Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Agnieszka Stachurska

Protokolant: st. sekretarz sądowy Anna Bańcerowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 6 lutego 2023 r. w Warszawie

sprawy S. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wysokość podstawy wymiaru składek

z udziałem (...) spółka jawna z siedzibą w W.

na skutek odwołania S. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 28 kwietnia 2022 r. numer (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne S. N. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) spółka jawna z siedzibą w W. od 1 stycznia 2022 r. wynosi kwotę 5.000,00 zł (pięć tysięcy złotych) miesięcznie.

UZASADNIENIE

S. N. w dniu 26 maja 2022r. złożył odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 28 kwietnia 2022r., nr (...), a uzasadniając swe stanowisko wskazał, że w związku ze zmianami organizacyjnymi firmy, w której był zatrudniony w 2001r., otrzymał propozycję rozwiązania umowy za porozumieniem stron i zatrudnienia od 1 stycznia 2022r. w (...) (...) sp. j. Propozycję tę zaakceptował i w dniu 16 grudnia 2021r. podpisał umowę z nowym pracodawcą, określającą warunki płacy i pracy na stanowisku kierownika sklepu przy ul. (...), z wynagrodzeniem podstawowym w kwocie 5.000,00 zł brutto plus premia uznaniowa. W poprzednim zakładzie miał niższe wynagrodzenie niż zaproponowane przez nowego pracodawcę, ale to nie powinien być argument do zmiany jego wynagrodzenia za pracę, ponieważ są to dwie oddzielne umowy. Zawarcie nowego angażu nie powoduje konieczności podjęcia pracy za takie samo wynagrodzenie. Poza tym wynagrodzenie za pracę u nowego pracodawcy zostało ustalone w drodze negocjacji, w oparciu o zakres pracy i wymagania. Dalej ubezpieczony wskazał, że zgodnie z załącznikiem udostępnionym przez nowego pracodawcę, zawierającym ilość stanowisk i wielkość wynagrodzeń za styczeń 2022r., jego wynagrodzenie w stosunku do innych pracowników jest bardzo realne. Z porównania wynagrodzenia osób pracujących na terenie W., wynika że większość ma podstawę w kwocie 5.000 zł i wyższą, a zastępca ubezpieczonego w sklepie, w którym ubezpieczony został zatrudniony, otrzymał podstawę wynagrodzenia w kwocie 3.500 zł. Dodatkowo, powołując się na dane GUS za styczeń 2022r., S. N. wskazał, że przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw wyniosło 6.459,8 brutto (odwołanie z dnia 25 maja 2022r., k. 3 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Organ rentowy, cytując fragmenty orzeczeń Sądu Najwyższego, wskazał, że może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe w ramach dyspozycji art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że wynagrodzenie zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa w rozumieniu art. 58 k.c.

Dalej organ rentowy podkreślił, że S. N. został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych od 1 stycznia 2022r. z tytułu umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) (...) sp. j. Natomiast w dniu 15 stycznia 2022r. powstała niezdolność do pracy z powodu choroby. Umowa o pracę została zawarta w dniu 16 grudnia 2022r. na czas nieokreślony. Zgodnie z treścią umowy ubezpieczony został zatrudniony na stanowisku kierownika sklepu z wynagrodzeniem w kwocie 5.000 zł brutto. Organ podkreślił, że jak wynika z przebiegu historii ubezpieczenia S. N. od 1 listopada 2012r. do dnia 31 grudnia 2021r., zgłaszający go płatnicy ( (...) (...) sp. j. i (...) s.c.) wykazywali podstawę wymiaru składek obliczaną od minimalnego wynagrodzenia za pracę. W ostatnim miejscu zatrudnienia przed sporną umową, ubezpieczony wykonywał pracę na stanowisku kierownika sklepu z wynagrodzeniem równym minimalnemu.

Organ rentowy wskazał również, że wysokość wynagrodzenia nie może być rozpatrywana w oderwaniu od czynników takich jak poziom kwalifikacji, staż pracy, zakres odpowiedzialności czy wielkość i kondycja przedsiębiorstwa. W przypadku dokonywania takiej oceny w toku postępowania przed organem rentowym, a następnie sądem ubezpieczeń społecznych, te kryteria muszą zostać wzięte pod uwagę. Zdaniem organu, ustalając wysokość wynagrodzenia nie można również pomijać wyrażonego w przepisach kodeksu pracy nakazu równego traktowania pracowników w zakresie zasad wynagradzania.

W ocenie organu rentowego, działania stron przedmiotowego stosunku pracy miały na celu świadome osiągnięcie nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych, kosztem innych uczestników tego systemu. Sfera ubezpieczeń społecznych należy do sfery publicznej, co zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych do podejmowania odpowiednich kroków, zmierzających do eliminowania niepożądanych społecznie sytuacji godzących w poczucie sprawiedliwości społecznej oraz interes pozostałych uczestników systemu.

Zdaniem organu rentowego okoliczności sprawy wskazują na intencjonalne działanie stron, ułatwione pokrewieństwem wspólnika spółki i ubezpieczonego, ukierunkowane na bezpodstawne zwiększenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie chorobowe, które w konsekwencji spowodowałoby zwiększenie wysokości świadczeń chorobowych (odpowiedź na odwołanie z dnia 17 czerwca 2022r., k. 10-12 a.s.).

Płatnik składek (...) (...) sp. j. nie zgodził się ze stanowiskiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (protokół rozprawy z dnia 6 lutego 2023r., k. 70 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. N. jest z zawodu handlowcem. Był zatrudniony w (...) (...) sp. j. od 1 listopada 2012r. do 31 sierpnia 2013r. Następnie pracował w (...) s.c. R. N. i P. A. w okresie od 1 września 2013r. do 31 grudnia 2021r. w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku dyrektor. Przez obu ww. pracodawców został zgłoszony do ZUS z podstawą wymiaru składek równą wynagrodzeniu minimalnemu (kwestionariusz osobowy pracownika, k. 42 a.s.; świadectwo pracy z dnia 3 stycznia 2022r., k. 40 a.s.; zeznania ubezpieczonego, k. 70 verte - 71 a.s.).

(...) (...) sp. j. z siedzibą w W. została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 28 listopada 2001r. Przedmiotem przeważającej działalności spółki jest prowadzenie sprzedaży hurtowej niewyspecjalizowanej. Wspólnikami w spółce są R. N. (2) oraz P. A. (2), którzy są również (...) s.c. (informacje z GUS o spółce (...) s.c. – nienumerowane karty akt ZUS; wydruk danych z Krajowego Rejestru Sądowego, k. 26-28 a.s.).

Począwszy do dnia 1 stycznia 2022r. w ww. spółkach – (...) sp. j. i (...) s.c. – została dokonana reorganizacja. W (...) s.c. zlikwidowano kilka stanowisk handlowych i przeniesiono handlowców do (...) (...) sp. j. W związku z tym również stosunek pracy S. N. w (...) s.c. został rozwiązany za porozumieniem stron, natomiast w dniu 16 grudnia 2021r. między S. N. a (...) (...) sp. j., reprezentowaną przez R. N. (2) - brata ubezpieczonego, została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony od dnia 1 stycznia 2022r. w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku kierownika sklepu, za wynagrodzeniem w kwocie 5.000 zł brutto (umowa o pracę z dnia 16 grudnia 2022r., k. 49 a.s.).

Na podstawie wskazanej umowy ubezpieczony wykonywał takie obowiązki jak: zarządzanie sklepem i jego działalnością, wystawianie faktur, sporządzanie raportów, prowadzenie dokumentacji, nadzorowanie pracy K. P., rozdzielanie obowiązków w zakresie działalności sklepu, wystawianie towarów, organizacja obsługi sklepu, obsługa klientów i kontakt z nimi poprzez korespondencję mailową oraz spotkania, rozpatrywanie reklamacji, przygotowywanie i zatwierdzanie ofert. Ponadto ubezpieczony wyjeżdżał na spotkania biznesowe poza siedzibę sklepu i wykonywał czynności związane z inwestycjami, które nadzorował. Pracował w różnych godzinach, w zależności od potrzeb, z reguły między godziną 9.00 a 18.00. Ponosił materialną odpowiedzialność, od kiedy objął stanowisko kierownika sklepu. Miał podpisaną umowę o odpowiedzialności materialnej. Zakres tej odpowiedzialności był większy niż w okresie pracy w (...) s.c. (zeznania ubezpieczonego k. 70 verte - 71 a.s.; zeznania świadka K. P., k. 70 a.s.; zeznania wspólnika R. N. (2), k. 71 a.s.).

Zastępcą S. N., jako kierownika sklepu, jest K. P.. On również, podobnie jak ubezpieczony, pracował wcześniej w (...) s.c., ale od 1 stycznia 2022r. został zatrudniony przez (...) (...) sp. j. Nowy pracodawca ustalił z nim wynagrodzenie w kwocie 3.500 zł. U poprzedniego pracodawcy K. P. zarabiał mniej. Jego przełożonym jest S. N.. Zakres zadań S. N. i K. P. jest podobny, z tym że K. P. nie zarządza pracą sklepu, a poza tym pracuje tylko stacjonarnie. W ramach wykonywania pracy nie wyjeżdża na spotkania biznesowe i nie nadzoruje inwestycji. Tym zajmuje się tylko ubezpieczony (zeznania ubezpieczonego k. 70 verte - 71 a.s.; zeznania świadka K. P., k. 70 a.s.; zeznania wspólnika R. N. (2), k. 71 a.s.).

(...) (...) sp. j. od 1 stycznia 2022r. zgłosiła do ubezpieczeń społecznych kilku nowych pracowników. Poza S. N. i K. P. byli to: M. G., P. K. i M. N. (informacja o wysyłce zgłoszenia do ZUS – nienumerowane karty akt ZUS). M. G. pracuje jako doradca klienta i został zgłoszony do ZUS z podstawą wymiaru składek w kwotach od 5.840 zł do 6.100 zł. Natomiast P. K., zatrudniony jako kierownik kontraktu, oraz M. N., pracujący na stanowisku kierownika oddziału, zgłoszeni zostali z podstawą wymiaru składek od 6.050 zł do 6.100 zł. Poza ww. pracownikami, zgłoszonymi do ZUS przez (...) (...) sp. j. od 1 stycznia 2022r., spółka zgłasza/zgłaszała do ZUS również:

- S. S. (wykonywał instalację podłogi w G.) w okresie od 1 sierpnia 2021r. do 25 sierpnia 2021r. (tytułu 0411) z podstawą wymiaru składek w kwocie 1.985.06 zł;

- D. Z. (zajmowała się obsługą kasy i wystawianiem faktur) w dniu 1 grudnia 2021r. (jeden dzień – tytuł 0110) z podstawą wymiaru składek w kwocie 0,00 zł;

- F. Z. (wykonuje prace polegające na obsłudze kasy i obsłudze klienta) w okresie od 9 maja 2022r. do 31 maja 2022r. (tytuł 0411) z podstawą wymiaru składek w kwocie 3.173,24 zł oraz od 1 czerwca 2022r. (tytuł 0110) z podstawą wymiaru składek w kwocie od 3.580 zł do 3.608,48 zł;

- M. K. (zatrudniona na stanowisku asystent do spraw księgowości/fakturzystka/kasjer) od 1 sierpnia 2022r. (tytuł 0110) z podstawą wymiaru składek od 0,00 zł (zestawienie ZUS osób zgłoszonych przez płatnika składek, k. 35 a.s.; informacja płatnika składek z dnia 5 października 2022r., k. 40 a.s.).

W dniu 15 stycznia 2022r. powstała u S. N. niezdolność do pracy, która była spowodowana problemami ze stawem kolanowym i trwała przez około 2 miesiące. Przed jej powstaniem ubezpieczony miał wielokrotnie wykonywane zabiegi. Po wskazanym okresie niezdolności do pracy, powrócił do pracy i świadczy pracę na rzecz płatnika składek. Warunki pracy i płacy pozostały niezmienione (wniosek o zbadanie okoliczności związanych z ubezpieczeniem – nienumerowane karty akt ZUS; zeznania ubezpieczonego k. 70 verte - 71 a.s.; zeznania wspólnika R. N. (2), k. 71 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w dniu 2 marca 2022r., działając na podstawie art. 61 § 1 i 4 k.p.a. w związku z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych, zawiadomił ubezpieczonego i płatnika składek o wszczęciu z urzędu postępowania wyjaśniającego w sprawie ustalenia prawidłowości zgłoszenia do obowiązkowych ubezpieczeń i podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia S. N. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) (...) sp. j. Po zakończeniu postępowania organ rentowy wydał decyzję z dnia 28 kwietnia 2022r., nr (...), w której na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3, art. 18 ust. 1, art. 20 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a i c ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 58 § 2 k.c., stwierdził że podstawę wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe S. N. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek (...) (...) sp. j. od dnia 1 stycznia 2022r. stanowi kwota odpowiadająca minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, obowiązującemu w danym roku kalendarzowym (zawiadomienia z dnia 2 marca 2022r. i decyzja z dnia 28 kwietnia 2022r. – nienumerowane karty akt ZUS).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie powołanych dokumentów, a także na podstawie zeznań świadka K. P. oraz ubezpieczonego S. N. i działającego w imieniu płatnika składek wspólnika R. N. (2).

Uwzględnione przez Sąd dokumenty są spójne, a poza tym korespondują z osobowymi źródłami dowodowymi. Strony nie kwestionowały ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z tych dokumentów, zostały uwzględnione w ustalonym stanie faktycznym.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadka i stron. Świadek i strony jednakowo przedstawili rodzaj pracy wykonywanej przez ubezpieczonego, a także zmiany, jakie następowały w związku z zatrudnieniem ubezpieczonego, świadka, a także innych pracowników. Sąd nie miał podstaw, aby zeznaniom przesłuchanych osób odmówić wiarygodności, dlatego stały się one podstawą poczynionych w sprawie ustaleń.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie S. N., jako zasadne, podlegało uwzględnieniu.

W zaskarżonej decyzji organ rentowy nie kwestionował faktu wykonywania przez ubezpieczonego pracy na podstawie umowy o pracę na rzecz płatnika składek (...) (...) sp. j., a jedynie wysokość wynagrodzenia umówionego przez strony od 1 stycznia 2022r. Organ rentowy skorzystał przy tym z prawa kontrolowania wysokości wynagrodzenia w zakresie zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przedmiotem takiej kontroli może być prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i opłacania składek. Zakład ma przy tym prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy, jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (II UZP 2/05), w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019r., poz. 300) zwanej dalej ustawą systemową, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Wynika to z tego, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ^{( 1)} k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 września 2012r., III AUa 420/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 października 2013r., III AUa 294/13).

Ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne z mocy art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego. W konsekwencji nieważnością mogą być dotknięte jedynie uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę, przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień umownych, ponieważ zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005r., II UK 16/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 191, z dnia 9 sierpnia 2005r., III UK 89/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 192, z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05, Lex nr 272549 oraz z dnia 5 czerwca 2009r., I UK 19/09, LEX nr 515697).

Dokonując rozważań we wskazanym zakresie, należy pamiętać, że na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie określonej w art. 6 ust. 1 i art. 18 ust. 1 w związku z art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt. 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy systemowej. Zgodnie z tymi przepisami, podstawą składki jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych, na co wskazuje art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012r. poz. 361 z późn. zm.) Z tego względu dla ustalenia wysokości składek znaczenie decydujące i wyłączne ma fakt dokonania wypłaty wynagrodzenia w określonej wysokości. Należy jednak pamiętać, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona bowiem stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w dalszej kolejności prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. W konsekwencji przepis art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.) - musi być uzupełniony w ramach systemu prawnego stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1999 roku, I PKN 465/99). Takie rozumienie godziwości wynagrodzenia odpowiada kryteriom ustalania wysokości wynagrodzenia z art. 78 § 1 k.p., który nakazuje ustalenie wynagrodzenia za pracę tak, aby odpowiadało ono w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014r., I UK 302/13). Stąd też zasadne jest wskazanie, że ustalenie wynagrodzenia powinno nastąpić nie w oderwaniu od zakresu obowiązków, lecz w powiązaniu z tym faktem. Wynagrodzenie powinno być adekwatne do rodzaju, charakteru oraz intensywności pracy wykonywanej przez pracownika oraz jego kompetencji.

W przedmiotowej sprawie, gdzie tylko wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę zostało zakwestionowane przez organ rentowy, rolą Sądu była ocena postanowień umownych dokonywana z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego. Godziwość wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych musi być bowiem interpretowana przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych.

W rozpatrywanej sprawie powodem przeprowadzenia przez organ rentowy postępowania wyjaśniającego, które zakończyło się wydaniem zaskarżonej decyzji, był fakt niezdolności do pracy S. N., powstałej w krótkim czasie po zawarciu umowy o pracę. W orzecznictwie akcentuje się, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę w części ustalającej wynagrodzenie wygórowane i nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005r., II UK 43/05; wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2009r., III UK 70/08).

W analizowanym przypadku – choć niezdolność do pracy S. N. nastąpiła od dnia 15 stycznia 2022r. – to nie ma podstaw, aby przyjąć, że ubezpieczony zawierając umowę o pracę z (...) (...) sp. j. poszukiwał ochrony ubezpieczeniowej oraz że wynagrodzenie ustalone z tym pracodawcą jest wygórowane. Jeśli chodzi o pierwszą okoliczność, to trzeba przypomnieć, że S. N. od 1 listopada 2012r. miał ciągłość zatrudnienia i tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym. Pracował najpierw w (...) (...) sp. j., a potem od 1 września 2013r. do 31 grudnia 2021r. w (...) s.c. W jego przypadku nie zaistniała więc okoliczność, by starał się o zatrudnienie w celu uzyskania ochrony ubezpieczeniowej. Co prawda od 1 stycznia 2022r. zawarł umowę o pracę z nowym pracodawcą, ale było to związane z restrukturyzacją w ww. spółkach, z likwidacją stanowisk pracy w (...) s.c. i ich przeniesieniem do (...) (...) sp. j. Przy czym ważne jest, że takie przeniesienie nie dotyczyło tylko ubezpieczonego, ale również kilku innych osób, w tym K. P.. Ubezpieczony, zawierając więc nową umowę z innym pracodawcą, nie działał celowo, także jeśli chodzi o ustalenie wysokości wynagrodzenia. Oczywiście nastąpiło podwyższenie kwoty wynagrodzenia w stosunku do okresu poprzedniego, oceniając to, trzeba jednak pamiętać o kilku istotnych kwestiach.

Po pierwsze, należy wziąć pod uwagę kwalifikacje ubezpieczonego, a także ilość i jakość świadczonej przez niego pracy. Jeśli chodzi o kwalifikacje, to istotne jest, że S. N. pracował wiele lat w powiązanej ze spółką (...) sp. j. spółce (...) s.c., gdzie miał podobne obowiązki, w związku z czym przez ten okres bardzo dobrze poznał branżę, nabył umiejętności pozwalające na efektywne wykonywanie wyznaczonego jemu zakresu zadań, a także zdobył zaufanie pracodawcy. Jest zatem z całą pewnością osobą posiadającą kwalifikacje i przygotowanie do pracy na swoim stanowisku, w tym do zarządzania i kierowania sklepem. Jeśli chodzi z kolei o zakres wykonywanych prac, to nie można pominąć, że w związku z wykonywanymi obowiązkami ubezpieczony ponosił większą niż wcześniej odpowiedzialność, gdyż odpowiadał przed pracodawcą za prawidłowe funkcjonowanie całego sklepu. Był przełożonym jednego pracownika, rozdzielał obowiązki, zajmował się obsługą klientów, a także spotykał się z klientami poza sklepem. Ponadto zajmował się inwestycjami spółki, wystawiał faktury i sporządzał raporty miesięczne oraz odpowiadał przed pracodawcą za wyniki finansowe sklepu, którym kierował. Natomiast pracownik mu podległy, który otrzymywał wynagrodzenie w kwocie 3.500 zł brutto, wykonywał zadania podobne, ale nietożsame, gdyż nie wyjeżdżał na spotkania z klientami, pracował tylko stacjonarnie, a jego odpowiedzialność za wyniki finansowe i funkcjonowanie sklepu była z całą pewnością mniejsza, on bowiem tylko zastępował S. N.. W takiej sytuacji S. N. miał podstawy oczekiwać wyższego wynagrodzenia niż wynagrodzenie jego zastępcy, szczególnie że tego rodzaju gradacja kwot wynagrodzeń w przypadku osób kierujących i ich zastępców jest powszechnie zrozumiała, stosowana i akceptowana. Natomiast w sytuacji, gdyby przyjąć jako prawidłowe wynagrodzenie minimalne ustalone przez ZUS w zaskarżonej decyzji, to ubezpieczony w 2022r., kiedy kwota minimalnego wynagrodzenia wynosiła 3.010 zł brutto, zarabiałby mniej niż jego podwładny.

Po drugie, należy przypomnieć, że w sytuacji, kiedy ubezpieczony zawierał umowę o pracę z nowym pracodawcą, miał prawo oczekiwać zmiany jego wynagrodzenia, które od lat było ustalone jako minimalne, szczególnie że nastąpiła istotna zmiana na rynku pracy, także w zakresie wysokości wynagrodzeń, w tym przeciętnego wynagrodzenia za pracę. Poza tym, zmiana wynagrodzenia w (...) (...) sp. j. dotyczyła nie tylko S. N., ale także i K. P., co K. P. potwierdził zeznając. W tej sytuacji trudno wiązać fakt wzrostu wynagrodzenia ubezpieczonego od dnia 1 stycznia 2022r. z okresem jego niezdolności do pracy i świadczeniami, jakie byłyby należne w związku z tym.

Po trzecie, błędne jest stanowisko ZUS, że wcześniejsza współpraca ubezpieczonego z płatnikiem składek i (...) s.c. za wynagrodzeniem minimalnym, prowadzi do konieczności zredukowania wysokości jego wynagrodzenia od 1 stycznia 2022r. ZUS w zasadzie nie wyjaśnił, dlaczego akurat podany fakt miałby zmierzać do obniżenia kwoty podanej w zawartej przez strony umowie o pracę. W ocenie Sądu, wcześniejsza współpraca stron i wynagrodzenie ubezpieczonego pochodzące z tego stosunku pracy są raczej okolicznościami dodatkowo stanowiącymi podstawę do zawarcia umowy o pracę z wyższym uposażeniem. Wynika to z tego, że ubezpieczony otrzymał większy zakres obowiązków oraz zwiększoną odpowiedzialność, poza tym znał specyfikę branży, w której świadczył swoje obowiązki, a dodatkowo po wielu latach pracy miał uzasadnione podstawy, by oczekiwać płacy wyższej niż ta, którą do tej pory otrzymywał.

Po czwarte, dokonując analizy wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego, nie można nie uwzględnić wysokości wynagrodzeń innych pracowników w spółce. Oczywiście nie jest to jedyny wyznacznik tego, ile powinien zarabiać S. N., tym bardziej że inni pracownicy zajmowali inne stanowiska, daje jednak obraz tego, jak płatnik składek wynagradzał na poszczególnych stanowiskach i stanowi podstawę do oceny, czy wynagrodzenie ubezpieczonego nie było zawyżone. O takim zawyżeniu wynagrodzenia, zadaniem Sądu, nie może być mowy, gdyż osoba obsługująca kasę i klientów (chodzi o F. Z.), a więc mająca mniejszy zakres zadań niż ubezpieczony, zarabiała na podstawie umowy o pracę między 3.580 zł a 3.608,48 zł. Z kolei osoby na stanowiskach kierowniczych (kierownik oddziału czy kierownik kontraktu) oraz doradca klienta mają wynagrodzenie wyższe niż S. N. (najwyższa kwota to 6.100 zł). W tej sytuacji, biorąc pod uwagę wskazaną siatkę wynagrodzeń w spółce, nie można było zgodzić się z twierdzeniami ZUS o konieczności obniżenia wynagrodzenia ubezpieczonego do wysokości wynagrodzenia minimalnego. Żaden z pracowników (...) (...) sp. j. w 2022r. nie otrzymywał wynagrodzenia minimalnego. Wynagrodzenie każdej osoby zatrudnionej w tej spółce na podstawie umowy o pracę było wyższe, a w części przypadków nawet przewyższało wynagrodzenie ubezpieczonego, które ZUS zakwestionował. W związku z tym nie ma powodu, by S. N. należało, zgodnie z twierdzeniami organu rentowego, obniżyć wynagrodzenie i ustalić na poziomie najniższym w spółce.

Oceniając warunki płacowe ubezpieczonego na tle innych pracowników i uwzględniając zwiększenie jego odpowiedzialności i zakresu obowiązków, jedynym słusznym wnioskiem jest ten, że płaca ubezpieczonego ustalona w wysokości 5.000 zł brutto, nie była rażąco wygórowana. Zdaniem Sądu, minimalna kwota wynagrodzenia ustalona w zaskarżonej decyzji jest zaniżona. Organ rentowy nie przeanalizował rodzaju i jakości pracy ubezpieczonego oraz okoliczności, które skutkowały podwyższeniem wynagrodzenia w stosunku do otrzymywanych wcześniej przez niego wynagrodzeń. W zaskarżonej decyzji organ rentowy jako okoliczności uzasadniające obniżenie podstawy wymiaru składek ubezpieczonego wymienił jedynie: krótki okres pomiędzy wystąpieniem niezdolności do pracy a zgłoszeniem go do ubezpieczeń społecznych oraz pokrewieństwo pomiędzy wspólnikiem płatnika składek a ubezpieczonym. Zdaniem Sądu, żadna z nich nie jest wystarczającą przesłanką, która może doprowadzić do obniżenia wynagrodzenia w analizowanym przypadku. Z powodów, o których była mowa, dla oceny zasadności ustalonego przez strony wynagrodzenia nie ma znaczenia, że ubezpieczony wcześniej otrzymywał wynagrodzenie minimalne, a także krótki okres pomiędzy zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych a żądaniem wypłaty świadczeń z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i relacje rodzinne między wspólnikiem płatnika składek a ubezpieczonym. ZUS upatrywał w tym potwierdzenia własnego stanowiska, sugerując jakoby ubezpieczony nadużył prawa i z premedytacją związał się ze spółką za wyższym wynagrodzeniem w celu uzyskania wysokich świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Faktem jest, że ubezpieczony dzięki zatrudnieniu w ramach umowy o pracę z wyższym wynagrodzeniem może liczyć na wyższy zasiłek chorobowy, pamiętać trzeba jednak, że jego wynagrodzenie, które ocenia się z uwzględnieniem kwalifikacji pracownika oraz jakości i ilości świadczonej pracy, nie było wygórowane, biorąc pod uwagę realia rynkowe oraz wskazane okoliczności.

W ocenie Sądu, uwzględniając poziom kwalifikacji ubezpieczonego, jego doświadczenie i pracę we wskazanych spółkach w przeszłości, a także zakres realizowanych przez niego obowiązków, zwiększoną odpowiedzialność i zakres zadań, kwota wynikająca z umowy o pracę jest odpowiednia w świetle tych okoliczności, które wymienia art. 78 k.p. W przypadku ubezpieczonego również znaczenie jego pracy z punktu widzenia interesów pracodawcy przemawia za uznaniem jako należnej i adekwatnej ustalonej w umowie o pracę kwoty wynagrodzenia.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd zmienił zaskarżoną decyzję poprzez stwierdzenie, że podstawa wymiaru składek S. N. na ubezpieczenia społeczne w związku z zatrudnieniem u płatnika składek (...) (...) sp. j. od dnia 1 stycznia 2022r. wynosi 5.000 zł miesięcznie.

sędzia Agnieszka Stachurska