Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 8 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 8 lutego 2018 r. w Olsztynie na rozprawie

sprawy z wniosku P. K.

z udziałem (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji uczestniczki od postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 30 maja 2017 r., sygn. akt I Ns 649/12,

p o s t a n a w i a:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Olsztynie, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Bożena Charukiewicz Krystyna Skiepko Agnieszka Żegarska

Sygn. akt IX Ca 1091/17

UZASADNIENIE

Wnioskodawca P. K. wniósł o:

-

ustanowienie za wynagrodzeniem na nieruchomości stanowiącej jego własność – działce nr (...) obręb (...) o powierzchni 21.126 m ², położonej w O., dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), służebności przesyłu na rzecz uczestnika (...) S.A. w G.,

-

zasądzenie na rzecz wnioskodawcy od uczestnika postępowania jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności w wysokości 262.620 zł z ustawowymi odsetkami od 19 maja 2012 r. do dnia zapłaty.

Wnioskodawca nadto wniósł o zasądzenie od uczestnika na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadniając swoje stanowisko wnioskodawca podniósł, że przez wskazaną działkę, której jest właścicielem, przebiegają trzy linie energetyczne wysokiego napięcia 110 kV. Ponadto na działce znajdują się cztery słupy podporowe typu B2. W ocenie wnioskodawcy część działki pod liniami energetycznymi z pasem ochronnym o szerokości 30 m wynosi 21.885 m ². Wnioskodawca wskazał również, iż fakt umieszczenia linii energetycznej w poprzek działki pozbawia wnioskodawcę możliwości korzystania z tej części działki i postawienia na działce budynków lub ich sprzedaży pod zabudowę. Podniósł, że zwracał się do uczestnika o uregulowanie zasad korzystania przez niego z nieruchomości należącej do wnioskodawcy, jednakże bezskutecznie.

Pismem z 12 sierpnia 2013 r. wnioskodawca ograniczył wniosek o ustanowienie służebności przesyłu z 9 lipca 2012 r. w zakresie dotyczącym linii energetycznych wysokiego napięcia relacji „ (...) – B.” oraz „ (...) – M.”, podtrzymując jednocześnie wniosek w pozostałej części i żądając zasądzenia jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w wysokości 181.100 zł (k. 173 – 173v.).

Pismem z 18 stycznia 2016 r. wnioskodawca rozszerzył żądanie wniosku, wnosząc o zasądzenie od uczestnika na jego rzecz kwoty 1.121.258 zł tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na rzecz uczestnika. (k. 252)

(...) S.A. z siedzibą w G. Oddział w O. wniósł o oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu za wynagrodzeniem oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na wniosek uczestnik przyznał, że na nieruchomości wnioskodawcy znajdują się urządzenia elektroenergetyczne stanowiące własność uczestnika. Wskazał, że linia 110 kV „ (...) – B.” oraz linia 110 kV „ (...) – M.” zostały wybudowane na podstawie ustawy z 28 czerwca 1950 r. o powszechnej elektryfikacji wsi i osiedli (odpowiednio w 1970 r. i 1973r.). Z kolei linia 110 kV „ (...) – K.” została wybudowana w 1942 r. W 1982 r. w stosunku do tej linii wydano decyzję na remont generalny w oparciu o przepisy ustawy wywłaszczeniowej. W ocenie uczestnika, z uwagi na charakter ograniczenia prawa własności wnioskodawcy, zbliżony do służebności gruntowych, w drodze analogii należy odwołać się w przepisów art. 285 k.c. i nast. Uczestnik wyraził pogląd, zgodnie z którym w przedmiotowej sprawie doszło do zasiedzenia przez uczestnika służebności gruntowej w zakresie posadowionych urządzeń na nieruchomości wnioskodawcy o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Odnosząc się do wysokości wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu uczestnik podniósł, że wartość wskazana przez wnioskodawcę jest znacznie zawyżona.

Postanowieniem z dnia 30 maja 2017r. Sąd Rejonowy w Olsztynie, w sprawie I Ns 649/12 w pkt:

I.  ustanowił na rzecz uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. na nieruchomości położonej przy ulicy (...) w O., stanowiącej działkę gruntu nr (...) w obrębie geodezyjnym nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), służebność przesyłu polegającą na trwałym korzystaniu z usytuowanych na tej nieruchomości urządzeń elektroenergetycznych w postaci napowietrznej sieci elektroenergetycznej wysokiego napięcia 110 kV relacji „ (...) - K. (dawniej S.)", o przebiegu i obszarze przedstawionym i wypełnionym kolorem zielonym na mapie sporządzonej przez biegłego geodetę J. K. i stanowiącej załącznik nr 1 do opinii tego biegłego z dnia 02 grudnia 2016r., znajdującej się na karcie 342 akt sprawy, w tym możliwości przesyłania energii elektrycznej wskazanymi urządzeniami, ich remontów, konserwacji oraz modernizacji;

II.  zasądził od uczestnika postępowania (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w G. na rzecz wnioskodawcy P. K. kwotę 719.834 złotych tytułem jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu opisanej w punkcie I postanowienia;

III.  rozstrzygnął zasadę poniesienia przez wnioskodawcę i uczestników postępowania kosztów postępowania w ten sposób, że obciążył uczestnika postępowania nieuiszczonymi kosztami sądowymi, zaś w pozostałym zakresie koszty postępowania miedzy wnioskodawcą i uczestnikiem postępowania znieść wzajemnie, pozostawiając szczegółowe ich wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Rozstrzygnięcie to zostało poprzedzone następującymi ustaleniami faktycznymi:

Wnioskodawca P. K. jest właścicielem nieruchomości położonej w O., stanowiącą działkę nr (...) w obrębie geodezyjnym(...), o powierzchni 41.126 m ², dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...). Przez teren tej działki przebiega m.in. napowietrzna linia energetyczna wysokiego napięcia 110 kV w relacji (...) – K.. Linia ta podtrzymywana jest przez jeden słup kratowy o wymiarach podstawy 5,20 m x 5,20 m posadowiony w północno – zachodniej części działki. Odległość skrajnych przewodów przedmiotowej sieci przy zachodniej granicy działki wynosi 6,05 m, natomiast odległość skrajnych przewodów przedmiotowej sieci przy wschodniej granicy działki wynosi 6,50 m. Długość linii w granicach działki wnosi 305,70 m.

Na przedmiotowej nieruchomości, oprócz wskazanej linii energetycznej wysokiego napięcia 110 kV relacji „ (...) – K.”, znajdują się jeszcze po obu jej stronach dwie linie energetyczne wysokiego napięcia 110 kV relacji „ (...) – B.” oraz „ (...) – M.”, w stosunku do których postanowieniem tut. Sądu w sprawie I Ns 5/13 nastąpiło stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu. Powierzchnia obszaru służebności przesyłu napowietrznej sieci energetycznej wysokiego napięcia 110 kV „ (...) – K.” w granicach działki nr (...) wynosi 10.699 m ². Powierzchnia ta obejmuje obszar trwale wyłączony z użytkowania (zajęty przez słup energetyczny) oraz obszar ograniczonego użytkowania jako pozostały obszar służebności przesyłu napowietrznej linii energetycznej 110 kV.

Powierzchnia obszaru trwale wyłączonego z użytkowania pod słupem energetycznym podtrzymującym napowietrzną linię energetyczną wysokiego napięcia 110 kV oraz wokół tego słupa w odległości 1 m od słupa wynosi 51 m ².

Powierzchnia obszaru ograniczonego użytkowania w granicach przedmiotowej działki wynosi 10.648 m ².

Obszary wspólne (nakładające się) na obszar służebności przesyłu przedmiotowej sieci energetycznej wysokiego napięcia 110 kV relacji „ (...) – K.” wynoszą:

-

2.425 m ² – powierzchnia obszaru wspólnego z linią energetyczną wysokiego napięcia 110 kV „ (...) – B.”,

-

2.752 m ² – powierzchnia obszaru wspólnego z linią energetyczną wysokiego napięcia 110 kV „ (...) – M.”.

Wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na przedmiotowej nieruchomości stanowiącej własność wnioskodawcy wynosi 719.834 zł.

Pismami z 12 stycznia 2010r. oraz z 17 maja 2012r. wnioskodawca wezwał uczestnika do zawarcia umowy służebności przesyłu, na podstawie której uczestnik miał zapłacić na rzecz wnioskodawcy jednorazowe wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu w kwocie 262.620 zł. Pismem z 2 marca 2010r. uczestnik odmówił ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem na nieruchomości powoda podnosząc m.in., że urządzenia elektroenergetyczne zostały wybudowane w latach 60- tych i 70-tych zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa i od tamtej pory nie zmieniły lokalizacji.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, że ostateczne żądanie wnioskodawcy ustanowienia na należącej do niego nieruchomości służebności przesyłu na rzecz uczestniczka jest zasadne.

W ocenie Sądu Rejonowego bezspornym w przedmiotowej sprawie był fakt przebiegu linii energetycznych należących do uczestnika przez działkę gruntu będącą własnością wnioskodawcy. Bezsporna była także potrzeba uregulowania tytułu prawnego uczestnika do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy w zakresie posadowienia i korzystania z urządzeń przesyłowych na działce gruntu stanowiącej własność wnioskodawcy.

Tym samym zdaniem Sądu Rejonowego nie mogła ulegać wątpliwości, że przesłanki określone w powołanych, przepisach zostały spełnione, co z kolei warunkowało ustanowienie służebności przesyłu zgodnie ze złożonym wnioskiem.

Sąd Rejonowy opierając się na opinii biegłego J. K. ustalił należne wnioskodawcy wynagrodzenie na kwotę 719.834 zł.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c.

Uczestnik wniósł apelację od powyższego postanowienia, zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie:

1.1. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie i dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, poprzez:

1.1.1.  pominięcie przy rozstrzygnięciu decyzji wywłaszczeniowej wydanej na rzecz poprzednika prawnego uczestnika, na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 dawnej ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jedn. tekst: Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.),

1.1.2.  błędną ocenę opinii biegłego sądowego inż. J. K. i uznanie opinii za jasną, logiczną i spójną, podczas gdy opinia ta budzi poważne i uzasadnione wątpliwości i nie może być podstawą jakiegokolwiek rozstrzygnięcia sądu, ponieważ biegły w sposób bezpodstawny znacznie zawyżył szerokości pasa służebności przesyłu, zawyżył powierzchnie podlegające szacowaniu, i zawyżył znacznie wysokość jednorazowego wynagrodzenia; biegły w niniejszej sprawie sporządził opinię w której obszary służebności przesyłu pokrywały się z obszarem powierzchni służebności linii położonej tuż obok, nabytej wcześniej przez uczestnika w drodze zasiedzenia, co budzi uzasadnione wątpliwości co do kompetencji biegłego; biegły jest wpisany na listę biegłych Sądu Okręgowego w Olsztynie jako specjalista z zakresu geodezji i kartografii oraz szacowania, brak jest wpisu o uprawnieniach elektroenergetyka, pozwalających na określanie szerokości pasa służebności przesyłu,

1.2.  art. 281 k.p.c. w zw. z art. 49 k.p.c., poprzez błędną wykładnię i nie uwzględnienie wniosku o wyłączenie biegłego sądowego inż. J. K. od udziału w niniejszej sprawie, podczas gdy opinia biegłego budzi uzasadnione wątpliwości i nie może być podstawą jakiegokolwiek rozstrzygnięcia sądu, postępowanie biegłego budzi wątpliwości do kompetencji,

1.3.  art. 328 § 2 k.p.c. poprzez - niedostateczne wyjaśnienie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia z jakiego powodu Sąd I instancji pominął przy rozstrzygnięciu decyzję wydaną na rzecz poprzednika prawnego uczestnika, na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 dawnej ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jedn. tekst: Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.), która stanowi tytuł prawny do nieruchomości,

2.  Naruszenia prawa materialnego tj.:

2.1.  art. 157 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarcze nieruchomościami poprzez jego niezastosowanie i zaniechanie zweryfikowania prawidłowości opinii biegłego sądowego inż. J. K. przez organizację rzeczoznawców majątkowych, podczas gdy opinia ta budzi uzasadnione wątpliwości,

2.2.  art. 286 k.p.c., poprzez zaniechanie przeprowadzenia dodatkowej opinii nowego biegłego i oddalenie wniosku uczestnika o powołanie nowego biegłego podczas gdy opinia biegłego sądowego inż. J. K. budzi uzasadnione wątpliwości i nie może być podstawą jakiegokolwiek rozstrzygnięcia Sądu,

2.3.  art. 232 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 217 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych uczestnika, o powołanie nowego biegłego, weryfikację opinii przez zespół biegłych i zwrócenie się do instytucji o uzyskanie dokumentów dotyczących budowy i posadowienia przedmiotowej linii energetycznej, podczas gdy wnioski te mają istotne znaczenie dla rozpoznania sprawy,

2.4.  art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jedn. tekst: Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.), poprzez błędną wykładnię i niezastosowanie powyższego przepisu,

3.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za jego podstawę a polegający na uznaniu przez Sąd, że uczestnik nie ma tytułu prawnego do nieruchomości, podczas gdy uczestnik powołał się na decyzję wywłaszczeniową wydaną na rzecz poprzednika prawnego uczestnika, na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 dawnej ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (jedn. tekst: Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 ze zm.), która stanowi tytuł prawny do nieruchomości, a którą Sąd pominął,

4.  sprzeczność ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, polegającą na przyjęciu, że w niniejszej sprawie między stronami sporna była tylko wysokość jednorazowego wynagrodzenia, podczas gdy uczestnik kwestionował także zasadność wniosku w całości i podnosił twierdzenia, że posiada tytuł prawny do nieruchomości,

W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia w całości i oddalenie wniosku,

2.  ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania,

3.  zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm prawem przepisanych,

4.  powołanie nowego biegłego sądowego z zakresu elektroenergetyki, biegłego sądowego z zakresu szacowania i wyceny i zlecenie biegłemu sporządzenia opinii na okoliczność szerokości pasa służebności przesyłu, wysokości ewentualnego jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu,

5.  ewentualnie zwrócenie się Sądu do organizacji zawodowej rzeczoznawców majątkowych i zobowiązanie organizacji do przeprowadzenia oceny opinii biegłego sądowego inż. J. K. oraz opinii uzupełniających, pod kątem prawidłowości, zgodności z przepisami prawa i zasadami szacowania i wyceny nieruchomości, zasad etyki zawodowej,

6.  zwrócenie się przez Sąd do Archiwum Państwowego w O., z zapytaniem, czy w zasobach archiwum znajdują się dokumenty związane z budową i posadowieniem przedmiotowej linii elektroenergetycznej na gruncie wnioskodawcy.

Wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za II instancję według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie zachodziły podstawy do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy.

Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji nie odniósł się tego, co było przedmiotem sprawy, bądź gdy zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony (uczestnika), niezasadnie uznając, że konieczność taka nie zachodzi ze względu na występowanie materialnoprawnych lub procesowych przesłanek, które unicestwiają zgłoszone roszczenie (por. np. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998r., II CKN 897/97, OSNC 1999, Nr 1, poz. 22 oraz z dnia z dnia 13 marca 2014r., I CZ 10/14 i z dnia 6 sierpnia 2014r., I CZ 48/14, niepublikowane). Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi także w przypadku dokonania przez sąd pierwszej instancji oceny prawnej żądania bez ustalenia podstawy faktycznej, co wymagałoby poczynienia kluczowych ustaleń po raz pierwszy w instancji odwoławczej. W takiej sytuacji uzasadnione jest uchylenie orzeczenia ze względu na respektowanie uprawnień stron (uczestników) wynikających z zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2012r., I CZ 168/12, OSNC 2013, nr 5, poz. 68 i z dnia 23 września 2016r., II CZ 73/16, niepublikowane).

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1998 r., III CKN 411/97, (Legalis 304202) wskazano, iż nierozpoznanie sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c., oznacza niewyjaśnienie i pozostawienie poza oceną okoliczności faktycznych stanowiących przesłanki zastosowania normy prawa materialnego, będącej podstawą roszczenia.

Taki stan rzeczy dostrzegł Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie,

W niniejszej sprawie wnioskodawca domagał się ustanowienia służebności przesyłu na rzecz uczestnika (...) S.A. w G..

Uczestnik w pierwszej fazie postępowania podnosił, że nabył w drodze zasiedzenia służebność gruntową odpowiadającą treści służebności przesyłu w zakresie odnoszącym sie do trzech linii przebiegających nad działką wnioskodawcy ( (...) - B., (...) - M. i (...) - K.). W konsekwencji oddalenia jego wniosku o zasiedzenie w zakresie linii 110 kV O. - K. podtrzymywał swoje stanowisko co do posiadania tytułu prawnego do nieruchomości wnioskodawcy także w części związanej z korzystaniem z tej linii, jednak już nie w oparciu o służebność nabytą w drodze zasiedzenia, a w oparciu o inny tytuł prawny. Uczestnik podnosił bowiem, że posiada tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy objętej żądaniem wniosku wynikający z decyzji wydanej co do tej działki w trybie art. 35 ust. 1 z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości (k. 259-263). Uczestnik wskazywał, że złożył do akt decyzję wydaną w trybie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, na podstawie której przeprowadzono remont generalny przedmiotowej linii. Wśród właścicieli nieruchomości objętych zakresem tej decyzji znajdował się poprzednik prawny wnioskodawcy. Tym samym - zdaniem uczestnika - dysponuje on tytułem prawnym do stałego korzystania z wymienionej w tej decyzji nieruchomości.

W tej sytuacji nie sposób było przyjąć, jak uczynił to Sąd I instancji, że w okolicznościach niniejszej sprawy bezsporna jest potrzeba uregulowania tytułu prawnego uczestnika do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy w zakresie korzystania z urządzeń przesyłowych na niej posadowionych. Uczestnik bowiem konsekwentnie podnosił, że tytuł do nieruchomości wnioskodawcy już posiada, a zatem wnioskodawcy nie służy żądanie do domagania się ustanowienia przez sąd służebności przesyłu za stosownym wynagrodzeniem.

Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia w żaden sposób nie odniósł się do tego zarzutu uczestnika, nie zostały też poczynione żadne ustalenia faktyczne w tym zakresie, mimo, iż kwestia ta ma istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Powołany wyżej przepis art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, stanowił, że organy administracji państwowej, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe mogą za zezwoleniem naczelnika gminy, prezydenta lub naczelnika miasta (dzielnicy) zakładać i przeprowadzać na nieruchomościach - zgodnie z zatwierdzoną lokalizacją szczegółową - ciągi drenażowe, przewody służące do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności oraz urządzenia techniczne łączności i sygnalizacji, a także inne podziemne lub nadziemne urządzenia techniczne niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń. Przeprowadzenie przewodów i urządzeń wiązało się z zagwarantowaniem prawa dostępu do nich w celu wykonania czynności związanych z konserwacją przez osoby upoważnione przez właściwy organ, instytucję lub przedsiębiorstwo państwowe (art. 35 ust. 2 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego decyzje wydawane na podstawie art. 35 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, uznawane były za akty ograniczające prawo własności nieruchomości przez kreowanie obowiązku znoszenia stanu faktycznego ukształtowanego przeprowadzeniem przez nią urządzeń przesyłowych. Tworzone nimi ograniczenie miało charakter rzeczowy, gdyż kształtowało prawo własności nieruchomości i było skuteczne względem każdego jej właściciela.

W szczególności w uchwale z dnia 20 stycznia 2010 r., III CZP 116/09 (OSNC-ZD 2010, nr C, poz. 92), Sąd Najwyższy orzekł, że decyzja wydana na podstawie art. 35 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości jest tytułem prawnym do stałego korzystania z nieruchomości, której dotyczy. Z kolei w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 8 kwietnia 2014r., III CZP 87/13, Sąd Najwyższy wskazał, że ustanowienie służebności przesyłu jest możliwe tylko wówczas, gdy przedsiębiorca nie posiada tytułu prawnego niezbędnego dla wykonywania ciążących na nim obowiązków związanych z własnością urządzeń przesyłowych. W przypadku posiadania decyzji administracyjnej ograniczającej własność, nie ma konieczności ustanawiania służebności przesyłu, gdyż przedsiębiorca może na podstawie decyzji oraz przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami wykonywać czynności związane z konserwacją, remontami i usuwaniem awarii. Ustanowienie służebności przesyłu jest w takim przypadku zbędne, gdyż tworzyłoby dodatkowy tytuł prawny. Sąd Najwyższy stwierdził ponadto, że decyzja administracyjna wydana w oparciu o art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości nie kreuje tytułu tylko na czas budowy , lecz daje również możliwość wykonania określonych czynności eksploatacyjno-konserwacyjnych, stąd też w razie legitymowania się przez przedsiębiorcę przesyłowego taką decyzją zbędne jest ustanawianie służebności przesyłu.

Przedmiotowe stanowisko zostało zaaprobowane również w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014r., III CZP 107/13, w której Sąd Najwyższy stwierdził, że jeżeli przedsiębiorca będący właścicielem urządzeń wymienionych w art. 49 § 1 k.c. wykonuje uprawnienia wynikające z decyzji wydanej na rzecz jego poprzednika prawnego na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości, właściciel nieruchomości nie może żądać ustanowienia służebności przesyłu (art. 305 ² § 2 k.c.) .

Sąd Okręgowy orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela przedstawiony powyżej pogląd. Powyższe nie oznacza jednak, że Sąd Okręgowy miał podstawy do wydania orzeczenia reformatoryjnego i oddalenia wniosku.

Dla merytorycznego rozstrzygnięcia niniejszej sprawy niezbędne było poczynienie ustaleń faktycznych co do tego, czy uczestnik posiada decyzję wydaną na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości odnoszącą się do nieruchomości wnioskodawcy.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany dotychczas materiał dowodowy nie jest wystarczający do jednoznacznego rozstrzygnięcia tej kwestii.

Z opinii biegłego elektroenergetyka sporządzonej w sprawie I Ns 923/13 Sądu Rejonowego w Olsztynie wynika, że przedmiotowa linia 110 kV (...) - K. została wybudowana na podstawie decyzji (...)w O. Nr (...)z dnia 25 stycznia 1982r., którą zatwierdzony został plan realizacyjny kapitalnego remontu linii energetycznej na trasie O. - S. oraz na podstawie decyzji Miejskiego Zarządu (...) w O. z dnia 14 lipca 1982r. (k. 23 akt I Ns 923/13). Z opinii tej wynika również, iż linia napowietrzna WN 110 kV relacji (...)- K. (dawniej: S.) została wybudowana w trakcie remontu generalnego istniejącej linii powietrznej WN 60kV relacji T. - S. z częściowym wykorzystaniem trasy linii. Nowy odcinek przebiegający przez działkę nr (...) obr. (...)został wybudowany i oddany do użytkowania w roku 1984 (k. 30 i k. 123-130 akt I Ns 923/13).

Przywołana powyżej decyzja z dnia 25 stycznia 1982r., którą zatwierdzony został plan realizacyjny na remont kapitalny linii 110kV na trasie O.-S., stała się podstawą wydania decyzji, wydanej w trybie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 24 października 1974 r., którą udzielono pozwolenia na remont kapitalny linii energetycznej 110 kV na trasie O.- S. (k. 26-27 akt I Ns 923/13). Decyzja ta została doręczona poprzednikowi prawnemu uczestnika jako inwestorowi oraz Urzędowi Miasta w S., Urzędowi Gminy w S., Urzędowi Gminy w B., Urzędowi Gminy w P., Urzędowi Gminy w D., Urzędowi Gminy w P. oraz Architektowi Miejskiemu w O., a zatem instytucjom poszczególnych gmin, w obszarze właściwości których miała być realizowana przedmiotowa inwestycja. Następnie wydawane były decyzje w trybie art. 35 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Znajdujące się w aktach sprawy niniejszej oraz dołączonej do niej sprawy I Ns 923/13, decyzje, wydane w trybie art. 35 powołanej wyżej ustawy, dotyczą Gminy S., B., P. i D. (vide: k. 25, 31-38 i k. 113 akt I Ns 923/13). Warto wskazać, że w decyzjach tych nie określono dokładnie, jakich działek one dotyczą, a jedynie wskazano, że chodzi o nieruchomości użytkowników wskazanych w wykazach dostępnych do wglądu w poszczególnych Urzędach Gminy. Tylko do decyzji Naczelnika Gminy S. został dołączony przedmiotowy wykaz, ale nie obejmuje on działki wnioskodawcy objętej żądaniem wniosku. Jak wynika z odpisu księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości wnioskodawcy, położona jest ona w O., a zatem żadna ze wskazanych wyżej decyzji najpewniej jej nie dotyczy. Jeżeli chodzi o nieruchomości (...), to w aktach sprawy znajduje się wyłącznie decyzja z dnia 14 lipca 1984r. (k. 64), również wydana w trybie art. 35 i art. 36 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Z jej treści wynika, że dotyczy ona działek gruntu stanowiących własność wymienionych w niej osób, m.in. M. K. (1). Zbieżność jej nazwiska z nazwiskiem wnioskodawcy może sugerować, że jest ona jego poprzedniczką prawną. Brak jest jednak pewnych dowodów na powyższe, tak jak i brak jest dowodów na to, że przedmiotowa decyzja dotyczy konkretnej działki wnioskodawcy, o jakiej mowa we wniosku. W aktach sprawy brak dokumentów potwierdzających tę okoliczność.

Ponadto Sąd Okręgowy wskazuje, że przywołana powyżej decyzja odnosząca się m.in. do działki M. K. (2) różni się treścią od decyzji wydanych w odniesieniu do działek znajdujących się na terenie innych, "nie (...)" gmin. Na mocy tej decyzji zezwolono Zakładowi (...) w O. jedynie na przeprowadzenie remontu kapitalnego linii energetycznej 110 KV w Z.. Decyzja ta literalnie nie ogranicza żadnych uprawnień właścicielskich. Wskazano w niej, iż zajęty na czas remontu teren po jego zakończeniu ma zostać uporządkowany i pozostawiony do dyspozycji właścicieli.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy uznał, że należy poczynić dodatkowe ustalenia dotyczące tego, czy w odniesieniu do działki wnioskodawcy wydana została decyzja, o jakiej mowa w art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Poczynienie pewnych ustaleń w tym zakresie warunkuje podjęcie merytorycznego rozstrzygnięcia w przedmiocie żądania zgłoszonego we wniosku. Dla poczynienia tych ustaleń konieczne jest jednak uzupełnienie materiału dowodowego zgodnie z inicjatywą uczestnika wykazywaną na etapie postępowania przed Sądem I instancji. Podkreślić przy tym należy, iż Sąd nie jest zobowiązany do poszukiwania dokumentów w interesie któregokolwiek z uczestników postępowania.

To uczestnik, który z faktu tego wywodzi korzystne dla siebie skutki prawne, powinien wykazać w sposób niebudzący wątpliwości, że posiada tytuł prawny do nieruchomości wnioskodawcy, a zatem, że została ona objęta jedną z decyzji wydanych w trybie art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 1958r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, związanych z remontem linii (...) - S. (obecnie K.). Odnosząc się do powyższego nie sposób nie wskazać, że na etapie postępowania przed Sądem I instancji uczestnik pismem z dnia 9 maja 2017r. (k. 435) wnosił o zwrócenie się przez Sąd do Urzędu Miasta O. o udostępnienie zmian gruntowych od początku lat 60 do chwili obecnej przedmiotowej nieruchomości na okoliczność posiadania tytułu prawnego do nieruchomości oraz udzielenie informacji czy w zasobach urzędu znajdują się dokumenty związane z budową linii elektroenergetycznej (...) – K. (dawniej S.) wybudowanej w latach 60, a w szczególności pozwolenia na budowę, decyzje w tym decyzje wywłaszczeniowe, decyzje pozwalające na wejście na grunt i inne, w szczególności dokumenty związane z budową linii na działce położonej na przedmiotowej działce. Wnosił również o zwrócenie się do Archiwum Państwowego w O. celem uzyskania informacji o ww dokumentach.

Sąd Rejonowy wniosek ten oddalił, bez jakiegokolwiek uzasadnienia (k. 467). Także w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia Sąd Rejonowy nie wyjaśnił w żaden sposób tej decyzji procesowej. Wnioski te zostały powielone w apelacji.

W ocenie Sądu Okręgowego dla należytego rozpoznania niniejszej sprawy niezbędne było umożliwienie uczestnikowi wykazania swych twierdzeń co do posiadania tytułu do nieruchomości objętej żądaniem wniosku. Analiza akt pozwala na postawienie tezy, że takiej możliwości uczestnik został pozbawiony.

Uwzględniając powyższe Sąd Okręgowy uznał, że zachodzi potrzeba uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji. Nie zostały bowiem w sprawie poczynione żadne ustalenia co do faktów mających znaczenie dla oceny podniesionego przez uczestnika zarzutu posiadania tytułu prawnego do nieruchomości wnioskodawcy. Rozpoznanie tego zarzutu ma z kolei bezpośredni wpływ na wynik niniejszego postępowania - w sytuacji przysługiwania uczestnikowi tytułu prawnego do nieruchomości wnioskodawcy, ten ostatni nie może skutecznie domagać się ustanowienia na niej służebności przesyłu. Analiza uzasadnienia zaskarżonego postanowienia jednoznacznie świadczy o tym, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał w żaden sposób tego zarzutu uczestnika. Sąd ten nie tylko nie poświęcił tej kwestii żadnej uwagi, ale wręcz wskazał, że potrzeba ustanowienia służebności na działce wnioskodawcy na rzecz uczestnika była bezsporna. Stwierdzenie to pozostaje w oczywistej opozycji do stanowiska uczestnika, co słusznie podniósł skarżący w apelacji.

Sąd Rejonowy rozpoznając niniejszą sprawę rozpoznał w istocie jedynie żądanie wnioskodawcy błędnie przyjmując, że potrzeba ustanowienia służebności na jego działce na rzecz uczestnika jest bezsporna. Tym samym Sąd ten zaniechał całkowicie dokonania oceny zarzutu podniesionego przez uczestnika w zakresie niedopuszczalności żądania wnioskodawcy z uwagi na przysługujący już uczestnikowi tytuł prawny do nieruchomości wnioskodawcy.

W myśl art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji.

W doktrynie i orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że pojęcie „istoty sprawy” w rozumieniu omawianego przepisu to materialny aspekt sporu. „Rozpoznanie”, to rozważenie oraz ocena poddanych przez strony pod osąd żądań i twierdzeń, a w konsekwencji - załatwienie sprawy w sposób merytoryczny lub formalny, w zależności od okoliczności i procesowych uwarunkowań konkretnej sprawy. Innymi słowy, rozpoznanie istoty sprawy oznacza zbadanie materialnej podstawy żądania pozwu oraz merytorycznych zarzutów strony przeciwnej. Z kolei interpretując przesłankę nierozpoznania istoty sprawy wskazuje się, że należy przez to rozumieć sytuację, w której Sąd I instancji ograniczając zakres badania sprawy w rezultacie nie odniósł się do kwestii tworzących materialnoprawną podstawę powództwa lub merytorycznych zarzutów pozwanego (por. postanowienie SN z 7 października 2015,I CZ 68/15 i tam cytowane wcześniejsze wypowiedzi judykatury).

Do nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. dochodzi zatem wówczas, gdy sąd rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania, pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę, rozstrzygnął o żądaniu strony na innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszona w pozwie, nie rozważył wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych, czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia będącego przedmiotem sprawy (por. np. postanowienie SN z dnia 26 listopada 2012 r., III SZ 3/12).

Reasumując, nierozpoznanie istoty sprawy polega na zaniechaniu zbadania przez sąd materialnej podstawy żądania pozwu, tj. niewyjaśnieniu i pozostawieniu poza oceną okoliczności faktycznych, stanowiących przesłanki zastosowania normy prawa materialnego, będącej podstawą roszczenia (por. postanowienie SN z dnia 11 marca 2015 r.,III PZ 1/15).

Zatem za nierozpoznanie istoty sprawy musi być poczytane pominięcie przy rozstrzyganiu przez Sąd konieczności zbadania i ustalenia, a następnie prawnej oceny, okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia wskutek błędnego uznania braku ich znaczenia prawnego.

W systemie apelacji pełnej w świetle art. 386 § 4 k.p.c. jako zasadę przyjąć należy, w przypadku dostrzeżenia wadliwego pominięcia wniosków dowodowych, kontynuowanie postępowania dowodowego w toku rozpoznania apelacji. Również stwierdzenie w toku kontroli instancyjnej nierozpoznania sprawy co do istoty nie powoduje obligatoryjnego uchylenia zaskarżonego wyroku, a jedynie stwarza możliwość wydania takiego orzeczenia. Norma art. 386 § 4 k.p.c. przewidująca kompetencję sądu II instancji do wydania orzeczenia kasatoryjnego w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości musi być więc interpretowana jako wyjątek od zasady merytorycznego rozpoznania sprawy przez Sąd odwoławczy.

Wskazuje się w orzecznictwie i judykaturze, że także w sytuacjach opisanych w tym przepisie Sąd odwoławczy zachowuje kompetencję do kontynuowania postępowania dowodowego i wydania orzeczenia co do istoty sprawy (w tym także ewentualnego orzeczenia reformatoryjnego). Granicy tej możliwości upatruje się we względach wynikających z obowiązku zachowania praw gwarancyjnych stron procesu związanych z konstytucyjną zasadą dwuinstancyjności. Zatem w sytuacji, gdy merytoryczne rozstrzygnięcie Sądu odwoławczego w okolicznościach sprawy powodowałoby zachwianie prawa do poddania orzeczenia kontroli instancyjnej, zasadne jest wydanie orzeczenia uchylającego zaskarżony wyrok.

Taka sytuacja zachodzi w niniejszej sprawie, skoro Sąd Rejonowy poza nawiasem swoich ustaleń i ocen prawnych umieścił podnoszone przez uczestnika kwestie związane z objęciem działki wnioskodawcy decyzją wydaną na podstawie art. 35 ust. 1 ustawy o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, tworzącą po stronie uczestnika tytuł do korzystania z nieruchomości objętej żądaniem wniosku.

Istotą sprawy było zaś w niniejszym postępowaniu orzeczenie o tym, czy uczestnik posiada już jakikolwiek tytuł do nieruchomości objętej żądaniem wniosku, co wykluczałoby możliwość jego uwzględnienia, czy też takiego tytułu nie ma i wówczas orzeczenie o wnioskowanej służebności przesyłu.

Odnosząc te uwagi do wzorca oceny stanu sprawy w płaszczyźnie normy art. 386 § 4 k.p.c. stwierdzić należy, że uzupełnianie przez Sąd odwoławczy postępowania dowodowego w kontekście nierozpoznanego zarzutu uczestnika, a następnie ocena tego materiału w kontekście twierdzeń faktycznych przedstawionych przez obie strony i wreszcie dokonana na tej podstawie ocena zarzutu uczestnika co do kwestii posiadania tytułu prawnego do nieruchomości wnioskodawcy, powodowałyby niewątpliwie, że strona przegrywająca to postępowanie pozbawiona zostałaby prawa do kontroli instancyjnej.

Skoro więc Sąd I instancji zaniechał dokonania merytorycznej oceny najistotniejszego zarzutu uczestnika (w ogóle nie przystąpił do jego zbadania) to badanie przez Sąd odwoławczy tej kwestii w istocie ograniczałoby prawa obu stron do poddania orzeczenia co do istoty sprawy kontroli instancyjnej.

W takiej sytuacji, dla urzeczywistnienia prawa obu stron do postępowania dwuinstancyjnego, koniecznym było uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Z tych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w Olsztynie do ponownego rozpoznania, pozostawiając jednocześnie temu Sądowi na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy winien nade wszystko poczynić ustalenia faktyczne niezbędne dla rozstrzygnięcia podniesionego przez uczestnika zarzutu.

Z uwagi na uchylenie zaskarżonego postanowienia do ponownego rozpoznania Sąd Okręgowy za zbędne poczytuje szczegółowe odnoszenie się do konkretnych zarzutów apelacyjnych.

W istocie dalsza część apelacji, a zatem ta niepoświęcona nierozpoznaniu przez Sąd Rejonowy zarzutu uczestnika w zakresie posiadania już tytułu prawnego do nieruchomości wnioskodawcy, oscyluje wokół opinii biegłego J. K. i samego biegłego. Na etapie postępowania apelacyjnego (k. 505) ponowiony został przez skarżącego wniosek o wyłączenie tego biegłego. Sąd Okręgowy powyższy wniosek oddalił (k. 550v) nie dopatrując się okoliczności, które powinny skutkować jego uwzględnieniem. Warto wskazać, że zgodnie z art. 281 k.p.c. aż do ukończenia czynności biegłego strona może żądać jego wyłączenia z przyczyn, z jakich można żądać wyłączenia sędziego. Gdy strona zgłasza wniosek o wyłączenie biegłego po rozpoczęciu przez niego czynności, obowiązana jest uprawdopodobnić, że przyczyna wyłączenia powstała później lub że przedtem nie była jej znana.

Odnosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy Sąd Okręgowy wskazuje, że po raz pierwszy wniosek o wyłączenie biegłego J. K. został zgłoszony przez uczestnika w piśmie z dnia 24 kwietnia 2017 r. (k. 430) po sporządzeniu trzeciej opinii uzupełniającej, a czwartej opinii w sprawie przez tego biegłego. Jako przyczynę mającą uzasadniać wyłączenie biegłego uczestnik wskazał ustalone przez biegłego na rażąco wysokim poziomie - zdaniem uczestnika - wynagrodzenie za ustanowienie służebności.

Uczestnik w żaden sposób nie wyjaśnił dlaczego wniosek o wyłączenie tego biegłego złożył dopiero po zakończeniu przez niego czynności. Uzasadnienie wniosku o wyłączenie biegłego sugeruje, że u jego podstaw legło niezadowolenie uczestnika z treści płynących z opinii sporządzanych przez tego biegłego. Tymczasem w świetle art. 49 k.p.c. w zw. z art. 281 k.p.c. za okoliczność uzasadniającą wątpliwości co do bezstronności należy uznać rodzaj emocjonalnego zaangażowania biegłego w odniesieniu do strony postępowania sądowego bądź jej przedstawiciela. W judykaturze wskazuje się na przykłady relacji mogących ewentualnie uzasadniać wątpliwości co do bezstronności w konkretnej sprawie, a są to: przyjaźń, nienawiść, więź rodzinna, powiązania majątkowe, gospodarcze, jak również ujawniona niechęć lub sympatia do strony albo faworyzowanie jednej ze stron kosztem drugiej. Strona nie może składać wniosku o wyłączenie biegłego na tej podstawie, że opinia biegłego jest dla niej niekorzystna. Samo niezadowolenie strony z treści sporządzonej opinii nie stanowi okoliczności, która mogłaby rodzić obiektywnie uzasadnione wątpliwości co do bezstronności biegłego sądowego.

W ocenie Sądu Okręgowego uczestnik nie wykazał żadnych okoliczności, które mogłyby uzasadniać wyłączenie biegłego J. K.. Takich okoliczności nie sposób dopatrzeć się również w piśmie z dnia 29 stycznia 2018r. (k. 505-506). Fakt, że Sąd orzekający w innej sprawie mimo sporządzenia w niej opinii przez biegłego J. K., zdecydował się na dopuszczenie dowodu z opinii kolejnego biegłego, w żaden sposób nie świadczy automatycznie, niejako sam przez się, jak zdaje się wywodzić to uczestnik, że w każdej innej sprawie, w której tenże biegły sporządzał opinie zachodzą nie tylko podstawy do dopuszczenia dowodu z opinii kolejnego biegłego, ale i do wyłączenia tego biegłego. Powyższego stanowiska nie sposób podzielić.

Warto też wskazać, że dopiero w apelacji pojawiły się zastrzeżenia uczestnika co do specjalizacji biegłego J. K.. Odnosząc się do powyższego Sąd Okręgowy wskazuje, że już w sentencji postanowienia Sądu Rejonowego z dnia 11 sierpnia 2015 r. (k. 195) wyraźnie wskazano, że został dopuszczony dowód z opinii biegłego ds. geodezji i szacowania nieruchomości w osobie J. K. na okoliczność wskazania przebiegu i wyliczenia powierzchni gruntu zajmowanego przez urządzenia linii wysokiego napięcia relacji (...) - K., znajdujące się na działce wnioskodawcy, a następnie wyliczenia należnego wnioskodawcy jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu. Co istotne Sąd Rejonowy w punkcie III swojego postanowienia upoważnił biegłego J. K. do dobrania do sporządzenia opinii - w razie takiej potrzeby - biegłego z zakresu energetyki. Odpis powyższego postanowienia został doręczony pełnomocnikom, a uczestnik nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń, ani co do osoby biegłego, ani co do jego specjalizacji.

Warto też wskazać, że po sporządzeniu opinii uzupełniającej z kwietnia 2016 r. uczestnik, mimo zakreślenia terminu na składanie ewentualnych zastrzeżeń do niej pod rygorem ich pominięcia w terminie późniejszym, żadnych zastrzeżeń nie złożył (k. 287). W tych warunkach pozytywnie należy ocenić decyzję procesową Sądu Rejonowego z dnia 27 września 2016 r. (k. 312).

Odnosząc się do tej części wywodów apelacji, w której skarżący zdaje się podnosić, że zdaniem Sądu Najwyższego wynagrodzenie należne właścicielowi nieruchomości za ustanowienie na niej służebności przesyłu nie powinno obejmować tzw. strefy kontrolowanej (pasa ochronnego) ograniczając się jedynie do pasa technicznego zajętego przez urządzenia, Sąd Okręgowy wskazuje, że nie podziela konstatacji skarżącego. Uważna analiza orzeczeń Sądu Najwyższego wskazuje bowiem, że w większości orzeczeń opowiada się on, i pogląd ten podziela Sąd Okręgowy orzekający w sprawie niniejszej, że przedmiotem obciążenia służebnością przesyłu jest także grunt będący sferą kontrolowaną w rozumieniu przepisów §10 rozporządzenia Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie, czy też pasem ochronnym - taka nomenklatura pojawia się w odniesieniu do urządzeń przesyłowych elektroenergetycznych. Innymi słowy, treścią służebności przesyłu objęte są także ograniczenia wobec właściciela nieruchomości wynikające m.in. z przepisów wymienionego rozporządzenia. Przepisy te ograniczają bowiem właściciela nieruchomości, który w strefie ochronnej nie może wykonywać prawa własności np. przez jej zabudowę. Z ich treści nie wynika, aby wyłączenie wykonywania części uprawnień właścicielskich, spowodowane działalnością przedsiębiorstwa przesyłowego, miało następować bez ekwiwalentu pieniężnego. Korzystanie z nieruchomości w zakresie służebności przesyłu obejmuje więc także strefę ochronną, określoną w przepisach powołanego rozporządzenia (wyrok SN z dnia 14 listopada 2013 r., II CSK 69/13, OSNC 2014/9/91). Trudno bowiem byłoby aprobować tezę, aby przedsiębiorstwo przesyłowe wskutek swojej działalności mogło bezekwiwalentnie obciążać właściciela nieruchomości, choćby pośrednio, ciężarem ograniczenia wynikającego z przepisów rozporządzenia o publicznoprawnym charakterze. Zachowania przedsiębiorstwa przesyłowego skutkujące powstaniem służebności przesyłu kreują pośrednio strefę kontrolowaną, przesądzającą o powstaniu ograniczeń o charakterze administracyjnym, dotykających właściciela nieruchomości. Nieuzasadnionym byłoby bezekwiwalentne obarczanie ciężarem tych ograniczeń właściciela nieruchomości obciążonej służebnością przesyłu, zważywszy, że przepis art. 3052 § 2 k.c. kreuje uprawnienie właściciela do uzyskania odpowiedniego wynagrodzenia. Należy więc podzielić prezentowane w judykaturze stanowisko, aby wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu nie było ustalane wyłącznie w oparciu o powierzchnię pasa służebności, z którego skarżący faktycznie czynnie korzysta jedynie w celu eksploatacji swych urządzeń. Brak jest bowiem przesłanek prawnych, aby ograniczenia własności, wynikające z wyznaczenia strefy kontrolowanej na cały okres użytkowania urządzeń przesyłowych, miały być pomijane przy ustaleniu wysokości odpowiedniego wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu (uzasadnienie postanowienia SN z dnia 20 kwietnia 2017 r., II CSK 505/16, niepubl.). Odpowiednie wynagrodzenie za ustanowienia służebności przesyłu (art. 305 ² § 2 k.c.) powinno więc być ustalone z uwzględnieniem stopnia ingerencji w treść prawa własności i zakresu uszczuplenia tego prawa. Nie ma bowiem żadnych przeszkód jurydycznych, aby odpowiednie wynagrodzenie za ustanowioną służebność przesyłu, ustalone także orzeczeniem sądu, kompensowało właścicielowi nawet ten uszczerbek w jego majątku, który jest konsekwencją obniżenia się wartości tej nieruchomości, będącej składnikiem jego majątku, w związku z jej obciążeniem służebnością (postanowienie SN z dnia 8 lutego 2013 r., V CSK 317/12, niepubl.). Brak w art. 305 ² § 2 k.c. kryteriów określenia rozmiaru odpowiedniego wynagrodzenia oznacza, że ustawodawca pozostawił Sądowi swobodę polegającą na indywidualizacji ocen w tym zakresie, dokonywanych w ramach swobody jurysdykcyjnej na podstawie określonego stanu faktycznego, które mogą także wynikać z ogólnych reguł porządku prawnego (postanowienie SN z dnia 27 lutego 2013 r., IV CSK 440/12, niepubl. oraz postanowienie SN z dnia 12 października 2017 r., IV CSK 724/16).

Z tych wszystkich względów postanowiono jak w sentencji.

Bożena Charukiewicz Krystyna Skiepko Agnieszka Żegarska