Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 lipca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział II Cywilny

w składzie: Przewodniczący SSO Marcin Polakowski

Protokolant sekr. sąd. Przemysław Mazur

po rozpoznaniu w dniu 27 czerwca 2017 roku w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa M. P. (1)

przeciwko Skarbowi Państwa reprezentowanemu przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi

o zapłatę

1.  zasądza od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz M. P. (1) kwotę 944.285,49 (dziewięćset czterdzieści cztery tysiące dwieście osiemdziesiąt pięć 49/100) złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 27 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od M. P. (1) na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 3.307,41 (trzy tysiące trzysta siedem 41/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  nakazuje pobrać od M. P. (1) na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 84.744,17 (osiemdziesiąt cztery tysiące siedemset czterdzieści cztery 17/100) złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych, zarządzając ściągnięcie tej kwoty z roszczenia zasądzonego w punkcie 1 wyroku;

5.  nakazuje pobrać od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 4.343,73 (cztery tysiące trzysta czterdzieści trzy 73/100) złotych tytułem zwrotu nieuiszczonych wydatków na przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego.

sygn. akt II C 713/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 15 września 2015 r. (data nadania) M. P. (1) wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na swoją rzecz kwoty 3.464.821 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. Wywiódł, iż dochodzi odszkodowania za szkodę, jaką poniósł w wyniku wydania wadliwego zarządzenia przez Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 26 lipca 1949 r. o ustanowieniu przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem prowadzonym pod firmą (...) w W.” (stanowiącego własność P. P.) oraz orzeczenia o nr (...) Ministra Leśnictwa z dnia 20 kwietnia 1950 r. o przejęciu na własność Państwa przedsiębiorstwa pod firmą (...), P. O.. Nieważność w/w zarządzenia oraz orzeczenia nr (...) stwierdził Minister Gospodarki w drodze decyzji z dnia 17 maja 2013 r. oraz Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi na mocy decyzji z dnia 29 sierpnia 2014 r. Spadek zaś po P. P. nabyli po ½ części powód oraz A. P. (1). Powodowi, jak sam wywiódł, przysługuje odszkodowanie wynoszące jedną drugą wartości składników majątkowych przedsiębiorstwa (...) oraz jedną czwartą wartości nieruchomości stanowiących w dacie wydania orzeczenia nr (...) Ministra Leśnictwa współwłasność w równych częściach P. P. ora A. P. (2). (pozew k. 2-5)

Skarb Państwa – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu na rzecz Skarbu Państwa – Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zaś kosztów zastępstwa procesowego na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Podniósł, iż kwestionuje powództwo, co do zasady jak i wysokości. Wywiódł, iż powód nie udowodnił istnienia szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanego, a rzekomą szkodą. Odnosząc się do żądania zasądzenie odszkodowania za nieruchomości powód nie dysponuje w tym zakresie orzeczeniem prejudycjalnym, bowiem decyzją z dnia 29 sierpnia 2014 r. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi stwierdził nieważność orzeczenia z 1950 r. w części dotyczącej składników majątkowych przedsiębiorstwa (...), własność P. P.”. Co zaś tyczy się odszkodowania za maszyny i składniki ruchome to pozew jest w tym zakresie lakoniczny, nie precyzuje, za jakie konkretnie składniki majątkowe przedsiębiorstwa (...), tj. jakie maszyny i urządzenia strona powodowa żąda odszkodowania w niniejszym postępowania oraz w jakim stanie ilościowym i jakościowym zostały przejęte przez Państwo. Pozwany zarzucił również nie wykazanie przez powoda legitymacji procesowej oraz nie wykazał istnienia szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy działaniem pozwanego, a szkodą. (odpowiedź na pozew k. 176-184).

Do chwili zamknięcia rozprawy strony nie zmieniły swoich stanowisk procesowych. Powód w szczególności nie powołał się na fakt wszczęcia w toku niniejszej sprawy postępowania nadzorczego dotyczącego spornej nieruchomości. Okoliczność ta została ujawniona przez pozwanego, nie stanowiła zatem podstawy faktycznej powództwa. Pozwany jedocześnie wyraźnie sprzeciwił się zawieszeniu postępowania na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c., a powód wniosku w tym zakresie nie złożył.

Sąd ustalił, następujący stan faktyczny:

Aktem notarialnym z dnia 24 listopada 1945, nr rep. (...) P. P. nabył na własność od „(...) Spółki Akcyjnej w W.” część przedsiębiorstwa obejmującego łuszczarnię owsa i grochu oraz kaszarnię łącznie z urządzeniami technicznymi maszynowni, kotłowni i łuszczarni, jak również wszelkie znaki towarowe odnoszące się do objętej sprzedażą części przedsiębiorstwa. W skład przedsiębiorstwa „(...) Spółka Akcyjna w W.” wchodziły trzy zakłady, to jest młyn zbożowy, łuszczarnia jako zakład przystosowany do fabrykacji płatków owsianych i łuszczenia grochu oraz dwutraktowy tartak.

Na podstawie umowy sprzedaży z dnia 24 listopada 1945 r., nr rep. (...), sporządzonej w formie aktu notarialnego, spółka (...) S.A. w W. sprzedała P. P. i A. P. (2) w udziałach po połowie nieruchomości wskazane w tym akcie położone w W., wraz ze znajdującymi się na nich zabudowaniami.

W związku z zakupem przez P. P. łuszczarni, w dniu 1 stycznia 1946 r. P. P. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej pod nazwą (...), której przedmiotem był przerób zboża (głównie owsa i jęczmienia) na płatki i kaszę oraz łuszczenie grochu. Przedsiębiorstwo (...) zostało uruchomione w dniu 12 czerwca 1945 r. oraz z dniem 21 stycznia 1946 r. wpisane do Rejestru Handlowego – Sądu Okręgowego w G..

Właścicielami nieruchomości, na których funkcjonowało w/w przedsiębiorstwo byli P. P. i A. P. (2).

Zrządzeniem z dnia 26 lipca 1949 r. Minister Handlu Wewnętrznego ustanowił z dniem 29 lipca 1949 r., na podstawie art. 1 ust. 3 i art. 2 dekretu z dnia 16 grudnia 1918 r. w przedmiocie przymusowego zarządu państwowego, przymusowy zarząd państwowy nad przedsiębiorstwem pod firmą (...) w W.”, własność P. P.. Zarząd państwowy nad w/w przedsiębiorstwem powierzono przedsiębiorstwu państwowo – spółdzielczemu „Polskie Zakładu Zbożowe”.

Następnie orzeczeniem nr (...) Ministra Leśnictwa z dnia 20 kwietnia 1950 r. o przejęciu przedsiębiorstw na własność Państwa, wydanym w porozumieniu z Przewodniczącym Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego, zostało przejęte z dniem ogłoszenia niniejszego orzeczenia m.in. przedsiębiorstwo „(...), P. O., W.”.

M. P. (1) wystąpił z wnioskiem o stwierdzenie nieważności w/w orzeczenia. Po rozpoznaniu rzeczowego wniosku, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi decyzją z dnia 29 sierpnia 2014 r. stwierdził nieważność orzeczenia nr (...) Ministra Leśnictwa z dnia 20 kwietnia 1950 r. o przejęciu na własność Państwa przedsiębiorstwa „(...)” w części dotyczącej składników majątkowych przedsiębiorstwa pod nazwą (...), własność P. P.. (decyzja Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi k. 13-20, protokół k. 70-72, wykaz gruntów k. 73, wykaz budynków k. 74, wykaz maszyn k. 75-82, wykaz pasów łuszczarni k. 83-86, wykaz środków transportowych k. 87, wykaz ruchomości k. 88-93, załączniki do protokołu k. 94-106, opinia k. 107-148, opinia techniczna k.149-168)

Podaniem z dnia 15 września 1990 r. P. P. oraz A. P. (2) zwrócili się do Ministerstwa Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej (poprzednika prawnego Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi) o zwrot „nieruchomości i gruntów nieprawnie przejętych na rzecz Skarbu Państwa” położonych w W. przy ul. (...).

Po rozpatrzeniu w/w wniosku, Minister Gospodarki decyzją z dnia 30 kwietnia 2008r., umorzył postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 26 lipca 1949 r. z uwagi na bezprzedmiotowość postępowania, spowodowaną wyeliminowaniem z obrotu prawnego przedmiotowego zarządzenia. Decyzja z dnia 30 kwietnia 2008 r. została utrzymana w mocy decyzją Ministra Gospodarki z dnia 2 października 2008 r.

Od powyższej decyzji Ministra Gospodarki z dnia 2 października 2008 r. wniesiono skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W., który na mocy wyroku z dnia 25 lutego 2009 r., orzekł o jej uchyleniu, a także poprzedzającej jej decyzji z dnia 30 kwietnia 2008 r. Po rozpatrzeniu skargi kasacyjnej Ministra Gospodarki od w/w wyroku, Naczelny Sąd Administracyjny w W., wyrokiem z dnia 26 marca 2010 r., uznając zarzuty skargi kasacyjnej za nietrafne oddalił ją, w wyniku czego wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w W. z dnia 25 lutego 2009 r., stał się prawomocny.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Minister Gospodarki na mocy decyzji z dnia 17 maja 2013 r. stwierdził nieważność zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 26 lipca 1949 r. o ustanowieniu przymusowego zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem pod nazwą „(...) w W.”, własność P. P.. (decyzja Ministra Gospodarki z dnia 17 maja 2013 r. k. 21-29)

Postanowieniem z dnia 4 marca 2003 r. Sąd Rejonowy w W. orzekł, iż spadek po J. P., zmarłej 21 listopada 1995 r., nabyli jej mąż P. P. oraz synowi M. P. (1) i A. P. (1) po 1/3 części każdy. Natomiast spadek po P. P., zmarłym w dniu 29 kwietnia 2000 r., nabyli synowie M. P. (1) i A. P. (1) po ½ części każdy. (postanowienie k. 30)

Łączna wartość ruchomości wchodzących w skład przejętego przez Skarb Państwa przedsiębiorstwa (...), własność P. P. zlokalizowanego w W. według stanu na dzień 19 sierpnia 1949 r., a według cen aktualnych wynosi (...) zł. (opinia biegłego sądowego z zakresu wyceny maszyn i urządzeń M. Z. k. 246-290, pisemna opinia uzupełniająca k. 326-327)

M. P. (1) wnioskiem z 13 kwietnia 2016 r. zwrócił się do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z wnioskiem o stwierdzenie nieważności orzeczenia nr (...) przedsiębiorstwa (...) – w części obejmującej składniki majątkowe w postaci prawa własności nieruchomości objętych wykazami KW (...), stanowiących współwłasność P. P. oraz A. P. (2), bądź o stwierdzenie wydania przedmiotowego orzeczenia z naruszeniem prawa w sytuacji zaistnienia okoliczności określonych w art. 156 § 2 k.p.a. Postępowanie w tym przedmiocie nie zostało zakończone do zamknięcia rozprawy w niniejszej sprawie (wniosek k. 349-351).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie wskazanych dokumentów, opinii biegłego sądowego z zakresu wyceny maszyn i urządzeń M. Z.. Sąd co do zasady pozytywnie ocenił wartość dowodową wszystkich dowodów przeprowadzone w sprawie. Wątpliwości i zarzuty strony pozwanej stawiane opinii biegłego sądowego M. Z. zostały przez niego wyjaśnione w drodze pisemnej opinii uzupełniającej. Zważyć należy, że biegły dokonał wyceny odnosząc się do enumeratywnie wskazanych ruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa, wyjaśniając przy tym realia przedmiotowego opiniowania odnośnie wiedzy co do cech poszczególnych przedmiotów (k. 252-254).

Sąd ocenił zatem, iż opinia biegłego jest zupełna i kategoryczna. Została sporządzona przez osobę o odpowiednim doświadczeniu oraz niezbędnej wiedzy teoretycznej. Sformułowane przez biegłego wnioski są jednoznaczne, zrozumiałe i należycie uzasadnione. Poddaje się zatem ona analizie, opartej na kryteriach zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomem wiedzy opiniującego, podstaw teoretycznych opinii oraz stopniem stanowczości wyrażonych w niej wniosków (post. SN z 7.11.2000 r. I CKN 1170/98, OSNC z 2001 r. Nr 4. poz. 64). Rację miał przy tym Skarb Państwa, co do braku podstaw do dokonanego przez biegłego arytmetycznego zaokrąglenia wyliczonej kwoty do wartości (...) zł (k. 326). W konsekwencji Sąd przyjął rzeczywistą wartość ruchomości wyliczoną w opinii.

Wobec bezprzedmiotowości w realiach niniejszej sprawy (brak orzeczenia nadzorczego w tym zakresie), która nie została wyjaśniona przez powoda pomimo wyznaczenia rozprawy w dniu 30 marca 2016 roku – Sąd oddalił jego wniosek dowodowy w części dotyczącej ustalenia wartości nieruchomości (k 238).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Powód wniósł o przyznanie mu stosownego odszkodowania za szkodę spowodowaną wydaniem z naruszeniem prawa zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 26 lipca 1949 r. oraz orzeczenia nr (...) Ministra Leśnictwa z dnia 20 kwietnia 1950 r. Swoją szkodę powód przedstawił jako utratę własności składników majątkowych przedsiębiorstwa (...) oraz nieruchomości stanowiących w dacie wydania orzeczenia nr (...) Ministra Leśnictwa współwłasność w równych częściach P. P. tj. jego poprzednika prawnego oraz A. P. (2). Wyjaśnił, że gdyby nie te wadliwe rozstrzygnięcia, uzyskałby prawo własności w/w rzeczy (w postaci składników majątkowych przedsiębiorstwa oraz nieruchomości), a zatem jego szkoda w postaci braku możliwości uzyskania tego prawa jest następstwem, w normalnym, adekwatnym związku przyczynowym, wadliwych rozstrzygnięć, które zostały wskazane powyżej.

M. P. (1) wprawdzie nie przedstawił w uzasadnieniu pozwu katalogu składników, zwłaszcza ruchomości, wchodzących w skład przedsiębiorstwa (...) to jednak powołał się tam na protokoły zdawczo – odbiorcze z 19 sierpnia 1949 r i 27-29 lipca 1950 r. (k. 4, 70-106), a zatem dopełnił

Kwestię odpowiedzialności odszkodowawczej organów administracji państwowej za szkodę wyrządzoną decyzją administracyjną reguluje w obecnie obowiązującym stanie prawnym art. 417 ¹ § 2 k.c., który wszedł w życie w dniu 1 września 2004 roku w następstwie uchwalenia ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 162, poz. 1692). Ustawa ta postanowieniem z art. 2 ust. 2 uchyliła art. 160 k.p.a. w całości w jego dotychczasowym brzmieniu. Jednocześnie jednak, zgodnie z art. 5 wspomnianej ustawy nowelizującej z dnia 17 czerwca 2004 roku, do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy art. 417, art. 419, art. 420, art. 420 ¹, art. 420 ¹ i art. 421 ustawy kodeks cywilny oraz art. 153, art. 160 i art. 161 § 5 ustawy kodeks postępowania administracyjnego, w brzmieniu obowiązującym do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

Wątpliwości co do stosowania art. 160 k.p.a. zostały rozstrzygnięte w uchwale Sądu Najwyższego, podjętej w składzie Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2011 roku, sygn. akt: III CZP 112/10 (OSNC 2011/7-8/75). W uchwale tej Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że do roszczeń o naprawienie szkody wyrządzonej ostateczną decyzją administracyjną wydaną przed dniem 1 września 2004 roku, której nieważność lub wydanie jej z naruszeniem art. 156 § 1 k.p.a. stwierdzono po tym dniu, ma zastosowanie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a.

W związku z tym, że zdarzenie prawne, którego dotyczy niniejsze postępowanie, a więc wydanie niezgodnego z prawem orzeczenia administracyjnego miało miejsce w dniu 30 listopada 1954 r., a więc przed dniem 1 września 2004 roku, natomiast wydanie decyzji nadzorczej miało miejsce w dniu 22 października 2015 r., a więc po dniu 1 września 2004 roku, zastosowanie w niniejszej sprawie znajdzie art. 160 § 1, 2, 3 i 6 k.p.a.

Zgodnie z art. 160 § 1 k.p.a., stronie, która poniosła szkodę na skutek wydania decyzji z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a. albo stwierdzenia nieważności takiej decyzji, służy roszczenie o odszkodowanie za poniesioną rzeczywistą szkodę, chyba że ponosi ona winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie. W myśl art. 160 § 3 k.p.a., odszkodowanie przysługuje od organu, który wydał decyzję z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a., chyba że winę za powstanie okoliczności wymienionych w tym przepisie ponosi inna strona postępowania dotyczącego tej decyzji. W tym ostatnim przypadku roszczenie o odszkodowanie służy w stosunku do strony winnej powstania tych okoliczności.

Wreszcie zgodnie z art. 160 § 6 k.p.a., roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem trzech lat od dnia, w którym stała się ostateczna decyzja stwierdzająca nieważność decyzji wydanej z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a. albo decyzja, w której organ stwierdził, w myśl art. 158 § 2 k.p.a., że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem przepisu art. 156 § 1 k.p.a.

W ocenie Sądu, nie budzi wątpliwości legitymacja czynna powoda w niniejszej sprawie. Powód wykazał swoje następstwo prawne po P. P. stosownym postanowieniem w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. Wprawdzie dokument nie opiewa na drugie imię właściciela przedmiotowego przedsiębiorstwa to jednak pozwany nie wykazał, wywodząc swój zarzut, iż jest to inna osoba niż P. P..

Wskazać należy dla porządku, że Sąd podziela pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego podjętej w składzie 7 sędziów z dnia 7 grudnia 2006 roku, sygn. akt: III CZP 99/06 (OSNC 2007/6/79, Biul.SN 2006/12/6), zgodnie z którym to Skarb Państwa jest biernie legitymowany w sprawie o naprawienie szkody wynikłej z ostatecznej decyzji administracyjnej, wydanej w okresie, w którym nie istniały jednostki samorządu terytorialnego. Kwestia legitymacji biernej pozwanego nie była sporna w niniejszej sprawie.

Stwierdzenie nieważności decyzji lub stwierdzenie wydania decyzji z naruszeniem prawa przesądza w zasadzie o bezprawności, natomiast rolą strony jest wykazanie istnienia pozostałych przesłanek uzasadniających odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego, w postaci istnienia szkody, jej wysokości i normalnego związku przyczynowego, między wadliwą decyzją a wskazaną szkodą. Ciężar dowodu w tym zakresie, zgodnie z ogólną regułą wyrażoną w art. 6 k.c., spoczywa na stronie dochodzącej odszkodowania.

Stwierdzenie wydania decyzji z naruszeniem prawa wiąże sąd o tyle tylko, o ile stanowi wypełnienie podstawowej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej przewidzianej w art. 160 § 1 k.p.a. (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2003 roku, III CZP 6/03), lecz nie przesądza o istnieniu normalnego związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją a szkodą. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyżej wymienionej uchwale, dla stwierdzenia istnienia przesłanki normalnego związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją a dochodzoną szkodą, nieodzowne jest przeprowadzenie oceny, o której mowa w art. 361 § 1 k.c., czy szkoda nastąpiłaby także wtedy, gdyby wadliwa decyzja była zgodna z prawem.

Podobnie wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 10 kwietnia 2008 roku, sygn. akt: IV CSK 5/08 (LEX nr 371827): „stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej stanowi wypełnienie podstawowej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej przewidzianej w art. 160 § 1 k.p.a., nie przesądza jednak w sposób wiążący dla sądu o istnieniu pozostałych przesłanek odpowiedzialności wynikających z Kodeksu cywilnego, w szczególności istnienia normalnego związku przyczynowego pomiędzy wadliwą decyzją a dochodzoną szkodą. W związku z tym przyjmowanie i stosowanie w tym zakresie jakiegokolwiek automatyzmu odpowiedzialności jest niedopuszczalne. Za normalne następstwo danego zdarzenia uważa się taki skutek, który zazwyczaj, w zwykłym porządku rzeczy jest konsekwencją tego zdarzenia. W sytuacjach granicznych rozstrzygające znaczenie będzie mieć sędziowskie poczucie prawne”.

W niniejszej sprawie powód winien więc wykazać, że gdyby nie zostało wydane niezgodne z prawem zarządzenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 26 lipca 1949 r. oraz orzeczenie nr (...) Ministra Leśnictwa z dnia 20 kwietnia 1950 r., na mocy którego ustanowiono przymusowy zarząd państwowy nad przedsiębiorstwem prowadzonym pod firmą (...) w W.” (stanowiącym własność P. P.) oraz przejęto na własność Państwa przedsiębiorstwo pod firmą (...), P. O., to nie utraciłby on prawa własności w/w rzeczy, to jest w postaci składników majątkowych przedsiębiorstwa (...) oraz nieruchomości na których były posadowione budynki fabryczne.

Powód wykazał, że zarządzenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 26 lipca 1949 r. oraz orzeczenie nr (...) Ministra Leśnictwa z dnia 20 kwietnia 1950 r. zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa i jako dotknięte taką wadą w ogóle nie powinno zostać wydane. Jak to zostało w sprawie ustalone, o rażącej wadliwości, a w konsekwencji nieważności w/w rozstrzygnięć administracyjnych przesądzono w drodze dwóch decyzji Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 sierpnia 2014 r. oraz Ministra Gospodarski z dnia 17 maja 2013 r.

Sąd był związany decyzją nadzorczą Ministra Gospodarski z dnia 17 maja 2013 r. stwierdzającą nieważność zarządzenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia 26 lipca 1949 r. o ustanowieniu zarządu państwowego nad przedsiębiorstwem pod firmą (...) w W.”, własność P. P. oraz decyzją Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 sierpnia 2014 r. stwierdzającą nieważność orzeczenia nr (...) Ministra Leśnictwa z dnia 20 kwietnia 1950 r. o przejęciu na własność Państwa przedsiębiorstwa „(...)”, w części dotyczącej składników majątkowych przedsiębiorstwa (...), własność P. P..

Z powyższego wynika, że został wykazany adekwatny związek przyczynowy pomiędzy niezgodnym z prawem zarządzeniem z dnia 26 lipca 1949 r. oraz orzeczeniem administracyjnym z dnia 20 kwietnia 1950 r., a szkodą powoda w postaci utraty prawa własności składników majątkowych przedsiębiorstwa (...), własność P. P.. Co ważne, powyższa kwestia nie była między stronami sporna, bowiem co do owych składników majątkowych wykazanych w protokole przejęcia, nie prowadziły one sporu. Tym samym, nie budziło wątpliwości, iż te składniki majątkowe uszły z majątku poprzenika prawnego powoda i do niego nie wróciły, a zatem zachodzi tu ewidentny uszczerbek majątkowy. Natomiast w przypadku podnoszonej przez powoda szkody odnoszącej się do wartości nieruchomości, stanowiących współwłasność P. P. oraz A. P. (2), na których to nieruchomościach były posadowione budynki i urządzenia, to Sąd w tym przypadku podziela stanowisko strony pozwanej, że co do tych składników majątkowych nie został wydane żadne orzeczenie nadzorcze. Sam powód potwierdził taki stan rzeczy, bowiem w kwietniu 2016 r. wystąpił do właściwego ministra z wnioskiem o stwierdzenie nieważności orzeczenia administracyjnego nr (...), w części obejmującej prawo do przedmiotowych nieruchomości. Tym samym, nie został w tym zakresie spełniona przesłanka z art. 160 § 1 k.p.a in principio do uwzględnienia roszczenia odszkodowawczego.

Na szkodę powoda złożyła się zatem jedynie utrata składników majątkowych przedsiębiorstwa (...). Sporządzający na potrzebę niniejszego postępowania opinię biegły sądowy sądowego z zakresu wyceny maszyn i urządzeń wskazał, iż łączna wartość ruchomości wchodzących w skład przejętego przez Skarb Państwa przedsiębiorstwa (...), własność P. P. zlokalizowanego w W. według stanu na dzień 19 sierpnia 1949 r., a według cen aktualnych wynosi (...) zł

W orzecznictwie Sądu Najwyższego za dominujący należy uznać pogląd, że dla ustalenia wysokości odszkodowania należnego poszkodowanemu miarodajny jest stan majątku poszkodowanego w chwili wyrządzenia szkody. W odniesieniu do decyzji administracyjnych wyrządzających szkodę, w następstwie których dochodzi do utraty prawa własności nieruchomości, chodzi o stan nieruchomości w chwili wydania wadliwej decyzji (zob. wyroki z dnia 10 maja 2013 r., I CSK 414/12, z dnia 14 czerwca 2013 r., V CSK 388/12, z dnia 9 października 2014 r., I CSK 695/13, z dnia 12 marca 2015 r., I CSK 467/14).

Mając powyższe na uwadze, ustalając wysokość szkody, Sąd przyjął wartość w/w ruchomości wchodzących w skład przejętego przez Skarb Państwa przedsiębiorstwa (...), własność P. P. zlokalizowanego w W. według stanu na dzień 19 sierpnia 1949 r., a według cen aktualnych wynosi (...) zł.

Mając zaś na uwadze okoliczność, iż powodowi jako spadkobiercy P. P. przysługiwała by połowa udziału we w/w składnikach majątkowych, należało zasądzić na jego rzecz kwotę (...) zł.

Dalej idące żądanie tj. w części odnoszącej się do przedmiotowych nieruchomości nie zasługiwało na uwzględnienie. W tym zakresie Sąd w pełni podziela zarzuty Skarbu Państwa. Powołane przez powoda decyzje nadzorcze, a zwłaszcza ta z 29 sierpnia 2014 roku nie opiewają na własność nieruchomości na których w istocie funkcjonowało przedmiotowe przedsiębiorstwo, a które były własnością P. P. oraz A. P. (2). Nie jest zatem usprawiedliwione rozciąganie mocy owego prejudykatu na inne składniki niż ruchomości przedsiębiorstwa (...). Protokół zdawczo odbiorczy z 19 sierpnia 1949 r. wprost wskazuje, iż do przedsiębiorstwa poprzednika prawnego powoda należą składniki wymienione w załącznikach nr 3 -11 (k. 71), które to z kolei nie opiewają na nieruchomości (k. 75-106).

Od zasądzonej na rzecz powoda kwoty Sąd zasądził również odsetki ustawowe na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym odsetki przysługują jeśli dłużnik opóźnia się w spełnieniu świadczenia. Zważyć należy, iż powód nie wniósł o zasądzenie na jego rzecz odsetek ustawowych za opóźnienie. Odsetki zaś zostały zasądzone od dnia zamknięcia rozprawy, to jest od dnia 27 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty, gdyż na tę datę Sąd ustalił wartość rynkową ruchomości wchodzących w skład przejętego przez Skarb Państwa przedsiębiorstwa (...), własność P. P., a zatem i wartość odszkodowania (art. 363 § 2 k.c.). Dopiero od tej daty pozwany popadł w opóźnienie. (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 14.03.2014 r. III CSK 152/13).

Mając na uwadze powyższe rozważania faktyczne i prawne, Sąd orzekł jak w sentencji, uwzględniając powództwo we wskazanej wyżej części, zaś w pozostałym zakresie oddalając je jako niezasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 2 k.p.c. i 99 k.p.c. zgodnie, z którym, strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), do których zaliczka się także koszty reprezentacji przez pełnomocnika procesowego.

Mając na uwadze wynik niniejszego postępowania uznać należało, iż powód M. P. (1) wygrał proces w 27 %, a tym samym przegrał go 73 %. Natomiast pozwany Skarb Państwa – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi wygrał niniejsze postępowania w 73 %, a przegrał w 27 %.

W związku z powyższym, w pkt 3 wyroku Sąd zasądził od M. P. (2) na rzecz Skarbu Państwa reprezentowanego przez Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej kwotę 3.307,41 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. Powyższa kwota stanowi poniesiony koszt wynagrodzenia pełnomocnika, stosownie do wyniku niniejszego postępowania, mając na względzie § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sąd w punkcie 4 sentencji wyroku nakazał pobrać od M. P. (1) na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 84.744,17 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych, orzekając w tym zakresie na zasadzie art. 113 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Na powyższą kwotę złożyła się opłata sądowa od pozwu w kwocie 100.000 zł, nieuiszczona przez powoda z uwagi na zwolnienie go od kosztów sądowych w całości oraz wynagrodzenie biegłego sądowego w kwocie 16.087,9 zł (k. 296, k. 329), które to koszty sądowe zostały od powoda pobrane stosownie do wyniku niniejszego procesu.

Sąd w punkcie 4 sentencji wyroku nakazał pobrać od Skarbu Państwa reprezentowanego przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz Skarbu Państwa – kasy Sądu Okręgowego w Warszawie kwotę 4.343,73 zł tytułem zwrotu nieuiszczonych wydatków na przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, orzekając w tym zakresie na podstawie art. 13 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Na powyższą kwotę złożyło się wynagrodzenie biegłego sądowego w kwocie 16.087,9 zł (k. 296, k. 329), które to wydatek został od pozwanego pobrany stosownie do wyniku niniejszego procesu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

(...)

(...)

2017.08.11 r.