Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 lutego 2018 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach – II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Rafał Adamczyk

po rozpoznaniu w dniu 9 lutego 2018 r. w Kielcach

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko E. N.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej od wyroku Sądu Rejonowego w Kielcach z dnia 31 sierpnia 2017 r., sygn. akt I C 329/17 upr.

oddala apelację i zasądza od (...) Spółki z o.o. z siedzibą w W. na rzecz E. N. kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)

(...)

SSO Rafał Adamczyk

Sygn. akt II Ca 34/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2017 r. Sąd Rejonowy w Kielcach oddalił powództwo (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. przeciwko E. N. o zapłatę kwoty 3071,21 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu i zasądził od (...) Sp. z o. o. z siedzibą w W. na rzecz E. N. kwotę 1217 zł tytułem kosztów procesu.

Strona powodowa wniosła apelację od powyższego wyroku. Zaskarżyła orzeczenie Sądu Rejonowego w całości. Zarzuciła obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 118 k.c. poprzez jego niezastosowanie w zakresie przewidującym ogólny termin przedawnienia roszczeń do ustalonego w sprawie stanu faktycznego i przyjęcie, że roszczenie o opłaty za studia wyższe przedawnia się po upływie lat dwóch (art. 751 k.c.), podczas gdy do przedawnienia roszczenia o opłatę za studia, w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r., poz. 1198, ze zmianami) miał zastosowanie dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 k.c., także do umów zawartych pod rządami ustawy o szkolnictwie wyższym z 1990 r.

Wskazując na powyższy zarzut, strona powodowa domagała się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 3071,21 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu przed Sądem pierwszej instancji, a także wniosła o zasądzenie od pozwanego na rzecz strony powodowej kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację, pozwany domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia od strony powodowej na rzecz E. N. kosztów zastępstwa procesowego w drugiej instancji, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Funkcją apelacji wniesionej w postępowaniu uproszczonym nie jest ponowne rozpoznanie sprawy, lecz wyłącznie kontrola wyroku wydanego przez Sąd pierwszej instancji. Sąd odwoławczy nie rozpoznaje zatem sprawy na nowo w granicach zaskarżenia i nie ocenia powództwa (roszczenia), lecz tylko bada trafność (poprawność) zaskarżonego rozstrzygnięcia w ramach sformułowanych zarzutów (zob. uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55). Zarzuty te mogą być oparte na naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie oraz naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy (art. 505 ⁹ § 1 ¹ k.p.c.).

Stanowiąca źródło roszczenia strony powodowej umowa o studiowanie E. N. w Wyższej Szkole (...). E. L. w K. została zawarta w dniu 9 lipca 2001 r. (k. 25), a zatem pod rządami ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 65, poz. 385, ze zmianami). W ustawie tej brak było jakiejkolwiek odrębnej regulacji umowy o świadczenie usług edukacyjnych czy umowy o warunkach odpłatności za studia niestacjonarne, w szczególności ustawa nie zawierała odpowiednika art. 160 ust. 3 obowiązującej od dnia 1 września 2005 r., czyli niemającej zastosowania w rozpoznawanej sprawie, ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 2183, ze zmianami). Do przedmiotowej umowy miały więc odpowiednie zastosowanie przepisy art. 751 pkt 2 k.c. w zw. z art. 750 k.c. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażane jest stanowisko, że granicę stosowania art. 750 k.c. stanowi określony stopień intensywności uregulowania danego stosunku prawnego w przepisach odrębnych, wystarczający do zidentyfikowania co najmniej elementów przedmiotowo istotnych tego stosunku (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2007 r., IV CSK 267/06, OSNC-ZD 2008, nr 1, poz. 14; uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 7 maja 2009 r., III CZP 20/09, OSNC 2010, nr 1, poz. 12 i z dnia 22 listopada 2007 r., III CZP 109/07, OSNC 2008, nr 11, poz. 128). Przepis art. 751 pkt 2 k.c. obejmuje wszelkie roszczenia z tytułu nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady przeznaczone na ten cel. Wprawdzie uczelnia nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu kodeksu cywilnego i nie prowadzi działalności gospodarczej, ale w przepisie art. 751 pkt 2 k.c. chodzi o podmioty wykonujące „zawodowo” wymienione tam zadania; zastosowanie tego przepisu nie jest więc uwarunkowane posiadaniem statusu przedsiębiorcy, lecz zajmowaniem się wskazanymi czynnościami w sposób profesjonalny, fachowy, a nie okazjonalny czy incydentalny. W niniejszej sprawie data płatności czesnego za rok akademicki 2007/2008, ustalonego przez kanclerza uczelni zarządzeniem nr (...) z dnia 23 kwietnia 2007 r., przypadała na piąty dzień każdego miesiąca (ustęp VII punkt 2 umowy, w brzmieniu nadanym aneksem z dnia 18 lutego 2006 r. - k. 26), najpóźniej wymagalna kwota czesnego – 190 zł była płatna do dnia 5 maja 2008 r. (k. 43v), zatem należności te – stosownie do art. 751 pkt 2 k.c., przewidującego dwuletni termin przedawnienia roszczeń – przedawniły się najpóźniej w dniu 5 maja 2010 r., natomiast pozew został wniesiony do Sądu w dniu 29 września 2016 r. E. N. mógł więc skutecznie uchylić się od zaspokojenia roszczenia dochodzonego pozwem, podnosząc zarzut przedawnienia – co też uczynił.

Przywołana przez stronę powodową argumentacja odwołująca się do stanowiska wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 października 2015 r. w sprawie III CZP 67/15 (OSNC 2016, nr 10, poz. 116), iż do przedawnienia roszczenia o opłatę za studia określoną w umowie zawartej na podstawie art. 160 ust. 3 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym w brzmieniu obowiązującym w dniu 1 października 2009 r. (Dz. U. z 2005 r., nr 164, poz. 1365), w okresie przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014, poz. 1198), miał zastosowanie dziesięcioletni termin przewidziany w art. 118 k.c., nie może odnosić się do stanu faktycznego w niniejszej sprawie. Jak wcześniej podniesiono, umowa o studiowanie z E. N. została zawarta jeszcze przed dniem 1 września 2005 r., czyli przed datą wejścia w życie ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 2183, ze zmianami), na tle której została wydana wymieniona wcześniej uchwała Sądu Najwyższego. Tym samym umowa ta nie miała charakteru nazwanego, gdyż taki rodzaj umowy wprowadziła dopiero ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Niczego nie zmienia w tej kwestii fakt, że w dniu 28 lutego 2006 r. został zawarty aneks do umowy o studiowanie, w którym dodano regulację, iż wysokość czesnego nie ulegnie zmianie w okresie obowiązywania umowy (k. 26). Ze względu na charakter postanowienia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 grudnia 2016 r., SK 17/15, OTK-A 2016/91 - umarzającego postępowanie ze skargi konstytucyjnej, nietrafne jest odwoływanie się skarżącego do tego orzeczenia na poparcie stanowiska przedstawionego w apelacji. W uzasadnieniu tego postanowienia Trybunał nie opowiedział się za oczekiwanym przez stronę powodową sposobem rozumienia przepisów dotyczących przedawnienia roszczeń z umów o świadczenie usług edukacyjnych, lecz wyraźnie wskazał, iż rozbieżność praktyki orzeczniczej w kwestii przedawnienia tych roszczeń powinna zostać wyeliminowana przez instytucje wymiaru sprawiedliwości w ramach nadzoru instancyjnego i judykacyjnego, a nie przez Trybunał Konstytucyjny, którego funkcją nie jest udzielanie sądom wytycznych odnośnie prawidłowej wykładni prawa.

W stanie faktycznym sprawy miały zatem zastosowanie przepisy art. 750 k.c. i art. 751 pkt 2 k.c., przewidujące dwuletni termin przedawnienia roszczenia objętego postępowaniem, a nie przepis art. 160 a ust. 7 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 2183, ze zmianami), który wszedł w życie z dniem 1 października 2014 r. na podstawie art. 1 pkt 105 i art. 57 ustawy z dnia 11 lipca 2014 r. o zmianie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2014 r., poz. 1198, ze zmianami) i na mocy art. 32 ustawy zmieniającej miał zastosowanie do umów w sprawie warunków odpłatności za studia lub usługi edukacyjne, zawartych wprawdzie przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizującej, ale jedynie pod rządami ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (których przedmiot został określony w art. 99 ust. 1 tej ustawy), a nie na podstawie wcześniej obowiązującej ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. nr 65, poz. 385, ze zmianami). Dodatkowo wypada zauważyć, iż roszczenie dochodzone przez stronę powodową nie ma charakteru okresowego, ani nie jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej. Opłata za studia (czesne) nie jest świadczeniem okresowym w rozumieniu art. 118 in medio k.c. Świadczenie okresowe charakteryzuje się tym, że jego przedmiotem są pieniądze lub rzeczy oznaczone co do gatunku; jest ono realizowane przez zobowiązanego systematycznie, w periodycznych odstępach czasu w ramach jednego i tego samego stosunku prawnego o charakterze ciągłym; świadczenia te nie składają się na pewną z góry określoną całość. Do roszczeń o świadczenia okresowe należą przykładowo roszczenia o zapłatę alimentów, świadczeń rentowych, z tytułu umowy najmu, dzierżawy, leasingu, o odsetki. Czesne jest natomiast świadczeniem pieniężnym o oznaczonej z góry przez właściwy organ uczelni (w niniejszej sprawie kanclerza) wysokości, które stosownie do umowy między uczelnią wyższą a studentem może być uiszczone jednorazowo lub w uzgodnionych między stronami częściach. Rozłożenie tego rodzaju świadczenia pieniężnego na raty nie czyni go jednak świadczeniem okresowym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1998 r., III CKN 578/98, LEX nr 1214910 i z dnia 6 kwietnia 2005 r., III CK 656/04, Biuletyn Sądu Najwyższego 2005, nr 10, poz. 12).

Kodeks cywilny nie zawiera definicji działalności gospodarczej, chociaż wielokrotnie posługuje się tym pojęciem (por. art. 22 ¹ k.c., art. 43 ¹ k.c., art. 118 k.c., art. 355 § 2 k.c., art. 449 ¹ § 1 k.c.). Definicja działalności gospodarczej znajduje się natomiast w art. 2 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity Dz. U. z 2017 r., poz. 2168, ze zmianami), zgodnie z którym jest nią zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Prowadzenie przez uczelnię wyższą działalności dydaktycznej nie stanowi więc działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów tej ustawy, a umowa z dnia 9 lipca 2001 r., będąca źródłem żądania strony powodowej, dotyczy czesnego, zatem wynagrodzenia przysługującego z tytułu prowadzonej przez uczelnię działalności dydaktycznej. Skoro nie jest to działalność gospodarcza, to zgłoszone roszczenie nie może być uznane za związane z działalnością gospodarczą w rozumieniu art. 118 in fine k.c.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego zostało wydane na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 450 zł, wynikające z § 2 pkt 3 w związku z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804, ze zmianami).