Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2016 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. Wydział II Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2016 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R.

przeciwko Skarbowi Państwa - Naczelnikowi Urzędu Celnego w P..

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 17 grudnia 2015 roku, sygn. akt I C 670/14

oddala apelację i zasądza od powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w R. na rzecz pozwanego Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Celnego w P. kwotę 2.400 (dwa tysiące czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

SSA w SO Arkadiusz Lisiecki

SSO Paweł Hochman SSO Alina Gąsior

Sygn. akt II Ca 114/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 17 grudnia 2015 r. Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim I Wydział Cywilny po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...) Spółka z o.o. w R. przeciwko Skarbowi Państwa Naczelnikowi Urzędu Celnego w P. o zapłatę oddalił powództwo oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.417,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego:

Dnia 17 kwietnia 2007 r. firma usługowa (...) z siedzibą w R. (Wydzierżawiający) zawarła z powodem – (...) Sp. z o.o.” z siedzibą w R. (Dzierżawcą) umowę dzierżawy powierzchni w lokalu użytkowym. Przedmiotem umowy była dzierżawa powierzchni dwóch metrów kwadratowych w lokalu użytkowym, do którego Wydzierżawiający miał tytuł prawny, pod instalację automatów służących do gier o niskich wygranych, położonego w sklepie spożywczo-monopolowym w G. przy ulicy (...). Dzierżawca miał wykorzystywać przedmiot dzierżawy do zainstalowania oraz eksploatacji automatów o niskich wygranych. Umowa została zawarta na czas nieokreślony.

Decyzją z dnia 13 listopada 2007 r., numer (...)Dyrektor Izby Skarbowej w Ł. udzielił powodowi zezwolenia na urządzenie i prowadzenie działalności w zakresie gier na automatach o niskich wygranych na terenie województwa (...) na okres sześciu lat.

Jedno z miejsc urządzania gier na automatach o niskich wygranych stanowił sklep spożywczo-monopolowy M. G., (...)-(...) G., przy ul. (...).

Wartość jednorazowej wygranej nie mogła być wyższa niż równowartość 15 Euro, a wartość jednej stawki za udział w jednej grze nie mogła być wyższa niż 0,07 Euro.

Równowartość 15 Euro i 0,07 Euro była ustalana według kursu kupna ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia poprzedniego roku kalendarzowego.

Automat (...) uzyskał pozytywną opinię techniczną z badania poprzedzającego rejestrację. Termin ważności opinii określono do dnia 31 grudnia 2014 r.

Automat „(...)” uzyskał pozytywną opinię techniczną zawierającą wynik badania poprzedzającego rejestrację automatu do gier o niskich wygranych. Badanie przeprowadzono w dniu 15 stycznia 2009 r. Termin ważności opinii określono do dnia 31 stycznia 2015 r.

Automat (...) o numerze fabrycznym (...) został zarejestrowany w dniu 18 kwietnia 2008 r.

Automat „(...)” o numerze fabrycznym (...) został zarejestrowany w dniu 26 lutego 2009 r.

W dniu 21 czerwca 2013 r. w punkcie gier na automatach o niskich wygranych o nazwie „Sklep spożywczo-monopolowy, M. G.” w G. przy ul. (...) funkcjonariusze celni Sekcji Kontroli Gier Hazardowych w Referacie Dozoru Urzędu Celnego w P. przeprowadzili czynności kontrolne z zakresu urządzania i prowadzenia gier na automatach o niskich wygranych. W związku z prowadzoną kontrolą przeprowadzono na automatach (...)” o numerze fabrycznym (...) i „(...)” o numerze fabrycznym (...) eksperyment. Na podstawie przeprowadzonych eksperymentów na powyższych automatach stwierdzono przekroczenie wartości maksymalnej stawki za udział w jednej grze (maksymalna stawka w eksperymentach za jaką prowadzono grę wynosiła odpowiednio 3,00 i 6,00 zł). Przedmiotowe automaty do gier po zabezpieczeniu zamknięciami urzędowymi typu (...) Urzędu Celnego w P., wraz z środkami pieniężnymi w kwocie 4.099,00 zł oraz kluczami w ilości 14 sztuk zatrzymano jako dowody w sprawie do prowadzonego postępowania.

Postanowieniem z dnia 01 lipca 2013 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej
w R. zatwierdził zatrzymanie w dniu 21 czerwca 2013 r. powyższych rzeczy stanowiących własność powoda.

Powód wniósł zażalenie na postanowienie z dnia 01 lipca 2013 r.

W dniu 22 lipca 2013 r. Naczelnik Urzędu Celnego w P. wydał postanowienie o wszczęciu dochodzenia w sprawie o przestępstwo skarbowe polegające na ujawnionym w dniu 21 czerwca 2013 r. urządzaniu i prowadzeniu gier na automatach „(...)” o numerze fabrycznym (...) oraz (...) o numerze fabrycznym (...) w punkcie gier na automatach o niskich wygranych „Sklep spożywczo-monopolowy, M. G.” w G., ul. (...) wbrew art. 3 ustawy z dnia 19 listopada o grach hazardowych, tj. o przestępstwo skarbowe określone w art. 107 § 1 k.k.s.

Postanowieniem z dnia 25 września 2013 r. Naczelnik Urzędu Celnego w P. uznał za dowody rzeczowe: automat do gry (...) Bank o numerze fabrycznym (...) wraz z zawartością, automat do gry (...) o numerze fabrycznym (...) wraz z zawartością, środki pieniężne wyjęte z powyższych automatów w łącznej kwocie 4.099,00 zł, klucze do automatów – 14 sztuk.

Postanowieniem z dnia 10 października 2013 r. Sąd Rejonowy w Radomsku VI Wydział Karny uchylił postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Radomsku z dnia 01 lipca 2013 r. oraz nakazał Urzędowi Celnemu w P. zwrot powodowi zatrzymanych dowodów rzeczowych.

Pismem z dnia 31 października 2013 r. powód wezwał Naczelnika Urzędu Celnego w P. do zwrotu zatrzymanych dowodów rzeczowych.

Pismem z dnia 14 listopada 2013 r. Naczelnik Urzędu Celnego w P. wezwał powoda do odbioru w terminie 7 dni od jego otrzymania powyższych dowodów rzeczowych.

Dnia 28 listopada 2013 r. automat do gry (...) Bank o numerze fabrycznym (...), automat do gry (...) o numerze fabrycznym (...) oraz klucze do automatów w ilości 14 sztuk oddano na przechowanie upoważnionej przez powoda A. W..

Pismem z dnia 12 marca 2014 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty odszkodowania w kwocie 24.625,60 zł tytułem utraconych korzyści
w nieprzekraczalnym terminie 3 dni od dnia otrzymania przedmiotowego wezwania.

Pismem z dnia 21 marca 2014 r. Naczelnik Urzędu Celnego w P. odmówił powodowi wypłaty odszkodowania.

Badane automaty nie spełniały wymogów technicznych zgodnych dla automatów o niskich wygranych określonych przepisami art. 129 ust. 3 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych, ponieważ stawka za udział w jednej grze mogła być wyższa od 0,50 zł i łączna jednorazowa wartość wygranej w grze, liczona jako suma wygranej bezpośredniej oraz pośredniej, mogła przekroczyć 60,00 zł.

Przedmiotowa opinia została sporządzona wskutek wydania przez Naczelnika Urzędu Celnego w P. w dniu 28 października 2013 r. postanowienia o dopuszczeniu dowodu z opinii instytucji specjalistycznej.

Pozwany wniósł akt oskarżenia do Sądu Rejonowego w Radomsku przeciwko B. W. – prezesowi powodowej spółki. Dnia 10 marca 2015 r. Sąd Rejonowy w Radomsku VI Wydział Karny wydał przeciwko B. W. wyrok nakazowy, w którym uznał go za winnego popełnienia przestępstwa skarbowego z art. 107 § 1 k.k.s. B. W. wniósł sprzeciw od w/w wyroku nakazowego.

W konsekwencji powyższych ustaleń, Sąd Rejonowy zważył, że powództwo jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

Sąd Rejonowy przypomniał, że przedmiotem żądania pozwu była kwota 24.625,60 zł., której powód (...) Sp. z o.o.” z siedzibą w R. – reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika – domagał się od Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Celnego w P. tytułem odszkodowania za szkodę majątkową wyrządzoną przez funkcjonariuszy Urzędu Celnego w P., powstałą wskutek bezprawnego – zdaniem powoda – zatrzymania automatów do gier o niskich wygranych: „(...)” o numerze fabrycznym (...) oraz (...) o numerze fabrycznym (...). Stan faktyczny niniejszej sprawy pozostawał bezsporny i znajdował oparcie we wskazanych wyżej dowodach z dokumentów prywatnych i urzędowych, których prawdziwość i moc dowodowa nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a i Sąd nie znalazł podstaw by czynić to z urzędu. Spór w niniejszej sprawie ogniskował się wokół oceny, czy w opisanym stanie faktycznym spełnione zostały przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa na podstawie art. 417 k.c.

W ocenie Sądu pierwszej instancji podstawę prawną roszczenia powoda stanowi art. 417 § 1 k.c., zgodnie z którym za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Powtórzona za art. 77 ust. 1 Konstytucji RP przesłanka niezgodności z prawem nie jest uwarunkowana stwierdzeniem winy, wymaga natomiast wykazania bezprawności, a ta rozumiana jest w orzecznictwie, jako zachowanie kolidujące z porządkiem prawnym, polegające na sprzeczności między zakresem kompetencji organu, sposobem jego postępowania i treścią rozstrzygnięcia wynikającymi z wzorca ustawowego, a jego działaniem rzeczywistym (vide: wyroki Sądu Najwyższego z dnia 08 stycznia 2002 r., I CKN 581/99, OSNC 2002 r., Nr 10, poz. 128; z dnia 06 lutego 2002 r., V CKN 1248/00, OSP 2002 r., Nr 9, poz. 128; z dnia 19 kwietnia 2012 r., IV CSK 406/11, OSNC – ZD 2012/3/68). Odpowiedzialność Skarbu Państwa powinna być związana nie z działalnością konkretnego funkcjonariusza danej instytucji, a z funkcjonowaniem tej właśnie instytucji jako pewnej zorganizowanej struktury.

Sąd Rejonowy podkreślił, że działalność związana z hazardem podlega ścisłej reglamentacji i kontroli ze strony państwa. Zgodnie z treścią art. 3 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. nr 201 z 2009 r., poz. 1540 z późn. zm.) urządzanie i prowadzenie działalności w zakresie gier losowych, zakładów wzajemnych i gier na automatach jest dozwolone wyłącznie na zasadach określonych w tejże ustawie. Oznacza to, że działalność w zakresie jakiejkolwiek gry losowej, zakładu wzajemnego, czy też gry na automacie, która prowadzona jest w sprzeczności z przepisami w/w ustawy, jest działalnością nielegalną. Tym samym, przestępstwo stypizowane w art. 107 k.k.s. mógł popełnić ten, kto m.in. urządzał i prowadził grę na automacie wbrew przepisom ustawy o grach hazardowych lub warunkom koncesji lub zezwolenia. W kontekście znamienia gry na automacie nie wolno zapominać o treści art. 53 § 35a k.k.s., wprowadzonego z dniem 01 stycznia 2010 r., nakazującego przez to pojęcie rozumieć również termin „gra na automacie o niskich wygranych” w jego prawnohazardowym kształcie. W ten sposób desygnatem komentowanego znamienia jest także gra na automacie o niskich wygranych.

Służbie Celnej zgodnie z dyspozycją poszczególnych przepisów art. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o służbie celnej (Dz. U. z 2013 r., poz. 1404) powierzono kompleks zadań wynikających z ustawy o grach hazardowych: od kompetencji w kwestiach podatkowych (wymiaru, poboru), do związanych z udzielaniem koncesji i zezwoleń, zatwierdzaniem regulaminów i rejestracją urządzeń. W zadaniach Służby Celnej mieści się też wykonywanie całościowej kontroli w wymienionych powyżej dziedzinach, a także co – istotne w realiach niniejszej sprawy – w zakresie przestrzegania przepisów regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych. Kontrola ta przebiega w myśl przepisów rozdziału 3 cytowanej ustawy (art. 30 ust. 2 pkt. 3), a w jej ramach funkcjonariusze celni są uprawnieni do podjęcia określonych czynności, w tym do przeprowadzania w drodze eksperymentu, doświadczenia lub odtworzenia, możliwości gry m.in. na automacie (art. 32 ust. 1 pkt. 13 ustawy o służbie celnej). Co jednak najbardziej istotne, do zadań Służby Celnej należy ponadto (art. 2 ust. 1 pkt. 5 i ust. 2 ustawy o służbie celnej) rozpoznawanie, wykrywanie i zwalczanie przestępstw i wykroczeń skarbowych oraz ściganie ich sprawców w zakresie określonym w kodeksie karnym skarbowym – przez prowadzenie postępowań przygotowawczych zgodnie z przepisami kodeksu postępowania karnego. Nie ulega wątpliwości, że w obszarze tym mieszczą się przestępstwa stypizowane w art. 107 § 1 k.k.s.

Funkcjonariusze celni mogą ponadto zabezpieczać zebrane dowody (art. 32 ust. 1 pkt. 14 ustawy o służbie celnej). Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie lub podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym albo roszczeń o naprawienie szkody mogą być odebrane bez uprzedniej decyzji procesowej sądu lub prokuratora tylko w wypadkach niecierpiących zwłoki (art. 217 § 1 k.p.k.), jednak z obowiązkiem uzyskania następczo zatwierdzenia czynności (art. 217 § 3 k.p.k. w zw. z art. 220 § 3 k.p.k.). Dokonywanie czynności procesowych przed wydaniem postanowienia o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia może mieć miejsce w granicach wyznaczonych w art. 308 k.p.k.

Reasumując, w niniejszej sprawie funkcjonariusze celni byli uprawnieni z mocy art. 30 ust. 2 pkt. 3 ustawy o służbie celnej do kontroli polegającej na sprawdzeniu prawidłowości przestrzegania przepisów prawa regulujących urządzanie i prowadzenie gier hazardowych, o których mowa w ustawie o grach hazardowych oraz zgodności tej działalności z udzieloną koncesją lub zezwoleniem oraz zatwierdzonym regulaminem.

Dnia 21 czerwca 2013 r. funkcjonariusze celni Sekcji Kontroli Gier Hazardowych w Referacie Dozoru Urzędu Celnego w P. przeprowadzili czynności kontrolne z zakresu urządzania i prowadzenia gier na automatach o niskich wygranych w punkcie gier na automatach o niskich wygranych o nazwie „Sklep spożywczo-monopolowy, M. G.” w G. przy ul. (...). W związku z prowadzoną kontrolą przeprowadzono na automatach (...)” o numerze fabrycznym (...) i „(...)” o numerze fabrycznym (...) eksperyment. Na podstawie przeprowadzonych eksperymentów na powyższych automatach stwierdzono przekroczenie wartości maksymalnej stawki za udział w jednej grze (maksymalna stawka w eksperymentach za jaką prowadzono grę wynosiła odpowiednio 3,00 i 6,00 zł). Przedmiotowe automaty do gier po zabezpieczeniu zamknięciami urzędowymi typu (...) Urzędu Celnego w P., wraz z środkami pieniężnymi w kwocie 4.099,00 zł oraz kluczami w ilości 14 sztuk zatrzymano jako dowody w sprawie do prowadzonego postępowania. Zatrzymanie to zostało dokonane z uwagi na brak możliwości oddania powyższych automatów osobie godnej zaufania (albowiem za taką osobę nie można było uznać właściciela automatów, co do którego istniało podejrzenie, że urządzał na nich gry za stawki wyższe niż prawem dozwolone, czy też właściciela sklepu – wydzierżawiającego powodowi odpłatnie powierzchnię pod automaty), a więc osobie, która mogłaby zapewnić integralność urządzenia. W konsekwencji, jedynie w taki sposób możliwe było zapewnienie nienaruszalności automatów dla dalszego toku postępowania. Następnie, Naczelnik Urzędu Celnego w P. złożył wniosek o zatwierdzenie przedmiotowego zatrzymania przez prokuratora. Postanowieniem z dnia 01 lipca 2013 r. Prokurator Prokuratury Rejonowej w Radomsku zatwierdził zatrzymanie w dniu 21 czerwca 2013 r. w/w rzeczy stanowiących własność powoda. Na skutek zażalenia wniesionego przez powoda, postanowieniem z dnia 10 października 2013 r. Sąd Rejonowy w Radomsku VI Wydział Karny uchylił postanowienie Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Radomsku z dnia 01 lipca 2013 r. oraz nakazał Urzędowi Celnemu w P. zwrot powodowi zatrzymanych dowodów rzeczowych.

Przypomniane wyżej ustalenia Sąd Rejonowy uzupełnił ogólną konkluzją, że wszczęcie i prowadzenie przeciwko obywatelowi postępowania karnego, czy też odpowiednio karnoskarbowego, może być uznane za czyn niedozwolony w rozumieniu art. 415 i następnych k.c. tylko w wypadku prowadzenia go przy oczywistym braku dowodów winy, ze świadomością sfabrykowania takich dowodów lub bez zachowania podstawowych przepisów procedury. Sąd zauważył również, że postanowienie Sądu Rejonowego w Radomsku VI Wydział Karny z dnia 10 października 2013 r. z przyczyn oczywistych go nie wiąże, bowiem nie jest to wyrok skazujący. Wskazał, że działanie funkcjonariuszy Służby Celnej było prawne w aspekcie celowości podejmowanych czynności. Postępowanie karnoskarbowe zostało wszczęte, zatrzymane rzeczy pozwoliły na przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego, która stanowiła jeden z dowodów pozwalających na postawienie zarzutu, a ten stał się podstawą aktu oskarżenia i w efekcie wydania wyroku nakazowego (od którego oskarżony wniósł sprzeciw).

W konsekwencji, w ocenie Sądu, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie doszło do bezprawnego zachowania się funkcjonariuszy celnych, albowiem mieli oni prawo powziąć wątpliwości co do legalności działania automatów stanowiących własność powoda, co z kolei wymagało ustalenia, czy został popełniony czyn zabroniony przez ustawę. Na tej podstawie automaty zostały zatrzymane jako dowody rzeczowe w sprawie w rozumieniu art. 217 k.p.k. W niniejszej sprawie czynności funkcjonariuszy celnych były związane z wypełnianiem ich ustawowych obowiązków i nie miały cech bezprawności, jako że znajdowały umocowanie
w obowiązujących przepisach, nadto były bardzo celowe.

Na zakończenie Sąd Rejonowy przypomniał, że powyższe stanowisko koresponduje z linią orzeczniczą Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy, który w analogicznych w stosunku do przedmiotowego stanach faktycznych oddalał apelacje powodów od wyroków Sądu I instancji oddalających powództwa ( vide: wyrok z dnia 03 czerwca 2015 r., sygn. II Ca 316/15; wyrok z dnia 03 sierpnia 2015 r., sygn. II Ca 472/15; wyrok z dnia 08 października 2015 r., sygn. II Ca 255/15). W tym stanie rzeczy, Sąd pominął dowód ze sporządzonych opinii biegłej sądowej z zakresu księgowości, jako że w/w opinie stały się bezprzedmiotowe. Uznać bowiem należało, że żądanie przez powoda odszkodowania było co do zasady nieusprawiedliwione.

W konsekwencji, Sąd oddalił powództwo.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Art. 98 k.p.c. statuuje jedną z dwóch podstawowych zasad rozstrzygania o kosztach procesu, mianowicie zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca (merytorycznie albo formalnie i niezależnie od tego czy ponosi winę w prowadzeniu procesu) zobowiązana jest zwrócić swemu przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu (por. m.in. uchwała składu siedmiu sędziów SN – zasada prawna z dnia 23.06.1951 r. – C 67/51, OSNC 1951, nr 3, poz. 63; orzeczenie SN z dnia 27.08.1962 r. – II CZ 103/62, OSNC 1963, nr 7-8, poz. 171; postanowienie SN z dnia 10.09.1963 r. I CZ 97/63, OSNC 1964, nr 4, poz. 85).

Pozwany wygrał sprawę w stu procentach, a więc należy mu się od powoda zwrot całości kosztów procesu w kwocie 2.417,00 zł (pkt. 2 sentencji wyroku). Na kwotę tę składały się: wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego – 2.400,00 zł, opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17,00 zł.

Na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. Sąd przedstawił do rozpoznania Referendarzowi sądowemu rozliczenie w zakresie kosztów opinii biegłych (pkt. 3 sentencji wyroku).

W związku z powyższym, orzeczono jak w sentencji wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik powoda, zaskarżając go w całości. Apelacja zaskarżonemu wyrokowi zarzuca naruszenie:

1. przepisów prawa materialnego, mającego wpływ na wynik sprawy, to jest:

a. art. 417 k.c. w zw. z art. 230 § 1 k.p.k. w zw. z art. 217 § 1 k.p.k. poprzez ich błędną wykładnię skutkująca przyjęciem, iż działanie funkcjonariuszy pozwanego „było prawne w aspekcie celowości podejmowanych czynności w sytuacji, gdy działanie funkcjonariuszy pozwanego naruszało wszelkie w tym zakresie reguły, bowiem nie było podstaw do przyjęcia, iż zachodzi wypadek niecierpiący zwłoki, a nadto zatrzymane urządzenia w sposób oczywisty były zbędne dla toczącego się postępowania, brak było oznaczenia celu tego zatrzymania i dalszych kierunków działania z tymi urządzeniami, a poza tym zatrzymanie zostało dokonane po upływie 7 - dniowego terminu wskazanego w przepisie art. 230 § 1 k.p.k., nadto fakt bezcelowości zatrzymania omawianych automatów - potwierdza postanowienie Sądu Rejonowego w Radomsku z dnia 10 października 2013 r. wydane w sprawie VI Kp 186/13;

b. art. 107 § 1 k.k.s. w zw. z art. 4 § 1 k.k.s. oraz w zw. z § 10 ust. 2, § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie warunków urządzania gier i zakładów wzajemnych (Dz. U. nr 102, poz. 946 z późno zm.) i w związku z § 23 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia28 grudnia 2009 r. sprawie kontroli wykonywanych przez Służbę Celną w zakresie urządzania i prowadzenia gier hazardowych (Dz.U. z 2013 poz. 156 j.t.) oraz w związku z § 4 pkt 1 lit. a, lit. e pkt 2, pkt 8 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie kontroli wykonywanych przez Służbę Celną w zakresie urządzania i prowadzenia gier i zakładów wzajemnych (Dz.U. z 2009 Nr 188 poz. 1459) - przez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, iż przy braku śladów na niedozwoloną ingerencję w zasady funkcjonowania automatów o niskich wygranych, użytkowanych przez powódkę mającą zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie gier na automatach o niskich wygranych oraz posiadającą obowiązującą decyzję administracyjną uprawniającą ją do legalnej eksploatacji zarejestrowanych urządzeń w charakterze automatów o niskich wygranych - działania funkcjonariuszy celnych ignorujących te dokumenty nie miały przymiotu niezgodnych z prawem, gdyż w sprawie zachodziło rzekomo uzasadnione podejrzenie popełnienia umyślnego przestępstwa stypizowanego w blankietowej normie art. 107 § 1 kks wymagającej dopełnienia w przepisach szczególnych,

c. art. 8 i art. 9 w zw. z art. 1 akapit 1 pkt 1, 3, 4 i 11 Dyrektywy nr 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług społeczeństwa informacyjnego (Dz.U. UE.L. 1998.204.37 ze zm.) w zw. z § 4, § 5, § 8 i § 10 w zw. z § 2 pkt la, 2, 3 i 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie sposobu funkcjonowania krajowego systemu notyfikacji norm i aktów prawnych (Dz.U. 2002 Nr 239 poz. 2039), w zw. z art. 4 ust. 3 i art. 19 ust. 1 Traktatu o Unii Europejskiej w związku z art. 267 i art. 288 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (trzecia izba) z dnia 19 lipca 2012r. (sprawy połączone C-231/11, C- 214/11 i C-217/1 l) (Dz.U. UE. C. 2012. 295. 12/1) - przez ich niezastosowanie, co doprowadziło Sąd I instancji do błędnego wniosku o zgodności z prawem działania funkcjonariuszy pozwanego rekwirujących sporne automaty pod kątem umyślnego przestępstwa z blankietowej normy art. 107 § 1 k.k.s., podczas gdy obowiązkiem każdego Sądu Krajowego, jest obowiązek zapewnienia pełnej skuteczności prawu unijnemu, łączący się z koniecznością odmowy zastosowania przepisów krajowych sprzecznych z nadrzędnym prawem unijnym, a w ślad za tym obowiązek ocen działania funkcjonariuszy pozwanego kolidujących z prawem unijnym, jako działania niezgodnego z prawem w rozumieniu art. 417 § 1 k.c., a także skutkujące zastosowaniem przepisów ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz.U. z 2009 r., nr 201, poz. 1540 dalej również jako: „ugh”) w szczególności art. 3 i art. 14 ust 1 ugh. - jako przepisów bezskutecznych, które nie zostały notyfikowane Komisji Europejskiej w sytuacji, gdy brak takiej notyfikacji pozbawia te przepisy skuteczności;

2. przepisów prawa procesowego, mającego wpływ na wynik sprawy, to jest:

a. art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 7 pkt 2 Ustawy o opłacie skarbowej z dnia 16 listopada 2006 r. (Dz. U. 2015.783 t. j.), polegające na zasądzeniu zwrotu opłaty skarbowej od udzielonego przez pozwaną pełnomocnictwa, podczas gdy pozwana jest jednostką budżetową, która na podstawie przepisu art. 7 pkt 2 ustawy o opłacie skarbowej jest zwolniona od w/w opłaty, co oznacza, iż pozwana w/w kosztów nie poniosła i w efekcie nie można ich zaliczyć do niezbędnych kosztów procesu.

Biorąc pod uwagę powyższe apelujący wnosił o zmianę wyroku w punkcie 1 oraz w punkcie 2 w całości poprzez zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Celnego w P. na rzecz powódki - (...) sp. z o.o. w R. kwoty 24.625,60 zł. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 17.03.2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Ponadto o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Celnego w P. na rzecz powódki - (...) sp. z o.o. w R. kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Na wstępie, w uzupełnieniu przedstawionego powyżej przez Sąd pierwszej instancji i niekwestionowanego w wniesionej skardze apelacyjnej stanu faktycznego, Sąd Okręgowy ustala co następuje.

W stosunku do automatu B. (...) Nr fabr. (...) przed Naczelnikiem Urzędu Celnego w Ł. toczyło się postępowanie w trybie art. 23 a pkt 8 ustawy o grach hazardowych. Postępowanie zakończyło się decyzją z dnia 10 września 2014 r. w przedmiocie umorzenia jako bezprzedmiotowego z uwagi na fakt, że poświadczenie rejestracji automatu wygasło z mocy prawa z dniem 18 kwietnia 2014 r.

W stosunku do automatu (...)Nr fabr. (...) nie toczyło się postępowanie w trybie art. 23 a pkt 8 ustawy o grach hazardowych. Poświadczenie rejestracji automatu wygasło z mocy prawa z dniem 26 lutego 2015 r.

( dowód: decyzja z 10 września 2014 r. k. 413 – 415 )

Postępowanie karna w sprawie sygn. akt VI K 52/15 nie zostało zakończone.

Ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego uzupełnione przez powyższe fakty Sąd Okręgowy przyjmuje jako podstawę faktyczna przedstawionych poniżej rozważań prawnych.

Dalsze rozważania należy poprzedzić stwierdzeniem, że w przedmiotowej sprawie bezspornym jest, iż automat (...) o numerze fabrycznym (...) został zarejestrowany w dniu 18 kwietnia 2008 r. natomiast automat „(...)” o numerze fabrycznym (...) został zarejestrowany w dniu 26 lutego 2009 r. Zezwolenia na ich wykorzystanie zostały wydane w trybie ustawy o grach i zakładach wzajemnych z dnia 29 lipca 1992 r. (Dz.U. Nr 68, poz. 341); ( z oczywistych względów nie obowiązywała ustawa o grach hazardowych z dnia 19 listopada 2009 r. (Dz.U. Nr 201, poz. 1540)). Stosownie do art. 2 ust 2b powołanej wyżej i już nieobowiązującej ustawy grami na automatach o niskich wygranych są gry na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych i elektronicznych o wygrane pieniężne lub rzeczowe, w których wartość jednorazowej wygranej nie może być wyższa niż równowartość 15 euro, a wartość maksymalnej stawki za udział w jednej grze nie może być wyższa niż 0,07 euro. Równowartość 15 euro i 0,07 euro ustala się według kursu kupna, ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, z ostatniego dnia poprzedniego roku kalendarzowego. Powołany przepis koresponduje z aktualnie obowiązującą normą prawną zawierającą regulację pojęcia „automatu o niskich wygranych”. Art. 129 ust 3 ustawy o grach hazardowych przewiduje, że przez gry na automatach o niskich wygranych rozumie się gry na urządzeniach mechanicznych, elektromechanicznych i elektronicznych o wygrane pieniężne lub rzeczowe, w których wartość jednorazowej wygranej nie może być wyższa niż 60 zł, a wartość maksymalnej stawki za udział w jednej grze nie może być wyższa niż 0,50 zł. wskazany przepis w ust 1 przewiduje jednocześnie, że działalność w zakresie gier na automatach o niskich wygranych oraz gier na automatach urządzanych w salonach gier na automatach na podstawie zezwoleń udzielonych przed dniem wejścia w życie ustawy jest prowadzona, do czasu wygaśnięcia tych zezwoleń, przez podmioty, którym ich udzielono, według przepisów dotychczasowych, o ile ustawa nie stanowi inaczej.

W ocenie Sądu Okręgowego wskazane wyżej zezwolenia na wykorzystanie przez powoda automatów zakładały, że spełniały one powołane kryteria. Okoliczność, że na skutek eksperymentu procesowego ustalono, iż na wskazanych automatach istniała możliwość osiągnięcia wygranej wyższej niż założono przy udzieleniu zezwolenia nie budzi w świetle ustaleń poczynionych przez Sąd pierwszej instancji żadnych wątpliwości. Powyższy fakt w świetle obowiązujących przepisów wykluczał legalne użytkowanie automatów.

Bez znaczenia dla powyższej konkluzji pozostaje uwypuklona przez skarżącego okoliczność, że w zajętych automatach brak było śladów wskazujących na niedozwoloną ingerencję w zasady ich funkcjonowania. W ocenie Sądu udzielone zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie gier na automatach o niskich wygranych oraz wydana i obowiązująca decyzja administracyjna uprawniająca powódkę do legalnej eksploatacji zarejestrowanych urządzeń nie uprawniały tym samym do dalszego użytkowania tych automatów. Działania funkcjonariuszy celnych polegające na zatrzymaniu automatów w omawianych okolicznościach nie miały wiec przymiotu niezgodnych z prawem. Bez kluczowego znaczenia w tych okolicznościach pozostaje rozstrzygniecie czy w okolicznościach przedmiotowej sprawy zachodziło uzasadnione podejrzenie popełnienia umyślnego przestępstwa stypizowanego w normie art. 107 § 1 k.k.s.

Wydając zaskarżone orzeczenie Sąd pierwszej instancji nie naruszył więc przepisów art. 107 § 1 k.k.s. w zw. z art. 4 § 1 k.k.s. oraz w zw. z § 10 ust. 2, § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 3 czerwca 2003 r. w sprawie warunków urządzania gier i zakładów wzajemnych (Dz. U. nr 102, poz. 946 z późno zm.) i w związku z § 23 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2009 r. sprawie kontroli wykonywanych przez Służbę Celną w zakresie urządzania i prowadzenia gier hazardowych (Dz.U. z 2013 poz. 156 j.t.) oraz w związku z § 4 pkt 1 lit. a, lit. e pkt 2, pkt 8 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie kontroli wykonywanych przez Służbę Celną w zakresie urządzania i prowadzenia gier i zakładów wzajemnych (Dz.U. z 2009 Nr 188 poz. 1459).

Wydając zaskarżony wyrok Sąd Rejonowy nie naruszył również przepisów art. 417 k.c. w zw. z art. 230 § 1 k.p.k. w zw. z art. 217 § 1 k.p.k.

Przypomnieć należy, że skarżący zarzut ich błędnej wykładni skutkującej przyjęciem, iż działanie funkcjonariuszy pozwanego było zgodne z prawem wywodzi z faktu, iż w aspekcie celowości podejmowanych czynności działanie funkcjonariuszy pozwanego naruszało wszelkie w tym zakresie reguły, bowiem nie było podstaw do przyjęcia. Zdaniem skarżącego nie zachodził wypadek niecierpiący zwłoki, a nadto zatrzymane urządzenia w sposób oczywisty były zbędne dla toczącego się postępowania, brak było oznaczenia celu tego zatrzymania i dalszych kierunków działania z tymi urządzeniami. W ocenie Sądu Okręgowego tak sformułowany zarzut pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia. Powyższe stanowisko stanowi w pierwszej kolejności konsekwencję przedstawionych wyżej rozważań i przyjęcia, że od daty stwierdzenia nieprawidłowości w funkcjonowaniu zatrzymanych automatów do gry ich użytkowanie było niedopuszczalne. Przepis art. 417 k.c. nakłada na stronę występującą z roszczeniem odszkodowawczym obowiązek wykazania nie tylko niezgodnego z prawem działania funkcjonariusza państwowego ale również udowodnienia, że na skutek tego działania powstała po stronie uprawnionego szkoda. W przedmiotowej sprawie szkoda została udowodniona tylko o tyle, że na podstawie analizy przedstawionych przez stronę powodową dokumentów można było ustalić jakie dochody osiągał powód w związku z wykorzystywaniem automatów do gry zakwestionowanych przez stronę pozwaną. W ocenie Okręgowego ta okoliczność nie może być uznana za wystarczającą dla udowodnienia szkody. W dacie kontroli wskazane automaty były wykorzystywane niezgodnie z wymogami ustawy, tym samym w dacie, w której strona powodowa powzięła wiadomość o nieprawidłowości użytkowanych przez siebie urządzeń a co za tym idzie, że organizując grę na automatach narusza ustawę miała obowiązek zaprzestać tych praktyk. W konsekwencji powód nie mógł osiągać z tytułu organizacji gry dochodów. Tak wiec nawet gdyby organy służby celnej nie zatrzymały automatów to w ocenie Sądu Okręgowego od dnia 21 czerwca 2013 r. powód nie mógł z nich swobodnie ( zgodnie z prawem ) korzystać a co za tym idzie osiągać z tego tytułu dochodów. Podnieść jednocześnie należy, że w okolicznościach przedmiotowej sprawy nie może być uznane za bezprawne uniemożliwienie przez organy państwowe nielegalnych działań strony powodowej, nawet gdy nastąpiło z naruszeniem obowiązującej procedury.

Warunkiem ustalenia czy automaty do gry mogą być wprowadzone do obrotu jest przeprowadzenie ich kontroli. Wprawdzie kontrola była przeprowadzona przed wydaniem decyzji o dopuszczeniu do obrotu, była jednak na tyle wadliwa, że kolejna kontrola przeprowadzona w czerwcu 2014 r. doprowadziła do wniosków zgoła odmiennych i co równie istotne nie zakwestionowanych przez stronę powodową. Aby wyniki kontroli przeprowadzonej przez funkcjonariuszy potwierdzić, należało przeprowadzić badanie wskazanych automatów. W związku z powyższym działanie związane z ich zatrzymaniem nie może być uznane za nieprawidłowe.

Kolejny argument przemawiający za stwierdzeniem, że w przedmiotowej sprawie funkcjonariuszom Urzędu Celnego nie można skutecznie postawić zarzutu bezprawności działania wynika z faktu, że stwierdzenie niezgodności stanu rzeczywistego automatów lub urządzeń do gier z warunkami rejestracji, w zakresie objętym badaniem jednostki badającej poprzedzającym rejestrację, jest dopuszczalne wyłącznie na podstawie badań kontrolnych jednostki badającej. Tym samym więc zarówno dopuszczenie automatu lub urządzenia do eksploatacji i użytkowania (zarejestrowanie), jak i cofnięcie rejestracji wymaga przeprowadzenia przez jednostkę badającą odpowiednio: badania poprzedzającego rejestrację i badania kontrolnego. W obu tych przypadkach podstawą rozstrzygnięcia organu o zarejestrowaniu lub cofnięciu rejestracji automatu lub urządzenia do gier może być wyłącznie dowód w postaci opinii jednostki badającej. Tak więc konieczność przeprowadzenia stosownej kontroli wiąże się również z wszczęciem postępowania w przedmiocie uchylenia pozwolenia na eksploatację automatu ( co do jednego z automatów takie postępowanie rzeczywiście wszczęto ) a co za tym idzie, to że zatrzymano wskazane automaty , skierowano je do biegłego celem zbadania nie może być uznane za bezprawne.

W wniesionej skardze apelacyjnej skarżący odwołuje się do problematyki związanej z brakiem notyfikacji ustawy o grach hazardowych. W ocenie Sądu Okręgowego wskazana problematyka dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy nie ma znaczenia z tej racji, że przepis art. 129 w zakresie w jakim definiuje pojęcie automatu o niskich wygranych nie wymagał notyfikacji. Zgodnie z Konstytucją RP ( art. 91 ust.3 ) obowiązuje zasada prymatu prawa unijnego przed prawem krajowym w razie kolizji norm prawa krajowego z prawem unijnym. Jednak istnienie w prawie krajowym normy kolidującej z norma unijną nie powoduje automatycznie nieważności unormowania krajowego. Polskie sądy samodzielnie rozstrzygają kwestie prawne i są niezawisłe, ale podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom ( art. 178 ust. 1 Konstytucji ) co oznacza, że nie mogą samoistnie stwierdzić niezgodności danego przepisu ustawy z umową międzynarodową, czy z Konstytucją. Sądy są obowiązane przestrzegać norm ustawowych tak długo, dopóki ustawa nie utraciła mocy obowiązującej. Przypomnieć jednocześnie należy, że powyższa norma w omawianym zakresie nie wprowadza żadnych uregulowań o charakterze technicznym a jedynie odwołuje się do kwot jakie mogą stanowić przedmiot zakładu i wygraną. Nawet jednak przyjęcie przeciwnego stanowiska nie może zmienić wydanego w przedmiotowej sprawie rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy podziela bowiem pogląd wyrażony w wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku wydanym w sprawie sygn. akt I ACa 423/15 z dnia 9 października 2015 r., zgodnie z którym działania funkcjonariuszy celnych w postępowaniach karnoskarbowych, na podstawie obowiązujących w krajowym porządku prawnym przepisów art. 6 i 14 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 612 ze zm.), nawet wówczas gdyby została ona uchwalona z naruszeniem obowiązku notyfikacji wynikającego z art. 8 ust. 1 Dyrektywy 98/34/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 czerwca 1998 r. ustanawiającej procedurę udzielania informacji w dziedzinie norm i przepisów technicznych oraz zasad dotyczących usług bezpieczeństwa informacyjnego ( Dz.Urz. UE seria L, rok 1998, Nr 204, str. 37 ze zm.), nie można uznać za bezprawne w rozumieniu art. 417 § 1 k.c. W tym miejscu jeszcze raz należy przypomnieć, że przeprowadzonych w sprawie dowodów wynika, że funkcjonariusze strony pozwanej przeprowadzając kontrole stwierdzili, że strona powodowa organizuję grę z naruszeniem przepisów ustawy o grach hazardowych. Stanowiący źródło zatrzymania fakt wadliwego działania automatów nie został zakwestionowany. Zasadnie wywiódł Sąd I instancji w tym stanie rzeczy, że działanie funkcjonariuszy strony pozwanej było prawidłowe, albowiem związane było z wypełnianiem przez nich obowiązków ustawowych. Tak realizowane działania przez funkcjonariuszy strony pozwanej nie mogą być uznane za bezprawne.

Nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy kwestia ewentualnej odpowiedzialności osób reprezentujących powoda w postępowaniu karnym. Sąd Okręgowy nie przesądzając rozstrzygnięcia sądu karnego wskazuje, że ewentualne uniewinnienie oskarżonych w tej sprawie sygn. akt VI K 52/15 nie może skutkować przyjęciem, że działanie funkcjonariusz służby celnej było nieprawidłowe. Przypomnieć należy, pomijając już kwestię notyfikacji, że wskazana wyżej norma art. 107 k.k.s. wiąże odpowiedzialności karną z umyślnym działaniem sprawcy czynu zabronionego, która to przesłanka z pewnością może budzić wątpliwości.

Reasumując, zaprezentowane w sprawie stanowiska stron, pozwalają na stwierdzenie, że spór sprowadzający się do ustalenia czy ingerencja funkcjonariuszy strony pozwanej w uprawnienia władcze strony powodowej co do przedmiotowego automatu do gry znajdowała oparcie w przepisach obowiązującego prawa nie może zostać rozstrzygnięty na korzyść strony powodowej.

Jednocześnie wskazać należy, że obowiązkiem Sądu Rejonowego było dokonanie oceny zgodności działań podjętych przez funkcjonariuszy strony pozwanej z właściwymi normami kompetencyjnymi służby celnej, przepisami kodeksu postępowania karnego i kodeksu karnego skarbowego. Taka ocena działania funkcjonariuszy strony pozwanej w stosunku do powoda przez Sąd I instancji została w niniejszej sprawie przeprowadzona. Sąd Okręgowy podziela wywiedzione przez sąd meriti z tej oceny wnioski, uznając tym samym za zbędne powtarzanie powołanej w motywach prawnych uzasadnienia argumentacji.

W związku z powyższym apelację jako pozbawioną uzasadnionych podstaw należało oddalić na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu za instancję odwoławczą orzeczono stosownie do jej wyników, a to z mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

SSO P. Hochman SA w SO A. Lisiecki SSO A. Gąsior