Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lutego 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 29 stycznia 2014r. w Katowicach

sprawy z odwołania W. P. (W. P. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 19 grudnia 2012r. sygn. akt VIII U 2134/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/SSA K.Merker /-/SSA A.Grymel /-/SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 583/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 kwietnia 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił W. P. prawa do emerytury, podnosząc,
iż do dnia 1 stycznia 1999r. nie osiągnął 25-letniego okresu składkowego
i nieskładkowego, jak również nie udowodnił wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
a okres takiej pracy wynoszący jedynie 12 lat, 3 miesiące i 20 dni. Do pracy
w warunkach szczególnych nie zaliczono bowiem zatrudnienia od 9 czerwca 1990r. do 14 czerwca 1998r. na stanowisku kierowca-sprzedawca, ponieważ stanowisko
to nie figuruje w wykazie prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienionych w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. – wykaz A, dział VIII, poz. 2.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczony domagał się jej zmiany
i przyznania prawa do przedmiotowego świadczenia, wskazując, iż poza okresem zatrudnienia wykazanym we wniosku był zatrudniony w szczególnych warunkach
od 16 sierpnia 1969r. do 9 stycznia 1973r. w (...) S.A.,
od 9 czerwca 1996r. do 31 grudnia 1998r. w (...) Sp. z o.o., od 17 stycznia 2001r.
do 4 grudnia 2004r. w Zakładzie (...) (...)oraz od 7 kwietnia 2008r. do 31 lipca 2011r. w (...) Sp. z o.o. w P.. Nadto podał,
iż w okresie od 20 grudnia 1994r. do 8 czerwca 1996r. był zatrudniony na podstawie umowy zlecenia w ”B.” s.c. jako kierowca – konwojent.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania powołując się na okoliczności przytoczone w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji wskazując nadto, iż chociaż
w aktach ubezpieczonego znajduje się zaświadczenie wydane przez spółkę
cywilną (...) W. – Z. P. & B. R., z którego wynika,
iż był on zatrudniony na umowę zlecenia (praca dorywcza) od 1 stycznia 1995r.
do 30 czerwca 1995r., powyższy okres nie został uwzględniony do stażu pracy, ponieważ odwołujący nie został zgłoszony przez płatnika składek do ubezpieczenia społecznego.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach wyrokiem z dnia 19 grudnia 2012r. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał odwołującemu prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, poczynając od 23 maja 2012r.

W pisemnych motywach rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy wskazał, iż zgodnie
z art. 184 ustawy emerytalnej z dnia 17 grudnia 1998r. (Dz. U. nr 153, poz. 1227
z 2009r.), prawo do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach z wykazu A przysługuje pracownikowi urodzonemu po 31 grudnia 1948r., jeżeli osiągnął on do 31 grudnia 1998r. okres emerytalny 25 lat oraz wykonywał pracę w szczególnych warunkach co najmniej 15 lat, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, a także nastąpiło rozwiązanie stosunku pracy, niezależnie od tego, kiedy osiągnął wiek emerytalny 60 lat życia (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2007r., II UK 62/07, OSNP 2008, nr 17-18, poz. 269).

Bezspornym jest, iż ubezpieczony osiągnął wiek emerytalny 60 lat w dniu
(...)., wykonywał zatrudnienie i podlegał innemu ubezpieczeniu społecznemu w okresie od 16 sierpnia 1969r. do 27 lipca 1991r. i od 9 czerwca 1996r. do 28 listopada 2011r., posiadając staż emerytalny wynoszący do 1 stycznia 1999r. łącznie 24 lata, 4 miesiące i 29 dni, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, od 1 sierpnia 2011r. nie pozostaje w pracowniczym zatrudnieniu,
a ponadto wykonywał pracę w szczególnych warunkach z wykazu A w okresie
od 16 sierpnia 1969r. do 9 stycznia 1973r., od 23 maja 1973r. do 14 kwietnia 1985r., od 2 stycznia 1991r. do 21 lipca 1991r. i od 15 czerwca 1998r. do 6 grudnia 1998r., tj. ogółem w wymiarze 12 lat, 3 miesięcy i 20 dni.

Spornym pozostaje natomiast, czy odwołujący wykonywał pracę na podstawie umowy zlecenia w okresie od 20 grudnia 1994r. do 8 czerwca 1996r. oraz,
czy wykonywał pracę w szczególnych warunkach z wykazu A w okresie od 9 czerwca 1996r. do 14 czerwca 1998r., a także sprawa doliczenia do okresów pracy
w szczególnych warunkach okresu zasadniczej służby wojskowej od 10 stycznia 1973r. do 31 stycznia 1974r.

Sąd I instancji podniósł, iż na fakt wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenia w (...) s.c. odwołujący przedłożył zaświadczenie wydane przez tego pracodawcę z dnia 8 czerwca 1996r., zaś na okoliczność pracy w szczególnych warunkach od 9 czerwca 1996r. do 9 czerwca 1998r. – świadectwo pracy wystawione przez zakład pracy z dnia 28 maja 2007r.

Wobec kwestionowania przez organ rentowy powyższych dokumentów oraz
z uwagi na brak ograniczeń dowodowych w postępowaniu przed Sądem, a także uwzględniając, iż (...) s.c. uległa likwidacji, gdyż jeden z jej wspólników zmarł, ubezpieczony mógł sporny fakt pracy na podstawie umowy zlecenia udowodnić
za pomocą każdego środka dowodowego, w tym za pomocą zeznań świadków
(por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1985r., III UZP 8/85 oraz z dnia
16 listopada 1983r., III UZP 19/83).

Jak wynika z treści cytowanego zaświadczenia z dnia 8 czerwca 1996r. oraz z zeznań wiarygodnych świadków P. N. i G. Z., a także wiarygodnych zeznań odwołującego – od 20 grudnia 1994r. do 8 czerwca 1996r. był on zatrudniony stale
i nieprzerwanie na podstawie umowy zlecenia w (...) s.c. w W., jako kierowca-konwojent samochodu ciężarowego marki S. i dostawczego marki Ż.przy przewozie alkoholu i piwa do hurtowni oraz przy rozwożeniu towaru do sklepów. Tego rodzaju pracę wykonywał przez wszystkie dniówki robocze w każdym miesiącu po 8 godzin dziennie, z tym, iż praca kierowcy samochodu dostawczego markiŻ.odbywała się 1-2 dni w miesiącu. Nadto, czasami wykonywał pracę przy załadunku towaru na swój samochód ciężarowy przez około 1-2 godziny jednorazowo.

Sąd Okręgowy uznał zeznania świadków za wiarygodne, gdyż P. N. jako magazynier hurtowni, zaś G. Z.jako kierowca innego samochodu ciężarowego, należeli do najbliższych współpracowników odwołującego, w związku z czym charakter jego pracy w okresie od 20 grudnia 1994r. do 8 czerwca 1996r. jest im bardzo dobrze znany. Tym bardziej, iż fakt wykonywania przez ubezpieczonego stałej pracy na podstawie umowy zlecenia w sposób ciągły i nieprzerwany potwierdził zakład pracy w zaświadczeniu z dnia 8 czerwca 1996r. wydanym po ustaniu pracy,
a także w zeznaniach podatkowych PIT-11 z dnia 1 marca 1996r. i 3 czerwca 1996r. oraz częściowo w zaświadczeniu za okres od 1 stycznia 1995r. do 3 czerwca 1995r.

Sąd zwrócił również uwagę, iż zgodnie z ówczesnym przepisem art. 41 ustawy podatkowej, deklaracje i zeznania podatkowe dotyczące podatku dochodowego
PIT-11, zgodnie z art. 13 pkt 8 tej ustawy (Dz. U. nr 90, poz. 416 z 1993r.), mogły być wykazywane pod poz. 63 zarówno przychody uzyskane z tytułu umowy zlecenia,
jak i z tytułu umowy o dzieło.

Skoro wskazane wyżej dowody potwierdzają, iż w spornym okresie ubezpieczony wykonywał wyłącznie pracę kierowcy-konwojenta, w świetle
art. 627-644 k.c., tego rodzaju praca nie stanowi umowy o dzieło z powodu braku jakiegokolwiek zobowiązania się odwołującego, co oznacza, iż praca ta stanowi odmiennie od umowy o dzieło (umowy rezultatu), umowę należytego działania,
tj. świadczenie usług do umowy zlecenia w rozumieniu art. 750 k.c.

Sąd Okręgowy stwierdził również, iż w jego ocenie okoliczność, iż (...) s.c. nie uregulowała składek na ubezpieczenie społeczne za odwołującego za okres
od 20 grudnia 1994r. do 8 czerwca 1996r., w świetle art. 6 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej z dnia 17 grudnia 1998r. oraz art. 4 pkt 2a ustawy systemowej z dnia
13 października 1998r. (Dz. U. nr 205, poz. 1585 z 2009r.) nie jest przeszkodą
do uznania tego okresu, jako składkowego, dla porównania powołując się na pogląd prezentowany przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 października 2011r.
(III UK 22/11, OSNP 2012/21-22/266) oraz z dnia 25 lutego 2010r. (II UK 230/09, OSNP 2011/19-20/256).

Z tych przyczyn, uznając, iż w toku postępowania ubezpieczony udowodnił,
iż oprócz zaliczonych przez organ rentowy okresów zatrudnienia w wymiarze
24 lat, 4 miesięcy i 29 dni, posiada dalszy okres składkowy od 20 grudnia 1994r.
do 8 czerwca 1996r. wynoszący 1 rok, 5 miesięcy i 18 dni, Sąd I instancji przyjął,
iż W. P. posiada łączny okres emerytalny wynoszący do dnia
31 grudnia 1998r. 25 lat, 10 miesięcy i 7 dni.

W dalszej kolejności Sąd ten podniósł, iż z wiarygodnych zeznań świadków
W. C. i B. K., a także z wiarygodnych zeznań odwołującego wynika, że w okresie od 9 czerwca 1996r. do 8 czerwca 1998r. był on zatrudniony
w Przedsiębiorstwie Usługowo-Produkcyjnym (...) Sp. z o.o. w P.
w charakterze kierowcy samochodów ciężarowych marki R.o ładowności
3,5 tony i ciężarze całkowitym około 5 ton oraz marki A. i J. o ładowności
5-6 ton i ciężarze całkowitym około 8 ton.

Powyższe prace wykonywał we wszystkie dniówki robocze, w pełnym wymiarze czasu pracy – przy przewozie napojów chłodzących, wody mineralnej
i piwa od producenta do hurtowni spółki, a następnie z hurtowni do zaopatrywanych przez spółkę sklepów. Czasami uczestniczył także w załadunku towaru na samochód, co zajmowało około 1 godzinę jednorazowo.

W omawianym okresie odwołujący nie wykonywał innej pracy, zwłaszcza kierowcy samochodów dostawczych oraz konwojenta, jak również nie sprzedawał dostarczanych przez siebie napojów lub innych artykułów spożywczych.

Za wiarygodnością zeznań świadków, w ocenie Sądu Okręgowego, przemawia fakt, iż z uwagi na zajmowane przez nich stanowiska, charakter pracy odwołującego w spornym okresie od 9 czerwca 1996r. do 14 czerwca 1998r.
jest im bardzo dobrze znany. Ponadto zakład pracy w świadectwie pracy z dnia
28 maja 2007r. zaliczył powyższy okres do pracy w szczególnych warunkach
z wykazu A, dział VIII poz. 2 jako kierowcy samochodów ciężarowych o ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

W konsekwencji Sąd również uznał sporny okres pracy ubezpieczonego
od 9 czerwca 1996r. do 14 czerwca 1998r. za okres pracy w szczególnych warunkach z wykazu A na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych
w rozumieniu działu VIII, poz. 2 pkt 2 załącznika nr 1 do zarządzenia nr 19 Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 10 listopada 1986r.

Jednocześnie Sąd podkreślił, iż na przeszkodzie powyższemu nie stała okoliczność, iż odwołujący czasami przez godzinę wykonywał również pracę
przy załadunku swojego samochodu towarem w postaci ciężkich skrzynek
z napojami o wadze 15 kg oraz palet o wadze około 100 kg, albowiem jego udział przy załadunku towarów stanowił także pracę w szczególnych warunkach
w transporcie działu VIII, poz. 1 załącznika do cytowanego rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. (Dz. U. nr 8, poz. 43) oraz działu VIII, poz. 1,
pkt 2 i 3 cytowanego zarządzenia nr 19 Ministra Handlu i Usług z dnia 10 listopada 1986r. (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004r., II UK 338/03, OSNP 2004/22/393 oraz z dnia 7 października 2003r., II UK 87/03, OSNP 2004/14/248).

Bez znaczenia pozostaje także, iż zakład pracy w sporządzonych przez siebie dokumentach znajdujących się w aktach osobowych, jak umowa o pracę, angaże płacowe oraz świadectwa pracy, określał nazwę zajmowanego przez odwołującego stanowiska w sposób rozmaity jako kierowcy-sprzedawcy, czy kierowcy samochodów ciężarowych. W spornej kwestii decydujące znaczenie mają bowiem rzeczywiste obowiązki wykonywane przez pracownika, a nie nazwa jego stanowiska pracy
(patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001r., II UKN 263/00, OSNAP 2002/22/553 oraz z dnia 24 marca 2009r., I PK 194/08, OSNP 2010/23-24/281).

Z powyższych względów Sąd Okręgowy uznał, iż w toku postępowania ubezpieczony udowodnił, iż oprócz zaliczonych przez organ rentowy okresów pracy w szczególnych warunkach z Wykazu A w rozmiarze 12 lat, 3 miesięcy i 20 dni, posiada okres takiej pracy od 9 czerwca 1996r. do 14 czerwca 1998r.

Nadto Sąd ten stwierdził, iż z treści dokumentów znajdujących się
w aktach rentowych oraz w aktach sądowych wynika, iż w okresie od 16 sierpnia 1969r. do 28 lutego 1975r. odwołujący był zatrudniony w Zakładzie (...) w T., w tym od 1 października 1970r. do 9 stycznia 1973r. na stanowisku telemontera będącym pracą w szczególnych warunkach
w rozumieniu działu VIII, poz. 20 pkt 2 załącznika nr 1 do zarządzenia Ministra Łączności z dnia 16 maja 1983r.

Z kolei z treści oryginału książeczki wojskowej, jak i z zeznań ubezpieczonego wynika, iż pełnił on zasadniczą służbę wojskową od 10 stycznia 1973r. do
31 stycznia 1974r. w Jednostce Wojskowej nr (...) jako kierowca samochodów.

Z tych przyczyn, zgodnie z przepisami § 5 rozporządzenia Rady Ministrów
z dnia 10 września 1956r. w sprawie I-szej kategorii zatrudnienia (Dz. U. nr 39,
poz. 176 ze zm.) i § 9 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979r.
(Dz. U. nr 13, poz. 86) oraz § 19 ust. 2 cytowanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 8 lutego 1983r. (Dz. U. nr 8, poz. 43) w związku z art. 32 ust. 4 powołanej ustawy emerytalnej z dnia 17 grudnia 1998r., okres pełnienia przez odwołującego zasadniczej służby wojskowej podlega uwzględnieniu jako okres zaliczany do pracy w szczególnych warunkach z wykazu A (podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 kwietnia 2006r., III UK 5/06, OSNP 2011/15-16/219 oraz z dnia 10 lutego 2012r., II UK 125/11 oraz Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 22 czerwca 2010r., III AUa 3610/09).

Wobec powyższego, Sąd I instancji przyjmując, iż odwołujący w toku postępowania udowodnił, iż oprócz uznanych przez organ rentowy okresów pracy
w szczególnych warunkach z wykazu A w rozmiarze 12 lat, 3 miesięcy i 20 dni, posiada dalsze okresy takiej pracy od 9 czerwca 1996r. do 14 czerwca 1998r.
oraz od 10 stycznia 1973r. do 31 stycznia 1974r., co daje łączne okres pracy
w szczególnych warunkach do dnia 31 grudnia 1998r., wynoszący 15 lat, 4 miesiące
i 6 dni, przy uwzględnieniu faktu, iż osiągnął wiek emerytalny 60 lat życia, posiada wymagany okres emerytalny wynoszący ponad 25 lat, nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz od 1 sierpnia 2011r. nie pozostaje w pracowniczym zatrudnieniu, po myśli art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł o zmianie zaskarżonej decyzji.

Apelację od przedstawionego orzeczenia wywiódł organ rentowy, zaskarżając wyrok w całości.

Powołując się na zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych
za podstawę orzekania poprzez niesłuszne przyjęcie, że okres zasadniczej służby wojskowej może być uznany za pracę w szczególnych warunkach, co spowodowało naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 184 ustawy emerytalnej przez niesłuszne przyznanie emerytury z obniżonego wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie – o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu podniósł, iż poza sporem pozostaje, iż przed powołaniem
do służby wojskowej ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach.

Powołany przez Sąd Okręgowy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2006r. (III UK 5/06) pozwala na zaliczenie zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy w szczególnych warunkach, o ile pracownik zgłosił się do pracy w ciągu 30 dni od odbycia służby, co wynika z art. 124 i 125 ustawy o powszechnym obowiązku obrony, którego to poglądu skarżący nie podziela. Cytowany wyrok Sądu Najwyższego nie wiąże sądów w innych sprawach, natomiast art. 125 powyższej ustawy stanowi, iż pracownikowi, który zgłosił się do pracy w terminie określonym
w art. 124 ust. 1, zalicza się okres odbytej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień uzależnionych od ilości lat pracy albo od ciągłości pracy w danym zawodzie lub służbie bądź w szczególnych warunkach, od których zależy nabycie tych uprawnień.

Organ rentowy podkreślił, iż w powyższym przepisie jest mowa o przywilejach pracowniczych odnośnie zatrudnienia, a nie ubezpieczenia społecznego.

W ocenie skarżącego, nie budzi także żadnych wątpliwości, iż zasadnicza służba wojskowa jest w świetle obowiązujących przepisów okresem nieskładkowym
i nie ma powodu, by traktować ją jako okres składkowy i to okres kwalifikowany.
Bez tego okresu ubezpieczony nie posiada natomiast 15 lat stażu pracy
w szczególnych warunkach.

Skarżący zwrócił nadto uwagę, iż przywilej otrzymania emerytury
z obniżonego wieku za pracę w szczególnych warunkach jest wyjątkiem od reguły
i przepisy emerytalne w tym zakresie muszą być wykładane ściśle.

Ubezpieczony wniósł o oddalenie apelacji, wskazując, iż przy ustalaniu okresów świadczonej przez niego pracy Sąd I instancji pominął okres od 17 kwietnia 1985r. do 31 grudnia 1990r. obejmujący zatrudnienie w (...) S.A. w K., podczas którego świadczył pracę w kopalni na W. jako górnik pod ziemią
w pełnym wymiarze czasu pracy, a zatem pracę górniczą w rozumieniu art. 50c
ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, będącą jednocześnie pracą w warunkach szczególnych z wykazu A.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasłużyła na uwzględnienie.

Podejmując rozważania przypomnieć należy, iż sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznając uprawnienia danej osoby do określonego świadczenia, ma obowiązek ustalić wszystkie jego warunki, nawet gdyby organ rentowy w decyzji negatywnej ocenił tylko niektóre z nich, bez rozpoznania pozostałych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2006r., I UK 195/05, OSNP 2007, nr 3-4, poz. 55).

Spór w rozpatrywanym przypadku dotyczy uprawnień W. P. do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, wywodzonym z faktu wykonywania pracy w szczególnych warunkach.

Spośród przewidzianych przepisami art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2009r., nr 153, poz. 1227 ze zm.) w związku z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. nr 8, poz. 43 ze zm.), przesłanek wymaganych do nabycia przedmiotowego świadczenia, spornym pozostawało zarówno legitymowanie się przez ubezpieczonego okresem 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, jak również wymaganym 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach, przypadającymi do dnia wejścia w życie powołanej ustawy, tj. do dnia 1 stycznia 1999r.

Odmawiając bowiem W. P. prawa do przedmiotowego świadczenia, organ rentowy przyjął za udowodniony na dzień 1 stycznia 1999r. okres składkowy i nieskładkowy wynoszący ogółem 24 lata, 4 miesiące i 29 dni, w tym okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący 12 lat, 3 miesiące i 20 dni.

Jakkolwiek na etapie postępowania apelacyjnego organ rentowy kwestionował już jedynie posiadanie przez ubezpieczonego okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych, w szczególności zaś przyjęcie przez Sąd I instancji, iż zaliczeniu
do tego rodzaju pracy podlega również okres zasadniczej służby wojskowej odbywanej przez niego w okresie od 10 stycznia 1973r. do 31 grudnia 1974r.,
tj. czasie jego zatrudnienia od 16 sierpnia 1969r. do 28 lutego 1975r. w Urzędzie (...) w S., zdaniem Sądu Apelacyjnego - przedstawiona
na wstępie - charakteryzująca postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, zasada ustalania wszystkich warunków koniecznych do nabycia prawa do określonego świadczenia, wymaga również oceny, czy odwołujący istotnie wykazał łączny okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze co najmniej 25 lat.

Uznając, iż będący udziałem ubezpieczonego okres taki wynosi jedynie
24 lata, 4 miesiące i 29 dni, organ rentowy odmówił uwzględnienia okresu jego zatrudnienia na podstawie umowy zlecenia wykonywanej na rzecz s.c. ”B.”
Z. P. & B. R. (...). - (...). HURTOWNIA ART. (...)
I (...)w W. od 20 grudnia 1994r. do 8 czerwca 1996r., wskazując, iż w powyższym okresie odwołujący nie został zgłoszony przez płatnika składek do ubezpieczenia społecznego.

Sąd I instancji, odwołując się wyników przeprowadzonego postępowania,
w tym w szczególności mając na uwadze zeznania świadków: P. N.
i G. Z., jak również treść informacji o uzyskanych dochodach oraz o pobranych zaliczkach na podatek dochodowy za okres od 4 stycznia 1995r. do 30 grudnia 1995r. i za 1996r., treść umowy zlecenia z dnia 1 czerwca 1996r. wraz z rachunkiem z tej samej daty, a także wydane przez powyższy podmiot zaświadczenie z dnia
8 czerwca 1996r., uznał tymczasem, iż zebrany materiał dowodowy potwierdził fakt wykonywania spornej umowy zlecenia, zaś okoliczność, iż płatnik składek
nie uregulował za ubezpieczonego składek na ubezpieczenia społeczne, w świetle art. 6 ust. 1 i 2 powołanej ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 4 pkt 2a ustawy z dnia
13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009r., nr 205, poz. 1585 ze zm.), nie stanowi przeszkody do uznania omawianego okresu jako okresu składkowego, dla porównania powołując się na pogląd prezentowany przez Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 25 lutego 2010r. (II UK 230/09, OSNP 201,
nr 19-20, poz. 256), zgodnie z którym okres sprzed wejścia w życie wspomnianej ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, za który
nie opłacono składek, uwzględnia się przy ustaleniu kapitału początkowego jako okres składkowy, tylko wówczas, gdy ubezpieczony wykaże, że w tym okresie pozostawał w stosunku pracy.

Podzielając w pełni powyższy pogląd Sądu Najwyższego, Sąd Apelacyjny stoi jednak na stanowisku, iż ocena, czy niewątpliwy okres wykonywania
przez ubezpieczonego pracy na podstawie umowy zlecenia od 20 grudnia
1994r. do 8 czerwca 1996r., istotnie podlega uwzględnieniu jako okres składkowy
w rozumieniu art. 6 ust. 1 cytowanej ustawy, nie może odbywać się z pominięciem obowiązujących ówcześnie przepisów ustawy z dnia 19 grudnia 1975r.
o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (tekst jednolity: Dz. U. z 1995r., nr 65, poz. 333
ze zm.), który w art. 1 ust. 1 przewidywał, iż obowiązkowe ubezpieczenie społeczne określone ustawą, zwane dalej ”ubezpieczeniem”, obejmuje osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia zawartej
na okres co najmniej 15 dni.

Po myśli art. 2 ust. 1 pkt 3 tej samej ustawy, ubezpieczenie nie obejmowało jednak osób, które zawarły umowę, jeżeli osoby te miały ustalone prawo
do emerytury lub renty, chyba że zgłosiły wniosek o objęcie ubezpieczeniem.

Nie budzi tymczasem wątpliwości, iż W. P. od 4 lipca 1991r. jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy, a zatem uznanie okresu wykonywania przez niego umowy zlecenia od 20 grudnia 1994r. do 8 czerwca 1996r. (niezależnie od opłacenia składek na ubezpieczenie społeczne), za okres składkowy, jest możliwe jedynie pod warunkiem zgłoszenia przez niego wniosku o objęcie ubezpieczeniem w tym okresie, co z całą pewnością nie miało miejsca, wykluczając tym samym uwzględnieniem omawianego okresu przy ustalaniu jego stażu ubezpieczeniowego.

Pominięcie z kolei okresu od 20 grudnia 1994r. do 8 czerwca 1996r. oznacza, iż wykazany przez ubezpieczonego łączny okres składkowy i nieskładkowy wynosi jedynie 24 lata, 4 miesiące i 29 dni, już tylko z tej przyczyny niwecząc jego starania
o przyznanie prawa do objętego sporem świadczenia, którego nabycie uzależnione jest także od legitymowania się okresem składkowym i nieskładkowym - przypadającym do dnia 1 stycznia 1999r. - w wymiarze co najmniej 25 lat,
bez potrzeby badania, czy spełnia on pozostałe wymagane w tym przypadku przesłanki, w tym zwłaszcza, czy wykazał 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Stosownie bowiem do treści art. 100 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa, w związku z czym niespełnienie przez ubezpieczonego ustawowych warunków koniecznych do przyznania świadczenia powoduje wydanie decyzji odmownej, której wydanie ma miejsce również wtedy, gdy nie spełnia on chociażby jednego z ustawowych warunków niezbędnych do przyznania świadczenia
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2010r., I UK 262/09, LEX nr 585728).

Tym niemniej, Sąd Apelacyjny pragnie zwrócić uwagę, iż wbrew zarzutom skarżącego, zgodnie z uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013r. (II UZP 6/13, LEX nr 1385939), czas zasadniczej służby wojskowej odbytej
w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967r.
o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974r.) zalicza się -
na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego
do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku
z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).

Przy założeniu więc, iż zasadnicza służba wojskowa była odbywana przez ubezpieczonego w okresie od 10 stycznia 1973r. do 13 grudnia 1974r. na warunkach wynikających z treści art. 108 ust. 1 powołanej wyżej ustawy z dnia 21 listopada 1967r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, okres ten podlegałby zaliczeniu jako okres pracy w szczególnych warunkach, o ile zarówno przed powołaniem do odbycia służby wojskowej, jak i po jej zakończeniu odwołujący wykonywał pracę w tego rodzaju warunkach (tj. zaliczaną do dawnej I kategorii zatrudnienia).

Z dostępnych dokumentów wynika natomiast, iż w czasie zatrudnienia
w (...) S.A. od 16 sierpnia 1969r. do 28 lutego 1975r. W. P. wykonywał pracę w szczególnych warunkach jedynie od
16 sierpnia 1969r. do 30 września 1970r. na stanowisku doręczyciela telegramów oraz od 1 października 1970r. do 9 stycznia 1973r. jako telemonter, tj. na stanowisku, które nie zostało wymienione w przepisach obowiązującego do 31 grudnia 1979r. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1956r. w sprawie zaliczenia pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. nr 39, poz. 176 ze zm.).

Nadto, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie sposób pominąć, iż w świetle
art. 32 ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, pracami w szczególnych warunkach nie są wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w powołanym na wstępie rozporządzeniu
Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, którego przepis § 1
ust. 1 stanowi zresztą, że akt ten ma zastosowanie do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione
w § 4 - 15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do niego.

Co równie istotne, przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości i uciążliwości do oddzielnych działów oraz poszczególnych stanowisk w ramach gałęzi gospodarki
nie jest przypadkowe, gdyż należy przyjąć, iż konkretne stanowisko narażone jest
na ekspozycję na czynniki szkodliwe w stopniu mniejszym lub większym
w zależności od tego, w którym dziale przemysłu jest umiejscowione. Konieczny
jest bezpośredni związek wykonywanej pracy z procesem technologicznym właściwym dla danego działu gospodarki (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2012r., I UK 406/11, LEX nr 1215137 oraz wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 2012r., II UK 166/11, LEX nr 1171002).

Takie też branżowo – stanowiskowe kwalifikowanie określonej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach, wyklucza zatem możliwość uznania
za tego rodzaju zatrudnienie pracy na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, wykonywanej na rzecz pracodawcy funkcjonującego poza resortem transportu, co czyni nieprawidłowym uznanie przez Sąd I instancji, iż w szczególnych warunkach ubezpieczony wykonywał pracę także na rzecz Przedsiębiorstwa Usługowo-Produkcyjnego(...) Spółka z o.o. w P. od 9 czerwca 1996r.
do 14 czerwca 1998r.

Słusznie natomiast wskazuje odwołujący w odpowiedzi na apelację,
iż rozstrzygając o jego uprawnieniach do przedmiotowego świadczenia, Sąd Okręgowy pominął, iż w okresie od 17 kwietnia 1985r. do 31 grudnia 1990r.,
tj. w czasie zatrudnienia w (...) S.A. w K., wykonywał on pracę
w kopalni węgla kamiennego na W. na stanowisku górnika pod ziemią stale
i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Bezsprzecznie zaś, prace pod ziemią stanowią prace w szczególnych warunkach, o których mowa w dziale I, poz. 1 Wykazu A stanowiącym załącznik
do powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

Przepis art. 6 ust. 2 pkt 1c ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych uznaje natomiast okres zatrudnienia obywateli polskich
za granicą w zakładach, do których zostali skierowani w ramach współpracy międzynarodowej, za okres składkowy, a więc jeśli w tym okresie wykonywana była praca wymieniona w wykazach do powyższego rozporządzenia, to jest
on uwzględniany przy ustalaniu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2010r., II UK 41/10, LEX nr 611424).

Z całą pewnością omawiany okres od 17 kwietnia 1985r. do 31 grudnia 1990r. został przez organ potraktowany jako okres składkowy i uwzględniony w ogólnym stażu ubezpieczeniowym wynoszącym wspomniane wyżej 24 lata, 4 miesiące
i 29 dni, którego wymiar, niezależnie od uznania, iż W. P. legitymuje się wymaganym okresem 15 lat pracy w szczególnych warunkach, z omówionych wcześniej względów, eliminuje go jednak z kręgu osób uprawnionych do spornej emerytury.

Kierując się przedstawionymi motywami, Sąd Apelacyjny uznając apelację organu rentowego za oczywiście zasadną, na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok orzekając, jak w sentencji.

/-/ SSA K.Merker /-/ SSA A.Grymel /-/ SSA L.Jachimowska

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR