Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Mirosław Godlewski

Sędziowie: SSA Beata Michalska ( spr. )

SSA Joanna Baranowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Patrycja Stasiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 grudnia 2017 r. w Ł.

sprawy W. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł.

o emeryturę

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 21 grudnia 2016 r. sygn. akt VIII U 556/16

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 315/17

UZASADNIENIE

W. F. w dniu 15 lutego 2016r. odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. z 22 stycznia 2016r. odmawiającej mu prawa do emerytury na podstawie art.184 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.:Dz.U. z (...)., poz.1383) z powodu nieudowodnienia na dzień 1 stycznia 1999r. okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie mu prawa do emerytury z uwzględnieniem okresów pracy w szczególnych warunkach w (...) na stanowisku obuwnika oraz w Zakładzie (...) na stanowisku wędzarza.

Sąd Okręgowy w Łodzi wyrokiem z 21 grudnia 2016r., w sprawie o sygn. akt VIII U 556/16, zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do emerytury od 1 grudnia 2015r.

Rozstrzygnięcie zapadło po następujących ustaleniach faktycznych i prawnych:

W. F., ur. (...), nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, w dniu 7 grudnia 2015r. złożył wniosek o emeryturę. Wnioskodawca udokumentował ogólny staż pracy w wymiarze 26 lat, 2 miesięcy i 12 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Decyzją z 16 grudnia 2015 r. Zakład odmówił mu prawa do emerytury. W dniu 5 stycznia 2016 r. ubezpieczony ponowił wniosek o emeryturę, załączając zaświadczenia oraz zeznania świadków.

Jak ustalił Sąd I instancji, wnioskodawca w okresie od 5 maja 1978 r. do 31 grudnia 1991 r. był zatrudniony w (...) Zakładach (...) w Ł. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku obuwnika formowacza, operatora urządzeń, brygadzisty produkcji na wydziale spodów poliuretanowych, gdzie produkuje się spody i podeszwy. Wszystkie stanowiska pracy na tym wydziale były zaliczane do stanowisk, na których wykonywana była praca w szczególnych warunkach. Pracownicy otrzymywali mleko.

Zakład pracy w dniu 17 stycznia 1984 r. wystawił wnioskodawcy zaświadczenie, z którego wynika, że w okresie od 5 maja 1978 r. do 30 września 1980 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego na stanowisku obuwnik montażysta wymienionym w wykazie A dziale VII poz. 14 pkt 1, 2 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 19 z dnia 6 sierpnia 1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resoru przemysłu chemicznego i lekkiego. Nadto zakład potwierdził wystawił, że w okresie od 1 października 1982 r. do 31 grudnia 1983 r. (do nadal) ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy produkcji spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejeniem i powlekaniem tkanin obuwniczych na stanowisku operator agregatów do produkcji elementów spodowych, kopyt wymienionym w wykazie A, dziale VII poz. 12 pkt 6 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i z dnia 6 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resoru przemysłu chemicznego i lekkiego.

Zakład pracy (...) wystawił świadectwa pracy w szczególnych warunkach świadkom: K. W. za okres od 8 września 1978 r. do 29 lutego 1992r. i T. W. za okres od 21 sierpnia 1978 r. do 31 lipca 1988 r., poświadczając wykonywanie pracy wymienionej w wykazie A, dziale VII odpowiednio pod poz. 12 pkt 6 i poz. 14 pkt 1,2 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

Wg ustaleń Sądu Okręgowego, w dalszej kolejności wnioskodawca pracował w Zakładach (...) S. W. w Z. w okresie od 1 marca 1993 r. do 22 sierpnia 2008 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku wędzarza. W latach 1993 – 1996 w zakładzie wędzenie odbywało się metodą tradycyjną, a później były komory. Wnioskodawca zajmował się wędzeniem i parzeniem wędlin.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zgromadzonych dowodów zarówno w postaci dokumentów, jak i osobowych źródeł dowodowych w postaci zeznań świadków K. W., T. W., M. W.. Zeznania świadków – osób niezainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, a jednocześnie pracowników tego samego zakładu w tym samym czasie co wnioskodawca, uznano za wiarygodne.Świadkowie zgodnie podali, że podczas całego spornego okresu zatrudnienia w (...) ubezpieczony pracował na wydziale PU, tzn. spodów poliuretanowych. Pracował jako operator urządzeń i obuwnik w pełnym wymiarze czasu pracy. Nadto świadek M. W. zeznał, że w latach 1993 – 1996 ubezpieczony pracował jako wędzarz w szczególnych warunkach, gdyż wędzenie odbywało się wówczas metodą tradycyjną.

W uzasadnieniu stanu prawnego powołano art. 184 ust. 1 i 2, art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jak też § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.), zgodnie z którym za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury uważa się okres wynoszący 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Sąd Okręgowy wskazał ,że w sprawie nie ma sporu co do tego ,że wnioskodawca spełnia przesłankę wieku – ukończył 60 rok życia oraz lat okresów składkowych i nieskładkowych, nie jest członkiem OFE. W ocenie Sądu I instancji, spełnia również warunek co do posiadania 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Do pracy w szczególnych warunkach zaliczono pracę obuwnika formowacza oraz operatora urządzeń w (...) Zakładach (...) w okresie od 5 maja 1978 r. do 31 grudnia 1991r. Pomocnicze znaczenie w tym zakresie stanowi wykaz zawarty w załączaniu do Zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 7 z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Zajmowane przez wnioskodawcę stanowiska wymieniono w wykazie A, dziale VII, poz. 14, pkt 1 – obuwnik – montażysta, formowacz, szwacz (przy ścieraniu i szlifowaniu elementów wyrobów z użyciem klejów toksycznych) i pkt 2 – obuwnik – montażysta, formowacz, szwacz (przy nanoszeniu kleju i sklejania elementów wyrobów z użyciem klejów toksycznych) oraz pod poz. 12, pkt 6 – operator agregatu do produkcji elementów spodowych i kopyt.

W ocenie Sądu Okręgowego również praca wnioskodawcy na stanowisku wędzarza w Zakładach (...) S. W. w Z. zaliczyć należy do prac w warunkach szczególnych. Analiza treści wykazu A do powołanego rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. wskazuje, że wymienione w poz. 8, działu X prace wykonywane bezpośrednio przy uboju zwierząt, są pracami w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W ocenie Sądu Okręgowego, wnioskodawca w sposób niewątpliwy wykazał przed Sądem, że przepracował ponad 15 lat w szczególnych warunkach na co złożyło się zatrudnienie zakładach (...) oraz w zakładach mięsnych . W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 KPC zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał na podstawie art.129 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wnioskodawcy emeryturę od miesiąca, w którym złożył wniosek.

Powyższy wyrok w całości zaskarżył apelacją organ rentowy i zarzucił mu:

- naruszenie prawa materialnego, art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS poprzez niewłaściwe jego zastosowanie i ustalenie, że ubezpieczony spełnia warunki do nabycia prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych z uwagi na posiadanie 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych , podczas gdy ubezpieczony nie wykazał wymaganego zatrudnienia ;

- naruszenie prawa procesowego, tj. art. 233 KPC polegające na wydaniu wyroku bez wyjaśnienia wszystkich okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Zdaniem apelującego, Sąd I instancji wydał nieprawidłowy wyrok po dokonaniu dowolnej oceny materiału dowodowego. W ocenie skarżącego, nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne

W odniesieniu do pierwszego z okresów Sąd I instancji oparł się na zeznaniach świadków i zaświadczeniach zakładu pracy potwierdzających charakter pracy wnioskodawcy w latach 5/1978-9/1980 na stanowisku obuwnika montażysty przy pracach związanych ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego ( ze wskazaniem na wykaz A, dział VII, poz. 14 pkt 1 i 2 w resorcie przemysłu lekkiego), oraz w latach 10/1982 -12/1983 przy produkcji spodów obuwniczych na stanowisku operatora agregatów do produkcji elementów spodowych i kopyt ( ze wskazaniem na wykaz A, dział VII, poz. 12 pkt 6 w resorcie przemysłu lekkiego ). Powołani świadkowie otrzymali świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach, a po wtóre dokumenty te zostały wystawione na okres zatrudnienia w przedmiotowych zakładach pracy w ciągłości. Ponadto w odniesieniu do pracy wnioskodawcy pojawiły się w materiale dowodowym dwa dokumenty, które ograniczały w czasie pracę wnioskodawcy w warunkach szczególnych do około nieco ponad 3 lat i były to , w odróżnieniu od powołanych wyżej świadectw pracy świadków, tylko zaświadczenia.

W odniesieniu do drugiego z wymienionych wyżej okresów, Sąd I instancji ocenił, że praca „starą” metodą była świadczona w warunkach szczególnych - chociaż nie wyjaśnił na czym polegał szczególny rodzaj wykonywanego zatrudnienia i nie odniósł go do stosownego stanowiska w wykazie takich prac. W powołanym wykazie A, dziale X, czyli w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym, Sąd Okręgowy przyporządkował obowiązki wnioskodawcy, polegające na wędzeniu i parzeniu wędlin, do prac wykonywanych bezpośrednio przy uboju zwierząt. Z tą pozycją ,bez względu na technikę pracy wnioskodawcy, stanowisko wędzarza nie ma jakiegokolwiek związku, a zatem odniesienie go do bezpośredniego uboju jest wyjściem poza ramy swobodnej oceny dowodów i naruszeniem zasad oceny pracy w warunkach szczególnych. W rezultacie nie było podstaw, aby zaliczyć wnioskodawcy oba wymienione wyżej okresy sporne w warunkach szczególnych w rozmiarze w wymaganym do nabycia uprawnień emerytalnych. Co do pracy w latach 1978-1991, brak jest dostatecznego wyjaśnienia sprawy tj. czy wnioskodawca w całym tym przedziale czasowym wykonywał wyłącznie prace o znacznej szkodliwości dla zdrowia. W stosunku do drugiego zatrudnienia, czyli okresu z lat 1993-1998, stanowisko pracy wnioskodawcy zostało błędnie zakwalifikowane jako praca w szczególnych warunkach, albowiem w wykazie takie stanowisko pracy nie figuruje. To zaś oznacza, że sąd nietrafnie przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury wcześniejszej, gdyż ten nie legitymuje się wymaganym 15-letnim stażem zatrudnienia w warunkach szczególnych, a zatem emerytura w trybie art. 184 mu nie przysługuje. W konkluzji swojego stanowiska apelujący wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja organu rentowego podlega uwzględnieniu, a podniesione zarzuty skutkowały w rezultacie koniecznością zmiany zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.: Dz.U. z 2017r., poz.1383), ubezpieczeni urodzeni, jak wnioskodawca, po dniu 31 grudnia 1948 r., uzyskują prawo do emerytury po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 cyt. ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym oraz mają niezbędny okres składkowy i nieskładkowy, o którym stanowi art. 27 ustawy, tj. 25 lat dla mężczyzn. Niezbędnym warunkiem jest również nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (niesporne). Zgodnie z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) winien wykazać co najmniej 15 lat pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wymienionych w załączniku do przedmiotowego rozporządzenia. Jak wynika z cytowanych przepisów rozporządzenia i ukształtowanego na ich tle orzecznictwa Sądu Najwyższego, praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 14 września 2007 r., III UK 27/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 325; z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75 i z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 281).

Uzasadnione są zarzuty apelacji odnoszące się zarówno do naruszenia prawa procesowego, jak i prawa materialnego. W tym miejscu trzeba przypomnieć, że postępowanie apelacyjne ma charakter merytoryczny, w związku z czym sąd drugiej instancji nie może ograniczać się do oceny zarzutów apelacyjnych, lecz musi - niezależnie od ich treści - dokonać ponownych własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55). Może także przeprowadzić ponowną ocenę dowodów zgromadzonych w pierwszej instancji. Jednak, na co Sąd Najwyższy zwrócił uwagę w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 23 marca 1999 r. (III CZP 59/98, OSNC 1999/7-8/124), nieistnienie ograniczeń w odniesieniu do możliwości zmiany podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sprawy przez sąd drugiej instancji prowadzi do wniosku, iż mimo obowiązywania zasad bezpośredniości i instancyjności, sąd ten zasadniczo może dokonywać ustaleń faktycznych sprzecznych z ustaleniami stanowiącymi podstawę zaskarżonego wyroku, nawet na podstawie zeznań świadków lub stron przesłuchanych wyłącznie w trakcie postępowania pierwszoinstancyjnego, jednak każdorazowo musi tak stosować przepisy kodeksu postępowania cywilnego, ażeby nie doszło do uszczerbku w prawidłowości merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy. Musi więc w swojej działalności harmonizować ogólne (art. 227-315 k.p.c.) i szczególne (art. 381-382 k.p.c.) reguły postępowania dowodowego ( por. też postanowienie Sądu Najwyższego z 21 maja 2014r., II CZ 21/14). Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2009r., IV CSK 341/08, Sąd drugiej instancji nie narusza art. 386 § 1 k.p.c., jeżeli zmieni zaskarżone orzeczenie i orzeknie co do istoty sprawy na podstawie oceny, że apelacja jest zasadna. W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę orzeczenia sądu pierwszej instancji, ma jednak obowiązek dokonać własnej oceny wyników postępowania dowodowego i objąć nią wszystkie przeprowadzone dowody. Również w wyroku z 12 grudnia 2008r., II CSK 387/08, Sąd Najwyższy wskazał, że Sąd drugiej instancji może wydać orzeczenie reformatoryjne po dokonaniu własnych ustaleń na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Sąd ten ma jednak nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału, oraz dokonania jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Ponadto w wyroku z 4 czerwca 2008r., II PK 323/07, wskazano, że Sąd drugiej instancji może zmienić wyrok sądu pierwszoinstancyjnego, mimo braku własnych ustaleń faktycznych, odmiennych od ustaleń Sądu pierwszej instancji. Może to być następstwem odmiennej oceny przez Sąd odwoławczy przeprowadzonych dowodów, może jednak być również konsekwencją dokonania przez sąd drugiej instancji odmiennej oceny materialnoprawnej ustalonych faktów. Sąd drugiej instancji musi więc samodzielnie dokonać jurydycznej oceny dochodzonego żądania i skonfrontowania jej z zaskarżonym orzeczeniem oraz stojącymi za nim motywami; zarzuty mają charakter pomocniczy i nie ograniczają swobody sądu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, kluczowe znaczenie w niniejszej sprawie ma zarzut naruszenia prawa materialnego art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – w odniesieniu do chronologicznie drugiego spornego okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Zakładach (...) S. W. w Z. od 1 marca 1993 r. do 22 sierpnia 2008 r. na stanowisku wędzarza. W odniesieniu do tego okresu ustalenia faktyczne Sądu I instancji są niesporne, wynikają wprost z dokumentu w postaci świadectwa pracy oraz zeznań świadka M. W., jednego ze wspólników zakładu. Wynika z nich, że w latach 1993 – 1996 w zakładzie wędzenie odbywało się metodą tradycyjną, a później były komory, przy czym wnioskodawca zajmował się wędzeniem i parzeniem wędlin. Rację ma apelujący , że przy tak ustalonych faktach Sąd I instancji dokonał wadliwej subsumpcji do obowiązujących przepisów prawa materialnego , błędnie przyporządkowując stanowisko i rodzaj pracy , jaką faktycznie w spornym okresie wykonywał wnioskodawca do obowiązującego wykazu prac w szczególnych warunkach - wykazu A, stanowiącego załącznik do cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r., działu X, poz.8, gdzie do prac w szczególnych warunkach w rolnictwie i przemyśle spożywczym zaliczono prace bezpośrednio przy uboju zwierząt. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, zaistniała podstawa do odmiennej, niż to uczynił Sąd Okręgowy, oceny materialnoprawnej ustalonych faktów w zakresie zakwalifikowania pracy wnioskodawcy wykonywanej od 1 marca 1993r. w zakładach mięsnych na stanowisku wędzarza przy parzeniu i wędzeniu wędlin do prac wymienionych w wykazie A, dziale X, pod poz.8. Stanowisko judykatury co do określenia zakresu prac objętych ww. punktem wykazu A nie jest jednolite, tym niemniej jest niekwestionowane, że etap czynności związanych z samą produkcją i wytwarzaniem wędlin, tzn. prace masarskie, do których niewątpliwe należą prace przy parzeniu i wędzeniu wędlin, wykonywane przez wnioskodawcę, wykraczają poza zakres prac wykonywanych „bezpośrednio przy uboju zwierząt”. W wyroku z dnia 10 lutego 2012 r., II UK 125/11, Sąd Najwyższy uznał, że praca przy uboju zwierząt wymieniona w dziale X pkt 8 załącznika A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze obejmuje również czynności przygotowawcze i późniejsze związane z rozbiorem mięsa. Tezę tę powtórzył Sąd Najwyższy następnie w wyroku z dnia 6 sierpnia 2013 r. II UK 9/13, dodając w uzasadnieniu ,że „za takim właśnie rozumieniem przemawia już tylko gramatyczna wykładnia tego pojęcia, która wskazuje jednoznacznie, iż nie chodzi w nim wyłącznie o sam ubój zwierząt, ale również o inne czynności bezpośrednio z nim związane, wykonywane, zarówno przed ubojem, jak i po jego dokonaniu. W przeciwnym razie prawodawca nie posłużyłby się bowiem pojęciem „prace przy uboju zwierząt”, lecz określiłby te prace na przykład jako „ubój zwierząt” lub „prace polegające na uboju zwierząt”. Potwierdzeniem takiego sposobu rozumienia omawianego pojęcia jest także jego ocena przy wzięciu pod uwagę metod wykładni funkcjonalnej. Jeśli bowiem do zakresu obowiązków osoby zatrudnionej na stanowisku ubojowego należy nie tylko sam ubój, tzn. pozbawienie zwierzęcia życia, ale również oparzanie, usuwanie szczeciny i naskórka, obróbka wstępna oraz podzielenie tuszy (zob. ocena ryzyka zawodowego ubojowego, J. Pukaluk, M. Abramowski, C.H. Beck 2012), to „prace bezpośrednio przy uboju zwierząt”, muszą być postrzegane jeszcze szerzej i obejmować kolejne czynności mające na celu przygotowanie mięsa pochodzącego z uboju do jego dalszego przetworzenia. Rozbiór mięsa do takich czynności na pewno zaś należy.” Stwierdził przy tym ,że nie mogą być uznane za „prace bezpośrednio przy uboju zwierząt” czynności związane z produkcją i wytwarzaniem wędlin, tzn. prace masarskie. Ich związek z ubojem zwierząt jest bowiem zbyt odległy. Nieco odmienne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 września 2015r., II UK 302/14, uznając ,że „rozbieranie i wykrawanie mięsa nie stanowi pracy w szczególnych warunkach, jeżeli stanowi etap odrębny od prac wykonywanych bezpośrednio przy uboju zwierząt”. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę ,że „rozporządzenie w wskazanym przepisie ma na uwadze pracę szczególnie obciążającą, w której cecha ta łączy się co najmniej funkcjonalnie z czynnością uboju (pracą wykonywaną bezpośrednio przy uboju). Czym innym jest dalszy etap, czyli praca nie związana z ubojem a obejmująca obróbkę i przeróbkę mięsa po uboju w zakładzie mięsnym. Takie etapowe rozgraniczenie wynika z wykładni literalnej przepisu dział X, pkt 8, wykaz A do rozporządzenia. Praca wykrawacza mięsa w wykrywalni nie jest więc pracą wykonywaną bezpośrednio przy uboju zwierząt. Orzecznictwo może obejmować tym przepisem szerszy zakres prac, jednak należy przyjąć, że warunkiem i punktem wyjścia w ocenie pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze bezpośrednio przy uboju jest wpierw sam ubój zwierząt (por. wyrok Sądu Najwyższego z 10 lutego 2012 r., II UK 125/11). W przeciwnym razie zatraci się granica przedmiotowa pracy w szczególnych warunkach i uprawnienie do wcześniejszej emerytury warunkowane pracą wykonywaną bezpośrednio przy uboju zwierząt zostanie rozszerzone na szereg dalszych prac przy obróbce i przetwarzaniu mięsa, składających się na dalszy etap produkcji, które przedmiotowo (rodzajowo) wykraczają poza zakres prac wykonywanych bezpośrednio przy uboju.”

Reasumując tę część uzasadnienia, trzeba podkreślić ,że ustalony niespornie przez Sąd Okręgowy zakres czynności wnioskodawcy na stanowisku wędzarza w Zakładach (...), niezależnie od tego czy wędzenie wędlin odbywało się metodą tradycyjną czy nowoczesną przy użyciu komór, nie odpowiada pracy wskazanej w dziale X, pkt 8, załącznika A do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i dlatego sporny okres zatrudnienia od 1 marca 1993r. do 31 grudnia 1998r. nie może być zaliczony do okresu pracy w szczególnych warunkach bądź w szczególnym charakterze, o jakim mowa w § 2 cyt. rozporządzenia, tj. pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze na stanowisku wymienionym w załączniku do przedmiotowego rozporządzenia.

Odnosząc się do zarzutów apelacji, dotyczących drugiego spornego okresu zatrudnienia wnioskodawcy od 5 maja 1978 r. do 31 grudnia 1991 r. w (...) Zakładach (...) w Ł. , należy w pierwszej kolejności zwrócić uwagę, że nawet uwzględnienie całego ww. okresu ( przy tym żadnych innych okresów pracy w szczególnych warunkach wnioskodawca nie wskazywał) daje łącznie 13 lat, 7 miesięcy i 26 dni, co nie uprawnia do nabycia emerytury w niższym wieku. Dlatego tylko dla porządku Sąd Apelacyjny wskazuje ,że zarzuty apelacji co do naruszenia prawa procesowego art.233§1 KPC przez dowolną ocenę dowodów należy uznać częściowo za uzasadnione. Sprzeczność ustaleń z treścią zebranego materiału zachodzi wtedy, gdy powstaje dysharmonia pomiędzy materiałem zgromadzonym w sprawie a konkluzją, do jakiej dochodzi sąd na podstawie tego materiału. Sprzeczność tak rozumiana obejmuje wszystkie wypadki wadliwości wynikające z naruszenia art. 233 § 1 KPC, a więc i błędy popełnione przy ocenie zebranego materiału. Sąd Okręgowy ustalił ,że wnioskodawca w całym spornym okresie zatrudnienia w (...) wykonywał pracę w szczególnych warunkach na stanowisku obuwnika montażysty i operatora agregatów do produkcji elementów spodowych w oparciu osobowe źródła dowodowe ( zeznania dwóch świadków współpracowników), które pozostają w sprzeczności z oryginalną, niekwestionowaną przez strony, dokumentacją pracowniczą. Sąd Apelacyjny miał tu na względzie, że zaświadczenie i świadectwo pracy wystawione przez pracodawcę jest dokumentem prywatnym w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie i jak każdy dokument prywatny świadectwo takie podlega ocenie sądu pod względem formalnym i materialnym, zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów. Tym niemniej Sąd Apelacyjny dokonał odmiennej oceny zgromadzonych dowodów, uznając, że oparcie zasadniczych ustaleń faktycznych w sprawie, co do okoliczności zaistniałych ponad 30 lat temu, wyłącznie na osobowych źródłach dowodowych w sytuacji, gdy dowody z zeznań jedynego świadka K. W. (drugi świadek T. W. pracował na innym wydziale - montażu) pozostają w sprzeczności z konkretną treścią dowodów z dokumentów zgromadzonych w kopii z oryginalnych akt osobowych, rzetelnie prowadzonych przez pracodawcę, przekracza granice swobodnej oceny dowodów i czyni tę ocenę dowolną. Trzeba tu podkreślić, że prawo do emerytury w niższym wieku stanowi przywilej i jako takie jest odstępstwem od zasady powszechnego wieku emerytalnego. W związku z tym strona nie można poprzestać na jego uprawdopodobnieniu, lecz musi udowodnić przesłanki przyznania prawa w sposób bezsporny, a temu służą przede wszystkim dokumenty i dopiero wówczas, gdy są one niedostępne lub niekompletne, możliwym i uzasadnionym jest dokonywanie ustaleń na podstawie innych dowodów, w tym zeznań wskazywanych przez wnioskodawcę świadków. W rozpatrywanej sprawie Sąd drugiej instancji uznaje za adekwatną regułę prezentowaną w wielu judykatach, że same zeznania świadków, gdy nie znajdują potwierdzenia w dokumentach pracowniczych, nie stanowią miarodajnego dowodu pracy w szczególnych warunkach. Tym bardziej nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne (por. Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 6 sierpnia 2014r., III AUa 466/14, LEX nr 1496008; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 22 maja 2013 r., III AUa 952/12, LEX nr 1327500; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 20 września 2012 r., III AUa 374/12, LEX nr 1223476; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 17 stycznia 2012 r., III AUa 1482/11, LEX nr 1110006; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 22 lutego 2012 r., III AUa 1734/11, LEX 1129735, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16 października 2013r., III AUa 211/13). Zgromadzone w sprawie dowody z dokumentów ( dwa zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach i świadectwo pracy) potwierdzają fakt wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach, zgodnie z treścią dokumentacji pracowniczej z 17 stycznia 1984r. ( na k.25 i 26 akt sprawy), w następujących okresach : - w okresie od 5 maja 1978 r. do 30 września 1980 r. ( tj. 2 lata, 2 miesiące i 25 dni) ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego na stanowisku obuwnik montażysta, wymienionym w wykazie A , dziale VII, poz. 14 pkt 1, 2 ;- w okresie od 1 października 1982r. do nadal (co zgodnie z ustaleniami Sądu Okręgowego należało przyjąć do zakończenia stosunku pracy, tj. 9 lat i 3 miesiące) ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy produkcji spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejeniem i powlekaniem tkanin obuwniczych na stanowisku operator agregatów do produkcji elementów spodowych, kopyt , wymienionym w wykazie A, dziale VII poz. 12 pkt 6 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i z dnia 6 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resoru przemysłu chemicznego i lekkiego. A zatem bezsporny , bo ustalony w oparciu o niesprzeczną w tej części treść zeznań świadków z oryginalnymi dokumentami wystawionymi przez pracodawcę w latach 80-tych w trakcie trwania stosunku pracy, okres zatrudnienia wnioskodawcy w szczególnych warunkach w (...) w Ł. wynosi 11 lat, 5 miesięcy i 25 dni.

W rezultacie należało uznać za uzasadnione zgłoszone w apelacji zarzuty naruszenia prawa materialnego, ponieważ ostatecznie wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym ustawą 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze i z tych względów nie mógł nabyć prawa do emerytury na podstawie art.184 ust.1 w związku z art.32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Uwzględniając zasadność omówionych wyżej zarzutów apelacji organu rentowego, na podstawie art.386§ 1 KPC konieczną była zmiana zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania przy uwzględnieniu art.477 ¹⁴§1 KPC.