Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 marca 2018 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie

Przewodniczący:SSA Dorota Markiewicz

Sędziowie:SA Marzena Konsek- Bitkowska

SO del. Przemysław Feliga (spr.)

Protokolant: Iwona Wojcieska

po rozpoznaniu w dniu 20 marca 2018 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. P. (1) i M. P.

przeciwko (...) spółce akcyjnej z siedzibą
w W.

o zadośćuczynienie, odszkodowanie i rentę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 14 października 2016 r., sygn. akt XXIV C 1283/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od (...) spółki akcyjnej z siedzibą w W. na rzecz M. P. kwotę 675 (sześćset siedemdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Przemysław Feliga Dorota Markiewicz Marzena Konsek- Bitkowska

Sygn. akt I ACa 134/17

UZASADNIENIE

W dniu 14 października 2016 r. Sąd Okręgowy w Warszawie, XXIV Wydział Cywilny wydał wyrok w sprawie XXIV C 1283/14, którym zasądził od (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz A. P. (1) kwotę 50 0000 zł wraz ustawowymi odsetkami od dnia 29 maja 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty (punkt 1), na rzecz M. P. kwotę 50 0000 zł wraz ustawowymi odsetkami od dnia 29 maja 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty (punkt 2); na rzecz M. P. kwotę 250 zł płatną z góry do 10 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi własności którejkolwiek z rat i odsetkami ustawowymi od dnia 29 maja 2014 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. (punkt 3); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (punkt 4), ustalił, że A. P. (1) i M. P. ponoszą koszty postępowania solidarnie w 66 %, a (...) Spółka Akcyjna w W. 34 % i na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. pozostawił ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu (wyrok k. 205 – 206).

Przedmiotowy wyrok Sąd Okręgowy w Warszawie oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

W dniu 21 listopada 2014 r. A. P. (1) oraz małoletnia M. P. reprezentowana przez przedstawicielkę ustawową - matkę A. P. (1) wniosły o zasądzenie od pozwanego (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.:

1)  kwot po 100.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 20 października 2011 r. do dnia zapłaty na rzecz A. P. (1) i M. P. tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną na skutek śmierci męża i ojca A. P. (2);

2)  kwot po 50.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 29 maja 2014 r. do dnia zapłaty na rzecz A. P. (1) i M. P. tytułem odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej na skutek śmierci męża i ojca powódek A. P. (2);

3)  kwoty 500,00 zł miesięcznie na rzecz małoletniej M. P. tytułem renty płatnej z góry do 10-tego dnia każdego miesiąca począwszy od dnia 12 listopada 2010 roku wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności.

Sąd Okręgowy ustalił, iż w dniu 11 listopada 20l0 r. w miejscowości B. spotkali się A. P. (2), K. K. (2) i M. Ł. (1). W barze wspólnie spożywali alkohol. A. P. (2)- mąż i ojciec powódek, do miejscowości B. przyjechał własnym samochodem A. nr rej. (...). A. P. (2) z uwagi na fakt, iż spożywał alkohol zaproponował, by pojazdem tym kierował K. K. (2) i odwiózł do domu A. P. (2) i M. Ł. (1). K. K. (2) nie posiadał prawa jazdy, ryzykował więc jedynie otrzymaniem mandatu. Początkowo K. K. (2) wzbraniał się przed prowadzeniem samochodu będąc świadomym tego, że również spożywał alkohol i nie ma prawa jazdy. Nakłaniany nadal przez A. P. (2) zgodził się. Poszkodowany bowiem kategorycznie oświadczył, że jeśli będzie musiał sam przyjąć rolę kierowcy, to go nie zabierze i pozostawi w B.. W trakcie jazdy A. P. (2) miał zachęcać K. K. (2) do zwiększenia prędkości pojazdu A. nr rej. (...), chwytać za kierownicę, zaburzając przez to tor jazdy. Prowadzony przez K. K. (2) pojazd najechał na naczepę pojazdu K. nr (...), który w sposób prawidłowy wykonywał manewr włączania się do ruchu ciągnika siodłowego M. (...) nr rej. (...). W wyniku wypadku, na skutek rozległych obrażeń ciała A. P. (2) zmarł. W jego organizmie stwierdzono 1,6 % alkoholu we krwi. Zmarł także drugi z pasażerów samochodu A. nr rej. (...) M. Ł. (2), w jego organizmie stwierdzono 1,4 promila alkoholu we krwi. Zdarzenie drogowe przeżył K. K. (2) przeciwko, któremu Prokuratura Rejonowa w Krośnie prowadziła śledztwo, jako podejrzanemu o popełnienie przestępstwa z art. 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. Prawomocnym wyrokiem z dnia 13 lipca 2012 r. sygn. akt II K 152/11, Sąd Rejonowy w Krośnie uznał K. K. (2) za winnego tego, że w dniu 11 listopada 2010 roku na drodze krajowej nr (...) w B. umyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, w ten sposób, że: znajdował się w stanie nietrzeźwości przy stężeniu alkoholu we krwi nie mniejszym niż 0,69 promila i nie posiadając uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi, kierował samochodem A. nr rej. (...) i na prostym odcinku drogi rozwinął nadmierną prędkość nie niższą niż 89,6 km/h, nie dostosowaną do panujących warunków drogowych i znacznie przekraczając prędkość dopuszczalną wynoszącą w tym miejscu 70 km/h oraz nie zachował wymaganej należytej ostrożności bowiem nie obserwował drogi we właściwy sposób, doprowadzając do zderzenia z naczepą K. nr rej. (...) ciągnika siodłowego M. (...) nr rej. (...), kierowanego przez M. K., wykonującego prawidłowo manewr włączania się do ruchu, poruszającego się w tym samym kierunku, w następstwie czego pasażerowie A. P. (2) i M. Ł. (1) doznali obrażeń ciała, które w konsekwencji doprowadziły do ich zgonu, tj. o przestępstwo z art 177 § 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k. Za popełnienie tego przestępstwa K. K. (2) został skazany na karę 4 lat pozbawienia wolności.

Sąd Okręgowy ustalił także, że w dniu wypadku pojazd marki A. o numerze rejestracyjnym (...), będący własnością A. P. (2), był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym Towarzystwie. W chwili śmierci A. P. (2) miał 31 lat. Pozostawał w związku małżeńskim z powódką A. P. (1), ich córka- powódka M. P. miała wówczas 8 lat. Rodzina A. P. (2) zamieszkiwała w jednym budynku mieszkalnym nr (...) w P. wraz z teściami powódki, a rodzicami zmarłego A. P. (2). Powódka wraz z mężem dokładała się do co miesięcznych opłat przekazując teściom kwotę ok.700 złotych. A. P. (2) prowadził własną działalność gospodarczą pod nazwą (...), którą miał zamiar rozwinąć. Firma zajmowała się wykonywaniem prac pod budowy, rozbiórką i burzeniem obiektów budowlanych, robotami ziemnymi. A. P. (2) inwestował zarobione w N.środki pieniężne na zakup sprzętu jak np. koparka ziemna. Był on jedynym żywicielem rodziny. W roku 2010 osiągnął on przychód w wysokości 65 282 zł, co w przeliczeniu na członka rodziny w skali miesiąca dawało dochód ok. 1660 zł. Z chwilą śmierci A. P. (2) sytuacja życiowa powódek zmieniła się diametralnie. Obie powódki nagle i niespodziewanie straciły męża i ojca, który był dla nich wielkim oparciem i opiekunem. Śmierć męża była dla powódki sytuacją kryzysową, obarczoną cierpieniem psychicznym, którego rozmiar był znaczny. Powódka wraz z córką, na skutek nieporozumień z teściami, którzy uznali, że nie jest ona już ich rodziną, wyprowadziła się od nich i wynajęła mieszkanie w W., za które opłaca miesięczny czynsz w wysokości 280 złotych miesięcznie oraz opłaty za media. A. i A. P. (2) byli bardzo dobrym małżeństwem, ich związek trwał 8 lat. A. P. (2) miał również bardzo dobre relacje z córką M., z którą spędzał wspólnie czas. Małoletnia odczuwa brak i pustkę po stracie ojca, tęskni za nim. Małżonkowie mieli wiele planów na przyszłość, chcieli wybudować dom i wyprowadzić się od teściów powódki „na swoje”. Byli zgranym małżeństwem, dopasowanym, pomagali sobie, wszystko wspólnie omawiali. Po śmierci męża powódka nie chodziła na terapię ani do psychiatry. Postanowiła sama dać sobie radę, brała ziołowe leki uspokajające i L.. Powódka przeszła przez trzy fazy żałoby po śmierci męża, obecnie jest na etapie reorganizacji, czyli powrotu do równowagi, chociaż wspomnienia nadal wywołują u powódki silne emocje. Śmierć męża zmieniła całkowicie jej życie pod względem codziennego funkcjonowania, relacji z innymi, zaspokajania potrzeb emocjonalnych. U A. P. (1) występują zaburzenia o charakterze nerwicy reaktywnej oraz zaburzeń adaptacyjnych. Do chwili obecnej powódka nie osiągnęła pełnej stabilności emocjonalnej i życiowej. Na szybszy powrót do równowagi powódce pozwoliłoby podjęcie psychoterapii. Nie jest możliwe również określenie rokowań odnośnie przebiegu i zakończenia ostatniego etapu żałoby powódki. Małoletnia M. P., po śmierci ojca nie chodziła na wizyty do psychologa. Nie chciała rozmawiać na temat ojca. Wybuchała płaczem, kiedy rozmawiano u tacie. Obecnie również nie chce rozmawiać na jego temat. Małoletnia spędzała wspólnie z ojcem czas, razem jeździli na rowerowe wycieczki. Powódka obawia się o stan psychiczny córki, gdyż zamyka się ona w sobie, płacze, gdy jest mowa o ojcu. Małoletnia dobrze się uczy. Codzienne potrzeby małoletniej rosną. Miesięczny koszt jej utrzymania wynosi 800 złotych, na który składają się wydatki na wyżywienie małoletniej, odzież i obuwie, edukację i książki, leki, witaminy, rozrywkę, telefon. Po śmierci męża A. P. (1) podjęła prace zarobkową. Z zawodu jest ona technikiem do spraw rachunkowości. W dniu 30.11.2012 roku, powódka zawarła umowę o pracę z Urzędem Gminy J. na czas nieokreślony od 1.12.2012 roku, na stanowisku młodszego referenta, na pełny etat, za wynagrodzeniem 2050 złotych miesięcznie brutto. W dniu 1.09.2014 roku zawarto porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy i od dnia 1.09.2014 roku, powódka podjęła pracę, jako Główny Księgowy Gminnego (...) w J. na pół etatu, za wynagrodzeniem 1300 złotych brutto miesięcznie. Jednocześnie tego samego dnia zawarła umowę z Zespołem Szkół Publicznych w J., podejmując prace na pół etatu, za wynagrodzeniem 1300 złotych brutto miesięcznie. Powódka otrzymuje rentę rodzinną z ZUS na siebie i córkę łącznie w wysokości 673,15 złote, od dnia 1.01.2011 roku, a od dnia 1.03.2014 roku w wysokości 790,61 złotych, obecnie 822 złote miesięcznie. Powódka ponosi opłaty na mieszkanie, tj. na czynsz i opłaty za media w wysokości 700-800 złotych miesięcznie. Na osobę w rodzinie przypada, zatem kwota ok.1500 złotych.

Ubezpieczyciel odmówił powódkom uznania i wypłacenia zgłaszanych przez nie roszczeń wyjaśniając, że poszkodowany A. P. (2) był odpowiedzialny za powstanie przedmiotowej szkody takim samym stopniu, jak i jej bezpośredni sprawca.

Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z art. 446 § 4 k.c. sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Ustawodawca poza wskazaniem, iż kwota przyznana tytułem zadośćuczynienia winna być „odpowiednia” w stosunku do powstałej krzywdy nie wskazuje innych zasad ustalenia jej wysokości. Na rozmiar krzywdy mają przede wszystkim wpływ: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego z zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia (np. stres pourazowy, depresja), roli w rodzinie pełnionej przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego (por. wyroki Sądu Najwyższego z 3 czerwca 2011 r., III CSK 279/10, niepubl.; z 20 grudnia 2012 r., IV CSK 192/12, niepubl.; z 10 maja 2012 r., IV CSK 416/11, niepubl.; z dnia 27 czerwca 2014 r., V CSK 445/13, Lex nr 1504588). W doktrynie wskazuje się, że wysokość przyznanej kwoty zadośćuczynienia tak powinna być ukształtowana, by stanowić „ekwiwalent wycierpianego bólu” jak też, że kwota zadośćuczynienia powinna być pochodną wielkości doznanej krzywdy. Ugruntowany jest także pogląd opowiadający się za kompensacyjnym charakterem zadośćuczynienia pieniężnego, tj. uznając je za sposób naprawienia szkody niemajątkowej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03, OSNC 2005/2/40).

Zdaniem Sądu Okręgowego śmieć męża i ojca wywołała u powódek traumę, była doświadczeniem bardzo bolesnym, a między powódkami, a A. P. (2) istniała szczególna więź, która była bardzo silna, o czym świadczy, iż powódka A. P. (1) i jej córka M. do dzisiaj na wspomnienie zmarłego odczuwają ból i cierpienie. Małoletnia M. P. bezpowrotnie utraciła prawo do wychowywania się w pełnej rodzinie naturalnej. Była to śmierć nagła i tragiczna, która pozbawiła obie powódki oparcia emocjonalnego i poczucia bezpieczeństwa, jakie dawał im zmarły mąż i ojciec. Jego śmierć spowodowała poczucie bezradności, osamotnienia. Nawet jeśli najtrudniejszy okres już upłynął i czas „przytłumił” ból, okoliczność ta nie powinna skutkować ograniczeniem rozmiaru zadośćuczynienia. Jest to świadczenie co do zasady jednorazowe i kompensuje krzywdę na podstawie wszystkich negatywnych skutków związanych z utratą bliskiego. Do ram tych zaliczyć należy zatem również te elementy krzywdy, które już przeminęły, jak i przyszłe (por. wyrok SN z dnia 27 czerwca 2014 r., V CSK 445/13, Lex 1504588). Powódki nie otrząsnęły się jeszcze do końca po jego stracie a tragiczne wydarzenie cały czas jest żywe w ich pamięci, były one bardzo związane z A. P. (2), z którym razem tworzyły zgodną i szczęśliwą rodzinę.

W ocenie Sądu Okręgowego A. P. (2) przyczynił się do jego zaistnienia w 50%. Zgodnie z art. 362 k.c., jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Reguła ta także znajduje zastosowanie w rozpoznawanej sprawie, na co uwagę zwrócił SN w wyroku z dnia 12 lipca 2012 r., I CSK660/11, Lex nr 1228769. Zachowanie A. P. (2) było nieodpowiedzialne i naganne. Nie może jednak ujść uwadze to, że za winnego sprawcę wypadku uznany został K. K. (2), który w chwili zdarzenia był dorosłą osobą. Podjął decyzję, że siądzie za kierownicę samochodu A. nr rej. (...), mając świadomość tego, że nie posiada uprawnień do kierowania pojazdami i że jest już pod wpływem alkoholu. W czasie prowadzenia pojazdu naruszył zaś inne reguły ruchu drogowego. Mógł on przewidzieć skutki swej decyzji, oponować przeciwko naleganiom A. P. (2), a nawet zaprzestać kontynuowania jazdy. Dokładnej sekwencji zdarzeń z dnia i 11.11.2010 roku nie da się odtworzyć, gdyż pasażerowie A. P. (2) i M. Ł. (1) nie żyją. Dlatego – zdaniem Sądu - w rozpoznawanej sprawie nie można było przyjąć założenia pozwanego, że to zachowanie A. P. (2) było przyczyną wyłączną wyrządzenia szkody. W takiej bowiem sytuacji to A. P. (2), a nie K. K. (2) należałoby uznać za sprawce szkody. Takie zapatrywanie wyraził SN w wyroku z dnia 5.11.2014 r., VCSK 166/13, Lex nr 1464635. Ponadto, z mocy art. 822 § 1 k.c. ubezpieczyciel przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, wobec których odpowiedzialność za szkodę ponosi, ubezpieczający łub ubezpieczony. W chwili zdarzenia pojazd A. nr rej. (...) należący do A. P. (2) posiadał obowiązkowe ubezpieczenie, odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, o którym stanowi ustawa z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 392 ze zm.). Kierujący tym pojazdem K. K. (2), został uznany winnym wypadku (przestępstwa) z art. 177 § 1 i 2 k.k. w zw. z art. 178 § 1 k.k., w którym zginęły dwie osoby. Pozwany (...) S.A. w W. nie może więc skutecznie kwestionować swej odpowiedzialności cywilnej za skutki wypadku. Sąd szacując wysokość zadośćuczynienia dochodzonego przez powódki miał na względzie wszelkie okoliczności zaistniałe w tej sprawie, w tym leżące po stronie A. P. (2). Sąd wziął pod uwagę dramatyczne doznania powódek bezpośrednio związane ze śmiercią męża i ojca.

Sąd Okręgowy uznał, że krzywda, jakiej w związku ze śmiercią A. P. (2) doznały powódki będzie zrekompensowana zadośćuczynieniem w kwotach po 50.000,00 zł dla każdej z powódek, przy uwzględnieniu 50% przyczynienia się poszkodowanego. Od kwoty zadośćuczynienia powódkom należą się odsetki ustawowe od dnia 29 maja 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył również, że M. P. domagała się zasądzenia na jej rzecz renty w wysokości 500 złotych miesięcznie, płatnej z góry do 10-go dnia każdego miesiąca począwszy od 12 listopada 2010 roku wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności. Zgodnie z art. 446 §2 k.c. uprawnionymi do otrzymania tzw. renty obligatoryjnej są osoby, w stosunku do których ciążył na zmarłym obowiązek alimentacyjny. W procesie odszkodowawczym sąd musi ustalić, czy w świetle przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego roszczenia alimentacyjne byłyby zasadne i przez jaki okres. Zasadzona kwota z tytułu renty nie może być wyższa od kwoty, którą zmarły byłby zobowiązany świadczyć z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Przy ustalaniu wysokości renty należy stosować kryteria przyjęte w art. 135 k.r.o., tj. usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego oraz w art. 446 § 2 k.c. Renta na rzecz dziecka w związku ze śmiercią jednego z rodziców powinna być zasądzona do czasu uzyskania przez niego zdolności do pracy zarobkowej aż do ukończenia studiów, jeżeli zostały podjęte bezpośrednio po ukończeniu szkoły średniej, niezależnie od tego czy drugie z rodziców jest w stanie je utrzymać (wyrok SN z dnia 10 grudnia 1962 roku, I PR244/62,OSNCP 1964, nr 1, poz.11). Nie ulega wątpliwości, że na A. P. (2) ciążył obowiązek alimentacyjny wobec córki M.. W chwili śmierci ojca jego małoletnia córka miała 8 lat, uczęszczała do szkoły podstawowej. Jak wynika z zeznań powódki A. P. (1), miesięczny koszt utrzymania córki wynosi ok.800 złotych miesięcznie.

Sąd Okręgowy przyjął, w oparciu o zasady wiedzy i doświadczenia życiowego, że jest to koszt uprawdopodobniony, a powódka wskazała, że składają się nań wydatki na wyżywienie małoletniej, odzież i obuwie, edukację i książki, leki, witaminy, rozrywkę, telefon. Wobec uznania przyczynienia się do zaistniałej szkody A. P. (2) w wysokości 50%, Sąd zasądził na rzecz małoletniej M. P. kwotę 250 złotych miesięcznie tytułem renty płatnej z góry do 10-go dnia każdego miesiąca począwszy od 29 maja 2014 roku wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat do 31 grudnia 2015 roku i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.

Odnośnie do odsetek zasądzonych w punktach 1, 2 i 3 wyroku, Sąd kierował się następującymi zasadami: zgodnie z treścią art. 481 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Zgodnie z art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Pozwany decyzją z dnia 28 maja 2014 roku odmówił powódkom wypłacenia zgłoszonych roszczeń. Powołane powyżej normy prawne czynią zasadnym więc żądanie powódek w zakresie odsetek ustawowych od dnia 29 maja 2014 roku do dnia zapłaty, z tym że biorąc pod uwagę treść art.481 § 2 k.c. zasadne jest zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie od 1 stycznia 2016 roku. Nie bez znaczenia są również i unormowania zawarte w ustawie z dnia 22.05.2013 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 2013 r., poz. 950 ze zm.) i ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. z 2013 r., poz. 392 ze zm.), które w żaden sposób nie utożsamiają kwestii wyjaśnienia okoliczności koniecznych do ustalenia wysokości szkody z wyczekiwaniem na wyrok sądu. To w postępowaniu likwidacyjnym winno nastąpić ustalenie wysokości szkody, a rolą sądu w ewentualnym procesie jest kontrola prawidłowości ustalenia wysokości odszkodowania (por. wyrok SN z dnia 10.1.2000 r., III CKN 1105/98. OSNC 2000/7-8/134).

Sąd Okręgowy zważył także, iż powódki domagały się odszkodowania za pogorszenie sytuacji życiowej na skutek śmierci A. P. (2) w wysokości po 50 000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 29 maja 2014 roku do dnia zapłaty. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że art. 446 § 3 k.c. wymaga wykazania szkody majątkowej polegającej na znacznym pogorszeniu sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny poszkodowanego, który zmarł wskutek wynikłego z czynu niedozwolonego uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, i roszczenie jest rodzajowo i normatywnie odmienne od roszczenia o przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę na podstawie art. 446 § 4 k.c., które zmierza do zaspokojenia szkody niematerialnej (tak SN z 21.10.2009r., IPK 97/09 niepubl., wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 września 2014 r., I ACa 442/14, Lex 1526989). Jak zaznaczył Sąd Okręgowy z pogorszeniem sytuacji życiowej mamy do czynienia wówczas, gdy śmierć bezpośrednio poszkodowanego wywołuje niekorzystne zmiany w sytuacji materialnej najbliższego członka rodziny zmarłego oraz zmiany w sferze jego dóbr niematerialnych, które wpływają na sytuację materialną. Pogorszenie sytuacji życiowej, o której mowa w art. 446 § 3 k.c. polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, ale obejmuje także przyszłe szkody majątkowe, często nieuchwytne lub trudne do obliczenia, niemniej prowadzące do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej osoby najbliższej (wyrok SN z dnia 2 grudnia 2009 r., I CSK 149/09, Lex 607232). Szkoda musi być należycie wykazana i obowiązują tu wszelkie reguły dowodowe pomocne przy ustalaniu każdej innej szkody materialnej, dającej się wyliczyć.

Zdaniem Sądu Okręgowego powódki nie udowodniły, iż na skutek śmieci męża i ojca nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji materialnej. Sytuacja majątkowa powódek nie uległa znaczącej zmianie. Utrzymuje się ona na porównywalnym poziomie. Za życia A. P. (2), dochód na jednego członka rodziny wynosił ok.1660 złotych, a obecnie wynosi ok.1500 złotych miesięcznie na osobę. Podnoszone przez powódki okoliczności nie były wystarczające do wykazania zasadności żądania odszkodowania. Powódki nie wyjaśniły także Sądowi dlaczego taka właśnie kwota jest konieczna do przystosowania się do zmienionych wskutek śmierci męża i ojca warunków ich życia. Sąd Okręgowy wyjaśnił, że powódki nie wykazały, iż ich gorsza sytuacja życiowa, z tytułu której Sąd zasądził na ich rzecz zadośćuczynienie, przełożyła się na znaczne pogorszenie sytuacji finansowej, uzasadniające dodatkowo odszkodowanie. Natomiast sam ból, poczucie osamotnienia, krzywdy, zawiedzionych nadziei po śmierci męża i ojca, nie stanowią podstawy do żądania odszkodowania, tym bardziej, że w tym zakresie roszczenia powódek zostały zrekompensowane w przyznanym im zadośćuczynieniu. Z tej przyczyny Sąd Okręgowy oddalił w tym zakresie powództwo.

(uzasadnienie k. 215 – 223).

Od przedmiotowego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie pozwany złożył apelację zaskarżając go w części, tj.

1.  co do pkt 3 – w zakresie zasądzającym od pozwanego na rzecz powódki M. P. kwotę 250,00 złotych płatną z góry do 10-go dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat i odsetkami ustawowymi od dnia 29 maja 2014 roku do dnia 31 grudnia 2015 roku i odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2.  co do pkt 5 i 6 – w zakresie rozstrzygającym o kosztach procesu.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany na podstawie art. 368 § 1 pkt 2 k.p.c. zarzucił:

1.  naruszenie przepisu prawa materialnego – art. 361 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 822 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 446 § 2 k.c. w zw. z art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PKUK z dnia 22 maja 2003 r. (Dz. U. z 2003, nr 124, poz. 1152 ze zm.) poprzez przyjęcie, że w wyniku zdarzenia z dnia 11 listopada 2010 roku powódka M. P. stała się uprawnioną do otrzymania renty alimentacyjnej, zaś podstawę do jej zasądzenia mogą stanowić zasady wiedzy i doświadczenia życiowego oraz uprawdopodobnienie tego roszczenia, podczas gdy same zasady wiedzy i doświadczenia życiowego nie stanowią wyłącznej podstawy dla uznania zasadności przedmiotowego żądania, które winno zostać udowodnione, a nie uprawdopodobnione i podczas gdy renta alimentacyjna nie pozostawała w związku przyczynowym ze zdarzeniem z dnia 11 listopada 2010 roku i nie stanowiła jego normalnego następstwa, jak również nie była zasadna z uwagi na niepogorszenie się sytuacji życiowej, w tym finansowej powódek, po śmierci A. P. (2);

2.  naruszenie przepisu prawa materialnego – art. 361 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 445 § 2 k.c. poprzez przyjęcie, że renta, której podstawę zasądzenia stanowi art. 446 § 2 k.c. ma charakter alimentacyjny, podczas gdy ma ona charakter odszkodowawczy i tym samym reguły jej przyznawania są uzależnione od wykazania uszczerbku majątkowego w związku między owym uszczerbkiem a powstałą szkodą;

3.  naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjęcie, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powódka otrzymuje rentę rodzinną z (...) w wysokości 395,30 zł, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tj. z zeznań powódki A. P. (1) złożonych na rozprawie w dniu 30 września 2016 r. wynika, że otrzymuje ona wraz z córką rentę w łącznej wysokości 822,00 zł, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, jako, że doprowadziło Sąd I instancji do błędnego przekonania, że powódka udowodniła zarówno zasadność, jak i wysokość żądania rentowego w wysokości wskazanej przez Sąd I instancji;

4.  naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności zeznań powódki A. P. (1) wynika, że łączny, miesięczny koszt utrzymania córki wynosi 800 zł, podczas gdy w zgromadzonym materiale dowodowym brak jest jakichkolwiek dowodów potwierdzających comiesięczne ponoszenie tego rodzaju kosztów na rzecz córki M. P. i to we wskazanej przez A. P. (1) wysokości, w tym czy i jak wysokość środków utrzymania córki zmieniła się po śmierci A. P. (2), co miało istotny wpływ na wynik sprawy, jako że doprowadziło Sąd I instancji do błędnego przekonania, że powódka udowodniła zarówno zasadność, jak i wysokość żądania rentowego w wysokości wskazanej przez Sąd I instancji;

5.  naruszenie przepisu prawa procesowego, tj. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez przyjęcie, że skoro powódka A. P. (1) wskazała, że miesięczny koszt utrzymania córki wynosi 800,00 zł, to tym samym powódka udowodniła roszczenie z tytułu renty alimentacyjnej co do wysokości, podczas gdy powódka nie wykazała jaką kwotę miałby obowiązek łożyć na utrzymanie córki M. P. ojciec A. P. (2), w tym wysokości uzyskiwanych przez niego przychodów, zakresu niezbędnych kosztów utrzymania córki i jej potrzeb, wysokości miesięcznych wydatków na córkę M. P., wysokość miesięcznych przychodów A. P. (1), czy i jak wysokość środków utrzymania córki zmieniła się po śmierci A. P. (2) i podczas gdy Sąd I instancji na stronie 20 uzasadnienia wyroku sam wskazał, że sytuacja powódek po śmierci A. P. (2) nie uległa znaczącej zmianie, co miało istotny wpływ na wynik sprawy, jako że doprowadziło Sąd I instancji do błędnego przekonania, że powódka udowodniła zarówno zasadność, jak i wysokość żądania rentowego we wskazanej przez Sąd I instancji wysokości.

(apelacja k. 237 – 239)

W odpowiedzi na apelację pozwanego powódki wniosły o oddalenie apelacji w całości oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódek kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (odpowiedź na apelację k. 252 – 255).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Sąd Apelacyjny przyjmuje ustalenia faktyczne sądu pierwszej instancji za własne i podziela rozważania prawne tego sądu z zastrzeżeniami wskazanymi w dalszej części uzasadnienia.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowego należy wyjaśnić, co następuje:

Po pierwsze, nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wskazany w punkcie trzecim apelacji.

Apelujący argumentuje, iż Sąd Okręgowy naruszył wyżej wymieniony przepis poprzez przyjęcie, że ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że powódka otrzymuje rentę rodzinną z (...) w wysokości 395, 30 zł, podczas gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego w sprawie, tj. z zeznań A. P. (1) złożonych na rozprawie w dniu 30 września 2016 r. wynika, że otrzymuje ona wraz z córką rentę w łącznej wysokości 822 zł, co zdaniem skarżącego doprowadziło sąd pierwszej instancji do błędnego przekonania, że powódka udowodniła zarówno zasadność, jak i wysokość żądania rentowego.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, iż sąd pierwszej instancji dokonał ustaleń, które są zgodne z wnioskami apelacji. W uzasadnieniu wyroku ustalono, że powódka otrzymuje rentę rodziną z (...) na siebie i córkę w łącznej wysokości 673,15 zł od dnia 1 stycznia 2011 r., a od dnia 1 marca 2014 r. w wysokości 790,61 zł, natomiast „obecnie”, tj. na dzień zamknięcia rozprawy przez Sąd Okręgowy, kwotę 822 zł miesięcznie. W ustaleniach faktycznych uzasadnienia wyroku sądu pierwszej instancji nie ma stwierdzenia, że powódka otrzymuje rentę rodzinną w wysokości 395, 30 zł. Przedmiotowe twierdzenie nie wynika także z rozważań prawnych, w których nie podano tej kwoty jako podstawy do dokonania rozliczeń przy ustaleniu wysokości renty z art. 446 § 2 k.c.

Po drugie, nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. wskazany w punktach 4 i 5 apelacji.

W zakresie przytoczonych zarzutów apelacja zmierza do podważania ustaleń faktycznych sądu pierwszej instancji, z których wynika, że łączny miesięczny koszt utrzymania M. P. wynosi 800 zł. Pozwany twierdzi bowiem, że w aktach sprawy brak jest jakichkolwiek dowodów potwierdzających comiesięczne ponoszenie tego rodzaju kosztów i to we wskazanej przez powódkę wysokości.

Sąd Apelacyjny wyjaśnia, iż kwestionowany fakt został ustalony na podstawie zeznań matki powódki A. P. (1) w ramach dowodu z przesłuchania strony, o którym mowa w art. 299 k.p.c. Dowód z przesłuchania stron, gdy został dopuszczony i przeprowadzony stanowi źródło faktów istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy w rozumieniu art. 227 k.p.c., tak jak każdy inny środek dowodowy. Skoro zaś A. P. (1) zeznała: „koszt utrzymania córki wynosi około 800 zł miesięcznie”, to zeznania w tym fragmencie udowodniają twierdzenia pozwu co do miesięcznego kosztu utrzymania M. P.. Wprawdzie pozwana twierdzi, że zeznania powódki są „zwykłym oświadczeniem”, lecz teza ta nie jest słuszna. Materiał procesowy pozyskany za pomocą dowodu z przesłuchania strony udowadnia twierdzenie powódki zwarte w pozwie, a przez co stanowi podstawę rekonstrukcji ustaleń faktycznych. Powódka stara się podważyć to ustalenie wskazując, że w aktach sprawy „nie ma żadnego dowodu, w tym rachunku, z którego ta kwota wynika”. Jednakże należy zauważyć, że dowód z przesłuchania strony jest samodzielnym środkiem dowodowym, a celem jego przeprowadzenia nie jest weryfikacja materiału dowodowego zebranego w sprawie, lecz jego uzupełnienie. Niewątpliwie zaś ten cel został osiągnięty przez przeprowadzenie dowodu z przesłuchania strony, który stanowi źródło faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy w zakresie kosztów utrzymania córki powódki wynoszących 800 zł miesięcznie.

Dodać także trzeba, że nie jest słuszne twierdzenie pozwanej, według którego sąd pierwszej instancji nie dostosował wysokości renty do potrzeb uprawnionej oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego. Jak słusznie wskazał sąd pierwszej instancji, powołując się przy ocenie wiarygodności zeznań powódki na zasady doświadczenia życiowego, koszt 800 zł utrzymania 14 - letniego dziecka nie jest wygórowany. Ponadto, wbrew stanowisku apelującego, sąd ustalił, że w roku 2010 zmarły osiągnął z prowadzonej działalności gospodarczej przychód w wysokości 65 282 zł, co w przeliczeniu na członka rodziny w skali miesiąca dawało dochód około 1660 zł, a zatem sąd ten odniósł wysokość renty do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego.

Co się tyczy zarzutów naruszenia przepisów prawa materialnego należy wyjaśnić, co następuje:

Po pierwsze, nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 361 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 446 § 2 k.c., wskazany w punkcie 2 apelacji.

Apelujący słusznie wskazał w podstawie apelacji, że renta z art. 446 § 2 k.c. ma charakter odszkodowawczy, a nie charakter alimentacyjny. Przedstawione stanowisko jest utrwalone w orzecznictwie (zob. np. wyr. SN z 21.11.1995 r., III CRN 46/95, Prok. i Pr. – wkł. 1996, Nr 5, s. 33) oraz w piśmiennictwie, w którym wskazuje się, że renta z art. 446 § 2 k.c. jest postacią odszkodowania pieniężnego za doznaną szkodę majątkową i niemającą alimentacyjnego charakteru ( A. Cisek, P. Machnikowski, w: E. Gniewek, J. Machnikowski, Komentarz. Kodeks cywilny, Warszawa 2014, s. 896; G. Bieniek, J. Gudowski, w: J. Gudowski, Komentarz. Kodeks cywilny, Księga III, cz. 1, Warszawa 2013, s. 778; P. Sobolewski, w: K. Osajda, Komentarz. Kodeks cywilny, t. II, Warszawa 2017, s. 695). Jednakże, pomimo twierdzeń przytoczonych w uzasadnieniu apelacji należy zauważyć, że sąd pierwszej instancji nie zaprezentował odmiennego poglądu aniżeli wyżej przytoczony. Wprawdzie Sąd Okręgowy przyjął przy ustaleniu wysokości renty z art. 446 § 2 k.c. zobowiązanie alimentacyjne, jakie zmarły był zobowiązany świadczyć na rzecz M. P. z tytułu obowiązku alimentacyjnego i w tym zakresie sąd ten zastosował kryteria z art. 135 k.r.o., lecz należy zauważyć, że wskazana metoda ustalenia renty jest prawidłowa.

Zasadniczym czynnikiem decydującym o wysokości renty z art. 446 § 2 k.c. jest szkoda. Prawo do renty i jej wysokość ustalane są indywidualnie dla każdego uprawnionego. W rozumieniu art. 446 § 2 k.c. renta ma stanowić wyrównanie uszczerbku, jaki powstał w dobrach majątkowych poszkodowanego. W związku z tym wysokość szkody ustalona na podstawie art. 446 § 2 k.c. może obejmować wszystkie uszczerbki, które odpowiadają szkodzie, a zarazem pozostają w adekwatnym związku przyczynowym. Gdy renta zasądzana od osoby zobowiązanej do naprawienia szkody ma stanowić ekwiwalent świadczeń otrzymywanych bezpośrednio od poszkodowanego, wysokość renty nie może przekroczyć dochodów, jakie osiągałby poszkodowany. W tym kontekście podstawowymi kryteriami ustalenia renty na rzecz osób, wobec których na zmarłym ciążył ustawowy obowiązek alimentacyjny, są: 1) potrzeby poszkodowanego oraz 2) możliwości zarobkowe i majątkowe zmarłego. Kryteria te wykazują znaczne podobieństwo do zasad ustalania renty alimentacyjnej, o której mowa w art. 135 k.r.o. (tak też: P. Sobolewski, w: K. Osajda, Komentarz. Kodeks cywilny, t. II, Warszawa 2017, s. 695). W doktrynie zaś dominuje pogląd, że wysokość roszczenia przysługującego osobie poszkodowanej śmiercią osoby fizycznej odpowiada wysokości roszczenia alimentacyjnego, które ta osoba mogłaby żądać przeciwko zmarłemu (np. A. Olejniczak, w: W. Kidyba, Komentarz. Kodeks cywilny, t. III, Warszawa 2014, s. 573 i n.; A. Cisek, P. Machnikowski, w: E. Gniewek, P. Machnikowski, Komentarz. Kodeks cywilny, Warszawa 2014, s. 896). Jak wskazał zaś Sąd Okręgowy, uprawnioną do renty jest M. P., córka zmarłego A. P. (2), która w chwili śmierci ojca miała lat 8, a zatem na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny. Obowiązek ten wynika z ustawy, dlatego renta z art. 446 § 2 k.c. uznawana jest w tym zakresie za tzw. rentę obligatoryjną, a jej wysokość powinna odpowiadać wysokości roszczenia alimentacyjnego, jakie M. P. miałaby przeciwko A. P. (2), gdyżby żył.

Wbrew twierdzeniom skarżącego, nie sposób uznać, iż sąd pierwszej instancji naruszył art. 361 § 1 i 2 k.c. przy ustaleniu składników tworzących rentę. Pozwany, pomimo postawienia takiego zarzutu, nie uzasadnił go w tej części. Tym niemniej należy zauważyć, iż Sąd Okręgowy uznał, że na rentę składają się: wydatki na wyżywienie małoletniej, odzież obuwie, edukację, książki, leki, rozrywka, telefon. Oczywistym jest, że wartość tych składników tworzy szkodę obejmującą zobowiązanie alimentacyjne rodzica względem dziecka. Nie powinno również budzić wątpliwości, że renta w tym zakresie pozostaje w związku przyczynowym ze zdarzeniem, za które odpowiada pozwany. Stwierdzenie związku przyczynowego w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. między określonym zdarzeniem, a naruszeniem dóbr poszkodowanego wymaga przede wszystkim przeprowadzenia testu warunku sine qua non. Odpowiedź negatywna wyklucza odpowiedzialność odszkodowawczą, ze względu na brak związku przyczynowego, a odpowiedź pozytywna przesądza o uznaniu danego zachowania za przyczynę warunkującą naruszenie dóbr poszkodowanego i otwiera następny etap badań: czy naruszenie dóbr poszkodowanego stanowiło normalne następstwo tego działania, czy zaniechania (por. np. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 czerwca 2013 r., I CSK 392/12, OSNC – ZD 2014, nr C, poz. 58 i z dnia 12 lutego 1998 r., I CKU 111/97, Prok i Pr- wkł. 1998, nr 9, s. 26). W niniejszej sprawie test ten jest spełniony. Ojciec powódki wykonywał względem niej zobowiązania alimentacyjne, a zobowiązania te obejmowały wydatki na wyżywienie małoletniej, odzież obuwie, edukację, książki, leki, rozrywkę, telefon i gdyby nie jego śmierć spowodowana wypadkiem komunikacyjnym nadal zobowiązania te by wykonywał. Brak jest wszak materiału dowodowego, z którego można by było wyciągnąć wniosek odmienny. W tej sytuacji należało przystąpić do zbadania, czy stwierdzony związek odpowiada kryterium „normalności”, o którym mowa w art. 361 § 1 k.c. Związek przyczynowy w rozumieniu tego unormowania zachodzi wtedy, gdy zależność pomiędzy badanym zdarzeniem, a szkodą odpowiada kryterium „normalności następstw”, przy czym nietypowość, czy sporadyczność następstw nie przekreśla adekwatności związku przyczynowego; normalność następstw nie jest bowiem pochodną ich typowości, lecz raczej kwestią zdatności przyczyny do wywołania określonego rodzaju skutków (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2013 r., II CSK 364/12, OSP 2014, nr 2, poz. 16, wyrok SN z dnia 17 grudnia 2017 r. II CSK 87/17, niepubl.). W ocenie Sądu Apelacyjnego szkoda ustalona przez sąd pierwszej instancji odpowiada kryterium „normalności”, gdyż mieści się ona w zobowiązaniu alimentacyjnym pozwanego. W uzasadnieniu apelacji nie wskazano żadnych argumentów, które przemawiałyby za tym, że składniki szkody tworzących rentę nie pozostają w związku przyczynowym albo pozostają w takim związku, lecz nie mają charakteru normalnego. W szczególności odstępstw w tym zakresie nie można odnosić do wydatków na telefon, z którego korzysta małoletnia. Współcześnie posiadanie telefonu przez dziecko jest standardem w społeczeństwie i nie może być kwalifikowane jako nadzwyczajny wydatek.

Nie zmienia wyżej przedstawionej oceny prawnej okoliczność podnoszona przez apelującego, według której na stronie 20 uzasadnienia wyroku sąd pierwszej instancji wskazał, że nie doszło do znacznego pogorszenia sytuacji życiowej powódek. Należy wszak zauważyć, że twierdzenie to nie dotyczy renty z art. 446 § 2 k.c., lecz odszkodowania z art. 446 § 3 k.c. Przesłanki materialnoprawne obydwóch roszczeń są odmienne, co Sąd Okręgowy trafnie wyeksponował w zaskarżonym wyroku.

Po drugie, nie jest zasadny zarzut naruszenia art. 361 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 822 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 446 § 2 kc. w zw. z art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, (...) i (...) z dnia 22 maja 2003 r. (Dz. U. z 2003, nr 124, poz. 1152 ze zm.), wskazany w punkcie 1 apelacji.

Z uzasadnienia zarzutu apelacji wynika, że skarżący kwestionuje nie ocenę prawną wyżej wymienionych przepisów dokonaną przez sąd pierwszej instancji, lecz zarzuca naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez uznanie, że powódka udowodniła przesłanki z powołanych przepisów. W tym zakresie Sąd Apelacyjny stwierdza, że pozwana słusznie wskazuje, iż zasady wiedzy i doświadczenia życiowego oraz uprawdopodobnienie roszczenia nie mogą stanowić podstaw do zasądzenia renty z art. 446 § 2 k.c. Jednakże konieczne jest w tym miejscu wyjaśnienie, iż Sąd Okręgowy, odnosząc się do kosztów utrzymania powódki co do kwoty 800 zł, powołując się na zasady wiedzy i doświadczenia życiowego dokonał oceny materiału dowodowego w części dotyczącej zeznań przedstawicielki ustawowej powódki, co jest zgodne z art. 233 § 1 k.c. Natomiast za niefortunne należy uznać sformułowanie Sądu Okręgowego, że ów koszt utrzymania powódki został uprawdopodobniony. Sąd Apelacyjny zaznacza, iż koszt ten został udowodniony zeznaniami przedstawicielki ustawowej M. P.. Dowód z przesłuchania strony, o którym mowa w art. 299 k.p.c. stanowi bowiem środek dowodowy służący udowodnieniu twierdzeń stron. Sąd Okręgowy dopuścił i przeprowadził taki dowód, pozyskanym materiał dowodowy posłużył do rekonstrukcji ustaleń faktycznych.

Mając na wadze powyższe Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 385 KPC, oddalił apelację uznając ją za bezzasadną.

O kosztach procesu przed sądem drugiej instancji Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. i zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 675 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Ze względu na to, że apelacja została wniesiona w dniu 28 listopada 2016 r. do ustalenia wysokości kosztów zastępstwa procesowego znajduje zastosowanie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia z Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 22 października 2015 r. (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804), w brzmieniu obowiązującym od dnia 27 października 2016 r., gdyż zgodnie z § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych z dnia 3 października 2016 r. (Dz. U. z 2016 r. poz. 1667), do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji.

SSA Dorota Markiewicz SSA Marzena Konsek-Bitkowska SSO (del.) Przemysław Feliga