Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 kwietnia 2018 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

w składzie:

Przewodniczący SSO Barbara Bojakowska

Sędziowie SSO Antoni Smus

SSO Katarzyna Powalska

Protokolant sekretarz sądowy Elwira Kosieniak

po rozpoznaniu w dniu 18 kwietnia 2018 roku w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. K.

przeciwko (...) spółce z o.o. z siedzibą w W.

o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym

na skutek apelacji pozwanej

od wyroku Sądu Rejonowego w Wieluniu

z dnia 29 grudnia 2017 roku, sygnatura akt I C 1334/17

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od pozwanej (...) spółki z o.o. z siedzibą w W. na rzecz powódki Z. K. 900 (dziewięćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I Ca 109/18

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 29 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy w Wieluniu, w sprawie
z powództwa Z. K. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, uzgodnił treść księgi wieczystej KW nr (...) z rzeczywistym stanem prawnym w ten sposób, że nakazał w działu IV tej księgi wykreślić wpis dotyczący hipoteki przymusowej zwykłej nr (...) w kwocie 10361,99 zł wpisanej tytułem zabezpieczenia należności w tym należność główna w kwocie 10159,19 zł oraz koszty w kwocie 202,80 zł
wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 2500 od dnia 14.04.1999 r., od kwoty 7659 zł
od dnia 02.06.1999 r. na rzecz wierzyciela hipotecznego FIRMA HANDLOWA (...)
sp. z o.o. wK., nie obciążając pozwanej kosztami procesu poniesionymi przez powódkę.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł na ustaleniach i wnioskach, których istotne elementy przedstawiały się następująco:

Dla nieruchomości obejmującej działki nr (...) prowadzona jest księga wieczysta KW nr (...). Właścicielem nieruchomości jest Skarb Państwa.

Do 8 kwietnia 2000 r. użytkownikiem wieczystym nieruchomości była PPUH (...)
Sp. z o.o. w W., bo umową sprzedaży z tego dnia prawo użytkowania wieczystego przeszło na powódkę Z. K., która figuruje w dziale II jako użytkownik wieczysty.

3 lutego 2000 r. poprzednik prawny pozwanego (...) spółka cywilna
L. K., J. W. w K. uzyskał przeciwko PPUH (...) Sp. z o.o.
w W. nakaz zapłaty kwoty 10159,19 zł z odsetkami i kosztami procesu wydany przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w sprawie o sygn. akt IV Ng 124/00/S.

Wyrokiem z 8 kwietnia 2002 r. w sprawie o sygn. akt I C 158/01 Sąd Rejonowy
w W. uznał za bezskuteczną w stosunku do (...) spółka cywilna L. K., J. W. w K. umowę sprzedaży z 8 kwietnia 2000 r., dla ochrony jego wierzytelności stwierdzonej nakazem zapłaty z 3 lutego 2000 r.

Postanowieniem z 22 października 2002 r. wydanym w sprawie o sygn. akt
I Co 684/02 Sąd Rejonowy w Wieluniu wyrokowi z 8 kwietnia 2002 r. nadał klauzulę wykonalności na rzecz (...) Spółki z o.o. w K..

Na podstawie dokumentów w postaci nakazu zapłaty z 3 lutego 2000 r., wyroku
z 8 kwietnia 2002 r. i postanowienia z 22 października 2002 r. (...) Spółka z o.o.
w K. w dniu 14 lipca 2004 r. uzyskała na swoją rzecz wpis hipoteki przymusowej
w w/w księdze wieczystej. W dziale IV tej księgi widnieje wpis dotyczący hipoteki przymusowej zwykłej nr 9 w kwocie 10361,99 zł wpisanej tytułem zabezpieczenia należności w tym należność główna w kwocie 10159,19 zł oraz koszty w kwocie 202,80 zł
wraz z odsetkami ustawowymi od kwoty 2500 od dnia 14.04.1999 r., od kwoty 7659 zł
od dnia 02.06.1999 r. na rzecz wierzyciela hipotecznego FIRMA HANDLOWA (...)
sp. z o.o. w K..

PPUH (...) Sp. z o.o. w W. nie złożyła wniosku o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego i stosownie do art. 9 ust. 2 i 2a ustawy - przepisy wprowadzające ustawę
o KRS uznana została za wykreśloną z rejestru z dniem 1 stycznia 2016 r.

Zdaniem Sądu, materialnoprawną podstawą roszczenia powoda jest art. 10 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz, że dokonanie prawomocnego wpisu w księdze wieczystej hipoteki nie jest przeszkodą do weryfikacji prawidłowości wpisu w ramach powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Sąd podkreślił, że powódka wykazała, że ujawnione w księdze wieczystej jej prawo jako użytkownika wieczystego zostało naruszone poprzez obciążenie go hipoteką przymusową, gdyż w świetle nie ma obecnie wątpliwości, że prawomocny wyrok ubezskuteczniający określoną czynność prawną zdziałaną z pokrzywdzeniem wierzyciela przez dłużnika osobistego z pozwaną osobą trzecią nie może stanowić podstawy wpisu hipoteki przymusowej obciążającej nieruchomość osoby nie będącej dłużnikiem osobistym wierzyciela ani też pozwanym ze skargi pauliańskiej (postanowienie SN z 4 lutego 2015 r.,
IV CSK 170/14, Biul. SN 2015, Nr 4), przytaczając w dalszej części rozważań wiele poglądów doktryny i orzecznictwa z tym związanego.

W tych warunkach stwierdzono, iż powódka wykazała, że przedmiotowa hipoteka
nie powinna być wpisana.

Sąd nie znalazł podstaw do oddalenia powództwa na zasadzie art. 5 k.c., gdyż
w przedmiotowym postępowaniu nie jest dopuszczalne ocenianie przez sąd żądań
w kontekście naruszenia zasad współżycia społecznego (wyrok SN z 3 sierpnia 2006 r.,
IV CSK 113/06, L.).

O kosztach orzeczono zgodnie z art. 102 k.p.c. uznając, że choć zasady współżycia społecznego nie mogły lec u podstaw oddalenia powództwa, to jednak mogły uzasadniać nieobciążanie pozwanego kosztami przegranego procesu podnosząc, że z ustaleń w sprawie nie wynika, by po PPUH (...) Sp. z o.o. w W. doszło do następstwa prawnego Skarbu Państwa i dlatego roszczenie pozwanego wierzyciela nie może być dochodzone także i w tym trybie i dlatego pomimo pewnego przyczynienia się wierzyciela do obecnego stanu rzeczy, z uwagi na zasady słuszności, nie powinien być obciążany kosztami procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniosła pozwana, zaskarżając go w całości
i zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego:

- art. 16 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece poprzez jego niezastosowanie i uznanie roszczenia powódki że prawo wierzyciela do dochodzenia zaspokojenia, przewidziane w art. 532 k.c., w przypadku, gdy dotyczy nieruchomości,
nie może być ujawnione w księdze wieczystej;

- art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że przepis ten nie dotyczy wierzytelności pozwanej stwierdzonej tytułem wykonawczym w sprawie wszczętej skargą pauliańską o sygn. akt: I Co 684/02 przed Sądem Rejonowym w Wieluniu;

- art. 5 k.c. przez jego niezastosowanie do ustalonego w sprawie stanu faktycznego,
co skutkowało udzieleniem ochrony prawnej działaniu powódki, pomimo że działanie
to stanowi czynienie z przysługującego mu prawa własności nieruchomości sprzecznego
z zasadami współżycia społecznego, a w konsekwencji pozbawienie pozwanej prawa
do zaspokojenia się z tego prawa, pomimo, że nabycie tego prawa przez powódkę nastąpiło
z pokrzywdzeniem pozwanej.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym; zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów procesu oraz kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych; o przedstawienie Sądowi Najwyższemu następującego zagadnienia prawnego w trybie art. 390 k.p.c. „Czy dopuszczalna jest ocena roszczenia o uzgodnienie treści księgi wieczystej uregulowanego art. 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece z punktu widzenia zasad współżycia społecznego (art. 5 k.c.) w przypadku, gdy powódka domaga się wykreślenia hipoteki przymusowej, której podstawą wpisu był tytuł egzekucyjny wydany w sprawie wszczętej skargą pauliańską wobec podmiotu, który został wykreślony z rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego na mocy dyspozycji art. 9 ust. 2a zdanie pierwsze ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. - przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym"; ewentualnie o uchylenie wyroku
w całości, przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji przy pozostawieniu temu sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie
od pozwanego na rzecz powoda kosztów zastępstwa adwokackiego za postępowanie apelacyjne według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej jest bezzasadna i nie zasługuje na uwzględnienie.

Na mocy art. 387 § 2 ¹ k.p.c. Sąd Okręgowy ograniczył uzasadnienie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, ponieważ Sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych
Sądu pierwszej instancji, zaś w apelacji pozwany nie zgłosił ku temu zarzutów i dlatego
też Sąd Odwoławczy uznał, że Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe i na jego podstawie poczynił adekwatne do treści materiału dowodowego ustalenia faktyczne, które to przyjęto za własne, nie znajdując potrzeby
ich ponownego szczegółowego przytaczania.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów dotyczących naruszenia przez
Sąd Rejonowy przepisów art. 16 ust. 1 i art. 109 ust. 1 ustawy o księgach wieczystych
i hipotece, stwierdzić należy, iż zarzuty te są całkowicie nieuzasadnione, gdyż brak jest podstaw dla uznania, jak chce tego strona skarżąca, że prawomocny wyrok uwzględniający powództwo ze skargi pauliańskiej stanowi podstawę wpisu hipoteki przymusowej do księgi wieczystej. Ponadto art. 16 ust. 1 ukwih dotyczy wpisów w dziale III księgi wieczystej praw osobistych i roszczeń, a nie organicznego prawa rzeczowego jakim jest hipoteka, której wpisu dokonuje się w dziale IV księgi wieczystej

Problematyka niedopuszcza;n0sci wpisu hipoteki przymusowej w oparciu o wyrok uwzględniający skargę pauliańską została obecnie ugruntowana w orzecznictwie Sądu Najwyższego, na które powołał się zarówno Sąd I instancji w pisemnych motywach swojego rozstrzygnięcia, a także powódka w odpowiedzi na apelację.

Przypomnieć jedynie wypada, iż w postanowieniu z 4 lutego 2015 r., sygn. IV CSK 170/14 (LEX nr 1653768, OSNC-ZD 2016/2/32, Biul.SN 2015/4/11) Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że „prawomocny wyrok uwzględniający powództwo wierzyciela przeciwko osobie trzeciej na podstawie art. 527 k.c. nie stanowi podstawy wpisu hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 109 ust. 1 u.k.w.h., obciążającej nieruchomość osoby trzeciej nabytą w wyniku czynności uznanej za bezskuteczną. Hipotekę przymusową zabezpieczającą skonkretyzowaną wierzytelność pieniężną można ustanowić na podstawie tytułu wykonawczego zasądzającego tę wierzytelność pieniężną od dłużnika,
na nieruchomości, która jest jego własnością. Pozwana osoba trzecia nie jest dłużnikiem osobistym wierzyciela. Wyrok uwzględniający skargę pauliańską nie może być podstawą wpisu hipoteki przymusowej na nieruchomości osoby trzeciej (pozwanej ze skargi pauliańskiej), nawet w sytuacji dołączenia do tego wyroku tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi osobistemu wnioskodawcy”, które to stanowisko zostało także potwierdzona
w orzeczeniach z dnia 18 maja 2012 r., sygn. akt IV CSK 560/11 oraz z 21 sierpnia 2013 r.,
II CSK 17/13).

Wskazać ponadto należy, iż wierzyciel dysponujący wyrokiem uzyskanym
na podstawie art. 527 k.c., mocą którego uznano czynność dłużnika za bezskuteczną
w stosunku do niego, w celu uzyskania zaspokojenia swojego roszczenia powinien wszcząć egzekucję w stosunku do przedmiotu, który uzyskał korzyść majątkową na wskutek takiego działania, a nie żądać ustanowienia hipoteki przymusowej, gdyż taka czynność
jest niedopuszczalna (patrz postanowienie SN z dnia 12 grudnia 2012 r., III CZP 79/12).

Przenosząc zatem powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić trzeba, iż prawomocny wyrok z 8 kwietnia 2002 r. wydany w sprawie o sygn. akt I C 158/01
przez Sąd Rejonowy w Wieluniu, wydany przeciwko Z. K., uznający
za bezskuteczną w stosunku do (...) spółka cywilna L. K., J. W. w K. umowę sprzedaży z 8 kwietnia 2000 r., dla ochrony jego wierzytelności stwierdzonej nakazem zapłaty z 3 lutego 2000 r. wydanym przez Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w sprawie o sygn. akt IV Ng 124/00/S, gdzie zasądzono od PPUH (...)
Sp. z o.o. na rzecz (...) spółka cywilna L. K., J. W. w K. kwotę 10159,19 zł z odsetkami i kosztami procesu, nie mógł stanowić podstawy wpisu hipoteki przymusowej w księdze wieczystej KW nr (...).

W tych warunkach, rozstrzygniecie Sądu I instancji nakazujące wykreślenie
z w/wym. księgi wieczystej wpisu dotyczącego hipoteki przymusowej zwykłej zapisanej
pod nr 9, jest prawidłowe.

Nie można także podzielić zarzutu apelującej, iż w realiach przedmiotowej sprawy znajduje regulacja prawna unormowana w art. 5 k.c., gdyż zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem w sprawie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym oddalenie powództwa ze względu na sprzeczność żądania z zasadami współżycia społecznego nie jest dopuszczalne, (patrz: wyroki Sądu Najwyższego: z 8 października
1965 r., sygn. akt I CR 265/65; z 3 sierpnia 2006 r., sygn. akt IVCSK 113/06; z 29 czerwca 2004 r., sygn. akt II CK 397/03; z 26 lutego 2016 r., sygn. akt IV CSK 257/15, z 23 lutego 2017 r., sygn. akt V CSK 332/16 oraz sądów powszechnych: Sądu Okręgowego
w Warszawie z 15 października 2014 r., sygn. akt IV Ca 439/14; Sądu Okręgowego
w Świdnicy z 14 października 2014 r. , sygn. akt II Ca 607/14; Sądu Okręgowego w Elblągu
z 20 grudnia 2013 r., sygn. akt IV Pa 59/13; Sądu Okręgowego w Nowym Sączu z 10 lutego 2015 r., sygn. akt III Ca 17/15; Sądu Apelacyjnego w Lodzi z 28 czerwca 2013 r., sygn. akt
I ACa 203/13).

Odnosząc się natomiast do wniosku o przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego w trybie art. 390 k.p.c., uznać należy go za całkowicie nieuzasadniony.

Wskazać bowiem należy, iż przedstawienie Sądowi Najwyższemu zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia jest dopuszczalne w każdej sprawie, niezależnie od sądu rozpoznającego apelację i od tego, czy w danej sprawie przysługuje skarga kasacyjna,
zaś główną przesłanką przekazania sprawy jest powstanie zagadnienia prawnego - z zakresu prawa procesowego lub materialnego - budzącego w ocenie Sądu drugiej instancji poważne wątpliwości.

Dlatego też, w kontekście powyżej zaprezentowanych rozważań oraz powołanego orzecznictwa, stwierdzić trzeba, iż zagadnienie prawne dotyczące zastosowania zasad współżycia społecznego w sprawie o uzgodnienie treści wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nie budzi żadnych poważnych wątpliwości a wykładania tego przepisu do spraw o ustalenie prawa jest jednoznaczna , wbrew twierdzeniom strony skarżącej. Poza tym treść pytania prawnego zmierzała w istocie do rozstrzygnięcia sprawy a nie do wyjaśnienia zagadnienia prawnego.

Z tych wszystkich względów nie sposób przyjąć, aby Sąd Rejonowy rozpoznając przedmiotową sprawę naruszył jakikolwiek wskazany w apelacji przepis prawa materialnego
i dlatego zdaniem Sądu Okręgowego, zaskarżone rozstrzygnięcie odpowiada prawu,
a apelacja pozwanej – jako całkowicie bezzasadna - podlega oddaleniu w oparciu
o art. 385 k.p.c., o czym orzeczono jak w punkcie 1 sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2 sentencji, na podstawie art. 98 § 1 - 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c., tj. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, który pozwana przegrała w instancji odwoławczej
w całości.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się bowiem, że przekonanie strony
o zasadności zajmowanego stanowiska, które może przemawiać za nieobciążaniem
jej kosztami przegranego procesu przed Sądem pierwszej instancji, przestaje być aktualne
w postępowaniu apelacyjnym (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 30 marca 2012 r., III CZ 13/12, Lex nr 1164738, z dnia 15 czerwca 2011 r., V CZ 24/11, Lex nr 898277.;
z dnia 5 października 2011 r., IV CZ 48/11, nie publ.).

Sąd zasądził więc od pozwanej na rzecz powódki kwotę 900 zł z tytułu zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postepowaniu apelacyjnym, ustalone w oparciu
o § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015r.,
poz. 1800 ze zm.).