Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 lutego 2023 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Renata Gąsior

Protokolant sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 8 lutego 2023 r. w Warszawie

sprawy A. L.

z udziałem M. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o wysokość podstawy wymiaru składek

na skutek odwołania A. L.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 14 grudnia 2020 roku nr (...)

oddala odwołanie.

SSO Renata Gąsior

UZASADNIENIE

A. M. w dniu 28 stycznia 2021 r. złożyła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 14 grudnia 2020 r. nr (...), zaskarżając decyzję w części stwierdzającej, że podstawy wymiaru składek odwołującej podlegającej ubezpieczeniom społecznym jako pracownika M. K. (1) wynoszą w kwietniu, maju i czerwcu 2020 r. po 2600,00 zł.

W uzasadnieniu odwołania, ubezpieczona wskazała, że organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję dokonał szeregu błędnych ustaleń w zakresie oceny materiału dowodowego, czym naruszył art. 13 k.p. błędnie przyjmując, że wynagrodzenie między odwołującą, a jej pracodawcą w okresie od kwietnia do czerwca 2020 r. miało charakter niegodziwy, podczas gdy wynagrodzenie ustalone zostało zgodnie z zasadną ekwiwalentności, doświadczenia zawodowego odwołującej, jej kompetencji, zakresem wykonywanych obowiązków na rzecz pracodawcy, wartościami rynkowymi za wykonywanie czynności w ramach zawodu specjalista ds. reklamy. Zdaniem ubezpieczonej zgromadzony w sprawie materiał dowodowy został oceniony wybiórczo, a za faktem wydania zaskarżonej decyzji przemawia jedynie wysoka kwota wynagrodzenia. Okoliczność ta sama w sobie nie może stanowić podstawy do uznania, że wysokość wynagrodzenia ustalono jedynie pod kątem przyszłego zwolnienia lekarskiego odwołującej.

W konkluzji odwołująca wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji i stwierdzenie, że wysokość wynagrodzenia odwołującej w okresie od kwietnia do czerwca 2020 r. jest zgodna z wynagrodzeniem określonym w umowie o pracę oraz zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej kosztów postępowania. Z ostrożności procesowej, w przypadku nieuwzględnienia wniosku o zmianę decyzji i ustalenie podstawy wymiaru składek zgodnie z wysokością ustaloną w umowie, ubezpieczona wniosła o ustalenie, że podstawa wymiaru składek w spornym okresie wynosi przynajmniej 4000 zł brutto (odwołanie z dnia 28 stycznia 2021 r. – k. 5-7 a.s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie oraz zasądzenie na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu swojego stanowiska, odnosząc się do zarzutów odwołania, mając na uwadze treść uzasadnienia decyzji, organ rentowy wskazał, że w jego ocenie wykazał w sposób prawidłowy, zgodnie z zasadami logiki i prawidłowego rozumowania, że wynagrodzenie ustalone za miesiące kwiecień – czerwiec 2020 r. przez ubezpieczoną i płatnika składek było nieadekwatne do wykonywanych zadań oraz sytuacji ekonomicznej płatnika składek. Organ rentowy wskazał, że dokonując oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego kierował się ugruntowaną w orzecznictwie zasadą, że przepis art. 18 ust. 1 u.s.u.s. stanowiący, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód pracownika, winien być uzupełniony stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składek dla pracownika stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Natomiast ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza – co ma istotne znaczenie przy rozstrzyganiu przedstawionego zagadnienia – rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji. Przyznanie jedynie rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę, może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne, a podstawą jest naruszenie zasad współżycia społecznego, polegające na świadomym osiąganiu korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (cyt.za wyrokiem SA w Krakowie z dnia 28 marca 2018 r., sygn. akt III AUa 760/16). Organ rentowy wskazał, że ustalenie podstawy wymiaru składek za okres od kwietnia od czerwca 2020 r. na kwotę 2600 zł, tj. minimalnego wynagrodzenia za pracę w kontekście zebranego w sprawie materiału dowodowego znajduje w ocenie organu rentowego pełne uzasadnienie. Organ rentowy podtrzymał w całości swoje stanowisko wyrażone w uzasadnieniu decyzji wskazujące, że stanowisko to, w kontekście całości okoliczności sprawy uzasadnia wniosek o oddalenie odwołania (odpowiedź na odwołanie z dnia 1 marca 2021 r. – k. 16-18).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

A. L. z wykształcenia jest technikiem chemikiem. Od 14 listopada 2014 r. prowadziła własną działalność gospodarczą pod firmą (...), którą zawiesiła w dniu 28 marca 2018 r. ze względu na wysokie koszty jej utrzymania. Była to agencja reklamowa, którą prowadziła pracując z domu. Współpracowała z firmami, robiła projekty graficzne, gadżety reklamowe, koszulki. Następnie, wykonywała te same projekty w ramach umowy o dzieło oraz umowy zlecenia (wydruk z CEIDG – akta rentowe; zeznania A. L. – k. 247 a.s.).

M. K. (1) od 1 września 2014 r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) M. K. (1), a obecnie pod nazwą (...) M. K. (1). Przeważający przedmiot działalności to pozaszkolne formy edukacji sportowej oraz zajęć sportowych i rekreacyjnych (85.51.Z.) (wydruk z CEIDG – akta rentowego, zeznania M. K. (1) – k. 215 a.s.).

W 2018 r. ubezpieczona szukając dodatkowej pracy, znalazła na (...) ogłoszenie M. K. (1) o poszukiwaniu pracownika do drobnych prac biurowych. A. L. w okresie od 16 lipca 2018 r. do 31 marca 2020 r. była zatrudniona w (...) M. K. (1) na czas nieokreślony w wymiarze 1/8 etatu na stanowisku pracownik biurowy – reklama, marketing, rozliczenia, za wynagrodzenie w kwocie 300 zł netto. Pracę wykonywała zdalnie. W dniu 16 lipca 2018 r. strony podpisały aneks do umowy o pracę zawartej 16 lipca 2018 r., w której wynagrodzenie 300 zł netto, zastąpiły kwotą 300 zł brutto, zaś pozostałe postanowienia umowy nie uległy zmianie. W okresie od 16 lipca 2018 r. do 17 lipca 2017 r. brała udział w szkoleniu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracowników biurowych zorganizowane w formie samokształcenia kierowanego przez (...) (...). Do jej obowiązków należało przygotowywanie list uczestników i podział pracy instruktorów (...), stacjonarna obsługa klienta na pływali – wydawanie imiennych karnetów, podział dzieci na grupki szkoleniowe, przydział instruktorów do grup szkoleniowych, SMS-owa obsługa klienta – zapisywania nieobecności kursantów i umawianie terminów na odpracowanie nieobecności, pomoc właścicielowi w codziennej organizacji pracy (...) (...) (umowa o pracę z dnia 16 lipca 2018 r., akta organu rentowego, aneks z dnia 16 lipca 2018 r., akta organu rentowego, zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy z dnia 17 lipca 2018 r., akta organu rentowego, zakres obowiązków do umowy o pracę z dnia 16 lipca 2018 r.). A. L. w dniu 18 lipca 2018 r. otrzymała orzeczenie lekarskie stwierdzające, że wobec braku przeciwskazań zdrowotnych jest zdolna do pracy na stanowisku pracownika biurowego (orzeczenie lekarskie z dnia 18 lipca 2018 r. – akta organu rentowego).

W 2018 r. M. K. (1) stworzył i wykupił domenę (...) (...) Do płatnika składek dzwonili i pisali klienci na adres e-mail, gdzie wysyłał im wyceny. W 2019 r. M. K. (1) otworzył sklep stacjonarny (...) z artykułami „party” przy ul. (...) (...) w W.. Na początku marca 2020 r. ze względu na epidemię COVID-19 zostały zamknięte baseny, jak również przedszkola i szkoły, czyli branża z której głównie płatnik składek utrzymywał się. A. L. podczas rozmowy z M. K. (1) zaproponowała, żeby oferować klientom balony z dostawą. Pomysłem odwołującej było również to, aby klientom firmy ułatwić zamawianie balonów i stąd zrodził się pomysł sklepu internetowego, który powstał pod domeną (...) ale po ukośniku (/) sklep. Podczas przygotowywania kompozycji balonowych w sklepie stacjonarnym płatnik składek i ubezpieczona tworzyli bazę i odwołująca wykonywała zdjęcia. Strony postanowiły, że ubezpieczona weźmie czynny udział w branży balonowej na pełny etat i zajmie się tworzeniem kompozycji, robieniem zdjęć, opisywaniem tych bukietów, żeby przygotować je do umieszczenia w sklepie internetowym (zeznania M. K. (1) – k. 215-220 a.s., zeznania A. L. – k. 246-252 a.s.).

W dniu 30 marca 2020 r. strony podpisały aneks do umowy z dnia 16 lipca 2018 r., w którym ustaliły, że od dnia 1 kwietnia 2020 r. ubezpieczona obejmie stanowisko menedżera do spraw rozwoju w wymiarze pełnego etatu, za wynagrodzeniem w kwocie 7000 zł brutto, zaś miejscem wykonywania pracy będzie pracownia w lokalu handlowo/usługowym ul. (...) (...) (...). Pozostałe warunki umowy o pracę nie uległy zmianie. Strony ustaliły, że do zakresu obowiązków ubezpieczonej należeć będzie obsługa dwóch niezależnie działających marek należących do pracodawcy: (...) i (...) (...) W zakresie (...) - projektowanie dekoracji, obsługa sklepu online – tworzenie ofert bukietów balonowych i dekoracji, obsługa zamówień w sklepie internetowym (...) tworzenie balonowych kompozycji w pracowni balonowej w W., spotkania z klientem firmowym, prezentacja, oferta, realizacja, spotkania z klientem detalicznym, prezentacja, oferta, realizacja, spotkania z klientem detalicznym, prezentacja, oferta, realizacja, pozyskiwanie nowych klientów, tworzenie grafiki reklamowej (plakaty, ulotki, banery internetowe), obsługa profili społecznościowych (...) i (...), obsługa kampanii reklamowej w sieci reklam (...). W zakresie O. (...) – stacjonarna obsługa klientów na pływalni, raz na trzy miesiące wydawanie imiennych karnetów, nadzór na odpowiednim podziałem dzieci na grupki szkoleniowe, SMS-owa obsługa klienta – zapisywanie nieobecności kursantów i umawianie terminów na odpracowanie nieobecności, pomoc właścicielowi w codziennej organizacji pracy (...) (...), tworzenie graficznych ofert zajęć dodatkowych dla placówek oświatowych, pozyskiwanie nowych klientów, tworzenie grafiki reklamowej (plakaty, ulotki, banery internetowe), obsługa kampanii reklamowej w sieci reklam (...) (aneks do umowy o pracę z dnia 30 marca 2020 r. i zakres obowiązków – akta organu rentowego).

W okresie wakacyjnym w 2020 r. powstał sklep internetowy (...), który stworzyła firma (...) z W. (k. 225-231). Ubezpieczona miała szablon, podstronę gdzie dodawała i edytowała opisy do kompozycji balonowych i wstawiała zdjęcia. Pomysłem ubezpieczonej było również, aby zrobić podstronę, gdzie klient będzie mógł wysłać zapytanie o cenę i możliwość realizacji. Odwołująca prowadziła korespondencję e-mailową z klientami oraz obsługiwała klientów w sklepie stacjonarnym (zeznania A. L. – k. 246-252 a.s.).

Firma (...) w 2019 r. osiągnęła zysk w wysokości 18.375,42 zł, zaś w 2020 r. poniosła stratę w wysokości 123.637,81 zł (podatkowa księga przychodów i rozchodów z 2019 r. i 2020 r. – k. 47-50 a.s.).

Płatnik składek kolejno w dniach 1 kwietnia 2020 r., 7 maja 2020 r. oraz 3 czerwca 2020 r. złożył wnioski o świadczenie postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom (...)19 dla osób prowadzących działalność gospodarczą (bezsporne).

W dniu 1 kwietnia 2020 r. płatnik składek złożył również wniosek o zwolnienie z obowiązku opłacania składek za marzec, kwiecień i maja 2020 r., oświadczając, że dochody z działalności zmniejszyły się o ponad 50 % (bezsporne).

Od 1 lipca 2020 r. odwołująca była niezdolna do pracy w związku z ciążą. W dniu 23 grudnia 2020 r. ubezpieczona urodziła dziecko, którego ojcem jest M. K. (1) (odpis skrócony aktu urodzenia – k. 61 a.s.). Nie wróciła do pracy, ponieważ zaszła w kolejną ciąże i w marcu 2022 r. urodziła drugie dziecko (zeznania A. L. – k. 250 a.s.).

W zastępstwie za ubezpieczoną pracował płatnik składek, a od 1 kwietnia 2021 r. została zatrudniona A. F. na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem minimalnym tj. 2.800 zł brutto (pismo - k. 46).

W związku z wystąpieniem przez A. L. z roszczeniem o zasiłek chorobowy organ rentowy w dniu 29 września 2020 r. wszczął postępowanie wyjaśniające w sprawie ustalenia prawidłowości podstawy wymiaru składek i czasu pracy ustalonego od 1 kwietnia 2020 r. A. L. zatrudnionej na podstawie umowy o pracę od 16 lipca 2018 r. (zawiadomienie o wszczęciu postępowania z dnia 29 września 2020 r. – akta organu rentowego). Po jego zakończeniu, w dniu 14 grudnia 2020 r. została wydana decyzja nr (...), w której na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1,3, art. 18 ust. 1,2,9,10, art. 20 ust 1 ustawy z dnia 13 października 1998r . o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019r., poz. 300, ze zm.), art. 58 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks pracy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1320) oraz art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256) organ rentowy umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie w sprawie ustalenia obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym A. L. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę od 16 lipca 2018 r. przez płatnika M. K. (1) oraz stwierdził, że podstawy wymiaru składek A. L. podlegającej ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u M. K. (1) wynoszą – kwiecień 2020 r. – 2600,00 zł, maj 2020 r. – 2600,00 zł, czerwiec 2020 r. – 2600,00 zł (decyzja ZUS z dnia 14 grudnia 2020 r. – akta organu rentowego).

A. L. złożyła odwołania od wskazanej decyzji (odwołanie – k. 5-7 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w toku postępowania, obejmującego dowody z dokumentów prywatnych przedłożonych przez strony postępowania, w tym akt osobowych ubezpieczonej i dokumentów dołączonych do akt organu rentowego oraz w oparciu o zeznania świadków: K. S., T. D., M. K. (2), E. M., J. S., G. L. oraz K. B. (1)

Sąd dał wiarę powołanym dokumentom. Zostały one ocenione jako wiarygodne, tym bardziej, że nie były kwestionowane przez strony, a zatem nie było podstaw do ich nieuwzględnienia.

Sąd dał wiarę zeznaniom świadków K. S., T. D., M. K. (2), E. M., J. S., G. L., K. B. (2), w zakresie jakim zeznali oni na okoliczność zaangażowania odwołującej w wykonywanie obowiązków pracowniczych w okresie od kwietnia do czerwca 2020 r. oraz rodzaju czynności przez nią wykonywanych.

Sąd ocenił jako wiarygodne zeznania odwołującej się A. L. i zainteresowanego M. K. (1) w zakresie ustalonego stanu faktycznego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. L. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 14 grudnia 2020 roku nr (...) podlegało oddaleniu.

W zaskarżonej decyzji organ rentowy nie kwestionował faktu wykonywania przez A. L. pracy na podstawie umowy o pracę na rzecz płatnika składek, a jedynie wysokość wynagrodzenia ustalonego przez strony na kwotę 7000,00 zł brutto miesięcznie od 1 kwietnia 2020 r., obniżając je do wysokości wynagrodzenia minimalnego.

Organ rentowy dokonując wskazanego zabiegu skorzystał z prawa kontrolowania wysokości wynagrodzenia w zakresie zgodności z prawem i zasadami współżycia społecznego. Przedmiotem takiej kontroli może być prawidłowość i rzetelność obliczenia, potrącenia i płacenia składek. Zakład ma przy tym prawo badać zarówno tytuł zawarcia umowy, jak i ważność jej poszczególnych postanowień. Nie jest ograniczony do kwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia we wskazanej kwocie, lecz może też ustalić stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach. Potwierdził to wyraźnie Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. (II UZP 2/05), w której stwierdził, że w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych może być bowiem ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń. Wynika to z tego, że nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ^{( 1)} k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia albowiem alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 września 2012r.,III AUa 420/12; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 16 października 2013r., III AUa 294/13). W związku z powyższym ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne może być w konkretnych okolicznościach uznane za nieważne z mocy art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p. jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego. W konsekwencji nieważnością mogą być dotknięte jedynie uzgodnienia stron umowy dotyczące wynagrodzenia za pracę, przy zachowaniu ważności pozostałych postanowień umownych, ponieważ zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, że bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r., II UK 16/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 191, z dnia 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05, OSNP 2006 nr 11-12, poz. 192, z dnia 6 lutego 2006 r., III UK 156/05, Lex nr 272549 oraz z dnia 5 czerwca 2009 r., I UK 19/09, LEX nr 515697).

W przedmiotowej sprawie, gdzie tylko wynagrodzenie ustalone w umowie o pracę zostało zakwestionowane przez organ rentowy, rolą Sądu była ocena postanowień umownych dokonywana z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego. Godziwość wynagrodzenia za pracę w prawie ubezpieczeń społecznych musi być bowiem interpretowana przy uwzględnieniu wymogu ochrony interesu publicznego oraz zasady solidarności ubezpieczonych (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 14 listopada 2014 r., III AUa 172/14, LEX nr 1621153).

Dokonując wskazanej oceny Sąd miał na uwadze, że w świetle art. 22 k.p. umowa o pracę stanowi dwustronną czynność prawną, w ramach której pracodawca zobowiązuje się do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem, pracownik zaś do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Umowa o pracę dochodzi do skutku, gdy strony złożą zgodne oświadczenie co do jej istotnych postanowień. Nie budzi więc wątpliwości, że w prawie pracy obowiązuje zasada swobodnego kształtowania postanowień, jednocześnie zaznaczenia wymaga, że wolność kontraktowa jest możliwa do realizacji w takim zakresie, w jakim przewiduje to obowiązujące prawo. Co do zasady strony mają pełną swobodę w zakresie kształtowania treści łączącego je stosunku zobowiązaniowego, a więc również i swobodę w określeniu wynagrodzenia przysługującego pracownikowi za wykonaną pracę, jednakże należy mieć na względzie, że swoboda ta, w myśl art. 353 ^{( 1 )}k.c., nie ma wymiaru absolutnego i podlega pewnym ograniczeniom, bowiem ani treść, ani cel stosunku prawnego nie mogą sprzeciwiać się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Należy również pamiętać, że autonomia stron umowy w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05).

Jednym z przejawów realizowania się stosunku pracy na tle interesu publicznego jest obowiązkowe uczestnictwo pracownika w systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022r. poz. 1009) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej są pracownikami. Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a (art. 8 ust. 1 ustawy). Osoby te na podstawie art. 11 i art. 12 ust. 1 ustawy podlegają również obowiązkowo ubezpieczeniom chorobowemu i wypadkowemu. Podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu stosunku pracy jest ściśle związane z obowiązkiem uiszczania składek. Ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy oparte jest na zasadzie wyrażonej w art. 20 ust. 1 i art. 4 pkt 9, z zastrzeżeniem art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z tymi przepisami, podstawą składki jest przychód, o którym mowa w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty i wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została ustalona z góry, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych (art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.).

Wysokość składek, a w efekcie wysokość świadczenia w przypadku spełnienia wymogów koniecznych do jego uzyskania, jest więc zależna od uzyskiwanego przez pracownika wynagrodzenia. Oznacza to, że zasada godziwości wynagrodzenia wyrażona w art. 13 k.p. nabiera nowego aksjologicznego znaczenia; wynagrodzenie powinno być zatem godziwe, a więc właściwe, uczciwe, ekwiwalentne do zakresu obowiązków pracownika oraz intensywności jego pracy. W kontekście powyższego wynagrodzenie winno być faktycznie adekwatne do charakteru pracy w tym sensie, że nie powinno być ustalane ponad dopuszczalną i zarazem sprawiedliwą granicę, nie powinno więc rażąco przewyższać wkładu pracy pracownika. Ograniczenie to wynika z alimentacyjnego charakteru świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz zasady solidaryzmu, a jego brak doprowadziłby do możliwości pobierania świadczeń w wysokości większej niż realnie powinna przysługiwać. To z kolei, wbrew twierdzeniom strony odwołującej, prowadzi do wskazywanego już wniosku, zgodnie z którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Kompetencja organu rentowego w tym zakresie wynika wprost z art. 41 ust. 12 i 13 w zw. z art. 83 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych i została wielokrotnie potwierdzona w ugruntowanym orzecznictwie (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2005 r., II UZP 2/05, wyrok Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2005 r., III UK 89/05). Ustawodawca świadomy potencjalnych nadużyć przewidział w art. 86 ust. 2 u.s.u.s. kompetencje organu rentowego do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień oraz zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę w zakresie wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 7 marca 2013 r., III AUa 1515/12).

Jednocześnie Sąd podkreśla, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę jest nieważna w części ustalającej wynagrodzenie wygórowane, nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy, jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005 r., II UK 43/05, z 12 lutego 2009 r., III UK 70/08). Wynika to po części z tego, że zgodnie z art. 78 k.p. wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniało ilość i jakość pracy. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że do oceny ekwiwalentności wynagrodzenia należy stosować wzorzec, który w najbardziej obiektywny sposób pozwoli ustalić poziom wynagrodzenia za pracę o zbliżonym lub takim samym charakterze, który będzie uwzględniał również warunki obrotu i życia społecznego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23 stycznia 2014 r., I UK 302/13). Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (zob. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 26 listopada 1996 r., U 6/96, wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 1999 r., I PKN 456/99). Stąd też zasadne jest wskazanie, że ustalenie wynagrodzenia powinno nastąpić nie w oderwaniu od zakresu obowiązków, lecz w powiązaniu z tym faktem. Wynagrodzenie powinno być adekwatne do rodzaju, charakteru oraz intensywności pracy wykonywanej przez pracownika, jego kompetencji, jak również kondycji finansowej pracodawcy. Okoliczności te mają decydujące znaczenie przy ocenie ustalonego wynagrodzenia, również w rozpatrywanej sprawie.

Kierując się powyższymi wytycznymi Sąd Okręgowy przeprowadził postępowanie dowodowe i dokonał analizy zgromadzonego materiału dowodowego, a jej skutkiem była ocena, że wynagrodzenie A. L. z tytułu zatrudnienia w (...) M. K. (1) ustalone w aneksie z dnia 30 marca 2020 r. do umowy o pracę z dnia 16 lipca 2018 r. jest rażąco zawyżone. Ubezpieczona ani płatnik składek nie wskazali w toku procesu argumentów bądź okoliczności przemawiających za tym, aby specyfika łączącego je stosunku pracy uzasadniała przyznanie wynagrodzenia w kwocie 7.000,00 zł brutto miesięcznie od 1 kwietnia 2020 r. Tym bardziej, że sytuacja finansowa firmy (...) w tym okresie nie była dobra, bowiem w 2019 r. osiągnął zysk na poziomie 18.375 zł, zaś w 2020 r. poniósł stratę w wysokości 123.637,81 zł. Ponadto wskazać należy, że od 20 marca 2020 r. w związku z zakażeniami wirusem (...)2 obowiązywał w Polsce stan epidemii. Wprowadzono szereg ograniczeń dotyczących określonego sposobu przemieszczania się, obrotu i używania określonych przedmiotów, funkcjonowania określonych instytucji lub zakładów pracy, a także wprowadzających zakazy organizowania zgromadzeń (Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii, Dz. U. z 2020 r., poz. 491). Był to stan niepewności co do dalszego rozwoju sytuacji epidemiologicznej w kraju i ograniczeń z tym związanych, wobec czego, nieuzasadnioną decyzją było zatrudnienie pracownika z wysokim wynagrodzeniem do projektowania dekoracji balonowych, podczas gdy nie było wiadomo czy będzie w ogóle na nie zapotrzebowanie. Zauważyć również należy, że w dniach 1 kwietnia 2020 r., 7 maja 2020 r., oraz 3 czerwca 2020 r. płatnik złożył wnioski o świadczenia postojowe w związku z przeciwdziałaniem skutkom (...)19 dla osób prowadzących działalność gospodarczą. W dniu 1 kwietnia 2020 r. płatnik złożył również wniosek o zwolnienie z obowiązku opłacania składek za marzec, kwiecień i maj 2020 r., deklarując, że dochody z działalności zmniejszyły się o ponad 50 %. M. K. (1) podnosił, że mimo tego, że miał stratę z tytułu prowadzenia działalności to było go stać na zatrudnienie odwołującej, bowiem posiadał oszczędności związane z długoletnim prowadzeniem działalności gospodarczej. Zdaniem Sądu nieuzasadnione wydaje się utrzymywanie działalności z własnych oszczędności w sytuacji, gdy celem prowadzenia działalności gospodarczej powinno być uzyskiwanie dochodu, rozumianego jako nadwyżka przychodów nad nakładami (kosztami) tej działalności.

Na stanowisku menadżera do spraw rozwoju odpowiadających stanowisku zajmowanemu przez A. L. wynagrodzenie w kwocie 7.000,00 zł brutto miesięcznie należy uznać za zawyżone. Należy podkreślić, że strona odwołująca się nie zaprezentowała dowodów, które miały świadczyć o rzeczywiście wykonywanych przez nią obowiązkach, których zakres i ilość, bądź stopień skomplikowania i odpowiedzialności odpowiadałby wysokości ustalonego przez strony wynagrodzenia. W ocenie Sądu zaoferowane przez odwołującą dowody nie były wystarczające, aby uznać, że jej zakres obowiązków był adekwatny do wysokości ustalonego wynagrodzenia. Ubezpieczona w praktyce wykonywała zdjęcia kompozycji, obrabiała je graficznie, sporządzała opisy do kompozycji balonowych. Ponadto zajmowała się obsługą klientów w sklepie stacjonarnym oraz prowadziła korespondencję e-mailową z klientami ( na marginesie żadna korespondencja nie została przedstawiona w trakcie postępowania), prowadziła fanpage (...), dodawała zdjęcia, kampanie reklamowe, dodała reklamy płatne na F.. Kiedy zaczęła się pandemia, nie było zamówień firmowych, lecz odpowiadała na zapytania od firm, przygotowywała oferty. Sąd uznał, że prace te nie charakteryzują się wysokim stopniem skomplikowania oraz znacznym czasem potrzebnym do ich wykonania. Odwołująca nie przedstawiła żadnych efektów swojej pracy, które można by uznać za wymagające specjalnych umiejętności, wiedzy czy doświadczenia, co odpowiadałoby ustalonemu wynagrodzeniu na tak wysokim poziomie. Tym bardziej, że w zastępstwie za ubezpieczoną w czasie jej nieobecności pracował najpierw płatnik składek, a od 1 kwietnia 2021 r. została zatrudniona A. F. na podstawie umowy o pracę za wynagrodzeniem 2800 zł brutto. Po powstaniu niezdolności do pracy ubezpieczonej płatnik składek początkowo nie zatrudnił innej osoby na jej miejsce, co również potwierdza wniosek, że wykonywane przez nią obowiązki nie posiadały takiego waloru istotności dla funkcjonowania firmy, aby uznać za uzasadnione ustalenie wynagrodzenia w wysokości ponad 2-krotnie przewyższającego wynagrodzenie minimalne. Posiadanie wysokich kwalifikacji czy doświadczenia, na które powołują się strony, nie uzasadnia przyznania ubezpieczonej wysokiego wynagrodzenia, bowiem nie znajduje to oparcia w rzeczywistym zakresie obowiązków. Decydującym w tym kontekście kryterium jest zakres powierzonych obowiązków i intensywność nakładu pracy związana z ich realizacją.

Reasumując, zdaniem Sądu, wskazane okoliczności nie dały podstaw do uznania, że ustalona w aneksie z dnia 30 marca 2020 r. do umowy o pracę z dnia 16 lipca 2018 r. wysokość wynagrodzenia A. L., była adekwatna do realnego nakładu pracy. Należało podzielić w związku z tym stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie stwierdzenia, że podpisanie aneksu do umowy o pracę i zwiększenie wynagrodzenia do kwoty 7.000,00 zł od 1 kwietnia 2020 r. miało prowadzić jedynie do uzyskania wyższych świadczeń pieniężnych z systemu ubezpieczeń społecznych. Organ rentowy zasadnie stwierdził również, że wynagrodzenie A. L. powinno odpowiadać wysokości wynagrodzenia minimalnego ustalonego na dany rok.

Wobec powyższych ustaleń Sąd Okręgowy ocenił, że zaskarżona decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest zgodna z prawem, co z kolei prowadziło do oddalenia odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

SSO Renata Gąsior

b