Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 lutego 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w T. odmówił W. W. prawa do wcześniejszej emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż wnioskodawca na dzień
1 stycznia 1999 r. nie udowodnił wymaganego co najmniej 15 - letniego okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że nie uwzględnił wnioskodawcy okresu pracy w Spółdzielni Kółek Rolniczych w Ł. od 11 maja 1977 r. do 15 marca 1986 r. na stanowisku kierowca ciągnika jako zatrudnienia w szczególnych warunkach, ponieważ brak jest podstaw do uznania, że pracując na tym stanowisku wykonywał on prace wymienione w Wykazie A Dziale VIII poz. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracownika zatrudnionego w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze oraz w Wykazie A Dział VIII (tj. w transporcie i łączności) poz. 3 pkt 1 Uchwały nr 24 Zarządu Krajowego Związków (...) z 14 czerwca 1983 r. Powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego ZUS argumentował, że o zakwalifikowaniu pracy kierowcy ciągnika, jako pracy w szczególnych warunkach, nie decyduje sam fakt kierowania ciągnikiem, lecz fakt kierowania ww. pojazdem w ruchu publicznym, dodając, że prace polowe wykonywane przy wykorzystaniu ciągnika, obsługa ciągnika bądź sporadyczne wyjazdy w trasę ciągnikiem, nie oznaczają wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

/decyzja k. 45 akt ZUS/

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą wnioskodawca złożył od niej odwołanie zarzucając, że organ emerytalny błędnie nie uwzględnił jako pracy warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych (...) od 11 maja 1977 r. do 15 marca 1986 r. na stanowisku kierowca ciągnika, akcentując, że ww. pracę wykonywał w transporcie publicznym (obecnych drogach wojewódzkich, powiatowych i gminnych), pracując w pełnym wymiarze czasu pracy i jednocześnie dodając, że tylko sporadycznie w okresie nasilonych prac wyjeżdżał do prac polowych, wykonując wtedy opryski, koszenie łąk i prasowanie słomy prasą.

/odwołanie k. 3 - 4/

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Dodatkowo wskazał, że co do wykonywania przez wnioskodawcę pracy jako kierowcy ciągnika brak jest podstaw do przyjęcia, że wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku traktorzysty i wykonywał wyłącznie prace transportowe, gdyż wnioskodawca oprócz prac transportowych wykonywał też inne prace nie związane z transportem.

/odpowiedź na odwołanie k. 5-6/

Postanowieniem z 13 sierpnia 2018 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim stwierdził swoją niewłaściwość miejscową i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi, jako właściwemu.

/postanowienie k. 8/

Na rozprawie w dniu 3 kwietnia 2019 r. – bezpośrednio poprzedzającej wydanie wyroku w n/n sprawie – wnioskodawca poparł odwołanie.

/e-prot. z 3.04.2019 r., 00:01:04,00:06:36/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca W. W. urodził się w dniu (...)

/bezsporne: kserokopia odpisu skróconego aktu urodzenia k. 31 akt ZUS/

Wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę w dniu 29 stycznia 2018 r. Ubezpieczony nie jest członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego.

/wniosek – k. 1-3 akt ZUS/

Wnioskodawca na dzień 1 stycznia 1999 r. w sposób bezsporny wykazał przed organem emerytalnym ogólny staż pracy w ilości wymaganych 25 lat, a w tym okresy składkowe w ilości 19 lat, 5 miesięcy i 24 dni, a nadto uzupełniające okresy rolne w ilości 5 lat, 10 miesięcy i 25 dni. Natomiast na dzień 1 stycznia 1999 r. w sposób bezsporny ubezpieczony wykazał staż pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze jedynie w ilości 10 lat, 1 miesiąca i 18 dni.

/okoliczności niesporne/

W. W. posiada od 17 lutego 1977 r. uprawnienia do kierowania ciągnikami rolniczymi.

/bezsporne, kserokopia prawa jazdy k. 34/

W spornym okresie od 11 maja 1977 r. do 15 marca 1986 r. wnioskodawca był zatrudniony w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. na stanowisku kierowca ciągnika w pełnym wymiarze czasu pracy.

/świadectwo pracy k. 5 akt ZUS/

Wnioskodawca otrzymał świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 14 grudnia 2017 r. wystawione przez (...) Związek (...) w Ł., zgodnie z którym ubezpieczony był zatrudniony od 11 maja 1977 r. do 15 marca 1986 r. w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. i w tym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy ciągników wymienioną w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. – Dz.U. Nr 8, poz. 43 w Wykazie A, w dziale VIII poz. 3 pkt 1 oraz w wykazie stanowiącym załącznik do Uchwały nr 24 Zarządu Krajowego Związku (...), K. i Organizacji Rolniczych z 14 czerwca 1983 r. w sprawie szczególnych warunków w jednostkach organizacyjnych Kółek Rolniczych. Jednocześnie wskazano, że świadectwo wystawiono na podstawie dokumentów Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. znajdujących się w archiwum (...) Związku (...) w Ł..

/ świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych k. 6 akt ZUS, pismo z 20.09.2018 r. (...) Związku (...) w Ł. k. 21/

Wnioskodawca przez cały sporny okres zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. pracował wyłącznie jako kierowca ciągnika rolniczego. Wnioskodawca wykonywał prace w transporcie na drogach publicznych na rzecz Urzędu Gminy, a nadto rolników indywidualnych i na rzecz rejonów dróg publicznych, a ponadto sezonowo wykonywał także sporadycznie prace w polu. Wnioskodawca jako kierowca ciągnika rolniczego woził żwir, szlakę, materiały budowlane, cegły, cement, wapno, a na rzecz rolników indywidualnych woził także zboże, węgiel, czy drzewo. Pracował 8 godzin dziennie - od godziny 7.00 do 15.00. Czasami zdarzało się, że pracował w godzinach nadliczbowych. W okresie wiosennym od kwietnia do czerwca zdarzało się, że wykonywał przez kilka godzin prace polowe, takie jak: opryski, czy koszenie łąk, a przez pozostały czas pracy wykonywał pracę kierowcy ciągnika rolniczego w transporcie. W okresie letnim wnioskodawca wykonywał też opryski ziemniaków. Poza ww. pracami polowymi wnioskodawca nie wykonywał w badanym okresie innych prac polowych, które wykonywali inni pracownicy Spółdzielni zatrudnieni na stanowisku kierowcy. Sprzęt był własnością Spółdzielni Kółek Rolniczych. Do wykonywania prac polowych na kombajnie lub innych maszynach rolniczych konieczne były uprawnienia. Spółdzielnia kierowała pracowników na specjalne kursy w celu uzyskania takich uprawnień. Wnioskodawca nie został skierowany na taki kurs i nie posiadał takich uprawnień. Ubezpieczony został jedynie skierowany przez Spółdzielnię na kurs w zakresie oprysków, na którym zdobył uprawnienia do ich wykonywania. W okresie letnim wnioskodawca jako kierowca ciągnika dowoził zboże do kombajnów do rolników indywidualnych i do Państwowego Zakładu (...) ( (...)). W spornym okresie w przedmiotowej spółdzielni pracowało ponad 10 kierowców ciągników rolniczych. W okresie zimowym wnioskodawca wykonywał tylko pracę kierowcy ciągnika rolniczego w transporcie. Kierowcy ciągników, w tym wnioskodawca, mieli wypłacane wynagrodzenie według stawki godzinowej, a ponadto dodatki za wykonywanie pracy w warunkach szkodliwych oraz miesięczne premie regulaminowe w wysokości do 40% wynagrodzenia. Decyzje o przyznaniu premii podejmował kierownik zarządzający spółdzielnią. Wnioskodawca nie był członkiem Spółdzielni.

/zeznania wnioskodawcy - e-prot. z 5.12.2018 r.: 00:01:43 w zw. z e-prot. z 15.04.2019 r. - 00:02:58 i e-prot. z. z 15.04.2019 r.: 00:02:58 ; zeznania świadka J. M.- e-protokół z 5.12.2018 r. - 00:14:10 - 00:48:54- płyta - k. 45; zeznania świadka Z. W. e-prot. z 5.12.2018 r.: 00:27:06/

W spornym okresie razem wnioskodawcą w przedmiotowej spółdzielni pracował w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca ciągnika rolniczego Z. W., który tak jak wnioskodawca otrzymał świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych wystawione przez (...) Związek (...) w Ł.. Organ emerytalny ustalając Z. W. staż pracy wykonywanej w warunkach szczególnych uprawniający go do uzyskania uprawnień do wcześniejszej emerytury uwzględnił okres zatrudnienia na stanowisku kierowcy ciągnika rolniczego w przedmiotowej spółdzielni.

/ zeznania świadka Z. W. e-prot. z 5.12.2018 r.: 00:27:06/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy oraz w aktach ZUS i na podstawie zeznań świadków, którzy w spornych okresach pracowali razem z wnioskodawcą i mają
w związku z tym wiedzę na temat charakteru pracy świadczonej przez niego w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C..

W toku postępowania nie udało się uzyskać dokumentacji osobowej wnioskodawcy
ze spornego okresu zatrudnienia. Sąd ustalił po sprawdzeniu internetowej bazy archiwów, że brak jest informacji wskazujących miejsce przechowywania akt osobowych ze Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. /k. 31/.

Sąd uznał jednak, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jest wystarczający do rozstrzygnięcia wszystkich spornych okoliczności w sprawie.

Sąd dał tylko częściowo wiarę zeznaniom wnioskodawcy oraz świadków Z. W. i J. M.. Zachodziła bowiem sprzeczność pomiędzy początkowymi twierdzeniami wnioskodawcy podnoszonymi w odwołaniu, a twierdzeniami prezentowanymi w toku niniejszego postępowania. Wnioskodawca w odwołaniu wiązał bowiem szczególne warunki wykonywanej przez siebie pracy nie tylko z pracą w transporcie, ale też z pracami polowymi, choć jednocześnie zaznaczał, że wykonywał je jedynie sporadycznie w okresie nasilonych prac, wyjaśniając, że wykonywał opryski, koszenie łąk i prasowanie słomy prasą

/k. 4/. Dopiero w toku postępowania twierdzenia wnioskodawcy zmieniły się w tym zakresie. Wnioskodawca oraz świadkowie wskazali, że kierowcy ciągników ( w tym skarżący) głównie zajmowali pracami transportowymi, a tylko bardzo sporadycznie, po lub przed godzinami pracy, wykonywali także prace polowe. Trudno przyjąć za wiarygodne ich twierdzenia w sytuacji, gdy przedmiotem działalności Spółdzielni Kółek Rolniczych były usługi rolnicze – ściśle związane z rolnictwem i jego specyfiką. (...) świadczyły także usługi pozarolnicze, zajmowały się handlem i produkcją, ale bez wątpienie usługi dla rolnictwa były tą znaczącą sferą ich działalności. Niewiarygodne są zatem twierdzenia wnioskodawcy i świadków zatrudnionych w tej Spółdzielni, że prace polowe wykonywali tylko sporadycznie, poza godzinami pracy. W tej sytuacji nie można uznać, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał od kwietnia do czerwca, a nawet do sierpnia (okres ostatnich prac polowych) prace wymienione w dziale VIII, poz. 3, w wykazie A Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, czyli prace w transporcie i łączności, które nie obejmują swoim zakresem prac polowych.

Sąd dał natomiast wiarę zeznaniom wnioskodawcy oraz ww. świadków, że w okresie jesiennym i zimowym odwołujący pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca ciągnika rolniczego, wykonując wyłącznie transport po drogach publicznych, gdyż nie budzą one wątpliwości, co do ich wiarygodności, stanowią w tej części logiczną całość wzajemnie się potwierdzając. Sąd miał też na uwadze, że świadek Z. W. w spornym okresie pracował tak jak wnioskodawca w przedmiotowej spółdzielni w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca ciągnika rolniczego, a także, że ww. świadek również otrzymał świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z tego okresu zatrudnienia wystawione przez (...) Związek (...) w Ł.. Organ emerytalny nie zakwestionował tego świadectwa, ustalając Z. W. staż pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, uprawniający go do uzyskania uprawnień do wcześniejszej emerytury i na jego podstawie uwzględnił wskazanemu świadkowi rzeczony okres zatrudnienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie, skutkując zmianą zaskarżonej decyzji.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 roku, poz. 1270 ze zm.), ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku ( vide art. 196 ustawy) osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat – dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz,

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący 20 lat dla kobiet
i 25 lat dla mężczyzn).

Jak stanowi ust. 2 powołanego przepisu, emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z § 3 i 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z 7.02.1983 r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 ze zm.) za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn;

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Powołany wykaz wskazuje wszystkie te prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego.

W świetle § 2 ust. 1 wskazanego rozporządzenia oraz zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przy czym powyższe okoliczności pracownik jest obowiązany udowodnić (por. wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1997 r. II UKN 417/97 – (...)
i US (...) i wyrok Sądu Najwyższego z 15 listopada 2000 r. II UKN 39/00 Prok.
i Prawo (...)).

Stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia okresy takiej pracy stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub świadectwie pracy.

Prawo do emerytury przewidziane w art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej ma charakter wyjątkowy, jest odstępstwem od ogólnej reguły dotyczącej warunków przechodzenia na emeryturę, a zatem właściwe przepisy muszą być wykładane w sposób ścisły. Niedopuszczalna jest wykładnia rozszerzająca, prowadząca w konsekwencji do wypaczenia idei, że emerytura w wieku wcześniejszym jest wynikiem pracy w obciążających dla zdrowia warunkach. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach. Istotnym warunkiem przyznania świadczenia z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach jest stwierdzenie w ramach pełnego wymiaru czasu pracy oddziaływania szkodliwych warunków na organizm pracownika. R. legis instytucji przewidzianej w art. 32 ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłączone jest, stosownie do treści art. 473 § 1 k.p.c., zastosowanie przepisów ograniczających dopuszczalność dowodów ze świadków i przesłuchania stron (art. 246 i 247 k.p.c.). W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalne jest wykazywanie wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą uprawnienia do świadczeń, z ubezpieczenia społecznego, także gdy z dokumentów wynika co innego.

Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia (wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00, Lex nr 79840, wyrok Sądu Najwyższego z 24 marca 2009 roku I PK 194/08, Lex nr 653420).

Nie jest natomiast dopuszczalne uwzględnianie przy ustalaniu okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, wymaganych do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym, innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, przez co tak zatrudniony nie spełniał koniecznego warunku dla uzyskania wcześniejszych uprawnień emerytalnych, jakim było stałe wykonywanie pracy szkodliwej w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na zajmowanym stanowisku pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2008 r. II UK 306/07 Lex 528599).

Należy również wskazać, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych normą § 2 ww. rozporządzenia stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych. Samo jednakże posiadanie świadectwa pracy potwierdzającego wykonywanie zatrudnienia w warunkach szczególnych organu rentowego nie wiąże i nie przesądza automatycznie o przyznaniu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach w postępowaniu sądowym traktuje się jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki może być więc weryfikowany pod kątem prawdziwości wskazanych w nim faktów (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 4 listopada 2008 roku sygn. III AUa 3113/08, Lex nr 552003; wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 30 listopada 2006 roku III AUa 466/06, opubl: Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego w Katowicach rok 2007, Nr 3, poz. 8; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 24 września 2008 roku III AUa 795/08, opubl: Orzecznictwo Sądów Apelacji B. rok 2008, Nr 4, str. 60).

Sąd nie jest zatem w żaden sposób związany oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę w wystawionym pracownikowi świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Ma ono służyć jedynie celom dowodowym. Dokument ten podlega co do swojej wiarygodności i mocy dowodowej takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód (art. 233 § 1 k.p.c.) – vide wyrok Sądu Najwyższego z 9 kwietnia 2009 r., I UK 316/08, LEX nr 707858, wyrok Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2011r., III UK 213/10, LEX nr 950436).

W rozpoznawanej sprawie wnioskodawca spełnił ustawowe przesłanki co do wieku. Nie jest również członkiem otwartego funduszu emerytalnego oraz ma wymagany na dzień
1 stycznia 1999 roku łączny staż pracy - okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat.

Organ rentowy zakwestionował jednak wymagany okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach, uznając, że nie można zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Spółdzielni Kółek Rolniczych w C. od 11 maja 1977 r. do 15 marca
1986 r., gdyż jako kierowca ciągnika wnioskodawca oprócz prac transportowych wykonywał sezonowo również prace polowe.

Kierując powyższymi rozważaniami Sąd Okręgowy na okoliczność pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w szczególnych warunkach w spornym okresie dopuścił dowód z zeznań świadków oraz z zeznań wnioskodawcy.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na uwzględnienie roszczeń wnioskodawcy.

Przypomnieć należy, że organ rentowy nie kwestionował samego faktu, że odwołujący w okresie od 11 maja 1977 r. do 15 marca 1986 r. pracował na stanowisku kierowcy ciągnika, lecz podnosił, że nie było to zatrudnienie w warunkach szczególnych, argumentując, że nie jest taką praca na stanowisku traktorzysty wykonującego przy pomocy ciągnika prace polowe w rolnictwie.

Badając powyższą okoliczność Sąd Okręgowy podzielił pogląd Sądu Apelacyjnego w Gdańsku wyrażony w wyroku z 25 września 2013 r., III AUa 106/13 (LEX nr 1381334), zgodnie z którym warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku, stale tj. ciągle wykonuje pracę w szczególnych warunkach i nie wykonuje w tym czasie żadnych innych czynności niezwiązanych z zajmowanym stanowiskiem.

Sąd Okręgowy podziela też stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone
w uzasadnieniu wyroku z 3 grudnia 2013 r. (I UK 172/13, LEX nr 1467147), że wymienienie w wykazie A, dziale VIII, pod pozycją 3 prace kierowców ciągników
i kombajnów nie oznacza, że należy uznać za pracę w szczególnych warunkach kierowanie tymi pojazdami przy jakichkolwiek zadaniach, a nie tylko transportowych. Prace uznane za wykonywane w warunkach szczególnych bez względu na miejsce i rodzaj zostały bowiem wymienione w dziale XIV wykazu A zatytułowanym "prace różne". Tak zostały ujęte
np. prace przy spawaniu, czy naprawie pomp wtryskowych. Inne działy wykazu obejmują wymienione w nich prace w powiązaniu z rodzajami zakładów pracy lub ich częściami. Nie można uznać, że praca kierującego ciągnikiem jest zawsze pracą "w transporcie", nawet jeżeli kierujący niczego nie transportuje, lecz wykonuje przy pomocy ciągnika typowe prace polowe. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał w swym orzecznictwie, że podział wykazu
A na poszczególne działy ma istotne znaczenie. W świetle art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej pracami w szczególnych warunkach nie są bowiem wszelkie prace wykonywane w narażeniu na kontakt z niekorzystnymi dla zdrowia pracownika czynnikami, lecz jedynie takie, które zostały rodzajowo wymienione w powołanym rozporządzeniu.

Wynikające z wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia, przyporządkowanie danego rodzaju pracy do określonej branży ma zatem istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w szczególnych warunkach. Sąd Najwyższy w wyroku z 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, wskazał ponadto, że wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo-branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie, czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym.

Również w wyroku z 3 czerwca 2008 r. (I UK 381/07) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że przyporządkowanie określonej pracy do określonej w wykazie branży przemysłowej ma istotne znaczenie dla jej kwalifikacji jako pracy w warunkach szczególnych, gdy uciążliwość
i szkodliwość pracy dla zdrowia wynika właśnie z jej branżowej specyfiki
(por. też postanowienie Sądu Najwyższego z 8 maja 2012 r., II UK 25/12 i wyrok Sądu Najwyższego z 19 marca 2012 r., II UK 166/11).

Sąd Najwyższy w powołanym wyroku z 3 grudnia 2013 r. podnosił również, że umieszczenie wskazanych stanowisk w dziale VIII w transporcie i łączności, mimo ujęcia pracy traktorzysty, kombajnisty lub pojazdu gąsienicowego odrębnie od pracy kierowcy samochodów ciężarowych, autobusów i pojazdów specjalistycznych, łączy szkodliwość tejże pracy nie z faktem prowadzenia tych pojazdów, lecz z faktem ich prowadzenia przy uwzględnieniu specyfiki "technologii" pracy w transporcie i obciążeń psychofizycznych związanych z uczestniczeniem takich pojazdów w ruchu publicznym. Obciążeń, których nie ma, jak uznał ustawodawca, przy wykonywaniu prac na wskazanych stanowiskach w rolnictwie, gdzie dominują prace polowe. Niewątpliwe prace polowe należą do typowych prac rolniczych i nie mają żadnego związku z ruchem drogowym i transportem.

Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 26 marca 2014r. II UK 368/13 „Stanowiący pierwotne źródło rozporządzenia art. 55 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin nie warunkował prawa do wcześniejszej emerytury od pracy w danym dziale. Za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach ustawodawca uważał pracowników stale zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia i wymienił takie stanowiska pracy, nie traktując kręgu jako zamkniętego, o czym świadczy zwrot "w szczególności" (art. 53 ust. 2).

Najnowsze orzecznictwo pozwala na określenie i przyporządkowanie określonych prac takiego kierowcy do prac polowych, co nie stanowi zatrudnienia w warunkach szczególnych oraz prac w transporcie- w przypadku wykonywania takiego zatrudnienia.

Podkreślić też należy, że choć spółdzielnie kółek rolniczych nie należą do sektora transportowego gospodarki, to jednak nie może ujść uwadze, że pod poz. 3 działu VIII tego wykazu, poza pracą kierowców ciągników, wymienione zostały również prace kierowców kombajnów lub pojazdów gąsienicowych.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

Wskazać należy, że istotnym warunkiem przyznania świadczenia z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach jest stwierdzenie w ramach pełnego wymiaru czasu pracy oddziaływania szkodliwych warunków na organizm pracownika. R. legis instytucji przewidzianej w art. 32 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS opiera się na założeniu, że praca wykonywana w szczególnych warunkach przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też osoba wykonująca taką pracę ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Jak wynika z powyższego chodzi zatem
o charakter i warunki, w jakich dana praca jest wykonywana.

Przechodząc na grunt niniejszej sprawy należy przypomnieć, że zdaniem organu rentowego nie można było uwzględnić spornego okresu zatrudnienia od 11 maja 1977 r. do
15 marca 1986 r. do stażu pracy w warunkach szczególnych, ponieważ nie można było jednoznacznie ustalić, czy stale i w pełnym wymiarze wnioskodawca wykonywał wyłącznie prace transportowe na stanowisku „kierowcy ciągnika’”, czy też oprócz prac transportowych wykonywał inne prace, niezwiązane z transportem, które nie mogą zostać uznane za pracę w szczególnych warunkach.

Zdaniem Sądu Okręgowego zeznania świadków oraz samego wnioskodawcy pozwoliły na skuteczne podważenie stanowiska organu rentowego. Ze zgromadzonego osobowego materiału dowodowego wynika, że kierowcy ciągników zajmowali się co prawda poza pracami w transporcie również pracami polowymi w okresie między kwietniem a czerwcem każdego roku, wykonując tylko prace transportowe w pozostałym okresie. Oznacza to, że w okresie sezonowo nasilonych prac polowych skarżący nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze pracy w warunkach szczególnych. Jak zresztą sam wnioskodawca podniósł w odwołaniu oprócz prac transportowych, zajmował się także pracami polowymi, choć zaznaczył jednocześnie, że było to sporadyczne. Mimo, że w toku postępowania odwołujący zmienił swoje twierdzenia, co w ocenie sądu związane było z powzięciem informacji, że prace polowe nie są objęte rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, to jednak oceniając zasadność wniesionego odwołania Sąd jednocześnie doszedł do przekonania, że zasługuje ono na uwzględnienie, albowiem nawet po odliczeniu ze spornego okresu w każdym roku miesięcy od kwietnia nawet do sierpnia (a nie do tylko czerwca), co łącznie daje 5 miesięcy w każdym roku, to i tak należy przyjąć, że przez pozostałe 7 miesięcy wnioskodawca wykonywał stale, wyłącznie, w pełnym wymiarze czasu pracy pracę na stanowisku kierowcy ciągnika rolniczego w transporcie. Uwzględniając, że sporny okres to okres od 11 maja 1977 r. do 15 marca 1986 r., to po odliczeniu w każdym roku - zgodnie z ww. założeniami - okresu od kwietnia do sierpnia (razem 5 miesięcy), wnioskodawca w sposób należyty wykazał w postępowaniu sądowym łącznie 62 miesiące i 15 dni pracy wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wyłącznie na stanowisku kierowcy ciągnika rolniczego w transporcie, co daje dodatkowo ponad 5 lat pracy w warunkach szczególnych. Mając na uwadze powyższe oraz to, że przed organem emerytalnym wnioskodawca wykazał bezspornie na dzień 1 stycznia 1999 r. staż pracy w warunkach szczególnych w ilości 10 lat, 1 miesiąca i 18 dni, należało zatem uznać, że odwołujący jako kierowca ciągnika stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace transportowe w wymiarze co najmniej 15 lat, a tym samym spełnia ostatnią sporną przesłankę.

Na mocy art. 129 ust. 1 ustawy świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Wnioskodawca złożył wniosek o emeryturę 29 stycznia 2018 r., , a zatem prawo do emerytury należało wnioskodawcy przyznać od 1 stycznia 2018 r.

Wobec powyższego, Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji wyroku na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c.

A. P.

z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. ZUS wypożyczając akta ZUS