (1) do udziału w sprawie w charakterze pozwanej, czego mimo obiektywnej możliwości zaniechał, doprowadzając tym samym do nierozpoznania istoty sprawy.

Podkreślenia wymaga, że z punktu widzenia koniczności uczestnictwa B. R. (1) w obu podlegających rozpoznaniu w niniejszym postępowaniu apelacyjnym sprawach w charakterze strony, bez znaczenia pozostaje eksponowana przez A. R. (1) okoliczność bezzasadności jej żądania uzgodnienia treści przedmiotowej księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, wywodzonego między innymi z nieważności umowy z dnia 25 lutego 1999 roku (Rep. A Nr 2519/1999) o wyłączeniu ustawowej wspólności majątkowej, która to będzie dopiero przedmiotem oceny przy orzekaniu o zasadności każdego z trzech powództw.

W sytuacji, kiedy B. R. (1) winna posiadać status strony w niniejszym postępowaniu, tym bardziej miała ona interes prawny w przystąpieniu do obu rozpoznawanych spraw w postępowaniu apelacyjnym w charakterze interwenienta ubocznego, co czyniło opozycję pozwanej A. R. (4) całkowicie bezzasadną i podlegająca oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy, na podstawie art. 78 § 2 k.p.c., w zw. z art. 391 § 1 k.p.c., orzekł w toku rozprawy apelacyjnej z dnia 14 września 2017 roku.

Podsumowując w sytuacji, kiedy trzy różne podmioty: (...) S.A. oraz W. R.; A. R. (1) i wreszcie B. R. (1) dochodzą w trzech różnych procesach uzgodnienia stanu prawnego księgi wieczystej prowadzonej dla tej samej nieruchomości z rzeczywistym stanem prawnym, w zakresie jej działu II., poprzez wpisanie w nim, jako właściciela nieruchomości odpowiednio: W. R., A. R. (1) i W. R. i B. R. (1) w udziałach po ½ części, zasadnym i koniecznym jest połączenie wszystkich tych spraw do łącznego rozpoznania, co po pierwsze doprowadzi do sytuacji, że stronami w takim postępowaniu będą wszystkie podmioty, których udział w sprawie jest konieczny, bez różnicy przy tym czy po stronie powodowej, czy pozwanej, w rozumieniu art. 195 k.p.c. i po wtóre tylko rozpoznanie tak połączonych spraw doprowadzi do rozpoznania istoty sprawy w każdej z nich.

Stąd należało, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., orzec jak w punktach I. i II. sentencji wyroku.

W dalszym toku postępowania Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie przede wszystkim winien doprowadzić, po uprzednim wydaniu w sprawie II Ns 4263/15, rozstrzygnięcia o rozpoznaniu zgłoszonego tam przez B. R. (1) żądania uzgodnienia treści przedmiotowej księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w trybie procesu, do połączenia takiej sprawy z niniejszymi sprawami do wspólnego rozpoznania.

Oceniając natomiast zasadność powództw Sąd przede wszystkim uwzględni kwestię istnienia, a zwłaszcza zakresu związania w sprawie, w trybie art. 11 k.p.c., ustaleniami zawartymi w prawomocnym wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie, z dnia 2 marca 2010 roku, wydanego w sprawie o sygn. akt V K 110/09, co do przypisanego w nim W. R. przestępstwa, w kontekście spornej pomiędzy stronami okoliczności ważności umowy renty z dnia 14 lutego 2001 roku, zawartej pomiędzy ww. i A. R. (1).

Zgodnie z art. 11 zdanie pierwsze k.p.c., ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

W wyroku z dnia 21 kwietnia 2015 roku, I UK 338/14, Sąd Najwyższy w pełni przekonywająco, wywiódł, że wykładnia art. 11 k.p.c. powinna być dokonywana w sposób ścisły, a nawet zawężający i nie może prowadzić do poszerzenia zakresu związania przez wyłączenie spod ustaleń i oceny sądu cywilnego innych okoliczności niż tylko te, które wynikają z ustaleń prawomocnego wyroku skazującego i przesądzają o popełnieniu przestępstwa.

W tym świetle uwzględnienia wymaga, że ww. prawomocnym wyrokiem z dnia 2 marca 2010 roku, W. R. został uznany za winnego między innymi tego, że w dniu 18 lutego 2004 roku w S. w kancelarii notarialnej notariusz D. P., posługując się pełnomocnictwem w formie aktu notarialnego z dnia 11 grudnia 2000 roku, Rep. A 18884/2000, udzielonym mu przez swą córkę A. R. (1), o którym wiedział, że zostało ono skutecznie odwołane w dniu 10 lutego 2004 roku, przywłaszczył na rzecz swej matki H. R. prawa majątkowe A. R. (1) w ten sposób, że przed ww. notariuszem złożył w imieniu A. R. (1) oświadczenie o sprzedaży na rzecz H. R. nieruchomości, w tym nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW (...) – za kwotę 1.224.000 zł, która to należność nie została przekazana A. R. (1), w wyniku czego H. R. oświadczyła, że nabywa wskazane prawa majątkowe, a notariusz D. P. sporządziła akt notarialny rep. A (...), dotyczący sprzedaży i nabycia wskazanych praw majątkowych, czym działał na szkodę A. R. (1), tj. czynu z art. 272 k.k., w zb. z art. 284 § 1 k.k., w zw. z art. 294 § 1 k.k., w zw. z art. 11 § 2 k.k. oraz art. 33 § 2 k.k. i za to przestępstwo wymierzył mu karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę 250 stawek dziennych, określając wysokość stawki na 100 zł.

Sąd karny przypisał, zatem miedzy innymi W. R. przestępstwo przywłaszczenia cudzego mienia, typizowane w art. 284 § 1 k.k., przyjmując, że ten przywłaszczył na rzecz swej matki H. R. prawa majątkowe, w tym prawo własności nieruchomości objętej przedmiotową księgą wieczystą, A. R. (1), czym działał na szkodę tej ostatniej.

Zgodnie z art. 284 § 1 k.k., kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Stosownie natomiast do art. 294 § 1 k.k., kto dopuszcza się przestępstwa określonego w art. 278 § 1 lub 2, art. 284 § 1 lub 2, art. 285 § 1, art. 286 § 1, art. 287 § 1, art. 288 § 1 lub 3, lub w art. 291 § 1, w stosunku do mienia znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

Do znamion przestępstwa przywłaszczenia mienia, w tym także prawa majątkowego, jakim może być także prawo własności nieruchomości, decydujących o bycie tego przestępstwa, należy okoliczność, że musi to być mienie cudze, a wiec niewątpliwie niestanowiące własności sprawcy przestępstwa.

W kontekście powyższego przyjęcie, że umowa ww. renty była nieważna z mocy samego prawa, w tym pozorna, w rozumieniu art. 83 k.c., lub choćby bezskuteczna, w efekcie czego W. R. byłby w dniu 18 lutego 2004 roku nadal właścicielem tej nieruchomości, prowadziłoby do sytuacji jednoczesnego zaprzeczenia popełnienia w tym samym dniu przez ww. przestępstwa przywłaszczenia cudzego (A. R. (1)) mienia, co jest niedopuszczalne w świetle art. 11 k.p.c.

Na uwagę i uwzględnienie zasługuje, że w postanowieniu z dnia 18 czerwca 2014 roku, V CZ 37/14, Sąd Najwyższy wprost stwierdził, że jeżeli czynem niedozwolonym było przestępstwo przywłaszczenia mienia, za które pozwany został skazany prawomocnym wyrokiem sądu karnego, to poza zakresem kognicji sądu rozpoznającego sprawę o naprawienie szkody na podstawi art. 415 k.c. pozostawał fakt popełnienia przez pozwanego przestępstwa przywłaszczenia mienia powódki oraz wyrządzenia jej tym czynem szkody, bowiem w tym zakresie sąd na podstawie art. 11 k.p.c. był niewątpliwie związany ustaleniami prawomocnego wyroku karnego skazującego pozwanego za to przestępstwo. Związany był, zatem ustaleniem czynu niedozwolonego, winy pozwanego oraz istnienia normalnego związku przyczynowego między tym czynem, a szkodą powódki. W tym zakresie nie mógł, więc czynić żadnych własnych ustaleń faktycznych ani ocen prawnych.

W odniesieniu do stanowiska Sądu pierwszej instancji wyrażonego w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 maja 2016 roku, sygn. akt I C 1137/12, podkreślenia wymaga, że zupełnie bez znaczenia w zakresie owego związania jest, jakimi argumentami posłużył się sąd karny, jakimi dowodami dysponował, jakie były ówczesne stanowiska stron umowy renty, co do jej ważności i wreszcie jak głębokiej analizy treści przedmiotowej czynności prawnej, w tym pod kątem jej ważności, także w kontekście wady oświadczenia woli, w postaci pozorności oświadczenia woli – art. 83 k.c., dokonywał sąd.

Na koniec podkreślenia wymaga, że związanie ustaleniami wyroku karnego w trybie art. 11 k.p.c., oznacza nie tylko zakaz czynienia ustaleń odmiennych, ale także prowadzenia na ich okoliczność postępowania dowodowego.

Reasumując w dalszym toku postępowania niedopuszczalne będzie przyjęcie, że umowa renty z dnia 14 lutego 2001 roku, zawarta pomiędzy W. R., a A. R. (1), mająca za przedmiot sporną nieruchomość, była nieważna z mocy samego prawa lub choćby bezskuteczna.

Sąd Rejonowy w pozostałych kwestiach, w szczególności co do możności powołania się przez pozwaną M. M. (1) na rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych, normowaną w art. 5 u.k.w.h., w kontekście zawarcia przez nią umowy sprzedaży przedmiotowej nieruchomości z dnia 1 marca 2004 roku, winien przy orzekaniu odnieść się do twierdzeń i wniosków stron podnoszonych w postępowaniu apelacyjnym, zwłaszcza w zakresie zgłoszonego w postępowaniu na skutek apelacji pozwanej od wyroku z dnia 13 marca 2012 roku, w sprawie I C 1256/10, wniosku dowodowego. Koniecznym będzie także uwzględnienie przy wyrokowaniu dowodów przeprowadzonych w postępowaniu apelacyjnym.

Uchylenie w całości wyroku z dnia 23 maja 2016 roku, sygn. akt I C 1137/12, zawiera w sobie także rozstrzygnięcie w przedmiocie zasadności zażalenia pozwanej A. R. (1) na rozstrzygnięcie o kosztach procesu zawarte w punkcie II. przedmiotowego wyroku i nie ma potrzeby przeprowadzania w tym przedmiocie osobnych rozważań.

Orzeczenia o kosztach instancji odwoławczej w obu sprawach zapadły na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.

SSO Sławomir Krajewski SSO Mariola Wojtkiewicz SSR del. Anna Lisiecka